Literatura źródłowa:
T. Hejnicka-Bezwińska, Pedagogika ogólna, Warszawa 2008, s. 210-222.
Teoria w rozumieniu filozofii klasycznej oraz interpretacji przyjmującej perspektywę nauk humanistycznych
Rodzaje wiedzy w ujęciu Arystotelesa
episteme - ujmowana w formie praw ogólnych, powszechnych i koniecznych,
doxa - wiedza o charakterze probabilistycznym, będąca zbiorem kontekstualnie uprawomocnionych sądów,
techne - wiedza o charakterze praktycznym (inaczej wiedza technologiczna), podporządkowana realizacji określonych celów.
Teoria w interpretacji przyjętej przez nauki humanistyczne
W świetle kryteriów przyjętych przez H. Turnera, twierdzenia budujące teorie muszą być:
powiązane z tym, co jest przedmiotem ich opisu,
empirycznie weryfikowalne,
dowiedzione w swej słuszności,
pragmatycznie kompletne
(wyjaśniające sytuację problemową, której dotyczą),
semantycznie spójne w zakresie zastosowanej aparatury pojęciowej, która powinna być jednolita i oszczędna,
zespolone z wyjaśnieniami szerszego systemu teoretycznego (Sztompka, 1985, s. 11)
Współczesne rozumienie teorii naukowej przyjęte w naukach humanistycznych bazuje na następujących założeniach:
w przeciwieństwie do praktyki, która obejmuje działania przekształcające określony fragment rzeczywistości, teoria reprezentuje uporządkowaną wiedzę o nim,
teoria jest rezultatem działalności badawczej realizowanej z zastosowaniem określonych procedur, zasad i reguł uzasadniających tworzoną w jej ramach wiedzę,
teoria obejmuje system logicznie i merytorycznie uporządkowanych twierdzeń,
przedmiot teorii jest kryterium merytorycznego uporządkowania zwartych w niej twierdzeń,
logiczne kryteria porządkowania twierdzeń zawartych w teorii określają procedury dowodzenia i wyjaśniania,
teorie naukowe mają charakter abstrakcyjny, co oznacza, iż odnoszą się do ogólnej klasy zjawisk i procesów a nie do pojedynczych przypadków, oraz są weryfikowalne, czyli poddają się sprawdzeniu,
badacze muszą dysponować umiejętnościami: odwoływania się do istniejących teorii, ich weryfikowania, oraz wzbogacania nauki o własne sposoby opisu, wyjaśniania i interpretacji rzeczywistości,
w skład każdej teorii wchodzą: przyjęte założenia, aparatura pojęciowa, twierdzenia ujmujące prawa, orzekające o istnieniu i zachodzących zależnościach, oraz sformułowane hipotezy.
Współczesne rozumienie praktyki edukacyjnej
Definicją potwierdzającą wejście terminu „edukacja” do języka współczesnej pedagogiki jest objaśnienie zaproponowane przez Z. Kwiecińskiego.
Zgodnie z definicją Kwiecińskiego edukacja to „ogół działań, procesów i warunków sprzyjających rozwojowi człowieka, a rozwój jest określany między innymi poprzez lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolę własnych zachowań i większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych” (Kwieciński, 1996, s. 89).
Ujmując rzecz ogólnie proces edukacyjny obejmuje wiele podprocesów.
W jego skład wchodzą celowościowe procesy wychowania i kształcenia, realizowane w instytucjach oświatowych oraz procesy, które zachodzą w rodzinie i społeczeństwie.
Procesy te obejmują ogół wpływów wewnątrz - i między-generacyjnych, którym człowiek podlega na wszystkich etapach swojego życia. W zasięgu ich oddziaływań mieszczą się wszystkie zdolności życiowe człowieka: jego cielesność, umiejętności poznawcze, zakorzenienie w kulturze i społeczeństwie, jego gotowość respektowania zasad i norm, wrażliwość estetyczna, duchowość, wiedza, posiadane umiejętności i przejawiane motywacje.
W skład merytorycznego zaplecza teorii i praktyki edukacyjnej wchodzą teorie: psychologiczne, socjologiczne i kulturowe
Dla sposobu uprawiania współczesnej pedagogiki istotne znaczenie mają np. postulaty:
Warto wyjść poza problematykę dydaktyki, teorii wychowania i pedagogiki społecznej oraz podjąć wysiłek integracji wiedzy wytwarzanej przez te działy pedagogiki,
Włączenie „praktyki edukacyjnej” w obszar refleksji nad wychowaniem wymaga integracji wiedzy o edukacji funkcjonującej w pedagogice z wiedzą wytwarzaną przez inne dyscypliny naukowe,
W tym kontekście, zasadniczym problemem pedagogiki jawi się integracja wiedzy o edukacji wytwarzanej przez inne dyscypliny humanistyczne z wiedzą pedagogiczną na wyższym poziomie ogólności, niż to ma miejsce w dydaktyce, teorii wychowania i pedagogice społecznej.
Pedagogika zajmuje się badaniem szeroko rozumianych procesów i dyskursów edukacyjnych.
Ich najpełniejszą analizę zaprezentował Z. Kwieciński w tzw. dekaderze edukacyjnym obejmującym procesy: hominizacji, kształcenia i humanizacji, wychowania i jurydyfikacji, inkulturacji i personalizacji, socjalizacji, polityzacji, biurokratyzacji i profesjonalizacji, kolektywizacji, nacjonalizacji, etatyzacji i globalizacji.
W następnej części procesy te - ujęte w trzy grupy - zostaną omówione.
Uwaga:
Podstawowym wymogiem egzaminacyjnym jest ogólna znajomość problematyki zawartej w materiałach źródłowych.
Powyższy konspekt zaledwie sygnalizuje zagadnienia i przywołuje podstawowe pojęcia z obszarów problemowych, które zostały podane na pierwszym wykładzie.
Teorie naukowe i ich powiązania z praktyką edukacyjną
Wykaz zagadnień i podstawowych kategorii pojęciowych
PEDAGOGIKA OGÓLNA - wykład dr S . Jaronowska