Wespazjan Kochowski
Zbiór Niepróżnujące próżnowanie został wydany 1674 roku. Tytuł - jest to polski przekład „otium negotis” - łacińskiej frazy; otium - spokój, odpoczynek; negotis - konieczność pracy.
Starożytni Grecy i Rzymianie brzydzili się pracą (ich zdaniem była czymś hańbiącym). Dlatego mieli dużo czasu wolnego i z tego powodu Rzymianie wynaleźli taki rodzaj zajęć, które wypełniają wolny czas, są pracą intelektu, pochłaniającą naszą energię, ale nie są konieczne do życia, nie są przymusowe tak jak praca.
Kochowski został zaliczony do formacji sarmatyzmu.
Związki z kulturą literacką w twórczości W. Kochowskiego:
Układ tomu wzorowany na Horacym - tak jak Pieśni Horacego składają się z IV ksiąg.
Kochowski odwołuje się do tradycji Kochanowskiego - sam nazywa się „Kochanowskim bez sylaby”. Przykładem jest Pieśń I 22 - Apologia za Janem Kochanowskim, zawiera się w niej oprócz tego recepcja literatury - jak odbierane jest dzieło literackie, wartościowanie dzieła literackiego.
Bardzo dobra orientacja w dorobku innych poetów np. Poetowie polscy Ep V 6
Jest to epodon,w którym Kochowski ukazuje panoramę, nawet panteon poetów - od M. Reja do W. Potockiego, czy Jana Gawińskiego, są to Pieśni:
I 36
IV 7
Pieśń poświęcona Justiuszowi Lipcjuszowi
A także Pieśń, w której wyraża cześć dla Akademii Krakowskiej, której był wychowankiem przez krótki czas, Bardzo szanuję tą instytucję.
Twórczość polityczna w Pieśniach:
Rejestruje w nich fakty z historii Polski i czyni to chronologicznie.
np. Pieśń na śmierć Władysława IV pochodzi z 1648 roku (napisał jąbędąc jeszcze na Akademii Krakowskiej).
W swojej twórczości Kochowski wykorzystuje różne gatunki:
epicedium - (pieśń żałobna) - np. Pieśń na śmierć Władysława IV
epinicjon - Pieśń o zwycięstwie pod Beresteczkiem (widziana wyłącznie z polskiej perspektywy).
hejnał - inaczej pieśń imitująca zawołania stróżowskie Hejnał utrapionej koronie IV 19.
pobudka (ekscytarz)
Bardzo charakterystyczne w twórczości Kochowskiego są zwłaszcza epicedia - pieśni żałobne poświęcone zmarłym rycerzom; jego sąsiadom, towarzyszom,którzy stracili życie na polu walki. Przykładem tego są Pieśni II 32-35.
Największą wartością w etosie sarmackim było zginąć na polu walki - w obronie wiary i ojczyzny. Kochowski ocenia ludzi pod względem wywiązania z się z zasad tego etosu - honoru, śmierci w obronie podstawowych wartości.
I 17 Nagrobek mężnym żołnierzom - mowa tu o bitwie pod Batohem; Kochowski opiewa tu śmierć prostych żołnierzy, byli to głównie młodzi chłopcy (kwiat młodzieży), którzy zginęli przez nieodpowiedzialność swoich dowódców. Kochowski sprzeciwia się w tym utworze sarmackiej pompie pogrzebowej (pogrzeb był jednym z najważniejszych wydarzeń, dlatego pogrzeby były bardzo wystawne).
Niepogrzebane kości tych rycerzy są pomnikiem męstwa, w tym opisie uderza prostota.
topos nagich kości - wzięty z Farsali Lucana, ten motyw w swojej twórczości podejmowali też Z. Morsztyn i Jan Gawiński.
Pieśń religijna:
Kochowski jako Sarmata jest katolikiem, więc takim credo jego religijności są wiersze Maryjne.
II księga Pieśni otwiera się Ofiarowaniem poezji Najświętszej Marii Pannie - w duchu średniowiecza, Marię uważano również za poetkę. To ofiarowanie wiązało się z Ślubami lwowskim Jana Kazimierza, który ofiarował Polskę pod opiekę Marii. Kochowski łączy z tym kultem watki osobiste np. dziękuje Matce Bożej, że nie utopił się w Pilicy, taki wątek zawarty jest również Pieśni Postrzał w gnieźnieńskiej potrzebie.
Z religijnością wiąże się u niego poezja regionalna - I na tą skalę poeta małej ojczyzny. Dla niego małą ojczyzną są Góry Świętokrzyskie - łączy wątki z patriotyzmem lokalnym. Dla niego ideą polskości w skali mikro są właśnie Góry Świętokrzyskie - mówi np. o sanktuariach maryjnych, które są u niego zarazem sanktuariami kulturowymi.
Tematyka osobista:
Kochowski I poeta małej ojczyzny, oprócz niego tym zagadnieniem zajmowali się: Kasper Miaskowski, Daniel Naborowski. Taki charakter ma Pieśń Kochowskiego Rozstanie z ojczystym gajem (III 23), która ma charakter valletty - od łac. vale - pożegnanie, pieśń pożegnalna. Mówi w przywołanym utworze, że zaczął cenić to co miał, dopiero wtedy, gdy to opuszczał, stracił. Chodzi o Wieśko ojcu, która przeszła na własność jego braci - dopiero gdy ją stracił, odczuł jak ważne było dla niego to miejsce. Takie wątki zawarł w utworach:
Gniazdo ojczyste
Braterskie pożegnanie
Budynek
Przedstawiony u niego świat nie ma cech typowych, tak jak było to np. w Pieśni o sobótce Kochanowskiego - Czarnolas był w niej tak opisany, że to może być każda wieś (typowość). U Kochowskiego nie ma tego - są konkrety topograficzne, konkretne nazwy miejscowości, charakteryzuje ludzi, mieszkańców tych miejscowości.
Erotyki (z tematyki osobistej) - wybranką nie będzie tu pani anielska, niedostępna (tak jak u Petrarki), ale żona (z krwi i kości) - dlatego te utwory mają rys radości, swobody, prostolinijności, zabawy np. Zielone - opisana tu jest zabawa, gra.
Poezja miłosna małżeńska - małżonka widziana jako przyjaciel, nie chodzi tu o erotyzm, żona buduje tu atmosferę ładu, harmonii. Taką miłość opisywali też: Zbigniew Morsztyn i Wacław Potocki.