Socjologia-nauka o społeczeństwie. Społecz.:*zoorganizowany zespół zbiorowości ludzkich posiadający wspólne warunki bytowania*ogół więzi i stosunków społecznych oraz instytucji*zbiorowośćterytorialna stanowiąca ukł zamknięty o własnej tożsamości będącą podstawą poczucia odrębności wobec innych. Socjo jako nauka: dążebnie nie tylko do opisu ale też do wyjaśnienia zjawisk społecznych postępowanie wg uznanych reguł warsztatu(-określenie problemubadawczego,-zbieranie danych zgodnie z uznanymi metodami badaw,-logiczne wnoskowanie,-jasność warsztatu badawczego)*odróżnianie twierdzeń od opartych na faktach hipotez. Metody badań: obserwacje, ankiety, wywiad, gromadzenie autobiografii i wypowiedzi osobistych, eksperyment. Metody opracowania materiałów: metoda statystyczna, analiza treści wypowiedzi i dokumentów, sprawozdania z badań. Metoda interpretacji: historyczna, porównawcza, genetyczna,strukturalna, funkcjonalna. Cechy socjologii potocznej:*każdy ja posiada*zdobywana jest spontanicznie-żyjąc w społeczeństwie*człowiek zna tylko wycinek rzeczywistości, a często wyciąga z tej swojej ograniczonej wiedzy*przez to rozpatruje fakty w izolacji*podporządkowana jest celom praktycznym*związana z wartościowaniem*przedstawia świat czarno-biały*brakuje następstwa w czasie jako związek przyczynowy*uogólnia w sposób pochopny*przesiąknięta stereotypami. Astenik-człwoiek odznaczający się smukła i wątłą budową ciała, nieufny, egocentryczny, nieśmiały, drażliwy, typ ascerliczny-leptosomatyk. Atletyk-muskularny, wysoki,silny,ufny,otwarty i śmiały, typ przeciwstawny ascenikowi. Pyknik-czł. Otyły śr. lub niskiego wzrostu, krótkie kończyny, gruba szyja, skłonny do zmian nastroju, towarzyski. Dysplastyk-budowa nieregularna nieharmonijna, uosobienie schizotymiczne. Hipokrates- wyróżnił w organizmie krew, żółć, śluz, czarną żółć. Zaburzenia równowagi między nimi miały być przyczyną choroby. Temperamenty: sangwiniczny-krew, choleryczny-żółć, flegamtyczny-śluz, melancholiczny-czarna żółć.
Grupa etniczna:*świadomość podziału”my” i „oni” oraz poczucie grupy.*elementy gr. etnicznych: nazwa grupy, przekonanie o wspólnym pochodzeniu, wspólna pamięć historyczna, własna,odrębna kultura, związek określonym terytorium, poczucie solidarności i tożsamości. Rodzaje gr. etnicznych: etno-regionalne, mniejszości narodowe i etniczne, migracje, „nowe” mniejszości, diaspory(społeczność rozproszonych osób), miejskie mniejszośći etniczne, ludy tubylcze, proto-narody(narody bez państwa. Romowie albo Cyganie -nieterytorialna grupa etniczna pochodzenia indyjskiego, najwięcej jest ich na Słowacji, lubią bogactwo, złoto, ale najczęściej są biegni. Naród- natio-oznacza tożsamość opartą na m-ce urodzenia. Średniowiecze-uzycie słowa „naród”, korporacje studentów oparte na zasadzie pochodzenia, zbiorowości połączone wspólnyki poglądami, chłopi. Naród- duża gr. zpołeczna powstała w wyniku procesu dziejowego jako wspólnota terytorialna o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym występująca w świadomości jej członków. Wg Tadeusza Łepkowskiego to dynamizna wspólnota ponadstanowa, ponadwarstwowa i ponad klasowa o charakt histo wyposażona w cechy obiektywne i subiektywne wyrażające się w świadomości przynależności do wspólnoty.Tożsamość narodowa- poczucie zw z danym narodem, kształtowane w rodzinach, Utożsamianie się z hoistorią narodu, poczucie duzy z przynależności do niego oraz identyfikacja z symbolami narodowymi. Czynniki narodowotwórcze: wspólne pochodzenie etniczne, intergracja gospod, integracja społeczna, wspólnota kultury, wspólnowa terytorium, organizacja polityczna. Naród nowożytny: zneisienie podziałów stanowych, modernizacja, a upowszechnienie idei nardowej, industrializacja i urbanizacja, loicyzacja społeczeństwa, tożsamość społeczna. Typy narodów: naród etniczny, kulturowy, obywatelski, tradycyjny, nowoczesny. Naród wobec integracji i globalizacji: wobec integracji europejskiej, decentralizacja uniitarnych państw, globalizacja. Postawy wobec narodu: patrotyzm-poszanowanie umiłowanie ojczyzny i wszystkiego co jest z nią związane. Nacjonalizm-ideologia, uznaje własny naród i jego interesy za dobro najważniejsze, nadrzędne wobec interesów jednostek i innych grup społecznych. Szowinizm-skrajna forma nacjonalizmu, wrogość wocec innych narodów. Kosmopolityzm-ojczyzną człowieka jest cały świat. Ksenofobia- wrogość i niechęć wobec innych ras, religi i kultur. Rasizm-głosi, że rasy nie są sobie równe. Mniejszości narodowe-gr. Osób mniejsza liczenie od powstałej części ludności w państwie której cz łonowie będący jego obywatelami mająetniczne językowe lub religijne cechy odróżniające się wolą zachowania własnej kultury, tradycji języka lub religi. Państwo-polityczna, suwerenna, terytorialna i przymusowa organizacja społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych gr społęcznych, ma granice terytorialne. Kryteria państwowości: stała ludność, struktury karne, suwerenna władza, określone terytorium, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe, określone zasady. Teroia powstania:*teistyczna-władza pochodzi od Boga istnieje konieczność podziału państwa na rządzących*teologiczna-władza pochodzi od Boga a państwo na ziemi powinno się wzorowac na państwie niebieskim.*patriarchalna-utożsamia państwo z rodziną, władza królewska wywodzi się z tradycji władzy ojca rodziny.*patrymonialna-zwiazanie władzy z posiadaniem ziemi*marksistowaska-państwo jest formacją która ma bronić klasy panujących przed klasami podporządkowanymi,*teoria państwa w katolickiej nauce społecznej-państwo istnieje w świadomości człowieka i ma za zadanie służyć poprawie jakości bytu obywateli.*funkcjonalna-dominuje we wspolczesnej socjo głosi, że państwo powstało jako ostatnia forma rozwoju spolecznego całe cele pokazują że społeczeństwa dążą do takiej właśnie formy.
Różnice między ludźmi stają się nierównościami gdy wartościujemy je i dzielimy na lepsze i gorsze. Nierówności społeczne-wszystkie różnice podlegające ocenie społecznej których konsekwencją jest zajmowanie różnuych pozycji społecznych- nierówność dostępu do społecznie cenionych dóbr. Klasy społeczne-wielki segment społeczeństwa obejmujący osoby o podobnej sytuacji własnościowej. Dychotomiczna(biegunowa) wizja nierówności społecznej-obraz społeczeństwa w którym podkreśla się przeciwstwność dwóch klas społecznych, właściwieli środków produkcji i pracowników pozbawionych właności. Główne elem. Teorii Marksa:najważniejsza w życiu społ. Jest praca, decydująca dla ekonomicznej pozycji ludzi jest własność posiadania dóbr szczególnie środków produkcji lub dóbr kapitałowych, dwa wielkie segment które różni sytuacja wartościowa to: klasa właścicieli i pracownicza, wartość dodatkowa-zysk właściciela środków produkcji wynikający z zawłaszczenia różnicy między wartością produktów wytworzonych przez pracownika a jego płaca roboczą, relacja ekspoartacyja-pozycja „przewaga obu stron zatrudni się za każdą cenę. Warstwy społeczne-kategorie, gr społęczne powiązane realnąwięzią subiektywną i obiktywną różniące się między sobą zbiorowymi szansami osiągania społecznie cenionych dóbr -bogactwa, władzy,prestiżu, edukacjiitp. Oraz wynikającym z tego poziomem i stylem życia typowych z religią i obyczjami:(wyższa, średnia, niższa). Kryteria przynależnośći do warstwy społ: wykształcenie, dochody, zawód, m-ce zamieszkania. Ideologia nierowności:*elitarystyczne(arystokracja)-istnieja gr które tylko przez swoje pochodzenie są już „wyższe”*egalitarne-formułowane przez gr upośledzone lub w ich imieniu podkreślają równość ludzi żądając w zależności od radykalizmu: równości warunków życia, równowagi zaspokojenie min potzrzeb, równościstartu i szans życiowych, równości wobec prawa.*merytokratyczna-są usprawiedliwione o ile: są efektem własnych zasług oraz korzyśći jakie działalnośćjednostki przynosi społeczeństwu. Teorie nierówności:*funkcjonalna-stratyfikacja-nierówność społeczna to zjawosko odwieczne, nieusuwalne oraz niezbędne dla fc społęczeństw ludzkich.*akumulacji przewag i upośledzenia-tendencja do podwyższenia raz osiągniętej wyższej pozycji społecznej oraz przeciwnie, do pogłębienia się degradacjigdy spadło się na pozycje niskie.*dziedziczenia pozycji społecznej-uzyskiwanie od rodziny bez własnych zasług-zasobów majątkowych, władzy, prestiżu, kapitału kulturowego, społecznego co stwarza lepsze warunki startu życiowego.*kulturowy-nawyki umiejętności codziennych zachowania i mówienie, gotowość do podejmowania rozsądnego ryzyka, nawyki czytania wyższymi formami sztuki, zainteresowanie sprawami publiznymi.*kapitał społeczny-sieć kontaktów powiązań znajomości przynalezności do organizacji stowarzyszeń.
Kultura znacza wszystko co jest stworzone przez człowieka, co jest przez niego nabywane, przez uczenie się i przekazywanie innych ludziem a także następnym pokoleniom w drodze informacji poza genetycznej.