Państwo Karola Wielkiego
751r. - odsunięcie od władzy Pepina III Małego przy poparciu papieża i początek nowej dynastii
772-804 - walki Karola Wielkiego o opanowanie ziem Sasów
773-774 - podbój Longobardów
789-812 - uzależnienie (trybut) Wieletów, Łużyczan i Czechów
795 - pokonanie Awarów
795 - opanowanie północnej części Hiszpanii przez Karola Wielkiego w walce z Arabami i założenie tam Marchii Hiszpańskiej
800 - koronacja cesarska Karola Wielkiego
814 - śmierć Karola Wielkiego
843 - traktat w Vardun - podział państwa na trzy części; przyznanie części zachodniej Karolowi Łysemu, przyjęła się dla niej nazwa „Francja”
870 - układ w Mersen, podział ziem Lotara I po jego śmierci
880 - układ w Ribemont, zachodnia część Lotaryngii włączona do państwa zachodniofrankońskiego - ukształtowanie granicy niemiecko-francuskiej
System feudalny
Folwark pańszczyźniany - gospodarstwo wiejskie szlachcica nastawione nie tylko na zaspokajanie własnych potrzeb ale przede wszystkim na zbyt. Uprawiano głównie zboże, hodowane bydło. Folwark był oparty na pracy pańszczyźnianej chłopó.
Przyczyny tworzenia folwarków:
-bogacenie się szlachty
-przywileje szlacheckie, które sprzyjały tworzeniu się folwarkó
-uzyskanie przez Polskę dostępu do Bałtyku
-zapotrzebowanie na polskie zboże w Europie
Powstawanie folwarków:
-wycinano lasy
-osuszano bagna
-gospodarowano nieużytki
-przenoszono sołtysów na gorsze ziemie
Pańszczyzna-darmowa praca chłopa, na pańskim polu. W XIV w. był to 1 dzień, 2 razy w roku. Natomiast w XVIII w. 6-8 dni.
Anty-chłopskie ustawy - przywilej w Warce, nadał go Władysław Jagiełło. Szlachcic mógł usunąć krnąbrnego sołtysa z ziemi.
1430-33r. - w Jedlnie i Krakowie. Szlachta ustalała max. Ceny na produkty rzemieślnicze - taksy wojewodzińskie.
1496r. - przywilej w Piotrkowie. Ograniczał wyjazd z miasta, tylko jeden chłop mógł opuścić wieś.
1520r. -w Toruniu i Bydgoszczy. Chłop odrabiał przynajmniej 1 dzień w tyg pańszczyzny z 1 łana.
Powstanie państwa polskiego
-Wiślanie - nad górną Wisłą (późniejsza Małopolska)
-Polanie - nad Wartą, wg legendy rządził król Popiel, a po nim Siemowit, Lestek, Siemomysł i Mieszko
Pomorzanie- między dolną Odrą, a dolną Wisłą
-Lędzianie - nad Sanem i Wieprzem
-Mazowszanie - nad środkową Wisłą
-Goplanie - na Kujawach, w okolicach Gopła
Śląsk:
Gołężyce, Opolanie, Ślężanie, Trzebowianie, Dziadoszanie
Mieszko przed przyjęciem chrztu w 965r. zawarł układ z Czechami, z księciem Bolesławem Srogim, przeciwko Wieletom oraz ożenił się z jego córką Dobrawą. Prawdopodobnie przyjął chrzest 14 kwietnia 966r. Skutki:
-uniknięcie przymusowej chrystianizacji
-przybycie kultury do Polski: znajomość pisma, pergaminu, pierwsze modlitwy, formy kancelaryjne
-centralizacja państwa
-Mieszko był traktowany na równi z innymi władcami
-powstanie pierwszego biskupstwa - w Poznaniu, pierwszy biskup - Jordan
Dagome Judex - informuje o granicach państwa polskiego. Dokument oddawał państwo Mieszka w opiekę papieżowi. Granice:
-Pomorze przyłączył po 972r., po bitwie pod Cedynią, pokonał margrabiego niemieckiego Hodona. Margrabowie atakowali Polskę - 963 - 967r.
-Wielkopolska, Mazowsze, Kujawy, Ziemia Łęczycko-Sieradzka, Śląsk(po 990r)
Nie miał ziemi Wiślan. Utracił Grody Czerwieńskie w 981r. na rzecz księcia kijowskiego.
Stosunki:
- z Czechami: na początku pokój, potem wojna:
-z Niemcami: płacił trybut cesarzowi
-z Rusią: nienajlepsze, przyłączył Grody Czerwieńskie
-z Prusami: próba podporządkowanie
Rozbicie dzielnicowe
W 1117r. wybuchł bunt przeciwko Krzywoustemu - był to bunt możnych, na ich czele stanął Palatyn (wojewoda) Skarbimir. W 1138r. dzieli Polskę na dzielnicę. Bolesław wydaje testament, który dzieli Polskę na dzielnicę pomiędzy swoich synów. Podział funkcjonuje 200 lat. Przyczyna podziału: chęć uniknięcia walki przez synów o tron. Krzywousty ustanowił dzielnicę SENIORALNĄ, która należała zawsze do najstarszego syna, była to dzielnica niepodzielna i niedziedziczna. W jej skład wchodziły ziemie: Krakowska, Łęczycko-Sieradzka, część Kujaw, Pomorze Gdańskie
Władysław II Wygnaniec - otrzymał Śląsk i dzielnice senioralną
Bolesław Kędzierzawy - Mazowsze i część Kujaw
Mieszko Stary - Wielkopolska
Henryk Sandomierski - ziemia Sandomierska
Salomea - Łęczyce
Zasada pryncypatu - władza zwierzchnia - najstarszy brat (polityka zagraniczna, wybierał wysokich urzędników, dowodził armią).
Kolonizacja na prawie niemieckim
-ziemia immunizowana
-umowa była spisana pomiędzy zasadźcą (sołtysem) a osadnikami
-wolnizna - było to zwolnienie z płacenia podatków od 2-24 lat
-renta feudalna jasno określona, płacono czynsz - 12gr z łana, kościołowi dziesięcine, odrabiał pańszczyznę od 1-4 dni w roku
-1 łan ziemi -16ha - mały łan, 24ha - duży łan
-sołtys dostawał kilka łanów ziemie, najlepszej, 1/6 czynszu i 1/3 opłat z kar sądowych. Miał prawo do karczy, jadki (ubój), młyna
-duży samorząd - ława wiejska, sądownictwo
Osadnicy niemieccy przywozili nową technologię, trójpolówkę, brony, kosy. Kolonizowano nieużytki - gospodarowano tereny, które od tej pory pozostawały bez uprawy. Nadawano immunitety, które osłabiały władzę królewską.
Polska Kazimierza Wielkiego
Reformy:
-osiągnięcia na arenie międzynarodowej
-popierał kolonizację, rzemiosło, handel
-została zalegalizowana odrębność stanowa duchowieństwa, mieszczaństwa oraz kmieci.
-przeciwstawial się nadużyciu władzy feudałów i rycerstwa wobec chłopów
-świadomość „scentralizowanego państwa” (tylko takie może liczyć się w Europie)
- skodyfikowanie prawa
-uniwersytet w Krakowie (1364)
- „zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną”
-zabezpieczenie granic
-lokacje wsi i miast na prawie niemieckim
-nowa waluta- grosz
-wprowadzenie podatku
-sądy królewskie
-reforma administracyjna
- wprowadził radę królewską
-rozszerzył samorząd lokalny
- obowiązek służby wojskowej
-napływ zachodnich kapitałów
- nazwa państwa: Korona Regni Poloniae
Stosunki z Krzyżakami:
Próbował porozumieć się z nimi polubownie. 1335 - sąd w Wyszechradzie, przewodniczył mu Zygmunt Luksemburski, Karol Robert. Krzyżacy mieli oddać Kujawy i Ziemie Dobrzyńską, a mieli zatrzymać Pomorze i Ziemie Chełmińską. W 1339 sąd w Warszawie, wyrok dla Polski był korzystny, Krzyżacy mieli zwrócić Pomorze Gdańskie.Nie doszło do tego. Ostatecznie konflikt kończy się pokojem w Kaliszu w 1343 r., Polska odzyskuje Kujawy i Ziemie Dobrzyńską. Ziemia Chełmińska i Pomorze zostaje przy Krzyżakach.
1351- przyłączono Mazowsze
1348 - pokój w Namysłowie, dotyczył wojen o Śląsk
Unie polsko-litewskie
Unia w Krewie 1385
Przyczyny:
-wspólny wróg Krzyżacy
-dążenie Litwy do przyjęcia chrześcijaństwa
postanowienia:
-wspólny sejm, król (elekcja), polityka zagraniczna i moneta
-odrębne wojsko, prawo, skarb, urzędy i administracja
skutki:
powstało państwo Rzeczpospolita Obojga Narodów
-system federacyjny
-zróżnicowanie narodowościowe
-umocnienie pozycji obu państw, magnaterii koronnej
-wojny z Rosją, Turcją, Tatarami
-wojny polsko-kozackie (1648 - powstanie pod wodzą Bohdana Chmielnickiego_
-wzbogacenie kultury polskiej
-formowanie się stanów na Litwie i w Rosji
Kolejne Unie:
-unia Wileńsko-radomska - 1401 - potwierdzała odrębność obu państw
-unia horodelska - 1413 - odrębność, 47 rodów bojarskich (szlacheckich) zostało włączonych do herbów szlachty polskiej
Unie polsko-litewska w Lublinie (1569)
Przyczyny:
-założenie ruchu egzekucyjnego
-zaciśnienie stosunków Polski z Litwą
-bezpotomność Zygmunta Augusta
-dążenie szlachty litewskiej do uzyskania takich przywilejów jak szlachta polska
-dążenie magnaterii polskiej do uzyskania majątków na Litwie
-jedyna unia REALNA
-król wcielił do Polski Podlasie, Wołyń, Kijowszczyznę
Wojny z Krzyżakami
Atak Brandenburczyków na Pomorze Gdańskie, Łokietek prosi o pomoc Krzyżaków, którzy wypędzili Brandenburczyków, ale sami w 1309r. przejęli tę ziemie - wielki konflikt o Pomorze, który zostanie zakończony w 1436r., po wojnie trzynastoletniej, Polacy odzyskują Pomorze.
1320-1321 - sąd papieski w Inowrocławiu i Brześciu Kujawskim. Sąd wydał wyrok, że krzyżacy mają oddać Pomorze, ale nie respektowali tego.
1327-1332 - pierwsza wojna z zakonem, centralna bitwa - 1331 - bitwa pod Płowcami, wygrana Polaków, wojna nie przynosi Pomorza, kończy się rozejmem.
Wojna z Krzyżakami za czasów Jagiellonów
Przyczyny:
-dążenie do odzyskania Pomorza Gdańskiego
-1409 - wybuch powstania anty-krzyżackiego na Żmudzi, którą odstąpił Witold krzyżakom w 1404r.
-obietnica Jagiełły, że odzyska polskie ziemie
-1409 - zajęcie przez Krzyżaków Ziemi Dobrzyńskiej
Przebieg:
-1409-rozpoczęły się działania wojenne, przerwano je na czas zimy. Wznowiono je wiosną 1410r. Pod Urzędnikiem Jagiełło nie przeszedł rzeki Drwęcy i dochodzi do bitwy pod Grunwaldem - 15 lipca 1410r. Sukces wojsk polsko-litewskich. Krzyżakami dowodził Ulrich von Jungingen. Po wygranej Jagiełło ruszył na Malbork (nie zdobył go).
1411 - pokój w Toruniu. Polska odzyskuje Ziemie Dobrzyńską i Kujawy, Litwa odzyskała Żmudź na czas życia Witolda.
Sobór w Konstancji - 1414-18, Krzyżacy zarzucali Jagielle pozorny chrzest. Polskę reprezentował Paweł Włodkowic i Mikołaj Trąba (pierwszy prymas Polski od 1417). Włodkowic podzielił wojny na sprawiedliwe i niesprawiedliwe, traktat o władzy papieża.
1414- wojna głodowa, obydwie strony niszczyły pola, zasiewy.
1420-22 - wojna golubska, zakończyła się pokojem w Melnie, na mocy którego Żmudź wróciła do Litwy.
Wojna trzynastoletnia 1454-66
Przyczyny:
-niewola krzyżacka - niezadowolenie ludności Prus z rządów krzyżackich
-powstanie Związku Jaszczurczego w 1397 przeciwko krzyżakom
-1440 - powstanie Związku Pruskiego, szlachty i mieszczaństwa Pomorza i Prus, przeciwko krzyżakom - likwidacja przez cesarza Fryderyka III, klątwa rzucona przez papieża
-wybuch powstania w Prusach, przeciwko Krzyżakom w 1454r.
-zwrócenie się Jana Bażyńskiego - przywódcy Związku do króla Kazimierza Jagiellończyka, o włączenie Prus do Polski
-26 marzez 1454 - inkorporacja Prus do Polski - wojna!
Przebieg:
-1454 - klęska polskiego pospolitego ruszenia pod Chojnicami
-1454- wydanie przez Jagiellończyka przywileju w Cerekwicy i Nieszawie ( bez zgody szlachty król nie będzie zwoływal pospolitego ruszenia ani nie nakładal nowego podatku )
-1457 - król sprowadza do Polski armie zaciezna, otrzymał pieniadze od stanow pruskich: Gdańska, Elbląga, Torunia
-1457- wykupienie Malborka od załogi czeskiej
-1462- sukces Polaków pod Świeciłem, wojskami dowodził Piotr Dunin
- 1463 - zwycięstwo floty polskiej nad Zalewem Wiślanym
Wojna kończy się sukcesem Polski i pokojem w Toruniu - 1466, odzyskanie Pomorza Gdańskiego
Wielkie Odkrycia Geograficzne
Przyczyny:
-poszukiwanie nowych terenów pod osadnictwo
-ciekawosc swiata
- chęć zdobycia sławy
-poszukiwanie nowej morskiej drogi do Indii - drogę lądową zajęli Turcy i domagali się wyskich opłat
-dążenie do rozwijania chrześcijaństwa
-udoskonalanie środków żeglugi:
-- karawele
-- astrolabium - urządzenie do nawigacji
-- kompas - busola, pokazuje kierunki świata
-- mapy
-- siatki kartograficzne
W Hiszpanii toczyła się walka z Arabami - reconquista. W 1492 - upadła ostatnia twierdza Arabów - Grenada. Henryk Żeglarz - Książe, organizował i sponsorował wiele wypraw.
Wyprawy Portugalczyków:
-zajęli Azory w 1431
-przekroczyli równik w 1471
-1487-88 - Bartłomiej Diaz dotarł do pld części Afryki i odkrył i nazwał Przylądek Dobrej Nadziei
-1498- Vasco da Gama opłynął Afrykę i dotarł do Indii
- zajęli Brazylię, zakładali faktorię w Afryce i w Indiach
Wyprawy Hiszpanów:
-Krzysztof Kolumb - jego wyprawę sfinansowała para książęca Ferdynand Aragoński i Izabela Kastylijska, wyprawa zaczynała się w sierpniu 1492, płynęli 3 statkami: Nina, Pinta, Santa Maria, 12 października dotarł do wysp Bahama, do małej wyspy nazwanej San Salwador. Ludność, którą spotkał nazwał błędnie Indianami. Dopiero Amerigo Vespuci, wybierając się do Ameryki stwierdził, żę jest to zupełnie nowy ląd.
-Ferdynand Magellan - opłynął kule ziemską (1519-22), zginał na Filipinach, dalej wyprawą kieruje jego przyjaciel Sebastian del Cano.
-John Cabot- odkrył płw Labrador
- Jacques Cartier - dotarł do rzeki św. Wawrzyńca
Skutki:
Polityczne
-wzrost znaczenia Hiszpanii i Portugalii
-pierwszy podział świata na strefy wpływów
-1494 - układ w Tordesillas między Hiszpanią a Portugalią, wzdłuż południka papieskiego - na zachód - tereny Hiszpańskie, na wschodzie - portugalskie (dotyczył Oceanu Atlantyckiego)
-1529- układ w Saragossie, południk ciągnął się przez Pacyfik
Gospodarcze
-napływ złota i srebra do Europy, dualizm ekonomiczny Europy
-wymiana handlowa
-nowe akweny wodne
-przywiezienie nowych roślin
-niszczenie cywilizacji Majów, Inków i Azteków
-udowodniono, że ziemia jest kulą, rozwój chrześcijaństwa, chrystianizacja
-pojawili się konkwistadorzy (biali zdobywcy)
-w 1519 - Ferdynand Cortez zdobył Meksyk
Odrodzenie
Prąd kulturowy, który narodził się w XVw., był to rozwój nauki i sztuki, powrót do antyku.
Przyczyny:
- dostęp do antycznych dzieł
- rozwój krytycyzmu
-odkrycia geograficzne
- kontakty handlowe z Lewantem (bliski wschód)
-bogacenie się miast włoskich
- otaczanie się pięknem książąt włoskich
-tworzenie mecenatu
- antropocentryzm, humanizm, racjonalizm
- wynalezienie druku
- Tomasz More - „Utopia”, podstawy socjalizmu
- Erazm z Rotterdamu - „”Pochwała głupoty”, krytykował Kościół
- Niccolo Machiavelli - zwolennik silnej władzy królewskiej, dał podstawy istnienia monarchii absolutnej, cel uświęca środki
-Jean Bodin- „Sześć ksiąg o Rzeczpospolitej”, silna rola władcy
-nowa monarchia - absolutna
-Leonardo da Vinci - wszechstronnie uzdolniony, „Mona Lisa”, „Zwiastowanie”, „Pokłon trzech Króli”, „Dama z łasiczką”
-Michał Anioł - „Pieta”, „Mojżesz”, „Niewolnicy”, „Dawid”, „Bachus”, „Freski w Kaplicy Sykstyńskiej”
-Rafael Santi - malował Madonny
-powstaje mecenat mieszczański
Reformacja
Została zapoczątkowana wystąpieniem Marcina Lutra w 1517 i spowodowała powstanie niezależnych od papiestwa odłamów religijnych.
Przyczyny:
-dążenie kościoła do gromadzenia dóbr
-angażowanie się w sprawy polityki
-wysokie podatki - fiskalizm papieski (dziesięcina, świętopietrze, annaty)
- symonia (kupowanie urzędów kościelnych) i nepotyzm
- skandalizujący tryb życia
- ruchy przedreformacyjne (Jon Wicklif, Jan Hus)
- sprzedaż odpustów
Luteranizm - 95 tez Marcina Lutra przeciwko papieżowi, kościół ewangelicko-augsburski. Nie uznawano papieża ani hierarchii kościelnej, likwidacja zakonu, zniósł celibat, opieranie się na Biblii, utrzymanie sakramentów chrztu i komunii, aby uzyskać zbawienie potrzebna jest wiara.
Kalwinizm - Jan Kalwin, zniósł papieża, wprowadził dwa sakramenty, nie wierzył w przemienienie ciała i krwi Jezusa w chleb i wino. Wprowadził Predestynacje - przeznaczenie, kościół ewangelicko-reformowany, świeccy odgrywali bardzo dużą rolę. Ludzie wybierali tzw. konsystorz - zajmował się sprawami wiary. Kalwinizm wyznawało głównie mieszczaństwo.
Anglikanizm - twórcą Henryk VIII Tudor, papież nie chciał mu dać rozwodu, wtedy oderwał się od papieża. W 1534 król ogłosił akt supremacji czyli oderwania się od kościoła. Głową kościoła władca, przejął majątki kościelne, ale zachował hierarchie kościelną i dogmaty, język narodowy do liturgii
Elżbieta Wielka utrzymała anglikanizm i wprowadziła trzydzieści dziewięć artykułów.
Purytanie- kalwiniści angielscy, dzielą się na 2 rodzaje: prezbiterianie (ortodoksyjni, zagorzali) i independenci (odrzucali zwierzchność Kościoła)
Skutki:
-wojny religijne- między katolikami a protestantami, największe wojny w Niemczech i we Francji.
Niemcy:1524-25 - wojna chłopska, na ich czele stanął Tomasz Munzer, domagali się równości, zniesienia renty feudalnej, dziesięciny. Luter ich nie poparł, klęska chłopów.
1531 - protestanci utworzyli związek tzw. Szmalkaldzki.
Wojny religijne zakończyły się w 1555, pokojem w Augsburgu.
Francja: katolicy kontra hugenoci (kalwiniści francuscy), spór pomiędzy Burbonami a Walezjuszami. Najkrwawsze walki trwały w noc świętego Bartłomieja (z 23 na 24 sierpnia 1572). Walezjusze wymordowali 3000 hugenotów. Henryk Burbon przeżył, został królem Francji i wydał edykt w Nantes w 1598, gdzie wprowadził tolerancję religijną.
Niderlandy: w 1572 wybuchło powstanie przeciwko Hiszpanom, Niderlandy podzieliły się na 2 części: część płn Holandia, oderwie się od Hiszpanii i powstanie niepodległa Holandia, a część południowa - Belgia, uzna władzę Hiszpańską i pozostanie przy katolicyzmie. Hiszpania uzna niepodległość Holandii w 1648
Sobór w Trydencie - 1545-63: określił stanowisko Kościoła katolickiego wobec nowych wyznań, zostały one potępione czego wynikiem była kontrreformacja, powołał Święte Officium, pierwszy indeks ksiąg zakazanych (1559), trydenckie wyznanie wiary
Polska Jagiellonów
Jagiellonowie panowali w Czechach, Polsce, na Węgrzech i Litwie. Już Władysław Jagiełło uzyskał propozycję objęcia władzy w Czechach, którą zaproponowali mu Husyci, ok. 1420r. Jagiełło odmówił. Jego syn Władysław Warneńczyk zawarł unię personalną polsko- węgierską 1440-44, unia była błędem politycznym, który został spowodowany przez ambicje biskupa Zbigniewa Oleśnickiego.
1515r.- Jagiellonowie zawarli z Habsburgami układ w Wiedniu, mówiący o podwójnych małżeństwach, tzw. śluby wiedeńskie. Podczas porozumienia ustalono, że jeżeli Ludwik i władca Czech i Węgier umrze bezpotomnie, to Czechy i Węgry przechodzą na rzecz Habsburgów. Co niestety stało się w bitwie pod Mohaczem z Turcja w 1526r. Jagiellonowie nie prowadzili spójnej polityki. Wojny z krzyżakami.
Demokracja szlachecka
4 etapy kształtowania się demokracji:
- I - rozwój przywilejów szlacheckich, powstanie pierwszego parlamentu (1454-1505)
- II - ruch egzekucyjny 1505-1569
- III - artykuły henrykowskie 1573
- IV - powstanie trybunału koronnego i litewskiego 1578
Ustrój Rzeczypospolitej, od XV-XVIIIw., w którym dominującą rolę odgrywała szlachta, zarówno w życiu gospodarczym jak i politycznym. Szlachta zasiadała w sejmach, sejmikach, trybunałach. Miała ogromny wpływ na losy państwa.
Dwa okresy:
- demokracja szlachecka 1454-1607
-oligarchia magnacka (najbogatsza szlachta), od XVII do końca RP szlacheckiej
Przywileje stanowe:
1355- Buda, Ludwik Węgierski, określenie świadczeń szlachty na rzecz pana, ustanowienie wynagrodzenia za straty w wyprawach zagranicznych
1374-Koszyce, Ludwik W, I przywilej generalny, ustanowienie stałego podatku, wykupienie szlachcica z niewoli, budowa zamków warownych na koszt króla
1422- Czerwińsk, Władysław Jagiełło, wprowadzenie zakazu sprawowania przez jedną osobę funkcji sędziego i starosty, nietykalność majątkowa
1423- Warka, Władysław Jagiełło, ustanowienie prawa szlachty do wykupu majątków „krnąbrnych i nieużytecznych” sołtysów, ograniczenie wychodźstwa chłopów z ziemi, taksy wojewodzińskie
1430, 1433 - Jedlnia, Kraków, Władysław Jagiełło, Zagwarantowanie nietykalności osobistej, wprowadzenie zakazu więzienia i konfiskaty dóbr bez wyroku sądu
1454 - Cerekwica, Nieszawa, Kazimierz Jagiellończyk, potwierdzenie dotychczasowych praw, wprowadzenie zakazu nakładania nowych podatków, wydawania nowych praw i zwoływania pospolitego ruszenia bez zgody sejmików
1496 - Jan Olbracht, zwolnienie szlachty z obowiązku płacenia cła za sól i towary własne, przywiązanie chłopów do ziemi, zakaz kupowania ziemi przez mieszczan
1505 - Radom, Aleksander Jagiellończyk, Konstytucja Nihil novi, nic nowego bez zgody szlachty król nie może ustanowić
Sejm Walny został po raz pierwszy zwołany w 1493r., dwie izby: poselska, senatorska.
Izba poselska -posłowie wybierani na sejmikach ziemskich, było 170 posłów, na czele stał marszałek wybierany spośród nich. Posłowie wybierani na 2 lata.
Izba senatorska - wybierana przez króla, 140 osób, wybierani dożywotnio: biskupi, arcybiskupi, kanclerze, wojewodowie, podskarbi, hetmani.
Funkcje sejmu: władza ustawodawcza, władza podatkowa, wpływ, głównie senatu, na politykę zagraniczną, kontrola działalności króla i urzędników, zwoływanie pospolitego ruszenia, powoływania wojsk zaciężnych, wypowiadanie wojny i zatwierdzania pokoju, udzielanie nobilitacji, prawo łaski. Na sejmie głosowano większością głosów, do 1652, kiedy to zostało wprowadzone liberum veto.
Rodzaje sejmu:
-walny, nadzwyczajnym konwokacyjny, koronacyjny
Ruch egzekucyjny - ruch średniej szlachty dążący do ograniczenia wpływów duchowieństwa i magnaterii. Upadł na początku XVII w., po rokoszu Mikołaja Zebrzydowskiego (1606-1607). Zaczęły się rządy oligarchii magnackiej.
Artykuły henrykowskie - 1573r., nazwa od Walezego, tolerancja rel., prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, uznanie wolnej elekcji