Historia i teoria integracji europejskiej WYKŁAD 07.10.2008 r.

1. Źródła integracji europejskiej

a) kultura antyku

• IX - VIII w. p.n.e. - instytucja polis - sprawowanie władzy przez obywateli; brak osobnego aparatu władzy; obywatele mieli równe prawa I obowiązki wobec państwa;

• społeczeństwo obywatelskie, obywatelstwo, równość

• urzędy kolegialne, tak aby jedni mogli kontrolować innych -> rotacja między rządzącymi i rządzonymi

• rywalizacja polityków, nie stronnictw, przed zgromadzeniem

• spory były czymś naturalnym, więc wytworzyła się sztuka retoryki, a za sofistów erystyki

• zdolność do samokrytyki

• VI - V w. p.n.e. - powstanie filozofii i nauki jako odrębny od mitów sposób pojmowania świata

• racjonalność, rozum, logika - arystotelesowski sposób pojmowania świata - prawda/fałsz

b) chrześcijaństwo

• przyniesione spoza Europy - z Jerozolimy

• ojcowie założyciele UE - Schuman, Monnet, Adenauer - należeli do chrześcijańskich demokracji

• symbolika - 12 gwiazd na niebieskim tle zaczerpnięto z Biblii

• koncepcja Boga i człowieka jako obraz i podobieństwo Boże; uznanie godności człowieka za wartość

• opozycja sacrum i profanum

• swoisty system wartości - pojęcie dobra i zła

• dobro jest owocem wolności - mowa u św. Augustyna w teorii predestynacji (Teodycea)

• koncepcja Boga Trójjedynego, żyjącego w komunii jedności - zawiera założenia wspólnotowe; starotestamentowe boskie „My” jest pierwowzorem dla ludzkiego „my”; Trójca jest pierwowzorem społecznego wymiaru ludzkiej natury; Schuman: „Europa to urzeczywistnienie demokracji w chrześcijańskim znaczeniu tego słowa. Demokracja zawdzięcza swe istnienie chrześcijaństwu”

• praktyka negocjacyjna dzisiejszej Europy ma swoje chrześcijańskie korzenie w zapoczątkowanej przez papieża Grzegorz X (1271 - 76) praktyce maratonu/konklawe

• praktyka konfesjonału - też za Grzegorza X; przewodniczący przerywał obrady, rozmawiał osobiście z tymi, którzy sprawiają największe problemy, by przekonać ich do wspólnego stanowiska

c) prawo rzymskie

• najtrwalszy wkład Rzymian w dzieje świata

• wprowadza więzy organizacyjne oparte na zasadach powszechnego prawa i administracji

• lex - więź, coś co wiąże

• pactum - kontrakt (umowa społeczna)

• armia urzędników - egzekwowanie powszechnych norm postępowania

• Cyceron „Salus populi suprema lex” -> Praworządność zapewnia ludowi najwyższy stopień bezpieczeństwa

2. Początki idei zjednoczeniowych w Europie

a) Starożytna Grecja i Rzym

• polis łączyły się w amfiktionie; znaną była amfiktionia delficka zarządzana przez radę złożoną z przedstawicieli 12 państw członkowskich

• 478 r. utworzono Ateński Związek Morski ze wspólną kasą związkową na wyspie Delos (wspólna Rada)

• dorobek kultury greckiej był rozwijany przez Starożytny Rzym - rozwijanie sieci dróg wew., wodociągów, amfiteatrów, świątyń, stadionów, armii

• Imperium było zintegrowane przede wszystkim przez wspólne prawo, wspólnotę cywilizacyjną, porządek pokojowy - Pax Romana

b) Średniowiecze

• bazą jednoczenia była religia

• Imperium Romanum zastąpiono Imperium Christianum (Res Publica Christiana)

• uniwersalizm chrześcijański utrwalony przez sieć zakonów, budownictwo sakralne, stan rycerski, język łaciński

• Christianitas i Europea były synonimami

• zasada uniwersalizmu chrześcijańskiego najsilniej wyrażał św. Augustyn („O państwie”)

• idea chrześcijańskiego imperium pokojowego, pod zwierzchnictwem papiestwa

• papiestwo było gł. czynnikiem duchowej integracji europejskiej: wspólne źródło wiary, uniwersalna organizacja kościelna, powszechne stosowanie łaciny

• zakony tworzyły podstawowe ośrodki życia intelektualnego, gospodarczego i kulturalnego

• rozwinęły jurysdykcję kościelną, szkolnictwo, działalność wydawniczą, artystyczną - przede wszystkim uniwersytety

• w VIII i IX w. najsilniej idee jedności chrześcijańskiej Europy realizował Karol Wielki

• zakładał szkoły z jednolitym systemem nauczania, wprowadził jednolity system monetarny, organizował wielonarodowe armie, wprowadzał łacinę i jednolite prawo

• 1462 - 62 król czeski Jerzy z Podiebradu wyszedł z koncepcją utworzenia związku chrześcijańskich władztw w Europie, tzw. Ligę Pokoju -> zakładała ona równy status członków niezależnie od wielkości państw, a także funkcjonowanie 2 organów: Trybunału i Rady

c) Nowożytność

• unia polsko - litewska (XIV - XVII w.)

• w 1569 r. utworzono jeden organ polityczno - państwowy ze wspólnym monarchą, sejmem walnym, monetą

• miał charakter wielonarodowy i wielowyznaniowy

• XVII w. - francuski król Henryk IV zaprezentował Wielki Plan

• autorem był Książe Maksymilian Sully

• zakładał utworzenie związku państw europejskich obejmujących 3 wyznania: katolicyzm, protestantyzm i kalwinizm

• pomijał Rosję i Turcję, bo uważał je za cywilizacyjnie odległe od Europy

• proponował strukturę ogólnoeuropejską - wolność handlu, obronę przed zagrożeniami zewnętrznymi

• XVIII w. - projekt związku państw europejskich autorstwa W. Penn'a „O obecnym i przyszłym pokoju w Europie”

• chciał udziału Rosji i Turcji

• chciał przenieść model państwa na arenę stosunków międzypaństwowych

• głównym organem miał być parlament odpowiedzialny za ustanawianie norm prawnych dla Europy, łagodzenie sporów i nakładanie sankcji dla opornych

• dodatkowo zakładał utworzenie rządu i trybunału sprawiedliwości (dla Europy i kolonii angielskich w Ameryce)

• Charles de Saint - Pierre - idea Unii Europejskiej na początku XVIII w.

• „wieczyste przymierze” -> 24 monarchów europejskich w tym Rosji

• monarchowie mieli scedować swoje uprawnienia na stały Senat Europejski

• zadanie Senatu - rozstrzyganie sporów, spraw politycznych, finansowych i militarnych

• czynnikiem integrującym miał być handel

• projekt federacji europejskiej Stanisława Leszczyńskiego (1677 - 1766)

• unia powszechna wszystkich państw chrześcijańskich kontynentu europejskiego

• dla eliminowania konfliktów

• Jean J. Rousseau - w Umowie społecznej plan sojuszu wolnych narodów - spory miały być rozwiązywane za pomocą kontraktów, wzorem kantonów Szwajcarii

• siłowe zjednoczenie Europy przez Napoleona

• konfederacja państw zwasalizowanych wokół Paryża

• scalały ją powiązania dynastyczne, wpływy kulturowe i językowe Francji

• w krajach podporządkowanych wprowadzono nowy system władzy regulowany przez Kodeks Napoleona i przyjmowano konstytucje wzorowane na francuskiej

• 1815 r. - powstanie Świętego Przymierza - paneuropejski związek państw - bez Turcji i Stolicy Apostolskiej

• wzajemna pomoc i kierowanie się zasadami religii

• podstawą stosunków stała się równowaga sił - „koncert mocarstw”

• Liga Europejska ks. Adama Czartoryskiego („Esej o dyplomacji”) - unia państw europejskich z organami ponadnarodowymi: Najwyższą Radą, Denatem i Kongresem; w składzie federacje regionalne: francuska, słowiańska, bałkańska i włoska; zwalczał idee panslawistyczne przewidujące kierownictwo Rosji

• przeciwko Św. Przymierzu wysuwano ideę współpracy ludów i federacji narodów

• pionierem był G. Mazzini, który w 1831 r. założył Młode Włochy, a w 1834 r. próbował utworzyć organizację Młoda Europa, która byłaby federacją narodó europejskich - Belgii, Francji, Hiszpanii, Niemiec, Polski, Szwajcarii i Włoch

• 1848 r. - pierwszy Zjazd Słowiański -> zjednoczenie Polaków, Rosjan i przedstawicieli narodów słowiańskich; Zjazd uchwalił „Manifest do narodów Europy”

• panslawiści eksponowali braterstwo narodów słowiańskich i dążyli do stworzenia państwa wielonarodowego pod przywództwem Rosji i z jęz. rosyjskim jako j. ogólnoeuropejskim

d) XX w.

• Fr. Naumann (Nojman) - 1915 r. - pojęcie Mittleeurope - konfederacyjny związek państw pod przewodnictwem Niemiec; strefa wolnego handlu, układ polityczny i sojusz wojskowy wymierzony przeciwko Trójprzymierzu

• po I WŚ Lenin opowiedział się za ideą utworzenia republikańskich Stanów Zjednoczonych Europy, czyli organizacja socjalistycznych Stanów Zjednoczonej Europy; koncepcja upadła, ponieważ socjaliści przedłożyli racje narodowe nad ideami integracyjnymi

WYKŁAD 2. 14.10.2008 R.

1. Okres międzywojenny

a) Richard Coudenhove - Kalergi (1894 - 1972) - manifest „Paneuropa” z 1923 r.

• po I WŚ Europa rozbita, zadłużona, osłabiona walkami narodowymi i społecznymi; chaos gospodarczy i walutowy

• eksponował zagrożenie ze strony mocarstw światowych

• ratunkiem było wg niego doprowadzenie do zjednoczenia całego kontynentu; wykluczył ze współdziałania WB i ZSRR

• WB miała szersze pozaeuropejskie ambicje imperialne; ZSRR reprezentowało odrębną cywilizację, ustrój niedemokratyczny podważający porządek wersalski

• idea Paneuropy pochodziła z tradycji rzymskiego uniwersalizmu, ponadnarodowych doświadczeń narodu żydowskiego, światowego dorobku myśli humanistycznej

• uniwersalizm rzymski - powszechny ład, sprawna organizacja, wspólny język i prawo

• Europa ma się przeciwstawić wpływom światowym Panameryki, Imperium Bryt., ZSRR i Azji

• Paneuropa miała być federacją w ramach Ligi Narodów

• wzorem dla niego były Kantony Szwajcarii; zjednoczona Europa miała mieć dwuizbowy parlament, który się składał z Izby Narodów i Izby Państw

• Paneuropa miała tworzyć całość gospodarczą i polityczną wobec świata zewnętrznego

• realizacje Paneuropy miała dokonywać się etapami:

• zwołanie Konferencji Paneuropejskiej

• zawarcie umów między państwami członkowskimi

• utworzenie Paneuropejskiej Unii Celnej i Jednego Obszaru Gospodarczego

• utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy

• ta idea Paneuropy cieszyła się zainteresowaniem wśród intelektualistów i polityków liberalnych

• w 10.1926 r. zwołano w Wiedniu Kongres Paneuropejski - 2000 delegatów z 24 państw

• powołano Unię Paneuropejską z centralą w Wiedniu, na jej czele Coudenhove - Kalergi

• powstawały oddziały w Austrii, Niemczech, Francji, Czechosłowacji i Polsce

• Unia Paneuropejska rozrastała się; utworzono Międzynarodowe Towarzystwo Wspierania Europy z R. Boschem na czele

• władze państw europejskich podchodziły do tego pomysłu z dystansem

• ruch paneuropejski miał charakter antykomunistyczny, antynacjonalistyczny i ambicje tworzenia „duchowej elity Europy”

• w szczytowym okresie ruch skupiał znakomite osobistości (K. Adenauer, E. Beneś, A. Einstein, Z. Freud, I. Ortega y Gasset, T. Mann, R. Strauss, M. de Unamuno, P. Valery)

• niechętni ruchowi byli działacze komunistyczni, nacjonaliści, władze LN i naziści, którzy Hitlera uważali z jedynego męża będącego w stanie zintegrować Europę

• 1930 r. - II Kongres Paneuropejski - inicjatywa utworzenia Federacji Państw Europejskich

• 1932 r. - Coudenhove - Kalergi występuje z apelem złagodzenia postanowień traktatu wersalskiego wobec Niemiec, by przez to ograniczyć ich rewizjonistyczne dążenia

• po objęciu władzy przez Hitlera w 1933 r. Niemcy wycofały poparcie dla ruchu

• 1935 r. - z Unii Paneuropejskiej wycofali się Polacy - sprzeciw wobec rewizjonistycznych dążeń wobec polskiego Pomorza i Gdańska

• popieranie poprzez Coudenhove - Kalergi interesów niemieckich zraniło wielu działaczy

• po wybuchu wojny siedzibę UP przeniesiono do Nowego Jorku

• WNIOSEK - Coudenhove - Kalergi przesadnie oceniał zagrożenia zewnętrzne, nie doceniając wewnętrznych

b) Aristide Briand (1862 - 1932)

• 1929 r. - na forum, Zgromadzenia Ligii Narodów zgłosił ideę Unii Federalnej - Stanów Zjednoczonych Europy

• początkiem miała być współpraca Niemiec, Francji i WB, które by przyciągnęły inne państwa

• zjednoczenie kontynentu od kwestii gospodarczych

• projekt przewidywał zniesienie ograniczeń celnych i utworzenie wspólnego rynku europejskiego, dopiero potem federację

• struktura:

• Konferencja Europejska - stały organ z przedstawicieli państw członkowskich Ligi Narodów

• Stały Komitet Polityczny - organ wykonawczy wyłoniony przez Konferencję Europejską

• Sekretariat do obsługi w/w instytucji

• odrzucał przynależność ZSRR i Turcji

• jego pomysł przypada na okres kryzysu gospodarczego, wzrostu dążeń nacjonalistycznych i aktywizacji wrogów integracji

• plan Brianda zakładał zacieśnienie współpracy Francji z Niemcami i nie pasował do ambicji mocarstwowych potęg

• na kongresie UP w Berlinie w 1930 r. delegat bryt. opowiedział się za współpracą europejską, ale nie integracją

• również Niemcy sceptycznie podchodziły do tego planu, ponieważ on uwieczniał status quo i silną pozycję Francji

• większość państw małych i średnich deklarowała sympatię wobec planu, ale widziały w nim zagrożenie suwerenności

• zdecydowanie przeciwstawiał się ZSRR, zarzucając cele imperialne i dążenie do izolacji ZSRR

• ostatecznie w ramach LN powołano w 1930 r. Komisję Studiów nad UE pod przewodnictwem Brianda

• główne przeszkody integracji wg Brianda: sporne kwestie między krajami europejskimi, silny kryzys gospodarczy, niechętny stosunek ZSRR i WB

• zarzut, że Briand eksponuje interesy Francji, dojście Hitlera do władzy

• część propozycji Brianda znalazło się w planie Schumana

c) projekty tworzenia federacji regionalnych

• Tomasz Masaryk - na emigracji w USA (1917-18), wysunął projekt związku narodów Europy Środkowej i Wschodniej (Polski, Czech, Słowacji, Rumunii i Węgier) od Bałtyku po Adriatyk i Morze Czarne; w pracy „Nowa Europa” eksponował idęę „Europy Międzymorza”

• Józef Piłsudski - podobne idee do Masaryka; chciał reaktywować dawną unię polsko - litewską oraz tradycję Rzeczpospolitej Obojga Narodów; chciał utworzenia bloku państw Europy Środkowo - Wschodniej pod przewodnictwem Polski; miała obejmować Litwę, Ukrainę i Białoruś; próby powstania federacji zakończyły się niepowodzeniem z powodu tendencji niepodległościowych i dawnych zaszłości historycznych

• 1930 r. - w Oslo porozumienie państw nadbałtyckich: Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii, Belgii, Holandii i Luksemburgu; celem była stabilizacja cen w handlu, a później też sprawy polityki zagranicznej

• 1920-21 - Mała Ententa - Czechy, Jugosławia, Rumunia

• 1934 r. - Ententa Bałkańska - Grecja, Jugosławia, Rumunia i Turcja

• 1934 r. - Ententa Bałtycka - Litwa, Łotwa i Estonia

• 1932 r. - w Austrii zaproponowano zastąpienie niemieckiej idei „Mitteleurope” planem „Zwischeneurope”; objęcie małych państw między ZSRR a Niemcami wspólnym systemem zarządzania

• 1933 r. - Mussolini przedłożył projekt współpracy Austrii, Węgier i Włoch - przeciwstawienie się dążeniom Niemiec do wchłonięcia Austrii

d) świadomość upadku i zagrożeń dla Europy, jej prymitywizacja - w postaci amerykanizacji, bolszewizacji i faszyzacji; panująca wśród intelektualistów zrodziła silny ruch wspierający wspólnotę wartości europejskich

• obawa, że wobec amerykańskiego ładu stoi anarchia skłóconych państw europejskich - to ułatwiło dominację europejskim dyktatorom: Hitlerowi, Mussoliniemu i Stalinowi

2. Okres II WŚ.

a) jednym z ośrodków, w którym powstawały kolejne teorie zjednoczeniowe był Londyn - skupisko emigracyjnych rządów europejskich

• Instytut Badawczy Unii Federacyjnej (w Beveridge)

• koncepcja unii anglo - francuskiej - rola J. Monneta, A. Toynbee; w 1940 r. po agresji Niemiec na Francję W. Churchill zgłosił inicjatywę unii francusko - angielskiej zakładającej wspólne obywatelstwo, parlament, rząd, obronę i finanse -> Francja odrzuciła plan angielski

• w 1940 r. Partia Pracy WB postulowała powołanie ponadnarodowej organizacji kontrolującej gospodarkę i obronność dla kształtowania pokoju na kontynencie

• Clement Attlee „Europa musi się sfederalizować lub zginie”

• 1943 r. - W. Churchill przedstawił ideę utworzenia Rady Europy jako strefy pośredniej między USA i ZSRR; wspólne założenia polityki, jednoczyć siły zbrojne i tworzyć trybunał rozstrzygający spory -> RE miały podlegać federacje regionalne

• wraz z ofensywą Armii Czerwonej dyplomacja watykańska coraz bardziej zaniepokojona była losem chrześcijańskiej Europy zagrożonej przez ideologię komunizmu; Pius XII wspierał działanie czołowych polityków chadeckich - R. Schumana, Al de Gaspariego, i K. Adenauera - niechętny był udziałowi WB, ponieważ ta stała w opozycji do katolicyzmu i papiestwa; Pius XII proponował większą współpracę państw katolickich (Belgii, Francji, Holandii, Niemiec, Włoch, Portugalii)

• władze polskie w Londynie promowały ideę federacji państw środkowej Europy Międzymorza - > utworzenie barier przeciwko naporowi Niemiec i rozdzielenie ich od Rosji - E. Raczyński, J. Retinger; rządy Polski i Czech tworząc swoje koncepcje współpracowały ze sobą

• 1941 r. - politycy z Belgii, Holandii i Luksemburgu próbowały stworzyć unię celną Beneluksu

b) drugim ośrodkiem był uniwersytet w NY

• 1943 - 44 - przygotował w USA „Projekt Konstytucji Stanów Zjednoczonych Europy” - zakładał stowarzyszenie wolnych państw złożonych z Dwuizbowego Kongresu Rady i Sądu Najwyższego; Roosevelt nie popierał projekty, gdyż wyżej cenił relacje z ZSRR; idee paneuropejskie uważał za nierealne

• ZSRR był przeciwny wszelkim planom federacyjnym - posługiwali się argumentem, że decyzje w sprawach europejskich należy pozostawić narodom, a nie emigracyjnym rządom

• Stalin dążył do rozszerzenia wpływów ZSRR w Europie; blokował projekty integracyjne przy poparciu mocarstw anglosaskich zwłaszcza USA - > po 1943 r. coraz wyraźniej opowiadał się za podziałem stref wpływów na obszarze Europy; po śmierci Roosevelta w 1949 r. prezydent H. Truman prowadził konfrontacyjną politykę wobec ZSRR; w konfrontacji zimnowojennej sojusz z Europą był elementem polityki zagranicznej USA; z Europy chciano uczynić „strefę przesłaniania” w konfrontacji z Moskwą; Truman popierał politykę Churchilla

3. Okres po II WŚ.

• Europa w stanie rozpadu ekonomicznego, politycznego i duchowego; niemal cały kontynent (poza Hiszpanią, Portugalią, Szwecją i Szwajcarią) poniósł duże straty w ludności i materialne (zginęło ok. 15 mln ludzi; produkcja spadła o ponad 30 % w 1945 r. w porównaniu do 1938 r.); degradacji uległa pozycja mnar Europy; po wojnie została zdominowana przez USA i ZSRR

• zmienił się układ sił między państwami zachodnimi; Europejską równowagę sił zastąpił blokowy podział i narastająca „równowaga strachu”

• Europa uległa podziałowi z jednym centrum w Waszyngtonie a z drugim centrum w Moskwie

• rozwój amerykańskiej „dyplomacji atomowej” wykorzystującej monopol i grożbę użycia broni jądrowej

4. Stadia integracji ekonomicznej:

1. Strefa Wolnego Handlu - brak ceł wewnętrznych

2. Unia Celna - brak ceł wewnętrznych + wspólne cła zewnętrzne

3. Jednolity Rynek Wewnętrzny - brak ceł wewnętrznych + wspólne cła zewnętrzne + swobodny przepływ kapitału, ludzi i usług

4. Unia Ekonomiczno - Monetarna - brak ceł wewnętrznych + wspólne cła zewnętrzne + swobodny przepływ kapitału, ludzi i usług + harmonizacja polityki ekonomicznej - wspólna waluta, jednolity system wymiany walut, Bank Centralny

21.10.2008 wykład 3.

1. Powojenna sytuacja w Europie

• Spadek udziału gospodarki europejskiej w gospodarce światowej

• Uzależnienie Europy Zach. Od polityki Waszyngtonu

• dominacja ZSRR na wsch Europy

• osłabienie pozycji kolonialnej głównych państw europ.

• Podział kontynentu na 2 bloki

• Kryzys gospodarczy i demograficzny powojennej Europy

2. Przesłanki integracji po II WŚ

• Rozwiązanie problemu Niemiec

• Przeciwstawienie Si ę zagrożeniu z ZSRR

• Zmniejszenie dystansu do USA

• Poprawa poziomu życia, odbudowa gospodarki

• Rozwiązanie problemu kolonii

3. Interesy państw

• Francja

• Po wojnie była cieniem swej dawnej wielkości

• Głównym celem było niedopuszczenie do odrodzenia potęgi niemieckiej

• Próba przejęcia władzy przez komunistów

• pod naciskiem USA narastało przekonanie że odpór niemieckiego zagrożenia jest niemożliwy bez udziału Niemiec

• Niemcy

• Po wojnie całkowicie zniszczone ( gospodarczo, moralnie)

• Dla Konrada Adenauera budowa wspólnej Europy była jedyną drogą odbudowy Niemiec, odzyskanie państwowości, wyjście z izolacji

• Europejskość pozwalała odciąć się od przeszłości, moralnego potępienia

• Zjednoczenie Europy stało się priorytetem polityki zagranicznej

• Zakotwiczenie Niemiec w strukturach europejskich i ścisła współpraca z Francją i USA

• Po 2. Wojnach Niemcy będą mogli zrealizować swe cele polityczne, gdy je zaczną definiować w kategoriach europejskich

• WŁOCHY

• Za swą kolaborację z Niemcami uważnie za nie przyjaciela

• powojenna nędza bezrobocie i moralne obciążenie faszyzmem

• chrześcijańska demokracja ( Alcide de Gasperi) jednym ze swych głównych celów zaangażowania w budowie integracji europejskiej

• aktywna rola kościoła katolickiego; Watykan popierał ideę zjednoczonej Europy- działalność duchowieństwa włoskiego

• Włochy ze względu na swoją historię, dorobek cywilizacyjny i kulturowy winny odegrać znaczącą rolę w integracji

• USA

• Zagrodzenie radzieckiej ekspansji i rozszerzaniu się „światowego procesu rewolucyjnego”

• Powstrzymywanie radzieckiego komunizmu - doktryna Trumana

• Pomoc militarna i gospodarcza dla krajów zagrożonych komunizmem ( Grecji, Turcji)- plan Marshalla

• Nie dopuścić do porozumienia radziecko-tureckiego i roszczeń ZSRR wobec cieśnin - żądania Stalina wobec Turcji z 1946r dotyczącą rewizji konwencji z Montreaux z 1936r

• Polityka USA z pozycji siły wobec bloku komunistycznego nazwana w ONZ w 1947r „zimną wojną”

• Kwiecień 1949r- Kanada, USA, i 10 państw europejskich podpisały TRAKTAT PÓŁNOCNOATLANTYCKI

• Pomoc wojskowa dla Europy w 1949r

• ZSRR odbierało NATO za pakt skierowany przeciwko niemu

• Ekonomiczne: wzrost importu towarów amerykańskich

• WBr

• Wyszła zwycięsko z wojny - Europa jako związek przegranych

• Trwanie w tradycji imperialnej ograniczyło zainteresowania sprawami europejskimi

• Paradygmat - „splendid isolation”

• 3 wymiary Polit.zagr.- 3 kręgi koncentryczne W. Churchilla - WBr znaczącą rolę ( Commmonwealth, Europa Zach., USA)

• W 1946r Churchill koncepcję zjednoczenia Brytyjskiej Wspólnoty Narodów z USA ( Fulton)

• Gdy w 1950r zaproszono ją do EWWiS, odmówiła

• Kraje Beneluksu

• Skłonność do integracji jest tym większa, im mniejsze jest państwo

• Belgia, Holandia, Luksemburg były prekursorami integracji mając wcześniejsze doświadczenia unii celnej ( 1919 - bel/luks; 1944- Bel/Hol; 1947- Bel/Hol/Luks)

• 4. Integracja europy po II WŚ

• W 1946 W. Churchill w Zurychu wzywa do utworzenia „Stanów Zjednoczonej Europy”; stanowisko WBr -> jesteśmy z Europą ale nie z Europy

• Ostrzega, że od Szczecina po Triest nad Adriatykiem zatrzasnęła się „żelazna kurtyna„

• Zapobieżenie wojnie, rozwój gospod., ochrona przed zagrożeniem bolszewickim,

• W odbudowie Europy ma szczególną rolę pełnić wielkie duchowo Francja i Niemcy

• Potężna Ameryka, WBr i CommonWealth mają pełnić rolę poręczycieli Europy

• Wkrótce Churchill powołał Ruch zjednoczenia Europy

• 1947 - plan Marshalla - pomoc ameryki w ramach Europejskiego Planu odbudowy

• Plan miał łagodzić skutki dla społecz. Europ., zapewnić tempo rozwoju

• Miał pomóc odbudowie gospodarki państw Zach. I przeciwstawić się wpływom komunistycznym,

• Dla realizacji planu M. państwa powołały w 1948 Org. Europejskiej Współpracy gospodarczej ( OEEC)

• Celem było stworzenie zdrowej gospodarki poprzez współpracę ekonomiczną wszystkich jej członków

• OEEC była strukturą współpracy międzypaństwowej, a nie ponadnarodowej dla rozdysponowania pomocy - ok. 14 mld

• 1948- WBr zaproponowała Zachodniej (WBr, FR, Beneluks, później Włochy) jako reakcję na narastający proces konfrontacji zimnowojennej

• Marzec 1948 - zawarto traktat Brukselski „Traktat w sprawie gospodarczej, społecznej, kulturalnej współpracy oraz zbiorowej samoobrony” - oprócz współpracy gospodarczej także wzajemna pomoc na wypadek agresji

• Maj 1948 - Kongres w Hadze

• Wśród delegatów z 25 krajów dyskutowano nad sprawami jednoczenia Europy

• Spór między „federalistami” i „unionistami”

• Przyjęto 3 rezolucje :

• Kulturalną: wspólne dziedzictwo cywilizacji europejskiej, gwarantowani e praw człowieka, rozwijanie świadomości europejskiej

• Polityczną: postulowano powołanie Zgromadzenia Europejskiego, przyjęcie karty praw człowieka i powołanie ETPW

• Ekonomiczno-społeczną: tworzenie jedności ekonomicznej Europy, znoszenie barier, taryf celnych

• Po kongresie Haskim:

• Powstały Europejska Unia Płatnicza, Europejska fundacja kulturalna, Centrum Studiów Europ. W Brugii

• Powołano Ruch Europejski, Radę Europy

• Honorowymi przewodniczącymi Rady Europy: K. Adenauer, R. Schuman, R. Condenhove Kalergii sekretarzem j. Rettinger

• Rada Europy powołana 05.05.1949r twórcami były: Beneluks, Dania, Norwegia, Szwecja, WBr, Irlandia, FR, WŁ

• Powołano 2 główne organy Komitet Ministrów i Zgromadzenie Doradcze

• Siedziba Strasburg - 2języczne miasto symbolizujące koniec sporu franc - niem o Alzację i Lotaryngię

• Inauguracyjne posiedzenie 8.08.1949r - oprócz flag państw założycielskich flaga Ruchu Europejskiego ( później 12 gwiazd na błękitnym tle)

• RE miała torować drogę dalszym procesom integracyjnym poprzez działania kulturowe i społeczne

• Doprowadziła do zawarcia wielu konwencji i porozumień narodowych o zakresie społecznym, kulturowym i prawnym,

• Była org. konsultatywną, jej postanowienia nie były wiążące

• 1950r - RE doprowadziła do zawarcia Konwencji Ochrony Praw Człowieka i Podstawowych Wolności wzorowanej na DPCzł ONZ z 1948r

• Dla kontroli przestrzegania konwencji ustanowiła EKPCzł i ETPCzł

• Działalność na rzecz rozwoju tożsamości narodowej Europie, rozwiązywania problemów mniejszości, ochrony środowiska, umacniania demokracji

• Dyplomaci FR, WBr, Belgii i USA i Kanady rozważali utworzenie sojuszu polityczno-militarnego państw po obu stronach Atlantyku

• R. Coudenhove - Kalergi zgłosił propozycję utworzenia Atlantyckiej Ligii Narodów państw Zach oraz USA i Kanady

• 4.04.1949 - doszło do utworzenia NATO

• Początkowo członkami było 12 państw - oprócz 5 członków Unii Zach: USA, Kanady dotyczyły Danii, Islandii, Norwegii, Włoch i Portugalii

• Pakt powstał w okresie narastającej konfrontacji wschód - zachód

• Narzucenie przez Stalina niedemokratycznych form władzy w państwach uzależnionych, blokady Berlina w 1948 przez radzieckie siły okupacyjne w Niemczech

• Skupiło to, państwa Zach do działania - NATO stworzone jako instrument powiązania politycznego ameryk. Za sprawą obrony Europy Zach

• Siły USA I Kanady połączono z armiami europ. Pod międzynar. Dowództwem NATO; pakt włączył państwa Zach w szerszy system bezpieczeństwa Europy

• Art. 5 - zbrojna napaść na jedno lub więcej państw będzie uważana z napaść na wszystkich - zobowiązanie udzielenia pomocy

• Siły Polit. - militarne NATO w praktyce ograniczyły rolę wojskową UZE

• Najwyższą władzę w sojuszy miała Rada NATO reprezentowana przez msz, ochrony i finansów państw członk

• W 01.1949 ZSRR utworzyło RWPG ( BUŁG, POL, CZECHY, RUM, WĘGRY, ZSRR) dla gospodarki propagandowej i politycznej przeciwwagi dla planu Marshalla

• Rada głosiła hasła równouprawnienia, ale w praktyce zdominowana przez ZSRR

• 1950 - inicjatywa utworzenia EWWiS zgłoszona przez Jean Monneta (1888-1979) doradca franc msz Roberta Schumana (1886 - 19..)

• Jean Monnet - ekonomista, dyplomata, minister planowania

• Entuzjasta zjednoczenia Europy, okr. Jako federalista - zwolennik integracji sektorowej

• Nawiązywał do koncepcji A. Brianda

• Przedstawił rządowi propozycję podporządkowania franc i Niemiec produkcji węgla i stali wspólnemu organowi administracyjnemu- inne państwa też mogłyby się przyłączyć

• Na podstawie planu Monneta msz R. Schumana 9.05.1950 zgłosił plan utw. EWWiS- inicjatywa Monneta jako plan Schumana

• Wspólna kontrola produkcja węgla i stali mogłaby się stać 1szym krokiem ku federasj. Gosp. Europ.

• Upatrywali w tym środek elimowania konfliktów w stosunkach niem- franc

• R. Schuman - pochodził z Alzacji - teren o wspólnych tradycjach kultury germańskiej i łacińskiej

• Powstanie EWWiS traktował jako 1szy krok ku federalizacji Europy

• Uważał, że należy stopniowo wprowadzać taką współpracę w innych sektorach

• Schuman eksponował uniwersalne wartości chrześcijańskie

• Solidarność europejska- jednoczenie działań uzupełniających funkcjonowanie UZE OEEC, RE

• Od unii gosp. Do unii politycznej

• Wspólnota sektorowa miała zaczynem szerszej federacji europ., sposobem wyelimowania zagrożenia ze str. Niemiec

• Plan Schumana wywołał zróżnicowane reakcje

• Pozytywnie- Beneluks, Włochy, RFN

• Krytycznie- WBr, kraje skandynawskie; uważano, że najistotniejszych sektorów gosp. Nie można poddać kontroli pronarodowej władzy

• Realizacja sektorowej integracji na zasadzie EWWiS dawała RFN możliwość odzyskania silnego miejsca, a Francji poczucie bezpieczeństwa

• Rozważano też projekty integracyjne w innych dziedzinach - np. wspólnotę rolną „Green Pool”, współpracę medyczną „White Pod”

• Pierwotny plan uległ modyfikacjom - dla ograniczenia ponadnarodowych kompetencji rozbudowane też struktury międzypaństwowe

• 18.04.1951r - traktat Paryski, ustanawiający EWWiS - Beneluks, Wł, FR, RFN,

• Wszedł w życie w `52r

• We FR przeciwnikami byli: komuniści i przedstawiciele gaullistowskiej prawicy, kt. Utworzenie ponadnarodowej wspólnoty EWWiS traktowali jako zagrożenie dla suwerenności FR

• Organy EWWiS

• Wysoka Władza - ponadnarodowy organ wykonawczy - pierwszym jej przewodniczącym był J. Monnet

• Rada - naczelny organ, gdzie p-czł sprawowały kontrolę nad działaniem EWWiS; tworzyli ją msz p-czł

• Wspólne Zgromadzenie - delegaci wybierani przez parlamenty p-czł : ocena dorocznego raportu o działalności WW

• Trybunał Sprawiedliwości - do nadzorowania przestrzegania traktatu

• Uprawnienia WW i Trybunał u ograniczały tradycyjnie pojmowaną suwerenność p-czł

• Traktat stworzył wspólny rynek węgla i stali na obszarze, kt. Zniesiono cła i inne opłaty

• Zakaz dyskryminacji producentów i praktyk ograniczających konkurencję

28.10.2008 wykład 4

1. Próby powołania Europ. Wspólnoty Obronnej i EWP

• Obawy konfliktu zbrojnego w Europie - po przełamaniu monopolu atomowego USA przez ZSRR i po wybuchu wojny w Korei w 1950r

• Jednocześnie USA dążyły do uzbrojenia RFN i włączenie niemieckich sił zbrojnych w zach. system obronny

• Pracując nad EWWiS J. Monnet przygotowywał zarazem projekt wspólnej obrony Eur Zach

• Część polityków franc miała obawy, że przyszłą armia europejska zostanie zdominowana przez Niemcy ( F francuzi zaangażowani w Indochinach )

• W tym samym czasie - 1950r - USA wystąpiły z propozycją włączenia RFN do NATO

• W Europie Monnet zgłosił projekt integracji wojskowej państw należących do EWWiS

• Plan ten oficjalnie przeszedł jako plan Rene Plevena w 1950r (10) jako EWO

• Miał mieć strukturę federacyjną, wojskową państw 6 z udziałem niemieckim i zarazem zablokować odbudowę samodzielnej armii niemieckiej

• Projekt przewidywał ppowst. Wspólnego MO, z europ. Sztabem generalnym

• W V1952r sześciu msz państw członk EWWiS PODPISAŁO w Paryżu traktat o EWO

• Utw. EWO ozn. wyrzeczenie się przez państwa części suwerenności w tak ważnej dziedzinie - obronność i Polit. zagr.

• Dal wielu był to szok - WBr przyjęła postawę wspierającego obserwatora

• Problem ratyfikacji EWO spowodował ostre spory

• Zwolennikami ratyfikacji byli federaliści , rzecznicy współpracy z USA - nie zgadzali się przeciwnicy „denacjonalizacji” Niemiec i hegemonii ameryk

• Rzecznicy EWO dążyli do połączenia integracji wojsk z Polit i utw EWP

• We Francji przeciwko ratyfikacji byli gaulliści, komuniści, republikanie i część socjalistów

• P. komunistyczna zwalczała ją jako wyraz Europy Watykanu, monopoli, faszyzmu

• Gaulliści sprzeciwiali się włączeniu armii franc do europ. sił zbrojnych ( de Gaulle: „będę współpracował z komunistami, by zagrodzić jej drogę, wywołam rewolucję, sprzymierzę się z Rosjanami”)

• Zaangażowanie USA interpretował jako przejaw hegemonii USA nad Fr i Europą

• Dążono zarazem do zacieśnienia współpracy między państwami EWWiS, a zachowując luźniejszą strukturę RADY Europy - szczeg. rolę Alcide de Gasperi

• Msz „6” w 1952r zlecili dopracowanie założeń EWP

• PO ŚMIERCI Stalina ( III 1953r) i zawarciu rozejmu w Korei napięcie sytuacji mnar upadło

• Ostatecznie jednak Bel, Hol, Luks, Wł, RFN ratyfikowały układ o EWO

• We Francji ZN w VIII 1954r odrzuciło projekt EWO

• Niepowodzenie EWO przekreśliło szanse powodzenia EWP

• Dodatkowym powodem odrzucenia EWO:

• Opór wobec remilitaryzacji Niemiec

• Obawa przed integracją ze skompromitowaną armią niemiecką

• Niechęć WBr do struktur ponadnarodowych

• Brak doświadczenia w tworzeniu wspólnych sił zbrojnych

• Po II WŚ doszło do sektorowej integracji w ramach EWWiS i Polit.-milit. Struktury w NATO

• Po klęsce EWO i EWP podjęto próby integracji gospodarczej

• Inicjatywa msz WBr Anthony Eden - rozszerzenie UZE o RFN i Włochy i utworzenie unii zachodnio europejskiej

• W X 1954r w Paryżu - konferencja „6” , USA, Kanady, WBr podczas, której podpisano 21 układów - tzw. Układy paryskie zadecydowały one o ostatecznym utworzeniu UZE

• Po ratyfikacji weszły one w życie w V 1955

• Jednym z celów UZE było znalezienie takiej formy wprowadzenia FRN do NATO, która zostałaby zaakceptowana przez Francję

• Przyjęcie RFN do UZE i NATO było osiągnięciem dyplomacji WBR

• WBr jako pośrednik i inicjator między USA i Europą

• Powstanie UZE nie zmieniło sytuacji militarnej - nadrzędną rolę nadal zajmowało NATO

• UZE ma funkcję Polit.-konsultacyjną

• W końcu 1954 Wspólne Zgromadzenie EWWiS przyjęło rezolucję nawołującą do dalszej integracji

• Po klęsce EWO i EWP w procesie integracyjnym zwrócono uwagę na problemy gospodarcze

• Holenderski msz Johan Beyen wysunął propozycję powołania unii celnej i wspólnego rynku

• W 1955 Bel, Hol, Luks przedstawiły wspólne memorandum , skierowane do Wł,och, RFN i FR

• Dotyczyło utworzenia unii celnej i org energii atomowej

• W VI 1955 w Messynie konferencja - msz EWWiS rozważało sposoby utworzenia wspólnoty gospodarczej

• Najbardziej zainteresowane były RFN i kraje Beneluksu

• W 1955-56 pod przewodnictwem Paula H. Spaaka (msz Belgii) pracował zespół nad założeniami EWG i EWEA

• WBr wystąpiła z propozycją luźniejszej strefy wolnego handlu z udziałem państw nordyckich - liczyła na wsparcie FR

• Podczas negocjacji o EWG pojawiły się problemy dot.włączenia do wspólnego rynku obszarów zamorskich FR, Bel, i Hol

• 25 III 1957r w Rzymie podpisano 2 traktaty ustanawiające EWG i Euratom

• EWG: ostatecznym celem utworzenia wspólnego rynku i stopniowe ujednolicenie polityki gosp. państw członk.

• Traktat przewidywał wprowadzenie wspólnej polityki w rolnictwie, transporcie, handlu z krajami trzecimi

• Traktat główną rolę w procesie integracji przyznawał znoszeniu wszelkich ograniczeń w ruchu towarów, osób, usług i kapitału

• Okres przejściowy - 12 lat ( do 1969r)

• Politycy europ. mieli świadomość, że wspólnota gospodarcza jest środkiem zasadniczego celu - powstanie sojuszu Polit.

• Pierwszy przewodniczący Komisji Walter Hallstein stwierdził, że „EWG jest rodzajem pokojowej rakiety o trzech członach: 1- unia celna, 2- unia gosp., 3- unia polit.”

• Struktura EWG:

• Zgromadzenie Parlamentarne - konsultacja, kontrola

• Rada Ministrów - główne uprawnienia decyzyjne

• Komisja - rola wnioskodawcza i wykonawcza

• Trybunał - f. sądownicze

• Powołano też organy pomocnicze: Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Sekretariat Generalny

• ZSRR i członkowie RWPG ni przyjęli do wiadomości podpisania traktatów rzymskich

• Zachodnoeurop. partie komunistyczne krytykowały EWG

• Euratom wspólne wykorzystanie energii atomowej dla celów pokojowych

• Traktat ustanawiający Euratom powoływał Komisję i Radę Ministrów

• Natomiast Zgromadzenie i Trybunał stały się wspólnymi organami EWG, Euratomu i EWWiS

• Powołano też odrębne organy ( Agencję Zaopatrzenia, Służbę Bezpieczeństwa i Kontroli, Komitet Naukowo-Techniczny )

• Traktaty rzymskie rozpoczęły nowy eta[p integracji

• Do początku integracji EWG następował w nich szybki wzrost produkcji

• Największe trudności powodowały problemy rolne i rozbieżne interesy FR i RFN

• Do 1958r EWG, EURATOM, EWWiS mają organy o podobnej strukturze; trzy Rady i 3 władze wykonawcze : Wysoka Władza (EWWiE), Komisje (EWG, EURATOM)

• Po podpisaniu traktatów WBR zaspokoiła się perspektywą izolacji od kontynentalnej części Europy

• W nowej sytuacji inicjowała proces tworzenia strefy wolnego handlu pośród państw leżących wokół obszaru EWG

• W końcu 1959 doszło do utworzenia EFTA - AUST, DANIA, NOR, SZWECJA, PORTUG, SZWAJC, WBR

• W trakcie negocjacji okazało się, że nie mogą być przyjęte GRECJA, ISLAN, TURCJA, IRL ( słabe gosp.)

FEDERALIZM - polityczna teoria integracji

• Ukształtowana w XVIII i XX w. - USA i Niemcy

• Wyrazem dążeń do zbudowania instytucjonalnych ram dla równowagi między jednością a autonomią tradycyjnych jednostek Polit.

• Różne rozumienie tego modelu:

• W tradycji niemieckiej jest to model zachowania odrębności i ochrony przed centralizmem przy zachowaniu jedności

• We FR i WBr postrzegany jako zagrożenie dla jedności państwa, utraty suwerenności i jego rozmycia w większych strukturach

• Dlatego w 1991r na żądanie Londynu usunięto z art. 1 TUE słowo „federalny” zastępując„ever closer union”

• Pierwszą propozycją federacyjną był plan Jerzego z Podiebradu z XVI w Liga pokoju

• W XIX w Pierre J. Proudhon publikuje w 1863r traktat „O zasadach federalizmu”, w którym przeciwstawia się centralizacji i podkreśla znaczenie wspólnot lokalnych oraz konieczność konstytucjonalnego rozdziału kompetencji

• W okresie międzywojennym plan Coundenhove - Kalergiego i A. Brianda - Federacji Europejskiej

• 4 rozumienia federalizmu:

• Jako teoria integracji pokojowe ułożenie stosunków między państwami, aby zapewnić ich spójność, jedność i pokój

• Jako teoria decentralizacji przeciwstawia się modelowi państwa absolutnego i scentralizowanego; chroni struktury lokalne

• Jako pewien model społeczny nie można go ograniczyć do samej struktury państwa; poszanowanie istnienia pluralistycznego społeczeństwa złożonego z szeregu wspólnot

• Jako pewna filozofia federalizm integralny, wynikający z istoty człowieka, który jest osobą; zaprzeczenie zarówno kolektywizmowi i indywidualizmowi; osoba istnieje i realizuje się poprzez interakcje społeczne

• W tradycji europejskiej wyróżnia się 3 nurty: A. Spinelliego, J. Monneta i federalizm integralny

• Najogólniej federalizacja ma zapewnić jednocześnie wysoki poziom jedności oraz maksymalne poszanowanie różnorodności

• Federalizm Spinellego:

• Spinelli autorem najbardziej „czystej” federalistycznej koncepcji integracji

• Sformułował program polityczny dotyczący odbudowy Europy po wojnie - manifest Ventoten

• Niezbędne jest zakończenie podziału Europy na suwerenne państwa narodowe

• Nie wystarczy pokonanie Niemiec do odbudowy Europy

• W miejsce państw narodowych należy powołać federację, która jako jedyna może zapewnić mieszkańcom pokój i dobrobyt

• Kryzys wojny sprzyja radykalnym zmianom - uświadamia ludziom do czego doprowadziła organizacja Europy w system państw

• Dlatego musi powstać silny ruch społeczny - który wykorzysta tą szansę i przebuduje kontynent

• 3 zasadnicze problemy manifestu Ventotent

• Musi powstać autonomiczny ruch społeczny na rzecz federacji; rządy bronią status quo

- autonomiczność ruch oznacza, że nie może być on związany z 1 partią i z 1 krajem

- należy zatem oddziaływać na społeczeństwo poza ramami narodowych kampanii wyborczych

- adresatami jest całe społeczeństwo

• Zwołanie zgromadzenia konstytucyjnego - negocjacje dyplomatyczne na szczeblu międzyrządowym nie doprowadzą do istotnych zmian

- wymuszenie na państwach zgody na zwołanie Europ. Zgromadz. Konst. Pochodzącego z bezpośrednich wyborów

- rola opinii publicznej polega na wywarciu nacisku na rządy, by zgodziły się na zainicjowanie procesu konstytucyjnego i skłonienie parlamentów narodowych do akceptacji dokumentu konstyt.

• Powołanie instytucji federalnych - wierzchnia władza wołoce państw narodowych

• Wskazywał, że integracja sektorowa ma charakter sztuczny i będzie prowadzić do chaosu kompetencji, rozmycie odpowiedzialności

• Brak legitymizacji na poziomie europejskim

• Bez powołania instytucji federalnych obrona interesów zawsze będzie górować nad dążeniami integracyjnymi

• 1 przyjęcie konstytucji i 2.powołanie instytucji federalnych

• Siłą napędową jest społeczeństwo aktywne

• Radykalny projekt oddolny , zaangażowanie wielu grup społecznych

• Tuż po II WŚ Spinelli stałsię organizatorem ruchu federacyjnego - 1946r stworzył Europ. Unię Federalistów

• Apogeum wpływów przypada na koniec lat 40.

• Nie zapobiegł odbudowie Europy na zasadzie narodowej

• Jeszcze w 2000r koncepcja J. Fishera „federacji państw narodowych” nawiązuje do powojennych pomysłów

• W latach 50. Przewagę zyskałą koncepcja J. Monneta kojarzona z podejściem funkcjonalnym

• Akcent na integrację w wąskiej, ale znaczącej sferze „która pędzi zaczynem szerszej i głębokiej wspólnoty”

• Rozpoczęcie integracji do konkretnej sfery stworzy podst. Rozw. ekon. - I etap Federacji Europ.

• Propozycja ta jako fundament federacji europ. „jest niezbędna dla zachowania pokoju”

• Dla J. Monneta federalizm był nie tyle metodą budowania zjed. Europy, ile skutkiem jej tworzenia drogą konkretnych kroków

• Kolejne sektory współpr./integracji będą oddane pod kontrolę organów ponadnarodowych

• Pewnym odstępstwem od klasycznego ujęcia było powierzenie władzy ekspertom, A nie osobom pochodzących z wyborów - tym samym ośrodek władzy na poziomie europ. pozbawiony był legitymizacji demokr.

• Usprawiedl. Miała być skuteczność, a nie prawomocność

• Integracja miała się rozszerzać i pogłębiać dzięki istnieniu ponadnarodowych instytucji dysponujących odp .kompetencjami

• To one miały promować dalszą integrację, kt. kulminacją miała być w przyszłości federacja europ.

• Podział kompetencji m. federacją a p.czł., centrum a częściami składowymi miałby wynikać z ekonomicznej sprawności i skuteczności, a nie założeń teoretycznych czy ideologicznych

• Monnet był rzecznikiem konkretów, przeciwnikiem upajania się wizjami i projektami

• Aby zdobyć poparcie społeczne dla integracji należy pokazać konkretne korzyści z niej płynące

• O ile Spinelliego niechlubna przeszłość panstw narodowych świadczy o konieczności przebudowania ładu europejskiego na modłę federalną

• Dla Monneta należało najpierw przekonać siebie i ludzi, że istnieje coś lepszego i bardziej skutecznego niż państwo

• Obu polityków łączył wspólny cel - pokój w Europie, dzieliła natomiast metoda

• Spineli wierzył w szeroki ruch na rzecz federacji tych, kt. doświadczyli wojny jako rezultatu funkcjonowania p.n.

• Monet wierzył w przemysłowców, kupców, przedstawicieli związków zawodowych, którzy dostrzegają korzyści nowych rozwiązań gospodarczych

• Europa miała jego zdaniem przemawiać siłą faktów, A nie idei

• „przyjęta przez nas metoda pragmatyczna nie widzie nas do federacji uprawomocnionej przez glosowanie, ale federacji, kt. Będzie kulminacją istniejącej rzeczywistości ekonomicznej i politycznej”

• mimo szeroko rozpowszechnionej niechęci wielu państw do federacji, obecna UE, np. system prawa wspólnotowego, instytucje wspólnotowe, wspólny pieniądz, obywatelstwo UE

• prawo wspólnotowe jest autonomicznym systemem odrębnym od klasycznego prawa międzynarodowego

• w 1991r ETS stwierdził, że traktaty wspólnotowe stworzyły nowy porządek Prawny na rzecz, którego państwa ograniczyły swoje prawa suwerenne

• prawo wspólnot ma bezwzględne pierwszeństwo nad prawem krajowym

• wiele norm prawa wspólnotowego ma bezpośredni skutek w stosunku do osób fizycznych i prawnych

• elementem federalnym jest PE pochodzący od 1979r z wyborów powszechnych

• wybór deputowanych oraz ich stworz…. Się wg kryteriów ideologicznych, a nie narodowych świadczy o ponadnarodowym, federalnym charakterze tej instytucji

• KE jest instytucją o charakterze ponadnarodowym złożonej z funkcjonariuszy międzynarodowej i niezależnych od woli państw

• Komisja nie ma za sobą mandatu demokratycznego, nie pochodzi z bezpośrednich wyborów - ma charakter techniczny

• Istotnym elementem federalnym jest istotą ETS obdarzonego swoistymi i ponadnarodowymi kompetencjami - wykładni prawa wspólnotowego

• ETS stoi na straży przestrzegania prawa wspólnotowego prze organy państw członkowskich

• Utworzono w 1999r unii walutowej, wprowadzenie 3 lata później wspólnej waluty euro oraz przekazanie EBC kompetencji w zakresie polityce pieniężnej oznaczającym realizację elementów federacji

• Potencjalnie największe konsekwencje może mieć wprowadzenie przez TM obywatelstwa unijnego niosącego za sobą realne prawa

• Zapewnienie prawa i wolności było dotąd domeną państw - XIX liberalizm postanowił o jako jedno z głównych zadań państwa

• Istnieje zatem wiele elementów federalnym w dzisiejszej.. ….. została zaakceptowana jako finalite politique

• Prace dotyczą konstytucji europejskiej, powołanie konwentu itd. - świadczyły dla niektórych, że Europa zdradza tendencję budowania federacji

• Federacja, aby powstała nie potrzebuje narodu demos, sama może być elementem jego tworzenia lub instytucjonalnym wyrazem wspólnotowej tożsamości - np. Szwajcaria

4.11.2008 wykład 5.

• Na przełomie lat 50.i 60. Nastąpiło silne pogorszenie sytuacji międzynar.

• Kryzys berliński - Chruszczow chciał uregulować status Berlina i podpisać traktat pokojowy między oboma państwami niemieckimi

• 1961 - budowa muru berlińskiego

• Wcześniejsze zestrzelenie samolotu ameryk. jeszcze pogorszyło sytuację

• 1962 - ZSRR zainstalowały rakiety na terytorium Kuby wywołując blokadę tego kraju przez ZSRR

• W tym czasie Europa Zach rozwijała się gospodarczo starając się ograniczyć Polit.-gosp. dominacje USA

• De Gaulle proponował aby w NATO zwiększyć europejski wymiar siły, by doprowadzić do tego że Europa będzie bardziej europejska

• WBr zaczęła się wycofywać z tradycyjnych wpływów imperialnych i deklarowała szerszą współpracę z Europą Zach

• Premier Macmillan złożył propozycję członkostwa WBr w EQG w 1961

• De Gaulle uważał, że Wbr ściśle powiązana z USA gospodar., etnicznie, kulturowo będzie „koniem trojańskim” USA w Europie

• Jednocześnie de Gaulle występował przeciw ponadnarodowym ambicjom Komisji EWG i „biurokracji brukselskiej”

• Za FR również inne państwa „6” zaczęły bardziej myśleć o swoich interesach i ambicjach narodowych

• Plan Foucheta

• W 10.1961r FR zagłosiła forsowany przez de Gaulle'a projekt unii Polit. I obronnej [Fouchet-msz FR]

• Współpraca Polit. - obronna oparta na międzyrządowych zasadach - przeciw federacji

• Z wyj. Niemiec , kraje Beneluksu i Włochy sceptycznie odniosły się do pomysłu FR

• Nie bez znaczenia był lansowany przez de Gaulle'a projekt porozumienia europ. Od Atlantyku do Uralu obejmujący ZSRR

• De Gaulle chciał by nowa unia miała kompetencje ekonom. - zagrażało to status quo i zdobyczy federacyjnych traktatów rzymskich

• Mimo późniejszych poprawek pozostało wrażenie, że nowy projekt osłabi federacyjny charakter Wspólnot

• Ponadto Belgia i Hol zapowiedziały odrzucenie planu Foucheta, jeśli FR nie zgodzi się na przyjęcie WBr do EWG

• FR nie chciała tego zaakceptować

• Plan miał na celu stworzenie europ. Przeciwwagi dla NATO, tak by ochrona EUROPY zależała od niej samej, a nie od pomocy USA

• Ostat. Państwa Beneluksu i Wł odrzuciły plan, gdyż nie chciały osłabienia NATO

• Po niepowodzeniu planu Foucheta 22.01.1963r FR i Niemcy podpisały traktat elizejski - o współpracy Polit., dyplomat., i wojskowej oraz o edukacji młodzieży

• Po podpisaniu odszedł K. Adenauer , a jego następca L. Erhard nie darzył sympatią FR

• Miał on inne poglądy niż de Gaulle, który twierdził, że „Wspólny rynek to Francuzi, Niemcy i trochę sosu dookoła”

• W 1963r FR odrzuca kandydaturę WBr

• W 1964r pojawiają się 3 projekty dotyczące integracji: belgijski, niemiecki, włoski

• P. Henri Spaak proponował utworzenie unii Polit. I wprowadzenie „komitetu 3 mędrców” dla dokonywania oceny problemów integracji

• Kanclerz Erhard proponował zwiększenie roli Pe m.in. przez bezpośredni wybór® jego członków

• G. Saragat dla realizacji unii Polit. Zaproponował przeprowadzenie ponadnarodowych wyborów do PE, zwiększenie częstotliwości spotkań szefów państw i rządó oraz msz

• 2. Kryzys w poł. Lat 60. - Komisja i PE domagały się zwiększenia zakresu ich działania; Francja domagała się korzystnej dla siebie polityki rolnej; natomiast Niemcy preferowały politykę znoszenia barier celnych

• Przewodniczący Komisji W. Hallstein przedstawił projekt wspólnej polityki rolnej o budowie miała decydować Komisja i PE

• Spór między FR a Komisją doprowadził do impasu

• W 07.1965 Fr zerwała posiedzenie RM „6” w Brukseli i zastosowała bojkot jej obrad- polityka „pustego krzesła” do 01.1966

• Powrót do rokowań FR uzależniała od spełnienia 3 wartości: utworzenia modelu WPR zahamowania umacniania instytucji EWG, podejmowanie decyzji w trybie jednomyślności;

• W 1966 wypracowano „kompromis luksemburski”

• FR zgodziła się na głosowanie większościowe w mniej ważnych sprawach, a w sprawach istotnych obowiązywała jednomyślność ; zablokowano zwiększenie roli Komisji

• Zakończył politykę „pustego krzesła” ale zahamował proces integracji i utworzenia unii politycznej

• Kryzys ujawnił różnice interesów państw członk i różnice dot. Wizji integracji

• Pokazał, że duże państwo „6” w obronie własnych interesów może blokować integrację

• Komp. Luksem. Udowodnił, że w procesie integracji droga drobnych kroków jest skuteczniejsza niż jednostronne próby naruszania rozwiązań feder.

• W Niem. Koncepcja od „konfederacji do federacji”

• Najważniejsza rola w trójstronnych porozumieniu FR, Niem, WBr

• 3. Na mocy Układu Fuzyjnego 08.04.1965r utworzono jedną Radę Ministrów z Rady EWG, Rady EWWiS i Redy Euratomu

• Gł. Organami wykonawczymi Wspólnot były: Komisja EWG, Komisja Euratomu, Wysoka Władza EWWiS - na mocy układu utworzono jedną Komisję Wspólnot

• Wcześniej Trybunał i Zgromadzenie już uwspólnotowiono

• 4. Traktat rzymski w art. 237 zakładał rozszerzenie integracji o nowe państwa: „każde państwo europ. Może ubiegać się o przyjęcie do wspólnoty”

• Wniosek przekłada Radzie, która po opinii Komisji decyduje jednomyślnie

• Po odrzuceniu swojej kandydatury w 1963 WBr po objęciu władzy przez Partię Pracy ponownie złożyła wniosek w 1967r

• Podobne wnioski złożyła Irl, Dan, Norw

• W 1967r FR wyraziła veto na integrację a WBr

• Zahamowała proces rozszerzenia na inne państwa

• 5. WE rozwijały bilateralne umowy handlowe i układy o stworzeniu z państwami trzecimi - uprzywilejowane relacje WE z państwami trzecimi

• W 1961r układ stowarzyszeniowy z Grecją (unia celna, postanowienie o późniejszym przystąpieniu Grecji do EWG)

• W 1963r układ stowarzyszeniowy z Turcją

• Również z obszarami kolonialnymi FR, Bel i Wł

• W 1963r w Jaunde układ o stowarzyszeniu 18 państw z EWG (Kongo, Czad, Gabon, Mali, Kamerun itd.)

• W 1962r doszło do podpisania porozumień w spr wspólnej polityki rolnej - z inicjatywy S. Mansholta

• 6. W 1968r uzupełniony projekt WPR -Plan Mansholta

• Plan miał na celu zwiększenie efektywności w rolnictwie, obniżenie kosztów produkcji, odejście z rolnictwa o 5 mln osób

• 7. Po odejściu gen. De Gaulle'a w 1969r Fr wycofała weto wobec akcesji WBr do EWG

• 8. W 1969r powstałą Europejska Grupa NATO tzn. Eurogrupa

• Luźna forma integracji militarnej 10 państw europejskich ( Bel, Dan, Gr, Hol, Luks, Norw, RFN, Tur, Wł, WBr ) - rozwinęła współdziałanie europejskich członków NATO

• 9. Konferencja „6” w Hadze w 1969r

• Inicjatorem nowy prezydent FR G. Pompidou

• Plan „dokończenia - pogłębienia - rozszerzenia”

• Dokończenia finansowania WPR

• Pogłębienie - przejście do unii walutowej

• Rozszerzenie - przyjęcie WBr

• Koncyliacyjnie nastawiony do USA

• 10. Lata 70.

• 10.1972r Konferencja Paryska

• Kanclerz W. Brandt zaproponował rozwijanie integracji „dwóch prędkości”

• Utworzyć fundusz rozwoju regionalnego, wspólną politykę socjalną, wspólną politykę ochrony środowiska

• Zgromadzenia Parlamentarne przyjmie nazwę Parlament Europejski

• 12.1972r - w Kopenhadze „Deklaracja tożsamości europejskiej”

• Podst. Składniki - demokracja, rządy oparte na prawie, sprawiedliwość społeczna, postęp ekonomiczny oraz szacunek dla praw człowieka

• Wyeksponowano odrębność WE w dialogu m. USA i ZSRR

• W 1970 zaczęto rokowania WBR, Irl, Dan, Norw - brak wypracowanych procedur

• Przyjęto, że nie można w trakcie rokowań zmienić traktatów założycielskich i kandydaci muszą zaakceptować przyjęte zasady

• Dopuszczono ulgi w okr. Przejściowym

• Gł. Rolę w procesie integracji przewodniczący Rady, prace przygotowawcze Komisja z inst..pomocniczymi

• W 1973r I rozszerzenie - przystępują WBr, Irl, Dan

• Norwegia w referendum odrzuciła członk.

• Tym samym wzmocniony został proces integracji - wzmocniona pozycja Europy wobec USA i Japonii

• Jednak osłabia się rola WBr jako odrębnego ośrodka sił europ. I przywódcy EFTA

• Po rozszerzeniu Wspólnoty skupiały 3% pow. I 10% ludności Ziem. Wytwarzały 25% produkcji przemysłowej i skupiały 40% handlu świat.

• W 1975r państwa „9” zawarły konwencję w Lome ( Togo) z państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku - umowy o handlu i rozwoju

• Po przyjęciu do WE państw półn FR rozwinęła starania o przyjęcie Hiszp., by zniwelować wpływy germańskie

• FR za naturalnych sojuszników uważała zbliżone kulturowo i językowo narody romańskie MŚ i narody Maghrebu: Algerię, Libię, Maroko, Tunezję

• Wobec kryzysu paliwowego 1973, ogólnego kryzysu gosp. W gr. 1974 konferencja szefów państw i rządów w Paryżu

• Ważne decyzję dot. Zacieśnienia integracji zachodnioeurop.: utw. Rady Europ., bezpośrednich wyborów do PE

Wykład 6

1. Konferencja w Paryżu 1974r zleciła L. Tindemansowi (premier Belgii) przygotowanie raportu nt założeń UE

• Spadek produkcji przemysłowej w EWG o 12,4%

• Wzrost inflacji do 12,5% (6% - RFN, 23% - WBr)

• Wzrost bezrobocia o 5 mln

• W raporcie Tindemansa z 1975r - wcześniejsze traktaty nie doprowadziły do wypracowania sprawnych reguł integracji - rozbieżności interesów narodowych, brak perspektywicznej integracji

• Raport zalecał:

• Wspólne negocjowanie spraw Polit. zagr., stos. gosp. i obrony

• Wprow. wspólnej polityki gosp. walutowej, energetycznej, badawczej

• Rozwijanie wspólnej Polit. socjalnej

• Wzrost praw obywatelskich

• Zwiększenie kompetencji organów wspólnotowych

2. W XII 1978 Rada Europejska postanowiła utworzyć europ. System walutowy:

• Europejska jednostka rachunkowa ECU ( koszyk wszystkich walut europ.)

• Mechanizm kursowo- interwencyjny „wąż walutowy” - +/- 2,25%

• Specjalne postanowienia kredytowe

3. I-sze bezpośrednie wybory do PE w VI 1979r

• Frekwencja 62,4%; w kolejnych latach coraz niższa 1984- 61%, 1989- 58,5% 1999r- 49,9%

• Deputowani utworzyli w PE ponadnarodowe frakcje partyjne: socjaliści, Europejska Partia Ludowa, Demokraci Europejscy, Komuniści, Liberałowie, Demokraci, Niezalezni

• Podział miejsc w PE w 1979r - fr, WBr, Wł, RFN 81, Hol 25, Bel 24, Dania16, Irl 15, Luks6 (adekwatnie do potencjału demogr.)

4. 1981r - II rozszerzenie- przystąpiła Grecja

• Okres poprzedzony układem o stowarzyszeniu w 1961r i złożeniu w 1975r aplikacji o członkostwo

• Słabość gosp greckiej i konflikt z Turcją

• Ostatecznie Gr w 1981r przystąpiła do WE: najniższy dochód/ osobę; 7-letni okres przejściowy na wprowadzenie swobody podejmowania pracy na rynku WE

5. 1986r - III rozszerzenie o Hiszpanię i Portugalię

• Hiszp złożyła wniosek w 1977- sprzeciw Fr i Wł, obawiających się konkurencji hiszp. Produktów rolnych; obciążenia wspólnego budżetu; nie chciały dopuścić hiszp. Floty rybackiej do połowów w strefach ekonomicznych państw członk.

• Hiszp domagała się specjalnego statusu dla stref ekonom. W-p Kanaryjskich, Ceuty i Melilli ( enklawy w Maroku)

• Port. silniejsza opozycja wobec członkostwa w WE; ugrupowanie nacjonalist.

• Okres przejściowy na wprow. Dla Port. Wspólnego rynku

• Wszystkie regionu Port. Objęte pomocą EFS

• Wszystkie 3 państwa Gr., Hiszp., Port. Przed wstąpieniem ewaluowały od systemu autorytarnego do demokracji

6. Na początku lat 80. Działacze zachodnioeurop. Zaczęli dostrzegać konieczność wzmocnienia integracji, by dorównać USA i Japonii

• Federalist. Grupa deputowanych do PE „Klub Krokodyla” wokół A. Spinellego

• Z inicjatywy powołano w PE Stały Komitet ds.instytucjonalnych - założenia UE

• W 1984r PE przyjął projekt traktatu o UE, który miał zastąpić traktaty o EWWiS, EWG i Euroatomie

• Projekt „klubu Krokodyla”:

• Prymat prawa europ.

• Pomocniczość w działaniach ( subsydiarność)

• Ewolucję międzyrządowej współpracy p. członk. - ku wspólnej polityce zagr. UE

• Doskonalenie procesu podejmowania decyzji - zastąpienie w ciągu 10 lat procedury jednomyślności zasadą zwykłej lub kwalifikowanej większości

• Wzmocnienie działań o charakterze ponadnar.

7. Plan Genschera- Colombo

• W 1981r msz RFN H.D. Genscher I msz Włoch E. Colombo wyszli z inicjatywą przekszt. WE w UE poprzez:

• Ograniczenie zasady jednomyślności w Radzie WE tylko do „żywotnych interesów”

• Zwiększenie roli PE i Rady Europejskiej

• Rozwijanie WPZiB

• Zacieśnianie współpracy kulturalnej

8. 1984r - szczyt w Fontainbleau Rada Europ. Powołała 2 komitety robocze dla opracowania nowych projektów dla przyspieszenia procesu integracji w latach 80.

• Komitet Dodge'a (irlandzki senator) - Komitet ds. Zmian Instytucjonalnych

• Komitet Adonnino (włoski deput.) - Komitet ds. Narodów Europy

• Rozważano propagowanie tożsamości WE poprzez wprowadzenie paszportu europ., flagi, hymnu

9. Rada Europ. - szczyt w Mediolanie w 1985r ( dyskusja nad raportami Komitetów)

• W II 1986r - p.członk. podpisały JAE - wszedł w życie w 1987r

• JAE stanowił rewizję podstaw traktatowych WE, zapowiadał utworzenie do końca 1992r jednolitego rynku europejskiego - formalnie potwierdzał znaczenie Rady Europ., rozszerzał kompetencje PE

10. Wraz z 2 rozszerzeniem integracji na państwa słabsze gosp. Wzrosły regionalne zróżnicowania w procesie integracji

• Tendencje do przechodzenia od rozw. Narodowych do wspólnej polityki regionalnej UE

• Wcześniej D. de Rougemont w „Liście otwartym do Europejczyków”1970r - możliwość integracji zależy od rozwoju polityki regionalnej

• Zgodnie z JAE gł. celem polityki regionalnej jest „zmniejszenie rozpiętości między różnymi regionami i opóźnień regionów mniej uprzemysłowionych”

• Instrumentami znoszenia granic region. był rozwój wew. funduszy strukturalnych EF Społeczny, EF Regionalny i EF Orientacji i Gwarancji Rolnych

• Przełomem w Reg.polit.wspólnnotowej była reforma funduszy strukturalnych będąca rezultatem JAE i propozycji J.Delorsa

• W 1988 r PE przyjął Wspólnotową Kartę Regionalizacji i zwiększono fundusze strukturalne z 7,2 mld ECU w 1987r do 14,5mld w 1993r

• PRWE nastawiona na zwalczanie długotrwałego bezrobocia, modernizacji rynku pracy, przygotowaniu ludzi do nowych zawodów

• Główne cele:

• Wspieranie regionów opóźnionych w rozwoju, gdzie PKB na os jest niższe od 75% średniej WE

• Wsparcie obszarów o „schyłkowych przemysłach”

• Zwalczanie długotrwałego bezrobocia

• Modernizacja produkcji rolnej i przetwórstwa rolnego

• Wspieranie regionów o najniższej gęstości zaludnienia

• Po reformie połowa funduszy objęła: całą GR, IRL, Port, większość Hiszp, płd WŁ, irl półn, Korsykę i francuskie departamenty zamorskie

• Na PR wpływały też inicjatywy współpracy trans granicznej, coraz intensywniej rozwijała się działalność euroregionów

11. Podczas konferencji w Fointenbleau w 1984r zlecono stopniowe znoszenie kontroli na granicach p.człónk, co miało służyć zbliżeniu narodów i rozwojowi integracji

• W VI 1985 w Schengen FR, Niem, i krraje Beneluksu zawatły porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli granicznej i wprowadzenie swobodnego przepływu osób- obywateli państw sygnatariuszy

• Tworzenie odpowiednich procedur dla realizacji porozumienia wywołało różnice stanowisk między p.członk

• W 1990 porozumienie z Schengen uzupełniono dodatkow. Uzgodnieniami wykon. - ich realizacja przesunęła się do 1995r

• Do pierwotnego porozumienia 5 państw dołączyły inne oprócz WB i Irl

• W 1996 przystąpiły Dania, Finlandia i Szwecja

• W 1996r podpisano porozumienie w sprawie „specjal.stosunków” grupy Schengen z Islandią i Norwegią - państwa te zyskały specjalny status na obszarze Schengen

• Podst. Ustalenia z Schengen

• Zniesienie kontroli paszportowej na granicach wew

• Wprow ściślejszej kontroli na granicach zew Układu Schengen

• Wprow wspólnej polityki azylowej i wizowej

• Wprow specjalny system informac dla p.członk z centralą komputerową w Strasburgu

• Umożliwia policji transfer danych o os niepożądanych na terenie p.sygnat., zawiera dane o obywatelach państw trzecich, kt. utracili prawo wjazdu do Schengen

• Ułatwia policji walkę z terroryzmem nielegalnym handlem, przemytem narkotyków, zorganiz. Przestępczością

• Ustala zas. współpracy systemów sądowniczych, policji i administracji p.członk

• Zorganizowanie Europ urzędu Policyjnego ( euro polu - 1995r); europ. Nakaz aresztow.

• FUNKCJONALIZM

1. D. mitrany poch.z Rumunii osiadły w Wbr i USA „A working Peace System” 1943

2. Osadzony w liberalnej wizji rzeczywistości mnar; przekonanie o harmonijnych interesach wszystkich ludzi - gł. Cele - uzyskanie dobrobytu i pokoju

• Przekonanie o racjonalności ludzkich działań i władzy pragmatyzm w postępowaniu

• Proponuje długo falową i spójną alternatywę wobec porządku westfalskiego opartego na państwie narodowym

• Najw. kategorią są potrzeby społ., które mają przede wszystkim charakter materialny

• Mitrany świadomy faktu że dotychczasowe próby zbudowania dobrobytu i pokojowego ułożenia stos. między państw spełzły na niczym

• LN nie zapobiegła wojnom

• Wł interes i egoizm narod. okazały się silniejsze niż wola pokoj. współistnienia

• Przeciwnik federalist. Rozwiązania - nie można przenieść suwerenności na poziom federalny w drodze konstytucyjnego rozwiązania

• Suwerenność można przenieść w rezultacie wspólnego działania

• Budowanie podstaw pokojowego systemu mnar trzeba rozpocząć od swobodnego dostosowywania się do siebie państw - zakorzenionego we wspólnym działaniu i praktycz doświad.

• Istotnym pktem wyjściem jest skoncentrowanie się na konkretnym zadaniu, potrzebie, problemie - funkcji

• Konkretne funkcje same wskażą na właściwy obszar (geogr?) i formę instytucji, w których dany problem może być najlepiej rozwiązany

• Funkcja determinuje instrument wykonawczy - „funk. określa formę”

• Wszelkie należności, relacje winny się kształtować stosownie do wymogów, potrzeb, funkcji

• Traktuje wszelkie zmiany nie z pozycji systemu teoret., prawnego czy wyidealizowanych wizji Polit.

• Stwierdza istnienie podst sprzeczności między sferą Polit. I niepolit

• ST.polit.związana z istnieniem władzy i określonego porządku Polit ma charakter partykularny, zamknięty

• ST. Niepolit.- gospod., handel, technika ma charakter mnar.

• Rozwój gosp., przemysłu, transp., problemów ekolog.itd. wywiera nacisk i potrzebę coraz ściślejszej współpracy między narodami, co niekiedy prowadzi do unii politycznej

• Konflikt między St. gosp. a Polit. ukazuje prawdziwą naturę człowieka

• ST. gosp. - pokazuje lepszą stronę człowieka

• Polit.- ukazuje egoizm, konserwatyzm czł

• Funkcjon, usiłując przezwyciężyć sytuację konfliktu koncentruje się na potrzebach wspólnych i znoszeniu granic między państwami w drodze podejmowania wspólnych działań

• Funkcjon. Mitra niego stanowi rodzaj ekonom.teorii zmiany społecz.,która nie bierze pod uwagę innych czynników procesów histor.

• Człowiek jest istotą racjonalną i rozumnie kształtuje swoje potrzeby i interesy

• Jego uwaga i aktywność przesunięte są na poziom mnar z problemó wew

• Pokój mnar powstaje w wyniku konkretnej współpracy, handlu, Anie przez podpisywanie kolejnych paktów pokojowych

• W funkcj. można mówić o istnieniu swoistego mechanizmu gosp-technicznej determinacji (spill-over)

• Wszelka potrzeba materialna, funkcja działa na rzecz utworzenia stosownej org., instytucji, której celem jest rozwiązanie danego problemu, zaspokojenie okr.potrzeby

• Ważne, by wszelkie przedsięwzięcia organizowane były stosownie do potrzeb i zmiennych warunków

• Np. org.transp. kolejowego miałaby charakter kontynentalny, morskiego międzykontynentalny, a lotnictwa uniwersalny

• Podobnie zorg. byłaby sfera handlu, produkcji i dystrybucji - nie ma sztywnego modelu org. Stref funkcjonalnych

• Ostatecznym rezultatem mechanizmem spill0oveer determinowania jest powst. złożonej sieci org.mnar., które spełniają wszystkie spełniane przez p.narodowe funkcje

• Metoda i sp.zarządzania w nowej org.powinny być zgodne z naturą i charakterem funkcji

• Konkretne same najlepiej określają formę i sposobie najlepszego rozwiązania

• W rezultacie mech. spilll-over wyłoni się wspólnota jako układ instytucji,z których każdy zaspokaja okr potrzeby materialno-społ.

• W pewnym momencie pojawia się potrzeba skoordynowania powstałych instytucji funkcjon.

• Ostatecznie organizacje rozwiązujące problemy cząstkowe utworzą „pokojowy system współpracy”- glob.wspólnotę jednoczącą państwa w układzie współzależności i wspólnego rozwiązania problemów

• W ten sposób zastaną wyeliminowane materialne i psychol. Źródłem wszelkich konfliktów

• Ponadnarodowa sieć org. będzie rodz. pluralistycznej wspólnoty państw, których suwerenność uległaby ograniczeniu mnar. Sieci funkcjonalnej

• Możliwość zaniku państw narod. Integracja to przejście od społecz. mnar do społ.świat.

• Państwa tracą stopniowo wł. polit. i swą tożsamość., które zwykle doprowadzały do konfliktów

• Powstanie wzajemnych relacji zmienia podstawy ludzkie w kierunku większej współpracy i sympatii

• Rozwój współp. Mnar.w sferze gosp.-tech. jest przesłanką w rozwiązywaniu konflikt. polit. i zarazem szansą wyeliminowania problemu wojny

• Państwa narod. z doktryną suwerenności i nieinterwencji z zew. jest gł. przeszkodą rozw. problemów i barier racjonalnych

• Powst. efektywnych org. zdolnych do zaspokojenia potrzeb ludzkich jest rozw. problemu wojny

• Proces integracji funkcjonal. wiąże się ze zmianą statusu państw i postaw społecz., co ma zredukować konflikty

• Przykłady: New Deal Roosevelta, LN; EWWiS, EURATOM

1. lata 80. - inicjatywy mające na celu powołanie Unii Gospodarczej i Walutowej i UE

• propozycje zjednoczeniowe J. Delorsa - przewodniczący KE 1985- 95

• wykorzystał „białą księgę” Komisji przygotowaną przez lorda Cockfielda zawierającą propozycję utworzenia jednolitego rynku wew.

• Biała Księga to program zniesienia barier geogr., technicznych i fiskalnych, uniemożliwiających realizację KW

• Zawierała ok.300 aktów prawnych, różnych inicjatyw o ściśle określonych ramach czasowych

• Szczyt RE w Mediolanie w 06,1985r, gdzie miano przyjąć Białą księgę

• Niespodziewana inicjatywa fr i Niem - projekt traktatu o UE

• Projekt fr.-niem. Wprowadzenia wpzib; utworzenie Ue w miejsce Wspólnot

• Na czele Unii Rada Europejska z sekretarzem generalnym; msz mieli się spotkać 4 razy w roku - decyzje w procedurze międzyrządowej

• Inicjatywa ta nie odpowiadała celowi utworzenia Europy gosp. I stanowiła wyłon. W metodzie wspólnotowej

• Ramy prawny dla Białej Księgi stanowił JAE przyjęty w 1986

• 1987 - Delores przedst. Prop. Utworzenia unii gosp. I walut.; realizacja Unii GiW w 3etapach:

• utworz. Wspólnego rynku kapitałowego do 1990

• powołanie Europ. Instytutu Walut. Do 1994

• utw. Europ. Banku Centralnego

• Delores dążył do zwiększenia budżetu Wspólnot przez wprow.dodatk. opłat państw członk.

• Podczas przewodniczenia J. Deloresa rozwijała się współpraca EWG z EFTA

• W 1984 wysunięto prop.utw. europejskiego Obsaru Gosp., łączącego EFTA z EWG

• W 1989 zaproponował EFTA nową formę „ strukturalnego partnerstwa” - wspólne administrowanie obszarem gosp.

• Traktowano to jako zgłoszenie modelu „kręgów koncentrycznych” w integracji europ. - wokół „jądra wspólnotowego”

• I - najbliżej EFTA

• II - państwa EśiW stowarzyszone ze Wspólnotami

• III - pozostałe państwa europ., luźniejsza współpraca

• 1989 - Raport Komitetu Delorsa o potrzebie powołania Unii Gosp. I Walut, kraje miały scedować część uprawnień walutowych do EBC:

• Jednolity rynek - 4 swobody

• Niezakłócone funkcjonowanie rynku wew. I polityki konkurencji

• Koordynację polityki ekonom. We Wspólnotach

• I etap realizacji UGiW przewidziano na 07,1990r

• Raport Delorsa ozn wzmocnienie tendencji centralistycznych we Wspólnotach

TEORIA PLURALISTYCZNA ( KOMUNIKACYJNA)

• Karl Deutsch gł .przedstawiciel tej teorii - jego troską działanie na rzecz pokoju i bezpieczeństwa m. Narodami

• Punktem wyjścia było uznanie instytucji państw narodowych jako podst. podmiotu międzynarodowych stosunków politycznych

• Proces integracji jako powstanie „wspólnoty państw” okr. Przez wysoki stopień współpracy dyplom. gospodarczej, posł., i gosp.

• Taka wspólnota ma łączyć wartości: suwerenność, samookreślenie państw narodowych oraz mnar.pkój i bezpieczeństwo

• Gł.celem integrujących się państw jest utworzenie „wspólnoty bezpieczeństwa”

• Wyeliminowanie wojny jako formuy rozstrzygania sporów

• Trzon teorii Deutscha

• Wspólnota bezpieczeństwa - grupa państw, które zostały zinternowane

• „integracja” - powstanie na danym terytorium „poczucia wspólnoty” - instytucji i praktyk zapewniających pokojowy charakter wszelkich zmian

• „poczucie wspólnoty” - wiara osób tworzących wspólnotę, że wszystkie problemy muszą i mogą być rozwiązywane pokojowo

• przemiany pokojowe - rozwąz. Problemów bez uciekania się do użycia siły

• integracja dokonuje się na kilku poziomach

• I poziom mrządowo-dyplomatyczny

• Powstanie Wspólnoty państw, Wspólnoty bezpieczeństwa wiąże się z polit. Zagraniczną, działaniami dyplomatycznymi

• Celem jest utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa oraz zachowanie autonomii państw

• Zachowanie mnar pokoju i rozwój państw wzajemnie się uzupełniają

• Integracja nie wiąże się z przezwyciężeniem instytucji państwa, co raczej stanu wojny między nimi

• Celem integracji polit. powstanie mnar systemu państw, który odznacza się dużym stopniem komunikacji i wzajemnego zrozumienia między państwami

• II poziom społeczny

• Integracja państw ozn zakorzenienie powstałej wspólnoty w „poczuciu szy”

• Ozn to wzajemną sympatię, lojalność między społeczeństwami, poszanowanie, zaufanie, zaufanie, wspólnotę interesów i wartości

• Ważny jest proces komunikowania i wymiany info

• Współpraca jest funkcją komunikowania się

• Wyróżnia różne kanały komunikacji: mobilność osób, ilość i intensywność wzajemnych transakcji, strumień towarów, usług i info

• To działa na rzecz dalszej pogłębionej komunikacji i interakcji między państwami

• W rezultacie wzajemność relacji i pokojowe współistnienie jest rezultatem społeczno-politycznych kontaktów

• III poziom - jednostki

• Pojęcie „wspólnota”, „poczucie my „ percepcja zwracają uwagę na znaczenie psychologiczno-społeczne wymiaru integracji

• Wzelkie zmiany w polit.postawach i zachowaniu jednostek, mogą mieć istotny wpływ na powstanie „wspólnoty bezpieczeństwa”

• „wspólnota polityczna” - zakłada porozumienie językowe i zbliżoną percepcję świata

• ważną kategorią jest społeczne „uczenie się”

• pełni ono istotną rolę w nabywaniu nawyków polit. Zachowania, tak niezbędnego przy tworzeniu poczucia wspólnoty

• pewne warunki geograf., gosp., społeczne i polit. Mogą działać na rzecz społecznego uczenia się a inne nie

• zastosowanie teorii komunikacyjnej

• wizja zintegrowanej Europy de Gaulle'a oparta była na założeniu suwerenności narodowej, prymatu bezpieczeństwa i współpracy Polit.-dypl.

• Generał odrzucał ponadnarodowe wizje integracji

• Inny przykład to Europ. Org. Współr. Gosp. - dla planu Marshalla

• NATO, Rada Europy - Komitet Ministró reprezentował państwa człónk., w drodze jednomyślnego głosowania decydowano

• ULE przykładem organizacji pluralistycznej - forum komunikacji 7 krajów członk.

NEOFUNKCJONALIZM

• NAJBARDZIEJ „oficjalna” teoria integracji europejskiej uznana i zaakceptowana za w pełni wyjaśniającą proces pod względnem naukowym i Polit.

• Dążył do naukowej i metodologicznej poprawności

• Powstał z krytyki funkcjonalizmu i jego podst.założeń

• Do jego źródeł należą badania nad demokracją, podejście systemowe w naukach społecznych

• E.Haas - proces integracji jako wynik aktywności zorganizowanych grup społ., które w tym procesie realizują lepiej swoje interesy niż w ramach panstw narodowych

• Założenia:

• Rzeczywistość społ.jako zbiór grup o sprzecznych interesach

• Cechą społ. Wolnorynkowego i demokratycznego jest pluralizm interesów

• Konflikt interesów, rywalizacja są stanem naturalnym

• Państwo to obszar ścierania się tych interesów i formułowania celów Polit.na zewnątrz

• Grupy wewnątrzpaństwowe formułują oczekiwania wobec centrum decyzyjnego

• Gdy decyzje dla nich ważne zapadają poza poziomem krajowym z nim wiążą swoje interesy i oczekiwania

• Integracja to proces budowania wspólnoty, powstanie kwestia czy integracja jest sprawą cywilizacyjną czy może tylko zajść w obrębie jednego kręgu kultur.?

• Gdy spełnione są powyższe warunki można mówić o integracji

• Integracja jest racjonalną drogą radzenia sobie z wyznaniami współczesności

• Integracja to nieodłączny element współczesności efekt modernizacji

• W epoce globalizacji integracja regionalna to instrument minimalizowania negatywnych skutków globalizacji, lepszego wykorzystania oferowanych przez nią szans

• Centralną kategorią teorii jest spill-over: stopniowe rozszerzanie się i pogłębianie integracji począwszy od spraw niepolit.,

• Głównym czynnikiem jest niezadowolenie, frustracja z osiągnięcia zamierzonych celów

• Podst. różnice w odniesieniu do funkcjonalizmu nie wspólnota interesów ale ich niezrealizowanie, konflikt , brak satysfakcji, a w ich wyniku napięcia siłą napędową procesu integracji

• Wg P. Schmittera spill-over to sytuacja, w której uczestnicy zgodnie co do przyjętego celu, są w różnym stopniu niezadowoleni z praktycznej jego realizacji i próbuje zwiększyć efektywność przez rozszerzenie wspólnego działania lub przez jego pogłębienie

• Niezbędne jest pojawienie się centralnych instytucji wyposażonych w kompetencje i autonomię

• Same procesy ekon nie wystarczą - zgodność z J. Monnetem

• Proces integracji potrzebuje impulsu, skierowania we właściwą stronę

• Dokonują tego państwa przez instytucje ponadnarodowe, które stają się głównym stymulatorem integracji

• Innym pojęciem neofunkcj jest „polityzacja”

• Efekt działąnia spill-over; zwiększenie kontrowersyjności decyzji przekazywanych na szczebel wspólnotowy

• W przypadku wspólnot takimi momentami było ustanowienie JAE i powoł. UE

• Inne pojęcie - eksternalizacja

• Państwa integrujące się muszą określić się jako całość wobec środowiska zew.

• Muszą zająć stanowisko wobec „reszty świata”

• Postępy integracji zwykle wywołują niezadowolenie państw trzecich z powodu pojawienia się kolejnego konkurenta, rywala

• Odpowiedzią może być chęć współpracy lub rywalizacja

• Te zachowania zaczną definiować wspólną tożsamość, nawet jeśli wew. ugrupowania przeważają spory

• Zachowanie aktora zew raczej wzmocni wspólne interesy

• Np. zwiększenie siły negocjacyjnej wobec środowiska zew i trzeciego rywala

• Transfer lojalności

• Nowy poziom lojalności nie zastępuje, ale nakłąda się na istniejącą identyfikację narod.

• Następuje przesunięcie żądań, lob bigowanie na inne szczeble

• Niezbędny krok do budowy wspólnoty Polit

• Krytyka neofunk dotyczyła głównie spill-over

• Lata 60.pokazały że państwa potwierdzają kontrolę nad procesami integracji, któremu nie można przypisać autonomiczności

• Obrona suwerenności przez de Gaulle'a opierała się na przekonaniu że jej podst podmiotu jest państwo

WYKŁAD 10 - 6.01.2009

- perspektywa przyjęcia nowych państw wyostrzyła problem reformy instytucjonalnej, zmiany systemu podejmowania decyzji, ważenia głosów

- w tym celu Rada Europejska na Korfu w 1994 powołała grupę refleksyjną z zadaniem zorganizowania konferencji (KM - Konferencja Międzyrządowa)

- grupa pod przywództwem hiszpańskiego MSZ Carlosa Westendorpa przygotowała raport ogłoszony na szczycie RE w Madrycie - grudzień 1995

-wg raportu rozszerzenie UE jest najważniejszym elementem działania Unii w nadchodzących latach

- rozszerzenie uznano za wyzwanie polityczne - trzeba tak przeprowadzić, by nie spowodowało kryzysu w UE i państwach kandydujących

- KM trwała od marca 1996 - po 9 miesiącach doszło do konkluzji

- przyjęto Traktat Amsterdamski (okazał się niewypałem)

• Planowana reforma instytucjonalna nie została dokonana, dokument ograniczył się do mało istotnych zmian

• Dla Polski i innych krajów stowarzyszeniowych przyjęcie traktatu oznaczało drogę do rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych, które miały się rozpocząć 6 miesięcy po zakończeniu konferencji

• Traktat wprowadzał szereg zapisów wyraźnie pod kątem przyszłego członkostwa państw EŚiW

• Np.: po raz pierwszy wprowadzono możliwość zawieszenia kraju członkowskiego w jego prawach w razie łamania przez niego podstawowych praw i wolności obywatelskich - chodziło o traktowanie mniejszości narodowych na Węgrzech, Słowacji i Rumunii (głównie Romowie)

• Przestrzeganie podstawowych praw i wolności obywatelskich jest warunkiem koniecznym przyjęcia do UE

• Nie udało się wprowadzić zmian w podejmowaniu decyzji w II i III filarze

• Nadal obowiązywała zasada jednomyślnego głosowania

• Nowością była możliwość tzw. Konstruktywnego wstrzymania się od głosu (jeżeli jedno państwo nie wyraża zgody to nie blokuje działań innych)

• Nieudolność UE wobec konfliktu w Jugosławii nie spowodowała istotnych reform w zakresie WPZiB

• TA nie przygotował reform instytucji niezbędnych dla rozszerzenia na wschód

• W trakcie negocjacji nad traktatem ujawniło się duże zróżnicowanie UE

• Nowo przyjęte kraje skandynawskie były dość chłodno nastawione do dalszego rozszerzenia UE

• Jednak najważniejszą przyczyną słabego rezultatu TA były wewnętrzne problemy niemieckie

• 5 lat po Traktacie z Maastricht, coraz większe koszty zjednoczenia Niemiec osłabiły początkowy entuzjazm

• Rząd niemiecki zaczął pilnować swoich interesów dbając o jego wkład do budżetu, aby nie uległ zwiększeniu

• Nowe spojrzenie Niemiec i Francji spowodowało, że francusko- niemiecki motor integracji zaczynał coraz bardziej słabnąć

- grudzień 1997 - szczyt RE w Luksemburgu, zaproszenie do negocjacji akcesyjnych: Polski, Węgier, Czech, Słowenii, Estonii i Cypru - tzw. Grupa luksemburska

- marzec 1998 - rozpoczęcie negocjacji z grupą luksemburską ( pierwsza część screening - prześwietlenie prawa państwa kandydującego pod względem zgodności z prawem wspólnotowym, dopiero później następują właściwe negocjacje)

- 1998 - skandal wokół Komisji Europejskiej kierowanej przez J. Santera. Komisja budżetowa wyraziła swoje zastrzeżenia

- styczeń 1999 - wprowadzenie euro - wynikiem nie tylko logiki wspólnego rynku, ale i porozumienia politycznego między Fr i Niem

- marzec 1999 - szczyt w Berlinie - kompromis w sprawie „Agendy 2000”

• W Agendzie zawarto strategię rozwoju UE na przełomie wieków - pogłębienie i poszerzenie

• Strategia zakładała reformę polityki regionalnej, rolnej, społecznej oraz objęcie krajów kandydujących procesami integracyjnymi

• Dla krajów kandydujących najważniejsza była perspektywa finansowa na lata 2000- 2006

• Szczyt berliński zajął się również kryzysem instytucjonalnym spowodowanym dymisją Komisji Santera oraz decyzją NATO dot. Ataku na Serbię

- maj 1999 - nowym szefem KE zostaje R. Prodi

- grudzień 1999 - szczyt w Helsinkach, zaproszenie: Bułgarii, Litwy, Łotwy, Rumunii, Słowacji i Malty - tzw. Grupa helsińska

- styczeń 2000 - reakcja państw UE na powstanie w Austrii koalicyjnego rządu z Partii Wolności J. Haidera

• Stanowisko 14 p-czł w sprawie bojkotowania Austrii w unijnych gremiach

• W rezolucji PE wydał oświadczenie, że UE nie może od kandydatów wymagać respektowania reguł, których sama nie przestrzega

• Debata wokół Austrii wywołała kryzys w UE

• Niektóry państwa uważały, że jest to wtrącanie się w wew. sprawy suwerennego państwa

• Rząd austriacki straszył, że zbojkotuje prace UE

• Austria mogłaby blokować decyzje UE wymagające jednomyślności; groźna dla państw kandydujących była zapowiedź referendum w sprawie rozszerzenia

- 2000 - przeciętny poziom PKB w państwach UE wynosił 70 % PKB USA; brak konkurencyjności gospodarki unijnej wpływał na wzrost bezrobocia, poparcia dla partii radykalnych i populistycznych

- marzec 2000 - szczyt RE w Lizbonie przyjął dokument „Strategia Lizbońska” - „Zatrudnienie, reforma ekonomiczna i spójność społeczna”

• Zgodnie ze strategią gospodarczą Europy w ciągu 10 lat miała dogonić USA, stać się najbardziej konkurencyjną na świecie

• Miała to być gospodarka oparta na wiedzy, zdolna do utrzymania stałego wzrostu, zwiększająca zatrudnienie i spójność socjalną

• Kluczową rolę w rozwoju ekonomicznym przypisywano informatyce i intensyfikacji kształcenia

• Za pilne uznano tworzenie środowiska sprzyjającego rozwojowi innowacyjności przedsiębiorstw (tworzenie europejskiej przestrzeniu powietrznej, liberalizację rynku energetyki, poczty i transportu, rozbudowę systemu Galileo)

- czerwic 1999 - deklaracja bolońska, która miała służyć intensyfikacji kształcenia

• Zapowiedź koordynacji współpracy w zakresie szkolnictwa wyższego, utworzenie do 2010 r. Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego

• Plan: przyjęcie dwustopniowego systemu szkolnictwa wyższego (3 lata licencjat + 2 lata magister), porównywalnego systemu stopni naukowych, suplementu do dyplomu i systemu punktowego ECTS

- maj 2000 - J Fisher wygłasza w Berlinie wykład o „Federacji państw narodowych” (wyzwania: wspólna waluta, wschodnie rozszerzenie, wspólna polityka zagraniczna i obronna); przewidywał utworzenie wewnętrznej unii w UE z odrębnym systemem instytucjonalnym

NOWA PERSPEKTYWA

1. Teoria reżimów, lata 80. XX w.

1. reżim to rzeczywistość wewnątrzpaństwowa - system polityczny danego państwa: normy, regulacje, reguły konstytucyjne, instytucje

2. Reżim międzynarodowy - nowa relacja między państwami w stos. międz.

• Samodzielność działań p-n jest stopniowo ograniczona przez wzrost współzależności międzynarod. i rozwój pr. międz.

• Współpraca prowadzi do nowego systemu, regulacji, interakcji i podejmowania decyzji

• Nie każda forma współpracy jest reżimem międz., muszą być spełnione pewne warunki:

• Muszą istnieć normy zaakceptowane przez państwa

• Nowe instytucje będące płaszczyzną komunikacji i podejmowania decyzji

• Instrumenty kontroli przestrzegania istniejących norm

• Rozwój reżimów prowadzi stopniowo do sytuacji, że coraz kolejne sfery poddawane są nowym regulacjom

• Proces ten o wiele łatwiej zachodzi w low politics (gospodarka), niż w sferze bezpiecz.

• Reżimy mogą być sektorowe lub regionalne

• Wspólnoty Europejskie to rozbudowany reżim międzynarodowy

• W miarę postępu integracji pojawiły się nowe „płaszczyzny” norm i procedur decyzyjnych

• Zadanie stania na straży spójności i przestrzegania norm powierzono instytucjom ponadnarodowym - Komisji i ETS

• UE to zespół reżimów międz z rozbudowanym reżimem wspólnotowym

• Państwa są najważniejszymi uczestnikami procesu integracji

• Reżim oznacza niekiedy ograniczenie samodzielności państwa, ale państwa są skłonne na to się zgodzić, jeżeli poddanie się reżimowi kontroli pozwala lepiej zrealizować cele ( w ten sposób tłumaczy się zgoda WB na rozwiązania ponadnarodowe na początku lat 90., tylko tak można było kontrolować zjednoczenie Niemiec)

• Zróżnicowanie dziedzin współpracy prowadzi do powstania kilku Europ funkcjonujących wg różnych zasad, różne systemy decyzyjne

• P. Schmitter mówił o Europie handl., dyplom., wojskowej, pieniądza, Schengen

• W ramach różnych dziedzin współpracy działają różne instytucje podejmujące decyzje w różny sposób - trzy filary UE

• W świetle tej teorii UE jest zespołem reżimów decyzyjnych z hybrydową strukturą i dynamiką integracji

Nowy regionalizm

• Region jako proces wyłaniania się struktury świadomej własnej tożsamości - 4 etapy:

1. Pojawienie się świadomości regionalnej wśród elit i grup społecznych państw ze sobą sąsiadujących, powstanie więzi międzyludz., ujawnienie się wspólnoty interesów między społeczeństwami

2. Artykułowanie tych interesów przez siły polit i społ

3. Wzrost interakcji między państwami regionu, prowadzący do zwiększenia się zależności między nimi - pojawiają się instytucje

4. Integracja regionalna - uczestnicy życia polit przenoszą swoją lojalność, oczekiwania i aktywność do nowego centrum regionalnego, którego instyt są zwierzchne wobec p-n

Najwyższą formą integracji jest unia polityczna

Mówi się o drugiej fali regionalizmu, która trwa od końca lat 80. XX w. - tzw. Nowy regionalizm

Nowy regionalizm rozwija się w rzeczywistości świata wielobiegunowego, a nie w zimnowojennym dwubiegunowym środowisku

Dawny regionalizm formułowany był „z góry” za sprawą supermocarstw, nowy oznacza spontaniczny proces współpracy państw

Nowy stawia na otwartość i włączenie w gosp światową

Pod koniec lat 80 i na początku lat 90 nawrót do neofunkcjonalizmu - przyjęcie JAE i realizacja Europy 1992

Główny problem: jak ponadnarodowość i spill - over funkcjonują w konstrukcji europ.?

Źródła dynamiki tkwią w coraz większej intensywności przepływów transgranicznych

Współcześni badacze nie twierdzą, że oczekiwania i lojalność na pewno przeniosą się na wyższy poziom

Integracja to proces tworzenia, intensyfikacji i ewolucji powiązań horyzontalnych, wertykalnych między aktorami społ, ekonom i polit

Zjawisko spill - over też nie jest takie proste

Zwykle sądzono, że dynamika procesu integracji jest skorelowana z zapisem traktatowym

Jednak integracja zachodzi tam, gdzie istnieje oddolna presja aktorów ekonom i polit

LIBERALNE PODEJŚCIE MIĘDZYRZĄDOWE

• Zmiany związkowe z JAE i TM spowodowały ożywienie w badaniach nad integracją

• W latach 90 powstała koncepcja A. Moravcisika

• Całościowe wyjaśnienie procesów integracyjnych w Europie

• Wg Moravcisika od Trakt. Rzymskich, aż do decyzji Trakt. Maastricht Wspólnoty rozwijały się poprzez negocjacje międzyrząd.

• Najważniejsze decyzje podejmowano na Konferencjach Międzyrząd (zapadają decyzje, które wcielane są za pomocą instyt ponadnarod)

• Kluczowa jest analiza mechanizmów rządzących na KM

• LPM stanowi połączenie logiki negocjacji międz z liberalnym mechanizmem kształtowania preferencji krajowych

• Założenie o racjonalności zachowania państw kierujących się głównym rachunkiem ekonomicznym oraz odpowiedzialnością rządzących przed wyborcami

• Cele realizowane przez rządy nie są określone przez środowisko zewnętrzne, ale są wynikiem preferencji podmiotów subpaństwowych, co zaprzecza realistycznemu założeniu o power politics

• Preferencje rządu kształtowane są wew

• Powstanie Wspólnot a potem UE nie było żadnym nadzwyczajnym zachowaniem państw, ale racjonalną odpowiedzią na powojenny wzrost współzależności ekonomicznej i postęp technolog

• LPM składa się z 3 czynników:

1. Kształtowanie preferencji - wewnętrzne warunkowanie polit zagr wskazuje na nawiązanie do tradycji liberalnej stos międz

• Z wielości grupowych interesów wyłaniają się ostatecznie preferencje wyrażane potem na arenie międzynarod

• Wg Moravcisika integracja jest efektem dokonywania racjonalnych wyborów

• Tam gdzie występowała ich konwergacja tam rozwijała się integracja

• Współpraca gosp jest najbardziej naturalnym elementem kontaktów międz, która działa pozytywnie na stos międz

• „integracja negatywna” - znoszenie barier rozwoju ekonom

• „integracja pozytywna” - skupiona wg wspólnego projektu

• Podstawą dla tworzenia wspólnoty będzie konflikt (co przypomina liberalną wizję tworzenia umowy społ J. Locke'a)

• Rządy muszą uzgodnić szczegółowe warunki współpracy

• Negocjacje kreują możliwe rozwiązania

Negocjacje międzyrządowe - rządy narodowe mające określone preferencje udają się na negocjacje

• Brak jest autonomicznych instyt ponadnarod; rozpoczynają się rozmowy między państwami - bargain (targowanie się)

• Na pozycję rządu w negocjacjach wpływają 3 czynniki:

• Intensywność preferencji - jak bardzo państwu zależy na osiągnięciu porozumienia

• Możliwość budowania koalicji - największe szanse osiągnięcia celu ma państwo, którego stanowisko jest bliskie preferencji innych państw

• Możliwość stosowania pakietu - ułatwia to handel wymienny i równoważy korzyści w ramach szerokiej agendy

• Wszystkie kluczowe dla integracji decyzje nie były efektem działania instyt ponadnar, czynników ideologicznych czy samoczynnego procesu spill - over, ale stopniowego uzgadniania preferencji między państwami

• Instytucje powstałe w wyniku negocjacji służyły państwom informacją i obniżały koszty transakcji

• Wzmocnienie władzy państwa wobec społeczeństw

3. Wybór instytucjonalny

• W zakresie codziennej działalności wspólnot, w okresach między KM instytucje zastępują państwa w wykonywaniu kompetencji

• Uwspólnotowienie suwerenności poprzez głosowanie większością kwalifikowaną i delegowanie kompetencji na urzędników ponadnarod

• Wynika przede wszystkim z zapewnienia wiarygodności zobowiązań oraz kontroli partnerów

Krytyka LPM:

- nie docenia znaczenia instyt ponadnar w procesie integracji

- kwestionowano tezę o ograniczonej roli KE w osiąganiu kompromisu

- decyzje podejmowane są też poza okresem Konf Międzyrząd

- Moravcisika nie doceniał zmienności preferencji p-czł w procesie integracji

---