ROZWÓJ ZAWODOWY PIELĘGNIARSTWA/ POŁOŻNICTWA

Mgr Maja Szymaczek

SPECJALIZACJA- PIELĘGNIARSTWO ANESTEZJOLOGICZNE; PIELĘGNIARSTWO OPERACYJNE

Początki zorganizowanej opieki nad chorymi, medycyna empiryczna, okres przednowoczesny

Medycyna empiryczna- nauka oparta na doświadczeniu, obejmująca całość wiedzy o zdrowiu i chorobach człowieka oraz sposobach ich zapobiegania i leczenia.

Ostatnio wprowadza się zasady medycyny opartej na faktach.

W dziejach pielęgniarstwa wyróżnia się dwa okresy istotne dla jego rozwoju: okres przednowoczesny o nowoczesny.

Okres przednowoczesny ( starożytność, ok. 4000 p.n.e - XIX w.n.e)

Medycyna starożytnego Egiptu:

Czynności pielęgnacyjno- opiekuńcze w stosunku do dzieci i członków rodzin wykonywały kobiety.

W sztuce leczniczej Egipcjan była daleko posunięta specjalizacja różnych dziedzin leczenia, podział na wąskie grupy specjalistów uprawiających wiedzę medyczną w oparciu o ściśle określone przepisy o charakterze religijnym. Trzymano się ściśle wskazań religijnych ksiąg medycznych, nie było miejsca na indywidualne, oryginalne czy nowatorskie podejście do choroby. Wiedza medyczna była darem bogów ( Ra, Tot, Izis, Ozyrys, Aton) i stanowiła tajemnicę kapłanów. Ojcem medycyny egipskiej był Imhotep- kapłan, mąż stanu i lekarz, po śmierci czczony jako bóstwo.

W fizjologii Egipcjanie wyróżniali cztery główne czynniki życia:

- woda- użyźniała i nawadniała pola,

- ziemia- rodziła plony,

- ogień słońca- dawał ciepło i stymulował wzrost,

- powietrze ( wiatr)- osuszało, chłodziło

Oddychanie miało szczególne znaczenie a ludzkie ciało miało odpowiednie elementy w przyrodzie Egiptu: tętno- wzbieranie i opadanie Nilu, naczynia krwionośne- kanały przybrzeżne.

Starożytny Egipt jest kolebką alchemii, bobrze rozwinięto metalurgię ( ozdoby i wyroby ze złota były źródłem bogactwa kraju i potęgi w starożytności.

Specjalizacje dobrze rozwinięte:

- farmakologia- stosowano olej rycynowy, korę granatowca, piołun, cebulę, tatarak, opium, lulek, jałowiec, cynamon, czosnek, sałatę, siemie lniane, daktyle, mandragorę, lotos, sole miedzi, sole ołowiu, sól morską, miód, mleko zwierząt, krew, mięso i odchody zwierząt, owady, gady, maści, roztwory, okłady, czopki, okadzanie,

- położnictwo- dobrze praktykowane,

- profilaktyka i higiena osobista i społeczna ( komunalna)- stanowiły one istotny element polityki społecznej władcy, który strzegł czystości na podstawie uzasadnień religijnych. Zalecano częste kąpiele ( istniały łazienki i kanalizacja), określono przepisy dotyczące ubrania, skracania włosów i paznokci, ustalania form namaszczania ciała, ćwiczeń fizycznych, zasad współżycia seksualnego, czystości pomieszczeń i sprzętów

- kosmetyka- stosowano szminki, pudry, wonności i środki na porost włosów,

- okulistyka i operacje oczu,

- stosowano obrzezanie i kastrację,

- amulety i talizmany, stosowane w egipskiej medycynie magicznej,

- praktykowano jogę- w oparciu o umiejętność cenionego w Egipcie oddychania,

- hipnoza.

Nie stosowano żadnych technik dentystycznych (na podstawie badań mumii stwierdzono powszechną próchnicę),

Postawa wobec chorych w Egipcie:

- medycyna oparta na doświadczeniu leczniczym, wierze religijnej, ścisłym przestrzeganiu przepisów medycznych,

- zainteresowanie chorobami kresu życia ludzkiego, problemami w chorobach terminalnych,

- zwyczaj balsamowania zwłok,

- postawa szacunku wobec lekarzy i współczucie dla chorych, poszukiwanie ulgi w cierpieniu,

- wysoko ukształtowana postawa etyki lekarskiej

Nie jest poznane energetyczne działanie piramid egipskich, które oprócz roli sarkofagów faraonów, spełniały funkcje świątyń, praktyk kultowych związanych z odrodzeniem duchowym.

Medycyna starożytnej Mezopotamii, Babilonii:

Osiągnięcia medycyny Mezopotamii pochodzą z 2100 r p.n.e. ( gliniane tabliczki z Nippur)- pierwsze archeologiczno- piśmiennicze dowody na temat empirycznego leczenia chorych.

Zawierają 15 recept leczniczych, opierających się ściśle na medycynie, bez używania magii, na później odkrytych tablicach są już elementy magii stosowanej w medycynie.

Kodeks Praw Hammurabiego- król babiloński, panował między 1794 p.n.e.- 1751 p.n.e.,

- to najstarszy zbiór przepisów prawnych, składający się z 282 artykułów, prologu i epilogu, zawiera przepisy prawa:

: karnego,

: cywilnego,

: procesowego

Kodeks Hammurabiego oparty jest na zasadzie talionu, to jest prawa odwetu złem równym złu wyrządzonemu. Zawiera 9 przepisów ( artykułów) odnoszących się do zawodu lekarskiego.

„ Jeżeli lekarz zada obywatelowi ranę nożem brązowym i go uleczy lub łuk brwiowy przetnie i oko obywatela ocali, należy zapłacić lekarzowi 10 szekli srebra. Jeżeli chorym był wyzwoleniec, lekarz otrzymuje 5 szekli srebra. Jeżeli był to niewolnik, płaci właściciel niewolnika 2 szekle srebra”

„ Jeżeli lekarz zada obywatelowi ciężką ranę nożem z brązu i śmierć jego sprowadzi, albo otworzy obrzmiałość i zniszczy jego oko, należy mu rękę obciąć”.

5 szekli srebra= wynajęcie domu na cały rok

15-30 szekli= cena wołu lub niewolnika

Cechy medycyny babilońskiej:

- oparta na religijno- filozoficznych poglądach na świat i człowieka, wszystko jest zapisane w gwiazdach, z góry określone przez wolę boską,

- nauka o gwiazdach pozwala zrozumieć i przewidzieć to, co się dzieje lub będzie działo na świecie ( także w kontekście chorób i zdrowia ludzkiego),

- sztuka leczenia oparta na empiryczno magicznych praktykach, z silnym wpływem astronomii, przyrody- terapie uzależniano od kalendarza, układu gwiazd, liczb( siódemka była zła), w diagnostyce zwracano uwagę na znaki dobre i złe( ukazywanie się zwierząt) oraz na wyglądzie krwi, moczu, włosów, wyrazu twarzy.

- diagnozowano też ze znaczeń snów ( medycyna onejroskopiczna),

Medycyna Środkowego Wschodu

- medycyna indyjska( wedyjska)- silny wpływ elementów teurgicznych- lekarze byli jednocześnie kapłanami- stosowano modlitwę, amulety, zaklęcia. Znano takie choroby, jak:

: gruźlica, puchlina, padaczka, choroby serca, żółtaczka, choroby skórne i weneryczne,

- medycyna okresu bramańskiego- uniezależnienie się lekarzy od kapłanów, pobieranie opłat za leczenie, powstanie pism medycznych, rozwój edukacji medycznej i deontologii( nauki o powinnościach lekarskich).

„ Gdy jesteś chory lekarz jest twoim ojcem, gdy zdrowiejesz jest przyjacielem, a gdy jesteś całkiem zdrów, jest stróżem”

- wysoki poziom chirurgii, dobre rozeznanie w diagnozie, szereg skutecznych terapii, ortopedii i położnictwa, pomimo małej znajomości anatomii, rozwój chirurgii plastycznej( często obcinano uszy i nos- jako kara),

- w diagnozie zalecano badanie wszystkimi zmysłami: starożytny lekarz hinduski potrafił przy złamaniach kości usłyszeć trzeszczenie odłamków kości, jego uwagę zwracał słodki smak moczu chorych na cukrzycę, umiał wyczytać objawy z twarzy, języka, skóry, badał wydaliny, obmacywał guzy, zbierał wywiad środowiskowy i rodzinny, znał znaki zbliżającej się śmierci.

- ważna rola diety, higieny i trybu życia,

- zadawanie niepotrzebnego bólu było surowo karane,

- powstały pierwsze formy leczenia szpitalnego( lekarze wojskowi),

- stan terminalny chorego upoważniał lekarza do odmowy leczenia, pierwsze tego typu prawo w historii medycyny. Odmawiano pomocy umierającym, aby dokonała się ich karma.

- medycyna chińska:

- od XII w p.n.e. medycyna chińska zlaicyzowała się, przechodząc z rąk kapłanów do rąk lekarzy, jednak nadal pozostała- do dziś pod wpływem czynników pochodzących z kosmosu.

- Yin- kosmiczny czynnik żeński, słaby, sprowadzający chorobę i śmierć,

- Yang- kosmiczny czynnik męski, dający ciepło, zdrowie i życie.

Oba te czynniki sterują 5 elementami: ( wodą, ogniem, ziemią, metalem i drzewem), które wpływają na stan zdrowia narządów wewnętrznych człowieka.

- akupunktura ( z łac. acus= igła; pungure= kłuć), stosowana od II w. p.n.e.,

- chińska diagnostyka- na najwyższym poziomie rozwoju, diagnoza powstawała na podstawie: wypytywania, słuchania, obserwacji, dotyku, badania oddechu, moczu, kału i innych wydalin.,

- badanie pulsu i diagnoza na jego podstawie doprowadzona do perfekcji, stosowane określenia: „puls jest jak rozsypane liście, jak paląca się trawa, jak napięta nić, jak tryskające źródło, jak bijący bęben”. Z pulsu lekarze chińscy odczytywali płeć dziecka u ciężarnych i rokowanie chorób,

- dominacja medycyny nieinwazyjnej, w poznawaniu człowieka i przyczyn chorób,

- stosowanie akupunktury do znieczulania w operacjach,

- akupresura- leczenie masarzem,

- środki lecznicze, zioła- stosowane do dnia dzisiejszego,

- medycyna starożytnej Grecji:

W Grecji wszystkie prace ręczne, także leczenie i pielęgnowanie, wykonywane były przez niewolników.

Rozwój infirmerii domowych, gdzie opiekowano się członkami rodziny a lekarzem był ojciec rodziny oraz asclepei- dużych, zamkniętych budowlach, gdzie kapłani zajmowali się leczeniem, a kapłanki- pielęgnowaniem obywateli,

Infirmeria wojskowe- przeznaczone dla rannych żołnierzy, lekarzami i pielęgniarzami byli niewolnicy,

Asclepios- ojciec sztuki medycznej, powołał szkołę medyków, zwanych później Asklepiadami.

Medycyna i leczeniem w starożytnej Grecji zajmowali się:

- lekarze i kapłani,

- empirycy, handlarze leków, olejkarze, cudotwórcy,

- akuszerki- niosły pomoc kobieto przy porodzie,

Poziom medycyny słaby, bardzo wąska specjalizacja ( tylko usuwanie zębów, tylko zaćmy, tylko kruszenie kamieni w pęcherzu- litotomiści),

Hipokrates ( 460- 377 r. p.n.e.)- grecki lekarz, wywodził się z rodziny lekarskiej Asklepiadów, ojciec medycyny. Szkołę medyczna kończył w Kos, gdzie lekarzom stawiano najwyższe wymagania, obwarowane przekonaniem o szczególnym posłannictwie i godności zawodu lekarza. Wzorował się na medycynie egipskiej, stamtąd pochodził pierwowzór przysięgi.

Przysięga Hipokratesa

„ Przysięgam na Apollona lekarza, Hygieje i Panaceje oraz na wszystkich bogów i boginie, biorąc ich na świadków, że wedle mej możności i rozeznania będę dochowywał tej przysięgi i tych zobowiązań:

- Mistrza mego w tej sztuce będę szanował na równi z rodzicami, będę się dzielił z nim mieniem i na żądanie zaspokajał jego potrzeby: synów jego będę uważał za swoich braci i będę uczył ich swej sztuki…….. Będę stosował zabiegi lecznicze wedle mych możności i rozeznania ku pożytkowi chorych, broniąc ich od uszczerbku i krzywdy.

Nikomu, nawet na żądanie nie dam śmiercionośnej trucizny, ani nikomu nie będę jej doradzał, podobnie też nie dam niewieście środka poronnego……

Nie będę operował chorych na kamicę, pozostawiając to ludziom zawodowo stosującym ten zabieg.

Cokolwiek bym podczas leczenia, czy poza nim z życia ludzkiego ujrzał czy usłyszał, czego nie należy na zewnątrz rozgłaszać, będę milczał, zachowując to w tajemnicy…..”.

Medycyna początków chrześcijaństwa

325 r n.e. Sobór Nicejski- uznał chrześcijaństwo za religię dozwoloną,

Opieką zajmowali się diakoni- ustanowiono infirmeria przyklasztorne,

Od V wieku działały w Rzymie hospicja oraz 2 szpitale:

- xenodochia- dla osób spoza klasztoru- pielgrzymów,

- noscomio- opieka wobec osób chorych- leczenie,

- gerontocomium- dla osób w wieku podeszłym,

Chrześcijaństwo wniosło do kultury rzymskiej ideę humanitaryzmu opartą na miłości bliźniego oraz nakaz miłosierdzia w stosunku do osób potrzebujących pomocy i opieki.

: św. Bazyli Wielki z Kapadocji ( 329-379), założył Bazyliadę- miasteczko dla chorych, głównie trędowatych, schronisko dla pielgrzymów, ludzi starych i chorych, gdzie zapewniano opiekę i utrzymanie, stworzył pierwsze szkoły dla infirmiarzy, był twórcą zarządzenia, aby w czasie panującego głodu sprzedać część majątku klasztornego i zakupić jedzenie.

: św. Benedykt z Nursji ( Włochy)- ( 480- 547)- założyciel klasztoru na Monte Cassino, posiadal dar przepowiadania przyszłości i czynienia cudów, uzdrawiał modlitwami, organizował infirmerie w klasztorach benedyktyńskich. Patron dobrej śmierci.

Opieka nad chorymi w średniowieczu, okres przednowoczesny.

Po upadku Rzymu rozpoczął się okres średniowiecza.

- rozwój miast po 1000 roku, powoduje zagrożenie epidemiami, przemieszczanie się ludności, pielgrzymowanie, rozwój handlu,

- rozwój medycyny ludowej, empirycznej, wiara w zabobony, gusła

- opieką zajmowały się zgromadzenia zakonne oraz korporacje rzemieślnicze organizowały opiekę dla swoich członków,

- osoby świeckie zaczęły zajmować się opieką nad chorymi- zakony tercjarskie- skupiają osoby świeckie,

- wiek XVI, XVII- początek interwencji na ludzkim ciele- lepsza znajomość anatomii,

- okres wojen religijnych, nurtów antypapieskich, wzrost laicyzacji społeczeństwa oraz opieki medycznej,

- XVII wiek - obniżenie standardu opieki, pielęgnacją zajmują się osoby z nizin społecznych, więźniowie, kobiety lekkich obyczajów,

- XVIII wiek- początek szkolenia akuszerek, rozwój szkolenia uniwersyteckiego oraz szpitalnictwa. Szpitale stały się miejscem leczenia a nie tylko opieki, jednak niski poziom ze względu na powszechny analfabetyzm.

- opieka pielęgniarska- nadal tylko w domach sprawowana przez bliskich.

Rola zakonów w rozwoju pielęgniarstwa.

: Jan Boży ( 1495- 1550)- ojciec ubogich i chorych, założyciel zakonu Bonifratrów, działał w Grenadzie

- po pobycie w szpitalu dla osób obłąkanych, gdzie stosowano okrutne metody „ leczenia” postanowił założyć szpital,

- początkowo zorganizował grupę wsparcia ludzi niosących sobie wzajemnie pomoc,

- z pomocą ludzi dobrej woli, przy ich wsparciu finansowym otworzył pierwszy przytułek dla biednych a na piętrze szpital, w którym sam pracował przez 5 lat, stosował zasady higieny, mycia, izolacji chorych zakaźnie, każdy chory miał osobne łóżko, osoby chore psychicznie przebywały osobno i postępowano wobec nich łagodnie,

- poprzez zjednywanie swą charyzmą i dobrocią ludzi bogatych i znaczących w społeczeństwie zbierał fundusze na swa pracę, mawiał „ dobrym uczynkiem zbawiasz życie- Bracia czyńcie dla siebie dobrze”,

- po pięciu latach działalności przeniósł szpital do nowych, większych pomieszczeń, zdobył współpracowników- Antoni Martin i Piotr Velasco,

- Jan Boży zmarł na skutek ciężkiej choroby, jakiej się nabawił ratują chłopca z lodowatej wody,

Zakon Bonifratrów zakładał szpitale - w XVI, XVII wieku działało ok. 400 szpitali, jednak przemiany, wojny religijne, rewolucja francuska, a w Polsce okres PRL zmniejszyły te liczbę do kilku.

Obecnie w Polsce działają trzy szpitale zakonu Bonifratrów; w Krakowie, w Łodzi oraz Marysinie k/ Warszawy.

Św. Wincenty a Paulo ( 1581- 1660)- Patron dzieł miłosierdzia:

- jako nastolatek pracował w szpitalu, jako pielęgniarz ( XVI wiek, szpitale bardzo zaniedbane, na niskim poziomie funkcjonowania, powszechny brud, smród, ciężkie warunki sanitarne),

- studia teologiczne na Uniwersytecie w Paryżu,

- 1600- święcenia kapłańskie,

- 1617- wygłosił kazanie na temat generalnej spowiedzi życia- co spowodował liczne nawrócenia i sławę, od tego momentu głosi konferencje i nauki ( misje),

- 1625- powołał Zgromadzenie Misji,

- w czasie podróży morskiej ( miał zostać biskupem), statek został napadnięty, a Wincenty a Paulo porwany i sprzedany jako niewolnik, po powrocie do Franci- cudem ocalony, postanowił zostać biedakiem i nie przyjmować żadnych godności kościelnych, aby lepiej służyć biednym ludziom,

• 1633- założył Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia, którego głównym założeniem jest praca na rzecz ubogich,

: Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia

- należały młode, niezamężne niewiasty, które zobowiązywały się przez składanie rocznych ślubów do opieki nad chorymi, bezdomnymi i niedołężnymi. W 1652 roku kilka sióstr przybyło do Polski, by rozpocząć działalność, trwająca do dziś,

- cele działania zakonu: prowadzenie szpitali, pielęgnowanie chorych w ich domach i w szpitalach, działalność charytatywna,

- 1660- w europie działało 350 szarytek w 70 zakładach,

- 1663- początek działalności polskich sióstr w polskich szpitalach- od tego czasu początek polskiego pielęgniarstwa,

Dewiza zakonu „ Caritas Christi urget nos”- „ Miłość Chrystusa ponagla nas”

Obecnie jest to najliczniejsze zgromadzenie zakonne żeńskie, na świecie- 21 tysięcy, w Polsce 1025 sióstr.

Powstanie pielęgniarstwa świeckiego ( okres nowoczesny)

Florence Nightingale ( 12 maja 1820- 13 sierpnia 1910)

- angielska pielęgniarka i działaczka społeczna, zwana „ Damą z lampą”, uważana jest za twórczynię nowoczesnego pielęgniarstwa,

- dewiza życiowa: „ …pierwsza ideą, jaką pamiętam- a także ostatnią- było pielęgniarstwo”

- 1845- odwiedza szpitale i inne placówki medyczne, gdzie gromadzi informacje na ich temat,

- 1851- uczęszcza na kurs pielęgniarstwa w Instytucie Diakonis Protestanckich w Kaiserwerth ( Niemcy),

- 1853- kieruje Zakładem Opieki dla Chorych Dam w Londynie, z którego uczyniła najnowocześniejszy szpital w Londynie, szkoli pielęgniarki, kandydatkom stawia wysokie wymagania, do zawodu przyjmuje tylko kobiety o nieposzlakowanej reputacji,

- 1853-1856 w czasie wojny Krymskiej wraz z 38 angielskimi pielęgniarkami organizuje od podstaw opiekę pielęgniarską nad rannymi żołnierzami, jest dyrektorem generalnym szpitala polowego w Scutarii ( Stambuł), opieka spowodowała spadek umieralności żołnierzy z 42% do 2%.

Udowodniła, że ranni żołnierze umierają z powodu obrażeń fizycznych i psychicznych- wstrząsu pourazowego i potrzebują nie tylko leczenia, ale także opieki,

- Ekspert w armii brytyjskiej ds. wojskowej służby pielęgniarskiej,

- 1860- założyła w Londynie przy szpitalu św. Tomasza pierwsza szkołę pielęgniarską King`s college Hospital In London,

- 1907- jako pierwsza kobieta otrzymała Brytyjski Order Zasługi

- od 1912 roku przyznawany jest pielęgniarkom za wybitne zasługi Medal i. Florence Nightingale

Osiągnięcia Nightingale dla pielęgniarstwa światowego:

- inicjowanie kształcenia zawodowego,

- stworzenie podstaw nauki o pielęgnowaniu- przedstawienie relacji przyczynowo- skutkowych np. pomiędzy warunkami bytowymi człowieka a stanem jego zdrowia z wykorzystaniem wymiernych wskaźników- wskaźnik śmiertelności,

- określenie wizerunku pielęgniarki, cechy- dobra, mądra, skromna, punktualna, budząca zaufanie,

- zdefiniowanie istoty pielęgnowania „ pomaganie choremu w tym, aby mógł żyć lepiej i godnie umierać”,

- kontynuowanie na całym świecie poglądów dotyczących funkcjonowania człowieka w pielęgniarstwie, epidemiologii i ekologii,

- ustanowienie dnia urodzin 12 maja- Międzynarodowym Dniem Pielęgniarki,

Florence Nightingale zajęła stanowisko w sprawie polskiej, kierując list do przewodniczącego mitingu, który odbył się dnia 17 marca 1863 roku w ratuszu londyńskim, w celu złożenia protestu przeciw rządom caratu rosyjskiego w Polsce: „Mój drogi, jeśli istnieje jakikolwiek fundusz na rzecz chorych i rannych ofiar powstania polskiego, proszę doń dorzucić tę moją niewielka sumę 10 funtów. Serce w mej piersi plonie na myśl, że ów dzielny naród znów podniósł broń w walce o wolność. Niech Bóg mu błogosławi w jego wysiłkach i niech mu dopomoże jak najszczęśliwiej zawinąć do przystani”

Międzynarodowa Rada Pielęgniarek ( International Council of Nurses ICN)

- to drugie bardzo istotne, po działalności F. Nightingale wydarzenie, warunkujące rozwój pielęgniarstwa,

- została powołana w 1899 roku z inicjatywy Bedford Fenwick Ethel w Sanach Zjednoczonych, w uzasadnieniu pielęgniarki napisały: „ My pielęgniarki, przedstawicielki różnych krajów, wierząc mocno, że zawód pielęgniarki może się lepiej rozwijać przez wspólne złączenie myśli, celów i wysiłków łączymy się w federację stowarzyszeń pielęgniarek zawodowych w celu udoskonalania naszej pracy w pielęgnowaniu chorych, utrzymania w zdrowiu ludności i zapewnienia należytego stanowiska i uznania zawodowi pielęgniarskiemu”,

- cele ICN:

: stymulowanie rozwoju pielęgniarstwa zawodowego na całym świecie,

- regulacje organizacyjno- prawne zawodu pielęgniarskiego,

- zapewnianie jakości opieki pielęgniarskiej,

- dyskusje merytoryczne dotyczące pielęgniarstwa w związku z aktualnymi problemami zdrowotnymi świata i poszczególnych narodów,

- kierowanie uchwał i rezolucji do poszczególnych rządów i stowarzyszeń pielęgniarskich

ICN - obejmuje działalnością 128 zrzeszeń pielęgniarskich, każde państwo może mieć tylko 1 przedstawicielstwo, Polskę reprezentuje od 1961 roku Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie.

Wcześniej polska była członkiem ICN w latach 1925-1947.

ICN ustala hasło obchodów Międzynarodowego Dnia Pielęgniarki, przykładowo w 2010 roku brzmiało: „ Pielęgniarki dbają o jakość, służą społeczeństwu: są liderami opieki długoterminowej”

Rozwój pielęgniarstwa w Polsce.

- 1653 - sprowadzenie do Polski Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo ( Szarytki la charite- miłosierdzie), w warszawie założyły przychodnię i przytułek dla dzieci,

- XVIII/XIX wiek

- działalność Klementyny z Tańskich Hoffmanowej i Emilii Szczanieckiej w czasie Powstania Listopadowego ( 1830-1831)- opieka nad żołnierzami i sierotami po poległych,

- powstanie Styczniowe ( 1863-1864)- działalność kobiet z rodów szlacheckich na rzecz żołnierzy i sierot,

- koniec XVIII wieku- funkcje pielęgnacyjne w polskich szpitalach sprawowali „ cyrulicy” i ich uczniowie,

- wiek XIX- dozorcy i dozorczynie,

- 1838- przetłumaczono 1-szy podręcznik z języka niemieckiego „ Przewodnik pielęgnowania chorych”,

- 1909- zatrudniono pierwsza pielęgniarkę wizytująca osoby chore w ich domach (Lwowskie Towarzystwo walki z Gruźlicą), w celu szerzenia higieny i przygotowania rodziny do postępowania z chorym,

- 5 listopada 1911 rok- otwarcie pierwszej szkoły prywatnej w Krakowie- Szkoła Pielęgniarek Zawodowych Panien Ekonomek pod wezwaniem św. Wincentego a Paulo- powstała „ze składek i darowizn społeczeństwa krakowskiego oraz dotacji znanego przemysłowca i bankiera warszawskiego Mieczysława Epsteina, przy bezinteresownym współudziale lekarzy”.

- szkołę tworzyły: Maria Epstein, Anna Rydlówna, Maria Wiszniewska- Drzewiecka,

- następnie przekształcona w szkołę uniwersytecką a potem Medyczne Studium Zawodowe nr 1 w Krakowie,

- 1921- Wyższa Szkoła Pielęgniarek i Higienistek w Poznaniu- Dyrektorka Ita Mac Donell,

- 1921- Warszawska Szkoła Pielęgniarstwa- Dyrektorka Helen Bridge,

- 1925- Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Zawodowych, „ organizacja zrzeszająca pielęgniarki dyplomowane i pełniąca rolę także i związku zawodowego, mająca poważne zasługi w kształtowaniu nowoczesnego pielęgniarstwa w naszym kraju”

- Prezes- Maria Babicka- Zachertowa

- Z powstaniem stowarzyszenia rozpoczął się w Polsce proces profesjonalizacji pielęgniarstwa, określono warunki, jakie powinna spełniać osoba pragnąca wykonywać zawód pielęgniarki i określono wymagane kwalifikacje, działało do 1939 roku, po wojnie, z powodów politycznych nie zostało reaktywowane, było członkiem Międzynarodowej Rady Pielęgniarek ICN,

- 10 grudnia 1925 roku reaktywowano szkołę pielęgniarską w Krakowie, jako Uniwersytecką Szkołę Pielęgniarek i Opiekunek Zdrowia- Dyrektorka Maria Epstein, zastępczyni- Anna Rydlówna. Jest to pierwsza w Polsce szkoła od początku prowadzona i zarządzana tylko przez pielęgniarki.

- lipiec 1929- czasopismo „ Pielęgniarka Polska”, wydawane przez Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Zawodowych, redaktor Hanna Chrzanowska,

- 21 luty 1935- sejm uchwalił pierwsza Ustaw o pielęgniarstwie ( Dz.U.RP, Nr 27, poz.199), określała w sposób ogólny zasady kształcenia, nabywania uprawnień do wykonywania zawodu pielęgniarki, normowała zakres obowiązków i uprawnień pielęgniarskich, organizację zawodu i programu nauczania w szkołach pielęgniarskich, Ustawa obowiązywała do 1996 roku!!!,

- pielęgniarki wydawały wiele publikacji, wygłaszały referaty, pisały artykuły fachowe;

: Małgorzata Żmudzka „ Sztuka pielęgnowania” 1928

: Anna Iżycka- Kowalska „ Pielęgnowanie obłożnie chorych w ich domach” 1933

: Teresa Kulczyńska, Hanna Chrzanowska „ Zabiegi pielęgniarskie”, podręcznik 1935

: Helena Radlińska „ Służba społeczna pielęgniarki” 1935

- w 1938 roku pracowało w Polsce 6674 pielęgniarek, w tym 1500 pielęgniarek posiadało dyplom ukończenia szkoły pielęgniarskiej ( na 10 000 mieszkańców przypadały 2 pielęgniarki),

- okres II wojny światowej( 1939- 1945)

: stopniowe zamykanie szkół pielęgniarskich, jedyną działająca przez ten okres była w Warszawie Szkoła Pielęgniarstwa Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia,

: pielęgniarki pracowały w służbie wojskowej, PCK, ruchu oporu- w czasie wojny zginęło ok. 30% pielęgniarek,

- po 1945- przekształcenie Szkoły Sióstr Miłosierdzia w szkołę świecką i zakaz przyjmowania sióstr zakonnych- obowiązywał w całej PRL, ponowne uruchamianie kolejnych szkół pielęgniarskich,

- 1948- wznowienie wydawania miesięcznika „ Pielęgniarka Polska”,

- 1951- „ Pielęgniarstwo Ogólne” podręcznik Teresy Kulczyńskiej, na zlecenie WHO podręcznik przetłumaczono na język rosyjski dla potrzeb Mongolskiej Republiki Ludowej,

- sierpień 1951- wydano pierwszy numer czasopisma „ Położna”, 1- szy redaktor- prof. Tadeusz Bulski, następny- Położna- Adela Giergielewiczowa,

- 1952- Ministerstwo Zdrowia opublikowało pierwsze normy obsady pielęgniarskiej ( nie uwzględniono w nich oddziałów noworodkowych i wcześniaków),

- 1953- Teresa Kulczyńska, podręcznik „ Jak pielęgnować chorego na gruźlicę w domu”, na zamówienie Instytutu Gruźlicy w Warszawie,

- 1957- powstaje Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie ( PTP): ze zjazdu założycielskiego „ Data ta stanowi przełom w dziejach polskiego pielęgniarstwa, które zadokumentowało w sposób zdecydowany swą obecność i twórcza rolę we współczesnej służbie zdrowia” ,

: pierwsza przewodnicząca- Halina Stefańska,

: PTP od początku jest wpisany do rejestru stowarzyszeń naukowych Ministerstwa Zdrowia

: na 1-szym Krajowym Zjeździe PTP wysunięto zasadnicze tezy:

1. Wydanie nowej ustawy o zawodzie pielęgniarki,

2. Utworzenie samodzielnej jednostki w Ministerstwie Zdrowia, odpowiedzialnej za prowadzenie polityki pielęgniarskiej,

3. Stworzenie możliwości uzyskania przez pielęgniarki wykształcenia zawodowego na poziomie akademickim,

- 1958- wydawanie czasopisma „ Pielęgniarka i położna”,

- 1961- przyjęcie PTP do Międzynarodowej Rady Pielęgniarek ICN, jako wyraz uznania samodzielności i wysokiej rangi PTP oraz autonomii organizacji pielęgniarskiej w Polsce,

- 1961- początek reformy kształcenia pielęgniarek w Polsce, powstają nowe typy szkół: licea medyczne i wydziały pielęgniarstwa w pomaturalnych medycznych studiach zawodowych ,

- Europejskie porozumienie w sprawie szkolenia i kształcenia pielęgniarek- Strasburg 25 październik 1967 rok- posiedzenie Rady Europy:

„ państwa członkowskie Rady Europy dla osiągnięcia większej jedności między jej członkami, mając między innymi na uwadze ułatwienie im postępu społecznego oraz podnoszenia kondycji społecznej swoich narodów poprzez podejmowanie odpowiednich działań, nawiązując do podpisanych już, w ramach Rady, konwencji sprzyjających temu celowi ( Europejska Karta Społeczna z 18 października 1961 oraz Europejska Konwencja o establishmencie z 13 grudnia 1955 roku) wyrażając przekonanie, że podpisanie regionalnego porozumienia w sprawie harmonizacji szkolenia i kształcenia pielęgniarek przyczyni się do postępu społecznego i zagwarantuje poziom fachowy pielęgniarek niezbędny dla ich zatrudnienia na terytorium każdej z umawiających się stron, na równych prawach z obywatelami danego kraju.

- 1969- wprowadzono system kształcenia podyplomowego- dwu- letnie specjalizacje, z zakresu:

: pielęgniarstwo pediatryczne, psychiatryczne, zachowawcze, środowiskowe, operacyjne, chirurgiczne,

- 4 października 1969- 60 pielęgniarek rozpoczęło studia wyższe zawodowe, a trzy lata później 4- letnie magisterskie w Akademii Medycznej w Lublinie, w 1973 roku w Polsce pracowało pierwszych 49 pielęgniarek z tytułem magistra,

- 1974- otwarto wydział pielęgniarstwa w Katowicach,

- 1975- otwarto wydział pielęgniarstwa w Krakowie,

- 1978- otwarto wydział pielęgniarstwa we Wrocławiu,

- 5 lipca 1996 rok Ustawa o Zawodach Pielęgniarki i Położnej,

Kierunki rozwoju pielęgniarstwa i położnictwa w Polsce

: od 1989 roku nowe trendy w pielęgniarstwie:

- zawód pielęgniarki i położnej należy w Polsce oraz w Unii Europejskiej do zawodów regulowanych dyrektywami sektorowymi, co oznacza, że kształcenie musi spełniać wymagania Rady Wspólnot Europejskich,

• transformacja roli społecznej i zawodowej pielęgniarki/ położnej:

: rozwój pielęgniarstwa związany jest ze zmianami w kształceniu zawodowym, zarządzaniu ochroną zdrowia i wykorzystaniem w praktyce narzędzi pomagających w podejmowaniu interwencji pielęgniarskich,

: praktykę pielęgniarską, w której uwzględnia się wszystkie te elementy, określa się jako EBN ( evidence based nursing), czyli świadome, jasne i uzasadnione stosowanie najwyższej jakości aktualnych wyników badań w procesach decyzyjnych dotyczących opieki nad indywidualnymi pacjentami,

: w procesie dochodzenia do praktyki opartej na rzetelnych dowodach wyodrębnia się etapy:

~ szacowanie potrzeby zmian w praktyce ( zastanawianie się nad swoją codzienną praktyką, kształtowanie nawyku podawania jej w wątpliwość, sprawdzaniu i kwestionowaniu zasadności podejmowanych interwencji ( czy wiem, dlaczego robię to w taki sposób?; co leży u podstaw mojego działania: rutyna, wiedza)?; czy chcę coś zmienić w swojej pracy i dlaczego?;

~ połączenie problemu z interwencjami i wynikami ( konieczne jest użycie wystandaryzowanego systemu klasyfikacji i porozumiewania się, rozpoznanie potencjalnych interwencji i aktywności, selekcja wyników),

~ analiza, synteza i ocena dowodów naukowych, pod względem: wartości, przydatności, wiarygodności i możliwości wykorzystania w praktyce,

~ plan zmiany praktyki ( na podstawie najmocniejszych i najbardziej obiektywnych argumentów określa się propozycję zmian, ustala potrzebne zasoby, planuje proces wdrożeniowy oraz ustala spodziewane wyniki),

~ wdrożenie i ocena skutków wprowadzonych zmian w praktyce i monitorowanie procesów i wyników,

- upowszechnienie wyższego kształcenia pielęgniarek, w połączeniu z modyfikacją i indywidualizacją programów kształcenia, zgodnie z obowiązującymi dokumentami Unii Europejskiej, należą do nich:

~ Europejskie porozumienie w sprawie szkolenia i kształcenia pielęgniarek, sporządzone w Strasburgu w 1967 roku, podpisane przez Rząd RP w grudniu 1995 i ratyfikowane w marcu 1996,

Porozumienie określa:

: zadania pielęgniarki związane z przygotowaniem zawodowym ogólnym ( zapewnienie fachowej opieki jednostce i rodzinie w zdrowiu, chorobie i niepełnosprawności, współpracę z wszystkimi członkami zespołu opieki zdrowotnej, nadzór nad personelem pomocniczym i odpowiedzialność za ich szkolenie),

: warunki przyjęcia do szkoły ( ukończenie przynajmniej 10 lat wykształcenia ogólnego),

: okres i program kształcenia ( nie mniej niż 3 lata, obejmuje 4600 godzin nauki),

: organizację szkół pielęgniarskich,

: dokumentację ukończenia, egzamin końcowy- teoretyczny i praktyczny,

~ Dyrektywa 2005/36 WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005, w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych,

~ Europejska Strategia WHO kształcenia pielęgniarek i położnych, określa, że strategia kształcenia musi bazować na:

- aktualnych wynikach badań naukowych,

- wartościach promowania i utrzymania zdrowia jednostki, rodziny i społeczeństwa,

- zindywidualizowanej i holistycznej opiece nad chorym,

- układzie interdyscyplinarnym umożliwiającym przygotowanie studenta a następnie pielęgniarkę/ położną do efektywnej pracy zespołowej,

- akredytacji szkoły prowadzącej kształcenie,

~ Deklaracja Bolońska, z dnia 19 czerwca 1999- określa poziom jakościowy prowadzenia studiów dla pielęgniarek i położnych,

~ Deklaracja Monachijska z dnia 17 czerwca 2000, zawiera apel do władz krajów Europejskiego Regionu WHO o przyspieszenie działań na rzecz wzmocnienia pozycji pielęgniarek i położnych : Pielęgniarki i położne- siłą na rzecz zdrowia, poprzez;

: zapewnienie pielęgniarkom i położnym udziału w podejmowaniu decyzji na wszystkich szczeblach przygotowania i wdrażania polityki zdrowotnej,

: eliminowania barier zwłaszcza występujących w zasadach rekrutacji do zawodu, problemów związanych z dyskryminacją płci i statusem społecznym oraz dominacją lekarzy,

: zapewnienie bodźców finansowych oraz awansu zawodowego,

: doskonalenie kształcenia podstawowego oraz ustawicznego,

: umożliwienie wspólnej nauki pielęgniarkom, położnym oraz lekarzom w celu lepszego przygotowania do pracy zespołowej i poprawy poziomu świadczonej opieki zdrowotnej,

: wspieranie badań naukowych i upowszechnianie informacji pozwalających rozwijać wiedze teoretyczną niezbędną w praktyce zawodowej pielęgniarki/ położnej,

: wzmacnianie roli pielęgniarki/ położnej w promocji zdrowia i w opiece środowiskowej zorientowanej na rodzinę,

- podwyższanie kwalifikacji dydaktyczno- naukowych kadry akademickiej wydziałów pielęgniarskich,

- rozwój kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych,

- współpraca z zagranicznymi instytucjami zawodowymi i naukowymi europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Kanady,

- intensyfikacja działalności naukowo- badawczej,

- regulacje prawne ( Ustawa o samorządzie zawodowym 1991 oraz o zawodach pielęgniarki i położnej 1996), regulują status zawodowy pielęgniarek i położnych- zawód samodzielny,

- umacnianie roli samorządu zawodowego w swych działaniach i uprawnieniach

Rola społeczno- zawodowa pielęgniarki/ położnej w systemie ochrony zdrowia.

- Pielęgniarka/ położna - to tytuł zawodowy osoby, która ukończyła obowiązujący w kraju program kształcenia pielęgniarek/ położnych na poziomie podstawowym i uzyskała prawo wykonywania zawodu pielęgniarki/ położnej ( Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca 1996 roku, oraz aktualna z 15 lipca 2011 roku )

- treścią zawodu jest udzielanie świadczeń zdrowotnych, których zakres ograniczony jest posiadanymi przez pielęgniarkę/ położną kwalifikacjami i kompetencjami,

- Kwalifikacje pielęgniarki/ położnej:

: określane są, jako układ wiadomości, umiejętności i postaw koniecznych do wykonywania zadań zawodowych,

: poziom kwalifikacji uwarunkowany jest- poziomem wykształcenia ogólnego, podyplomowego, wiedzą zawodową, umiejętnościami zawodowymi, sprawnością i doświadczeniem, posiadanymi cechami psychofizycznymi,

: zakres uprawnień zawodowych pielęgniarek/ położnych, które ukończyły różne formy kształcenia podyplomowego reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia ( Dz.U.Nr 210,poz. 1539 i 1540 z dnia 7 listopada 2007),

: pielęgniarka/ położna posiada kwalifikacje umożliwiające:

~ wybór informacji służących ocenie, planowaniu, świadczeniu i ewaluacji opieki pielęgniarskiej/ położniczej skierowanej do jednostek, grup, rodzin lub zbiorowości,

~ trafne wykorzystywanie badań naukowych w praktyce zawodowej,

~ stosowanie w działaniach zawodowych procesu rozwiązywania problemów,

~ wnoszenie wkładu na rzecz rozwoju opieki i jej organizacji,

~ uczestniczenie w nauczaniu, monitorowaniu i nadzorze innych pracowników,

~ ponoszenie odpowiedzialności za jakość świadczonej opieki,

~ rozumienie znaczenia etyki w działaniach zawodowych,

~ reagowanie na zmiany w systemie ochrony zdrowia,

~ stosowanie obowiązujących w opiece zdrowotnej przepisów prawnych,

~ ocenę politycznych i innych strategicznych problemów warunkujących praktykę pielęgniarską,

: pielęgniarka/ położna a kompetencje zawodowe

~ Kompetencje- to zakres uprawnień i pełnomocnictw nadany do podejmowania działania. W działaniach zawodowych zakres kompetencji powinien być związany z posiadanym poziomem wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, a także z zajmowanym stanowiskiem,

~ pielęgniarka/ położna posiada kompetencje zawodowe w oparciu o - wykształcenie i posiadanie aktualnego prawa wykonywania zawodu,

: pielęgniarka/ położna odpowiada za:

~ profesjonalne pielęgnowanie ( tj rozpoznanie stanu pacjenta, planowanie pielęgnowania, realizowanie opieki, ocena wyników pielęgnowania),

~ zapewnienie jakości oferowanych i świadczonych usług,

~ organizowanie opieki pielęgniarskiej,

~ podejmowanie decyzji dotyczących pielęgnowania,

~ współpracę i współdziałanie z pacjentem, zespołem pielęgniarek/ położnych, zespołem interdyscyplinarnym,

Rola zawodowa pielęgniarki/ położnej

- rola zawodowa to jedna z wielu ról, jaka człowiek podejmuje, uczestnicząc w życiu społecznym. Definiuje się ją jako „ względnie stały, wewnętrznie spójny system zachowań, który stanowi reakcje na zachowania innych osób, przebiegający według mniej lub bardziej ustalonego wzoru ( Szczepański, 1970).

- rola zawodowa pielęgniarki/ położnej to podejmowanie takiego postępowania zawodowego na rzecz szeroko rozumianego zdrowia, które jest oczekiwane społecznie, a równocześnie zgodne z obowiązującymi normami oraz znaczące dla statusu zawodowego i społecznego pielęgniarki/ położnej,

- rolą zawodową pielęgniarki/ położnej jest profesjonalne pielęgnowanie- samodzielna działalność oparta na racjonalnych podstawach teoretycznych, ogólnych zasadach postępowania i zasadach etycznych,

- pielęgnowanie profesjonalne:

~ podejmowanie przez pielęgniarkę/ położną różnych działań na rzecz potrzebującego człowieka, przy respektowaniu jego prawa do decydowania w sprawach własnego zdrowia,

~ tworzenie warunków sprzyjających podejmowaniu przez podopiecznego odpowiedzialności za własne zdrowie, życie, a także zdrowie swoich najbliższych, społeczności i społeczeństwa, w którym żyje i które współtworzy,

~ usamodzielnienie podopiecznego poprzez kształtowanie u niego umiejętności niezbędnych w samoopiece i w samopielęgnowaniu.

- treścią roli zawodowej pielęgniarki/ położnej są zadania i czynności, okreslane jako funkcje zawodowe pielęgniarki/ położnej.

Funkcje zawodowe pielęgniarki/ położnej

- zespół złożonych zadań zawodowych i szczegółowych czynności, które podejmowane SA na rzecz jednoznacznie określonego wspólnego celu,

- WHO w 1993 roku określiła funkcje pielęgniarstwa, w oparciu o które należy formułować kierunki rozwoju w różnych obszarach:

~ świadczenie opieki i zarządzanie nią,

~ uczenie pacjentów oraz personelu zajmującego się opieka zdrowotną ( edukacja zdrowotna),

~ realizowanie roli członka zespołu interdyscyplinarnego,

~ działanie na rzecz rozwoju praktyki pielęgniarskiej i własnego,

Zadania zawodowe:

1. Technologiczne: obejmują świadczenie usług zdrowotnych i są to:

: prowadzenie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej jednostki i grupy społecznej,

: sprawowanie opieki nad człowiekiem zdrowym w różnych okresach życia,

: udzielanie choremu pomocy w stanie zagrożenia życia,

: zapewnienie opieki człowiekowi choremu/ niepełnosprawnemu,

: pomoc lub zastąpienie człowieka chorego/ niepełnosprawnego w czynnościach życia codziennego,

: posługiwanie się sprzętem i aparatura medyczną,

: przygotowanie chorego do badań diagnostycznych i zabiegów operacyjnych,

: przygotowanie chorego/ niepełnosprawnego i jego rodziny do samoopieki,

: podawanie choremu: tlenu, leków, krwi i środków krwiopochodnych,

: usprawnianie ruchowe chorego/ niepełnosprawnego,

: dokumentowanie świadczeń zdrowotnych,

2. Organizacyjne- obejmują organizację pracy na własnym stanowisku pracy oraz organizację pracy podległego personelu:

: organizowanie i planowanie pracy na własnym stanowisku,

: organizowanie środowiska opieki szpitalnej i domowej, w miejscu pracy i nauki,

: organizowanie opieki pielęgniarskiej,

3. Kierowania i współpracy- podejmowanie współpracy z członkami zespołu terapeutycznego w procesie zapobiegania, diagnozowania, terapii, rehabilitacji i pielęgnowania,

4. Oceny jakości pracy- obejmują działania w ramach zapewnienia jakości opieki zdrowotnej, poprzez:

: wdrażanie wiedzy naukowej do praktyki i identyfikacja obszarów badan w pielęgniarstwie,

: zapewnienie jakości opieki pielęgniarskiej/ przestrzeganie procedur,

: uczestniczenie w procesie kształcenia i doskonalenia zawodowego

Osobowość zawodowa pielęgniarki/ położnej

- Osobowość- pewna struktura psychiczna o zróżnicowanym poziomie zharmonizowania, czyli składowa ukształtowanych cech wrodzonych i cech nabytych, w postaci przekonań i zasad postępowania,

- osobowość zawodowa- zespól cech człowieka, uformowanych w toku kształcenia zawodowego i rozwijających się w czasie pracy zawodowej, który zapewnia aktywny kontakt człowieka z materialnym i społecznym środowiskiem pracy. Cechy te przyczyniają się do twórczych przeobrażeń człowieka. Głównymi cechami osobowości zawodowej są:

~ zainteresowania, sprawność, przyzwyczajenie i nawyki pracy,

~ zainteresowania i zamiłowania zawodowe,

~ zdolności, uzdolnienia i talenty zawodowe,

~ motywy kształcenia zawodowego i pracy,

- objawy zewnętrzne osobowości zawodowej;

~ dokładność,

~ pracowitość,

~ pomysłowość,

~ systematyczność,

~ wytrwałość,

~ zaufanie do siebie,

~ zaufanie do innych,

~ odpowiedzialność,

~ zdyscyplinowanie,

~ cierpliwość,

~ obowiązkowość,

~ uspołecznienie,

~prawdomówność,

- cechy psychiczne, mające znaczenie dla wykonywanej pracy:

~cechy osobowości związane ze stosunkiem człowieka do zadania: pracowitość, odpowiedzialność, ambicja, inicjatywa, pomysłowość, inteligencja,

~ cechy związane ze stosunkami międzyludzkimi w środowisku pracy; zdyscyplinowanie, koleżeńskość, szczerość, zdolność i chęć współdziałania, bezkompromisowość,

~ cechy związane z warunkami pracy: tolerancja na stres, wytrzymałość, empatia, asertywność, tempo i odpowiednia organizacja pracy,

- elementy struktury osobowości, mające wpływ na osobowość zawodową:

~ temperament- względnie stała cecha osobowości, w dużej mierze dziedziczona i podlegająca powolnym zmianom pod wpływem warunków środowiskowych oraz procesu dojrzewania i starzenia się człowieka, wiąże się z cechami: siła, zmienność, szybkość reagowania, głębokość i trwałość uczuć, pożądań, równowagą procesów psychicznych,

~ zainteresowania- stanowią o bogactwie życia umysłowego i uczuciowego, o szerokich horyzontach człowieka i są ściśle związane z jego potrzebami, formują się w okresie rozwoju i dojrzewania człowieka, podlegają ciągłym wpływom środowiska, wpływają na proces motywacyjny,

~ uzdolnienia- czynniki genetyczne, ich rozwój wiąże się z doświadczeniami z wczesnego dzieciństwa, zalicza się- inteligencję ogólną, łatwość operowania słowem, uzdolnienia matematyczne, plastyczne, muzyczne, techniczne…., koordynację wzroku i ręki, zdolność rąk, palców,

- środowisko społeczno- wychowawcze- istotne w rozwoju kwalifikacji zawodowych i osobowości zawodowej, kształtuje: cechy, poglądy, postawy, relacje między ludźmi, więź emocjonalną,

- własne dążenia i działania- własny rozwój kariery zawodowej, układ wartości, rozwój własny, aktywność zawodowa, dążenie do samodzielności,

Postawa etyczna pielęgniarki/ położnej w życiu zawodowym i osobistym

ETYKA- ( gr.ethos- obyczaj)- to filozoficzna i normatywna teoria moralności, tj moralnej wartości czynu.

W etyce czyn ( ludzkie działanie, postępowanie), jest przedmiotem zainteresowań.

Czyn rozpatrywany jest pod kątem jego wartości moralnej, czy jest moralnie dobry, czy zły.

ETYKA OGÓLNA PIELĘGNIARSTWA

- to system reguł i twierdzeń o charakterze praktycznym, normującym wszystkie kwestie zawodu pielęgniarskiego.

Etyka Ogólna:

- etyka normatywna

- aksjologia

- deontologia pielęgniarstwa

Etyka normatywna obejmuje zagadnienia norm i zasad oraz powinności moralnych pielęgniarek, analizowanych w świetle praw pacjenta.

W etyce normatywnej pielęgniarstwa szczególną wagę przywiązuje się do wartości moralnych, one to bowiem wyznaczają oceny ( w oparciu o przyjęte wartości), wzorce postępowania ( ideały, wzorce osobowe), rozwój moralny pielęgniarki oraz normy działania.

Etyka zajmuje się także normowaniem stosunków społecznych i zachowań moralnych poszczególnych grup zawodowych pielęgniarek, jak i całej zbiorowości pielęgniarskiej. Regulacje te dotyczą zarówno stosunków społecznych wynikających z relacji: pielęgniarka- pielęgniarka, jak i : pielęgniarka- inne grupy pracowników ochrony zdrowia”.

Etyka obejmuje również kwestię ideału osobowego oraz wzorów zachowań moralnych i postaw zawodowych pielęgniarek.

Etyka normatywna - dotyczy trzech aspektów pracy zawodowej pielęgniarki:

- relacji pielęgniarka- pacjent,

- relacji pielęgniarka- inne osoby ( pacjent, inna pielęgniarka, lekarz, rodzina)

- etyki własnego rozwoju moralnego pielęgniarki, czyli etyki pracy nad sobą.

Sumienie pielęgniarki- jako subiektywna i ostateczna norma moralności.

Sumienie- „ praktyczny sąd naszego rozumu, mówiący nam, co mamy robić, a czego nie (sumienie przeduczynkowe) i orzekający już po dokonaniu uczynku o jego wartości moralnej ( sumienie pouczynkowe)- ( J. Woroniecki)

Sumienie- to pewien stan naszego umysłu oceniający pod kątem dobra i zła moralnego każdą podjętą decyzję, czy wyłoniony na jej podstawie czyn- ( P. Jaroszyński)

Sumienie stanowi priorytetową rolę w pracy pielęgniarki, gdyż pomaga jej w podjęciu dobrej pod względem moralnym decyzji. Obecność sumienia wspiera pielęgniarkę w jej drodze poznania prawdy o dobru ( jakim jest osoba pacjenta).

Sumienie jest głosem naszego rozumu, naszym własnym sądem, co w danej chwili powinniśmy czynić. Fakt ten obliguje więc pielęgniarkę do posłuszeństwa i wierności własnemu sumieniu.

Sumienie, jako ostateczna i subiektywna norma moralności ma moc normującą zachowania zawodowe pielęgniarki tylko wtedy, gdy ono samo jest normowane obiektywną prawdą o dobru. Chodzi więc o to, aby sumienie pielęgniarki było „ rozumnie kontrolowane”, a miarodajnymi czynnikami owej kontroli mogą być tylko zasady i normy etyki ogólnej i etyki normatywnej oraz przepisy kodeksu deontologicznego.

Miarodajne w postępowaniu pielęgniarki musi być tylko sumienie oceniające jednoznacznie i pewnie.

Co, gdy sumienie nas zawodzi?

O zawodności naszego sumienia może świadczyć - brak wiedzy podmiotu działania na określony temat, co uniemożliwia mu dotarcie do prawdy bądź podmiot działania może zafałszować prawdę, aby w ten sposób usprawiedliwiać swoje postępowanie.

Stąd wynika, że sumienie nie jest gotowym stanem rzeczy, nam nadanym, ale ulega rozwojowi wraz z rozwojem duchowym i intelektualnym człowieka.

Cnoty moralne, jako wyznaczniki moralnych powinności pielęgniarek.

Cnota- w etyce pojmowana jest, jako swego rodzaju zdolności usprawniające do czynienia dobra i samodoskonalenia osoby ludzkiej.

Roztropność- usprawnia rozum i wolę podmiotu do trafnego rozpoznania powinności moralnej w konkretnych sytuacjach oraz do wyboru środków prowadzących do realizacji tej powinności.

Roztropność pomaga więc w podjęciu dobrej w sensie moralnym decyzji. W pracy pielęgniarki oznacza to konieczność wyboru często zasady „ mniejszego zła”.

Roztropność obejmuje osiem umiejętności:

- pamięć ( sprawność umożliwiająca korzystanie z wiedzy i umiejętności zawodowych, doświadczeń, uświadamia o konieczności dalszego kształcenia),

- zdolność trafnego ujęcia danej sytuacji ( chroni przed działaniami pochopnymi i schematycznymi),

- otwartość ( pozwala na korzystanie z opinii innych, bardziej doświadczonych członków zespołu),

- domyślność,

- zdrowy osąd ( umiejętność zastosowania logiki w praktycznym działaniu),

- zdolność przewidywania ( przestrzega przed złymi wyborami i konsekwencjami tych wyborów),

- ostrożność ( dotyczy sytuacji, których przewidzieć się nie da, wydawanych opinii, sadów),

- zapobiegliwość ( oznacza przygotowanie się na ewentualne trudności, szukanie innego wariantu rozwiązania problemu),

Sprawiedliwość- cnota nakazuje oddanie każdemu tego, co mu się należy. To moralna wykładnia etyki pielęgniarstwa, nakazująca równe traktowanie wszystkich podopiecznych, respektowanie praw pacjenta, odnosi się też do współpracowników i podwładnych. Jest związana z bezinteresownością.

Męstwo- to cnota moralna, która pozwala osiągnąć dobro trudne, czyli wymagające od nas poświęcenia ,odwagi i cierpliwości.

Umiarkowanie- to cnota moralna, która pozwala opanować pragnienia i dążenia do przyjemności, gwarantuje równowagę w konsumpcji dóbr oraz zapewnia dominację woli nad popędami i utrzymuje pragnienia w granicach uczciwości.

W pracy zawodowej pielęgniarek cnota ta odnosi się do wszelkich podejmowanych działań, zarówno w stosunku do podopiecznych i ich rodzin, jak i współpracowników oraz przełożonych oraz wobec samych siebie.

Cnota umiaru wprowadza pewien ład moralny poprzez poszanowanie tej cnoty wprowadza się umiar w zachowaniu zdrowego stylu życia, w zdobywaniu i podziale dóbr, zaszczytów itp.

AKSJOLOGIA- nauka o wartościach moralnych.

Aksjologia, zajmuje się;

- ustalaniem wzorców moralnego postępowania,

- wzorów osobowych,

- kryteriami ocen zachowań moralnych,

- określeniem dobra najwyższego ( summum bonum)

Hierarchia wartości w aksjologii pielęgniarstwa;

- człowiek- jako naczelna wartość ,

- życie, jako podstawowa wartość ( jest podstawowym i najcenniejszym dobrem człowieka),

- zdrowie, jako wartość witalna

- wolność- to wartość moralna, stanowi podstawę działalności człowieka,

- wzór osobowy pielęgniarki- ( współcześnie w tworzeniu wzoru osobowego pielęgniarki aksjologia odwołuje się do wartości humanistycznych oraz sprawności intelektualno- technicznych, a także postaci pielęgniarek z lat międzywojennych).

DEONTOLOGIA PIELĘGNIARSTWA

- nauka o powinnościach moralnych

- zajmuje się ustalaniem i kodyfikowaniem obowiązków moralnych i praw przysługujących pielęgniarce na płaszczyznach:

: pielęgniarka- pacjent,

: pielęgniarka- praktyka zawodowa,

: pielęgniarka- współpracownicy,

: pielęgniarka- zawód

W relacji : pielęgniarka- pacjent- deontologia zajmuje się ustalaniem i kodyfikacją obowiązków moralnych pielęgniarek w odniesieniu do ich podopiecznych, uwzględniając afirmacje dla godności osobowej pacjentów, respektowanie ich praw oraz tworzenie ładu moralnego w relacjach pomiędzy tymi dwoma podmiotami ,

Pielęgniarka- praktyka zawodowa- deontologia formułuje i określa obowiązki moralne pielęgniarki odnoszące się do sprawowanej przez nią praktyki zawodowej, szczególnie w odniesieniu do jakości świadczonych usług i dobra pacjenta,

Pielęgniarka- współpracownicy- deontologia reguluje stosunki interpersonalne i ład moralny, który wpływa na jakość pracy .

Pielęgniarka- zawód- pielęgniarstwo to zawód, który posiada określoną godność, ustalenia deontologiczne ustalają powinności moralne pielęgniarki wobec zawodu, zarówno do działań, mających na celu ochronę godności, jak i jego rozwój i profesjonalizację.

SZCZEGÓŁOWA ETYKA PIELĘGNIARSTWA

Zasada szacunku dla osoby- stosunek pielęgniarki do podopiecznych wymaga respektowania ich świata wartości, celów, osobistej i społecznej sytuacji. Opieka pielęgniarska dostrzega osobę w całym obszarze jej struktury osobowej, a więc także w obszarze jej relacji społecznych. Zasada respektowania godności osoby ludzkiej stanowi dla pielęgniarki i dla pacjenta podstawową płaszczyznę odniesienia procesu ich interakcji, jak też poszanowanie praw pacjenta do niezależności i samodzielnego rozstrzygania spraw osobistych.

Zasada dobroczynności i niekrzywdzenia- „ Primum non nocere”, zasada ta wymaga, aby nie wyrządzać podopiecznym krzywdy swym niewłaściwym postępowaniem i chronić od krzywdy tych, którzy nie są w stanie chronić się sami. Zasada dobroczynności stawia przed pielęgniarka wymóg czynienia dobra, kierowania się w postępowaniu życzliwością dla otoczenia, uwzględniania podstawowych potrzeb pacjenta, bezpieczeństwa, przynależności, uznania. Zasada ta uwzględnia także całościowe spojrzenie na człowieka we wszystkich jego wymiarach- społecznym, psychicznym i duchowym.

Ogólna zasada czynienia dobra jest rozpatrywana w postaci dwóch szczegółowych zasad. Pierwsza wskazuje na świadczenie usług korzystnych z punktu widzenia zdrowia i życia pacjentów( włącznie z zapobieganiem złu, bądź jego usuwaniem, a także z promowaniem zdrowia), druga wymaga porównywania ( równoważenia) pożytków i szkód. Ta druga odnosi się do sytuacji, w której działania medyczne połączone są często z ryzykiem, gdzie rozważane są plusy i minusy określonych zabiegów, gdzie pozytywnym efektom towarzyszą negatywne następstwa.

Zasada sprawiedliwości- to wymóg, nakaz moralny równego traktowania całej populacji podopiecznych niezależnie od rasy, wyznania, płci, stanu cywilnego, pozycji społecznej czy ekonomicznej.

Zasada odpowiedzialności- odpowiedzialność osoby za swoje działania ( odpowiedzialność wobec siebie) oraz odpowiedzialność za opiekę wobec kogoś ( odpowiedzialność zrodzona z zaufania podopiecznego wobec opiekuna).

Rola Samorządu Zawodowego i Towarzystw Naukowych Pielęgniarskich

Samorząd Zawodowy Pielęgniarek i Położnych- jako organ doradczy i nadzorczy, powołany ustawą z dnia 19 kwietnia 1991 roku, w celu reprezentowania interesów zawodowych, społecznych i gospodarczych tych zawodów.

Obecnie obowiązuje znowelizowana Ustawa z 1 lipca 2011.

Zadania:

- sprawowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodów pielęgniarki i położnej,

- ustalanie i rozpowszechnianie zasad etyki zawodowej,

- ustalanie kierunków rozwoju pielęgniarstwa i położnictwa,

- integrowanie środowiska pielęgniarek i położnych,

- orzekanie w zakresie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych,

- przyznawanie i wydawanie prawa wykonywanie zawodu oraz decydowanie o jego zawieszeniu lub odebraniu,

Struktura organizacyjna Samorządu:

- Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych- Prezes dr Grażyna Rogala- Pawelczyk

- Okręgowe Izby Pielęgniarek i Położnych ( Małopolska, przewodniczący mgr Stanisław Łukasik)

Zadania Izb Okręgowych:

- prowadzi rejestr pielęgniarek i położnych,

- stwierdza prawo wykonywania zawodu,

- wykonuje uchwały Okręgowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych ( odbywa się co 4 lata),

- wykonuje zadania zlecone przez Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych,

- prowadzi szkolenia podyplomowe pielęgniarek i położnych,

- zarządza majątkiem Izby

Organami Okręgowej Izby są:

- Okręgowa Komisja Rewizyjna- czuwa nad zgodnym z prawem działaniem okręgowej rady, gospodarka finansową,

- Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej- prowadzi postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych,

- Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych- orzeka w sprawach sądowych w zakresie odpowiedzialności za wykroczenia zawodowe pielęgniarek i położnych,

„Meta umiejętności”- wykorzystywanie własnych postaw i emocji w pracy z pacjentem

- Komunikacja interpersonalna

Komunikacja- wymiana informacji między jej uczestnikami, nośnikami danych mogą być słowa ( komunikacja werbalna) lub gesty, teksty, obrazy dźwięki ( pozawerbalna). Istota prawidłowej komunikacji jest, aby były zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy.

- Model komunikacji dwustronnej;

NADAWCA> KODOWANIE( intencja: myśl, zamiar, emocja)>INFORMACJA NADANA ( zachowanie, kanał komunikacji)> INFORMACJA ODEBRANA> DEKODOWANIE> ODBIORCA (informacja odebrana)

Do aktu komunikacji dojdzie, jeżeli:

- informacja zostanie przekazana w języku zrozumiałym dla obu komunikujących się stron,

- zaistnieje skuteczny nośnik tej informacji ( np. głos),

- przekaz pozostanie czysty od zniekształceń przez czynniki zewnętrzne ( tzw szum, np. zdenerwowanie pacjenta),

- przekaz spotka się z odbiorem,

- informacja w założeniu będzie przekazana dla danego odbiorcy,

Bariery komunikacyjne :

To czynniki, które utrudniają zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi:

- utrudnienia percepcyjne,

- wybiórczość uwagi,

- brak umiejętności decentracji ( przyjęcie perspektywy rozmówcy),

- różnice kulturowe,

- stereotypy ( chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym), wg badań CBOS, zawód pielęgniarki/ położnej zajmuje wysokie miejsce wśród zawodów zaufania publicznego),

- samopoczucie,

Bariery utrudniające słuchanie:

- filtrowanie ( słuchamy wybiórczo, filtrujemy informacje),

- porównywanie ( porównujemy siebie z rozmówcą),

- skojarzenia ( treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenia, w które się zagłębiamy),

- przygotowywanie odpowiedzi ( myślimy, co za chwilę odpowiedzieć),

- domyślanie się ( co rozmówca ma naprawdę na myśli),

- przekonanie o swojej racji,

- zmiana toru ( obracamy wypowiedź rozmówcy w żart lub zmieniamy temat),

- zjednywanie ( brak zaangażowania),

Skuteczne słuchanie

• aktywne słuchanie :

• parafrazowanie ( definiowanie) swoimi słowami tego, co druga osoba do nas mówi,

• precyzowanie- przez zadawanie pytań,

• informacja zwrotna- dzielenie się odczuciami i doświadczeniami bez osądzania,

- słuchanie empatyczne- z nastawieniem na zrozumienie emocji rozmówcy,

- słuchanie otwarte- bez oceny rozmówcy, aby osądy nie zasłaniały nam naszego rozmówcy,

- słuchanie świadome- zwracanie uwagi na integrację słów i emocji

- Empatia- ( gr. empatheia- cierpienie), zdolność odczuwania stanów psychicznych innych istot ( empatia emocjonalna), umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość ( empatia poznawcza)

- to umiejętność zrozumienia innych ludzi oraz zdolność współodczuwania z nimi ich uczuć i emocji,

- wczuwanie się w sytuację innych ludzi i zrozumienie motywów nimi kierujących, jako źródeł ich decyzji i postaw,

- umożliwia prawidłowy dialog na płaszczyźnie interpersonalnej i ogólnospołecznej,

- umożliwia rozwiązywanie konfliktów,

Osoby pozbawione empatii, są: agresywne, o silnej osobowości, narzucające swa wolę i wizję świata, nie znoszą sprzeciwu, nie uznają argumentów innych stron, nie dopuszczają do świadomości możliwości własnej pomyłki lub błędu, są konfliktowe i bezkompromisowe.

Rola dotyku w procesie komunikacji

„ Dotyk jest największym ze wszystkich zmysłów, niektórzy fizjologowie uznają dotyk za jedyny zmysł. Słuch zaczyna się wraz z falami dźwiękowymi dotykającymi ucho wewnętrzne; smak wraz z cielesnym dotknięciem kubków smakowych; wzrok- wraz z delikatnym muśnięciem rogówki.

Pozostałe zmysły stanowią więc pochodne dotyku, jako wyraz stymulacji skóry, mięśni i naczyń krwionośnych” „ How the body feels, New York: B. Scott

Dotyk jest najintymniejszą formą komunikacji, która ma miejsce w bliskich spotkaniach, służy komunikowaniu uczuć, zaangażowaniu, pomaga wyrażać postawy interpersonalne.

Jest formą przekazania uczuć: wsparcia, ciepła, pocieszenia, potrzebującym zapewnia emocjonalnego wsparcia.

W życiu dziecka, od chwili urodzenia pomaga w osiągnięciu i utrwaleniu zdrowych wzajemnych kontaktów z dorosłymi, pomaga w rozwoju społecznym, emocjonalnym, fizycznym i intelektualnym.

Rozwój zdrowej komunikacji zależy od tego, czy dorosły i dziecko potrafią odnaleźć wspólną drogę porozumienia.

Asertywność

To pewien określony sposób zachowania się i postępowania- zdolność do szczerego i bezpretensjonalnego wyrażania swoich emocji, odczuć i stanowisk.

Asertywność to postawa, która wyklucza:

- zachowania agresywne,

- lekceważenie praw i wolności własnych, bądź innych ludzi,

Asertywność wyraża się poprzez:

- umiejętność przekazywania własnych opinii, przekonań, poglądów i potrzeb,

- łatwość swobodnego dzielenia się wiedzą o swoich priorytetach i wyznawanym systemie wartości,

- umiejętność odmawiania, tzn mówienia „ nie” w sposób pewny, zdecydowany, a jednocześnie nie uwłaczający godności innych osób i zawsze z podaniem konkretnej przyczyny odmowy,

Być asertywnym, znaczy:

-posiadać wyraźnie sprecyzowany cel i dążyć do jego realizacji,

- posiadać szacunek do samego siebie,

- dbać o własne sprawy, ale równocześnie uwzględniać potrzeby innych ludzi,

- mieć świadomość własnych możliwości, zalet oraz wad i ograniczeń,

- nie ulegać łatwo wpływom i naciskom ze strony otoczenia,

- upominać się o swoje prawa lub występować w tym celu w imieniu osób trzecich,

Zasadnicze wartości asertywności:

- postępowanie w sposób uczciwy,

- nienaruszanie praw- korzystanie z praw osobistych, w taki sposób, aby równocześnie szanować i przestrzegać prawa innych osób,

- dbanie o własny, dobrze pojęty interes- umiejętność oceny, co jest dla nas korzystne i czemu należy poświecić swój czas i uwagę,

W kontaktach z innymi osobami( rodzina, znajomi, bliscy) należy:

- przed kontaktem z druga osoba należy pozbyć się wszystkich negatywnych uczuć i emocji,

- mówić innym często komplementy i miłe słowa,

- interesować się, jak osoby z naszego otoczenia spędziły dzień, urlop,….,

- dowartościowywać bliskich przez częste chwalenie ich,

- w rozmowie, należy utrzymywać kontakt wzrokowy,

- wypowiedzi rozpoczynaj od zdań: „ cieszę się, ze ty…; chciałabym, abyś…; byłabym wdzięczna, gdybyś…; wolałabym, abyś…; czy nie zechciałabyś…; chętnie skorzystałabym z twojej pomocy przy…; mam do ciebie prośbę….; bardzo cie proszę o…;

- należy umieć przyznać się do błędu,

- należy przyznać się, że nie mamy racji,

Asertywność fizyczna- zdolność do przybierania takiego wyglądu i sposobu zachowania, za pomocą której można pokazać, że ma się wpływ na aktualna sytuację i w pełni kontroluje się to, co się dzieje. Świadczy ona o dużym poczuciu własnej wartości oraz umiejętności dbania o własne interesy i gotowości do obrony swoich praw,

Zachowania asertywne fizycznie:

- jak najczęstsze uśmiechanie się,

- ubieranie się w sposób odpowiedni do okoliczności, wieku,

- mówienie mocnym, pewnym, jednostajnym głosem,

- stosowanie zasady: „ bądź zawsze uprzejmy i miły”,

- chodzenie z podniesiona głową,

- przy powitanie- mocno ściskamy dłoń,

- zachowanie się w sposób zdradzający dużą czujność i brak całkowitego zawierzenia

Schematy zachowań asertywnych:

- Wyrażanie prośby: „ JA” + ….. ( jasno i wyraźnie),

- sposób odmawiania: „ NIE” ( zdecydowane) + podanie konkretnej przyczyny odmowy,

- reakcja na pochwałę:

~ grzeczne przyjecie pochwały: „ Bardzo się cieszę, że to słyszę”, „ Dziękuję, mam świadomości, że to dzięki mnie”,

~ odmowa przyjęcia: „ Pozwolę sobie zaprzeczyć…”; „ Uważam, że nie masz racji”,

- przyjęcie krytyki:

~ zgoda: „ Tak, jestem tego samego zdania; Zgadzam się z twoją opinią”,

~ zaprzeczenie: „ Moim zdaniem mylisz się; Niestety, nie zgadzam się z tym”,

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ))

31

---