Rola i znaczenie edukacji muzycznej w kształceniu zintegrowanym
Jednym z warunków powodzenia pracy nauczyciela jest dokładne poznanie cech psychicznych dziecka oraz jego rozwoju fizycznego. Znając właściwości psychologiczne ucznia, wiem jakie mogę stawiać wymagania, gdyż znam optymalne możliwości jego rozwoju. Wiek młodszoszkolny to okres przełomowy, który obejmuje lata 7-10, a wiec I-III klasę szkoły podstawowej gdzie dziecko wstępuje do szkoły - środowiska zupełnie odmiennego od dotychczasowego. Szkoła stawia przed nim nowe systematyczne zadania, zgodnie z wymaganiami programu. To pociąga za sobą konieczność przestawienia się psychicznego dziecka ze swobodnej spontanicznej zabawy na planowaną zorganizowaną działalność. Zadaniem nauczyciela jest od pierwszych dni pomagać dzieciom w rozwijaniu i zainteresowaniu nauką W oparciu o trzynastoletnie doświadczenia w pracy z dziećmi zauważyłam, że edukacje muzyczną można wykorzystać z powodzeniem do realizacji wielu zadań. Obcowanie z muzyką jest naturalna potrzebą i formą ekspresji dziecka. Właściwe metody zapoznania i przeżywania jej są środkiem kształtującym i wychowawczym. Warunkiem powodzenia tej trudnej, ale dającej tak wiele satysfakcji pracy jest dostosowanie form aktywności muzycznej do właściwości psychofizycznych dziecka.
Specyficzną formą działalności dziecka w okresie młodszoszkolnym jest uczenie się ściśle związane z rozwojem procesów poznawczych .i emocjonalnych.
Wrażenie dzieci ulegają ciągłemu rozwojowi . Ich coraz większe możliwości wpływają na doskonalenie spostrzeżeń. Aby zapewnić dokładność i trwałość dziecięcych spostrzeżeń angażuję jak najwięcej analizatorów dziecka. Udział możliwie największej ilości narządów zmysłowych w spostrzeganiu zwiększa aktywność uczenia, zapewnia pełniejsze, konkretniejsze, dokładniejsze spostrzeganie, trwalsze zapamiętywanie. Dlatego wprowadzam treści w sposób poglądowy, dostarczam uczniom jak najwięcej bodźców do konkretnego działania, pozwalam na manipulowanie spostrzeganymi przedmiotami.
Muzykowanie stwarza ku temu doskonałe warunki .Podczas muzykowania biorą udział trzy analizatory: wzrokowy, dotykowy i słuchowy. Spostrzeganie jest aktywne i oparte na konkretnych czynnościach. dziecka. W klasie I-II dzieci uczą się z nut wydobywania określonych dźwięków, a następnie łączenia w całość zwaną graniem.
Dziecko w klasie III uczy się obserwować całościowo, wysłuchiwać wyjaśnień w całości i potem działać czyli grać na instrumentach zgodnie z wyjaśnieniem.
Ponieważ od uważnego stosunków uczniów do zadań szkolnych zależy ich wykonanie, staram się oddziaływać na ich uwagę pobudzającą. Odpowiednio i prawidłowo prowadzę zajęcia lekcyjne z muzyki , które wzmacniają u dzieci nawyk uważania, który staje się cechą charakteru .Uwaga dzieci w młodszym wieku szkolnym ma charakter mimowolny. Tak więc atrakcyjne cechy instrumentów muzycznych w sposób dość przypadkowy przyciągają uwagę dziecka i mogą ją utrzymać przez dłuższy czas. Uczniowie w klasie I muzykują na jednym instrumencie, zmiany grających instrumentów następują co 4 lub co 8 taktów. W klasie II i III wykorzystuję jednocześnie kilka instrumentów. W tym też okresie dzięki kształtowaniu się uwagi dowolnej i coraz doskonalszego analizatora słuchowego muzykuję z dziećmi ze zróżnicowaną dynamiką i tempem.
Kształtując właściwą motywacje dziecka do muzyki , dążę do rozbudzenia aktywnego stosunku do pracy na lekcji. Czynię to poprzez dobór atrakcyjnych metod prowadzenia zajęć oraz zmieniam je , gdyż lekcja prowadzona jednym sposobem wywołuje znużenie, Doskonałym sposobem przeciwdziałającym zmęczeniu jest gra na instrumentach. Rozbudzanie zainteresowań jest pomocnym czynnikiem nie tylko w uaktywnianiu uwagi, ale także wpływa na jakość zapamiętywania materiału. Dziecko łatwiej i trwałej pamięta to, co je interesuje. Pamięć odgrywa wielką rolę w przyswajaniu wiadomości, a z wiekiem powiększa się jej zakres.
Dziecko potrafi powtórzyć coraz więcej usłyszanych elementów. Dzięki rozwojowi pamięci uczeń w klasie II może opanować grę na dzwonkach, ksylofonie i zapamiętać kolejność następstw dźwiękowych w piosence. Ważną rolę odgrywa motywacja , gdyż ma wpływ na aktywność . Procesy motywacyjne pobudzają do wysiłku przezwyciężania trudności które są bardzo istotne podczas muzykowania na instrumentach melodycznych.
W oparciu o grę na instrumentach muzycznych dzieci zdolne są do przeprowadzania wielu operacji myślowych, szeregowania porównywania, klasyfikowania.
Oprócz procesów poznawczych istotnym zmianom podlegają uczucia. Znaczenie uczuć polega na tym , że są one swoistego rodzaju siłą napędowa pobudzająca człowieka do działania W okresie młodszoszkolnym uczucia stają się jakościowo wyższe, są głębsze i trwalsze oraz podporządkowują się myśleniu i woli. W związku z wejściem dziecka w kolektyw szkolny i z systematycznym zdobywaniem wiedzy, rozszerza się treść uczuć , zmienia się ich przedmiot zainteresowań . Jako nauczyciel ukierunkowuję te zainteresowania w sposób celowy np. poprzez wspólne muzykowanie, co daje radość dzieciom w obcowaniu z muzyką . Jestem świadoma ,że dzięki tym zajęciom dziecko osiąga wrażliwość społeczno- moralną, wie o konieczności pracy dla wspólnego dobra. Doznaje przyjemności i satysfakcji płynącej z faktu pracy dla zespołu. Wspólna praca w klasowym zespole muzycznym zespala stopniowo uczniów w dziecięcy kolektyw .Uczeń taki umie znaleźć swoje miejsce w społeczeństwie , jakim jest szkoła .Granie w dziecięcej klasowej orkiestrze daje wiele okazji do utrwalania wiadomości muzycznych i uspołecznienia dzieci . Widać i słychać natomiast komu „udało się” , a „ kto zrobił źle” a „ kto się zagapił”. Opinia grupy staje się sprzymierzeńcem nauczyciela który w odpowiedni sposób będzie starał się scalić klasę w jeden kolektyw. Nie ulega wątpliwości ,że do poznania dziecka potrzebna jest znajomość nie tylko cech psychicznych ale również poznanie właściwości fizycznych. Budowa i rozwój dziecka , a także pewne właściwości instrumentów sprawiają , że jedyne z nich nadają się dla dzieci starszych , inne dla młodszych. Jeśli chodzi o wiek w którym uczniowie mogą rozpoczynać naukę na instrumentach , można ustalić ,że:
Klasa I - gra na bębenkach, trójkątach , grzechotkach, kastanietach, talerzach;
Klasa II- gra na dzwonkach , ksylofonach , częściowo na fletach prostych;
Klasa III- gra na fletach prostych, wiolinkach ustnych.
Młodszy wiek szkolny charakteryzuje się ogromną potrzebą ruchu. Nauczyciel powinien stwarzać okazje pozwalając na wyładowanie energii w pożądanym kierunku Będą temu służyły zajęcia z kształceniem szybkiej orientacji oraz rozwijające procesy hamowania i pobudzania przez stosowanie w zabawach różnych sygnałów muzycznych. Dzieci w tym wieku bardzo chętnie uczestniczą w różnych zabawach tematycznych.
Właściwości psychofizyczne dziecka i ich związek z muzykowaniem pozwalają na wnikliwe poznanie i rozumienie małego ucznia. Umożliwiają prawidłowe kierowanie jego rozwojem. Aktywność muzyczna przyczynia się do:
· rozwoju procesów poznawczych,
· rozwoju sfery emocjonalno-motywacyjnej,
· rozwija wyobraźnię ,
· rozwija postawę twórczą oraz wiele cennych społecznych cech dając jednocześnie satysfakcję zadowolenia i odprężenia dzieciom.
Sztuka , a więc i muzyka stanowi istotny element w ogólnym kształceniu i rozwoju człowieka a w szczególności dziecka . Budzi radość zadowolenie, wywołuje podniosły nastrój. Stąd tez edukacja muzyczna ma szczególnego znaczenie w edukacji kształcenia zintegrowanego