Transport morski
Praca kontrolna z przedmiotu: Transport i spedycja
Autor: Magdalena Szymańska
Transport morski oznacza przewóz statkami w celach zarobkowych pasażerów i ładunków przez wody morskie. Do przewozu towarów używa się wielu wyspecjalizowanych statków: masowców, drobnicowców, kontenerowców, tankowców, chemikaliowców i innych.
Cechy transportu morskiego:
Zdolność do masowych przewozów ładunków o najszerszym wachlarzu podatności przewozowej,
Światowy zasięg obsługiwanych szlaków przewozowych,
Najkorzystniejsze ceny przewozu na dużych odległościach będące efektem najsilniejszego spadku kosztów jednostkowych,
Niewielka prędkość eksploatacyjna statków oraz relatywnie niska częstotliwość i punktualność połączeń morskich,
Relatywnie niskie bezpieczeństwo ładunków wrażliwych na wilgoć, dłużej trwający czas dostaw czy przeładunki,
Konieczność wykorzystania usług dowozowo-odwozowych w związku ze stosunkowo niską dostępnością przestrzenną portów morskich.
Obsługa ładunków pomiędzy portami realizowana jest za pomocą środków transportu morskiego, którymi są statki morskie. Są to wszystkie urządzenia pływające, przeznaczone lub używane do żeglugi na morzu i wodach połączonych z morzem. Statki morskie mogą być zaangażowane w realizowaniu działalności gospodarczej, celów naukowo-badawczych, celów sportowych, specjalnej służby państwowej czy też obrony granic i strzeżenia porządku publicznego.
Pod względem przeznaczenia eksploatacyjnego statki dzielimy na:
Statki uniwersalne:
drobnicowce - używane do przewozu ładunków drobnicowych,
masowce - wykorzystywane do przewozu ładunków masowych;
Statki wyspecjalizowane:
chłodnicowce,
owocowce (np. bananowce),
pojemnikowce (kontenerowce),
barkowce,
masowce do przewozu konkretnych ładunków (m.in. do przewozu rudy, ropy naftowej),
rudowce,
cementowce,
bydłowce,
wapnowce,
drewnowce,
samochodowce,
rudoropowce (rudozbiornikowce),
zbiornikowce (do przewozu: ładunków płynnych, głównie ropy naftowej i jej pochodnych, gazów w płynie (gazowce), asfaltu (asfaltowce), wody i wina);
Promy: samochodowe, pasażersko-samochodowe, kolejowe, pasażersko-samochodowo-kolejowe, pasażerskie (katamarany, poduszkowce, wodoloty).
Statki dzielimy również ze względu na zanurzenie:
Statki podwodne - które mogą czasowo zanurzać się całkowicie pod powierzchnię wody na wybraną głębokość poprzez regulację ciężaru statku za pomocą napełniania wodą lub opróżniania zbiorników balastowych, np. batyskaf, okręt podwodny.
Wyróżniamy także różne rodzaje statków ze względu na rodzaj stosowanego napędu:
Statki wiosłowe - poruszane za pomocą wioseł
Statki żaglowe - poruszane energią wiatru
Statki o napędzie mechanicznym - silnikowe i turbinowe, które następnie dzieli się dalej ze względu na rodzaj pędnika na statki o napędzie łopatkowym, śrubowym lub strumieniowym.
Statki dzieli się także ze względu na ilość kadłubów:
Jednokadłubowe
Dwukadłubowe (katamarany)
Trójkadłubowe (trimarany)
Statki zapewniają realizację procesów transportowych drogą morską, potocznie nazywanych żeglugą morską, która odgrywa bardzo duże znaczenie dla spójności Europy, gdyż występuje nieograniczona struktura ładunkowa przewozów, utrzymuje ważne połączenia transportowe, zmniejsza koszty ładunkowe transportu a także zasięg pływania statków jest praktycznie nieograniczony.
Mówiąc o transporcie morskim, rozumiemy pod tym pojęciem żeglugę morską oraz wszystkie porty morskie. Pełnią one funkcję transportową, w których dokonuje się przede wszystkim obsługi ładunków oraz środków transportowych różnych gałęzi transportu, np. statków morskich, wagonów kolejowych, samochodów ciężarowych, a także barek rzecznych.
Ze względu na pełnione funkcje możemy wyróżnić następujące rodzaje portów:
Handlowe: uniwersalne (przyjmujące towary masowe oraz drobnicę) i specjalizowane (naftowe, węglowe, kontenerowe)
Rybackie
Wojenne
Podstawową formą przewozów w transporcie morskim jest żegluga regularna (liniowa) i nieregularna (trampowa):
Żegluga regularna (liniowa) - rejs w niej trwa od momentu rozpoczęcia załadunku w porcie początkowym, aż do momentu zakończenia wyładunku w tym samym porcie. Rejsy statków liniowych odbywają się pomiędzy ustalonymi portami bazowymi, w których mają ustalone stałe miejsca pobytu. Serwisy liniowe prowadzone są bez względu na ilości ładunków zebranych z poszczególnych portów, co ostatecznie nie zawsze jest opłacalne dla armatora, który ponosi koszty utrzymania linii niezależnie od stopnia wykorzystania ładowności i zdolności przewozowej eksploatowanego tonażu. Ze względu na wysoki udział kosztów stałych w żegludze liniowej stosuje się ceny taryfowe (frachtowe).Żeglugę liniową cechuje:
Przewaga w przewozach ładunków drobnicowych (towary policzalne, przewożone w opakowaniach lub bez, spełniające warunki przewozowe, przemieszczane jako ładunek w mniejszych partiach lub pojedyncze przesyłki, stanowiące wyrób gotowy lub półfabrykat),
Regularny załadunek i rozładunek odbywający się w określonych portach i według ustalonego rozkładu rejsów (sailing list),
Stosowanie stawek frachtowych zgodnie z ustaloną przez przewoźnika taryfą,
Brak uzależnienia od jednego załadowcy;
Żegluga nieregularna (trampowa, trampingowa) - rejs trwa w niej od momentu rozpoczęcia ładunku w porcie A i trwa do momentu ukończenia wyładunku w porcie B. Jest to rodzaj żeglugi bez stałego rozkładu rejsów - dotyczy najczęściej całookrętowych ładunków wynikający z aktualnego zapotrzebowania rynku przewozowego. Żegluga trampowa (trampingowa) w porównaniu z żeglugą liniową ma stosunkowo niższy udział kosztów stałych w działalności przedsiębiorstwa armatorskiego, dlatego też w usługi są w niej świadczone zarówno przez małe firmy, jak i firmy dysponujące dużymi flotami. Żegluga trampingowa zajmuje się przewozem ładunków suchych i płynnych masowcami dla jednego lub ograniczonej liczby nadawców. Jej cechami charakterystycznymi są:
Wykorzystywanie tego samego statku na różnych szlakach, tzn. gdzie najkorzystniej jest wykorzystać ten statek ze względu na wielkość podaży ładunków i wysokość frachtów,
Obsługa przede wszystkim ładunków masowych (tych, które można zmierzyć i zważyć, ale nie da się ich policzyć),
Negocjowanie za każdym razem stawki frachtowej między armatorem a właścicielem ładunku, stosowanie ceny umownej.
Żegluga morska uznawana jest za najbardziej uniwersalną formę przewozów ze względu na możliwość przewożenia praktycznie każdego ładunku. Najbardziej uniwersalne statki obsługują żeglugę liniową, gdyż drobnicowce oraz kontenerowce mogą przewieźć każdy ładunek drobnicowy, a także półmasowy (np. cukier w workach). Statki trampowe wykorzystuje się do przewozu ładunków masowych suchych. Większość z nich to statki wyspecjalizowane, czyli ograniczone do przewozu tylko jednego rodzaju ładunku, np. cementowce, siarkowce, samochodowce itd.
Transport morski
str. 7