AKTUALNA SYTUACJA RODZINY W POLSCE

Zjawiska wskazujące na przekształcenia struktury polskiej rodziny:

- zmniejszenie liczebności: typowa rodzina - rodzina nuklearna (2 pokolenia, rodzice+dzieci);

- obniżenie wskaźnika dzietności (w. dzietności - liczba dzieci przypadająca na kobietę w wieku rozrodczym); wg badań ogólny wskaźnik rozrodczości w Polsce należy do najniższych w Europie;

- Polska znajduje się w obszarze zawężonej reprodukcji ludności - obecne pokolenie matek nie jest zastępowane przez pokolenie córek;

- coraz późniejsze zawieranie związków małżeńskich -> opóźnianie decyzji o poczęciu pierwszego dziecka;

- opóźnianie prokreacji - najwięcej dzieci rodzą kobiety w wieku 25-29 lat (kiedyś - 20-24 lat); przyczyny:

-> przedłużająca się edukacja

-> zła sytuacja materialna

-> zmiana stosunku ludzi do posiadania dzieci - dziecko nie jest naturalną konsekwencją małżeństwa, dla małżonków ważniejsza jest samorealizacja i dostatnie życie;

- osłabienie trwałości rodziny - przewaga małżeństw rozwiązanych nad zawartymi;

- coraz więcej związków o charakterze niesformalizowanym (np. związki kohabitacyjne); duża liczba samotnych rodziców, rosnąca liczba gospodarstw jednoosobowych (osoby w stanie bezżennym, nie planujące wchodzić w związki małżeńskie).

Prognoza: wskaźnik dzietności będzie spadać, zmniejszy się liczba ludności, ludność zacznie się starzeć, zmniejszanie się liczny dzieci i młodzieży.

Cztery modele postaw dorosłych wobec dzieci:

1. Model pozostawiania zupełnej swobody.

- dorosły powinien unikać jakiegokolwiek wpływu na rozwój dziecka, który przebiega naturalnie, dzięki temu będą mogły ujawnić się jego wrodzone możliwości

- skutek: kształtuje się człowiek, który ma nieograniczone poczucie własnej autonomii, jego potrzeby i pragnienia są najważniejsze, nie zwraca uwagi na potrzeby innych lub je lekceważy, ma trudności z zaakceptowaniem reguł społecznych

2. Model lepienia z gliny.

- dziecko jest jak kawałek gliny, kształtowany przez rodziców, stosujących nagrody i kary, wykształcających w dziecku określone nawyki, sami również stanowią wzór, wszelkie przejawy autonomii dziecka są ograniczane.

- skutek: ukształtowanie człowieka zależnego od otoczenia, któremu się podporządkowuje, człowiek ten ma problemy z wyrażaniem własnego zdania, z asertywnością, z podejmowaniem samodzielnych decyzji, z działaniem wymagającym wykroczenia poza schemat, kreatywności.

3. Model konfliktowy. (wg Schaefera najczęściej akceptowany społecznie)

- dziecko jest aktywne w tym modelu, reaguje w sposób przeciwstawny do wymagań społeczeństwa, co prowadzi do konfliktów, model ten stanowi połączenie dwóch poprzednich, model konfliktowy polega na przyzwalaniu dziecku na swobodne działanie w niektórych sytuacjach, np. w zabawie, oraz ograniczaniu jego swobody, np. w kontaktach z rodzicami, w miejscach publicznych

- skutek: kształtuje się człowiek mający poczucie konieczności walki o swoje prawa i zakres własnej autonomii, nabiera także przekonania, że świat opiera się na rywalizacji, którą wygrywa najsilniejszy, jeżeli rodzice zawsze narzucali swoją wolę to dziecko może mieć poczucie własnej bezsilności, bezradności aż w końcu stanie się bierne.

4. Model oparty na wzajemności.

- dzieci uczą się bycia równorzędnym partnerem w kontaktach z innymi, szanują siebie i innych, kontakty z innymi nie polegają na zasadzie walki lub uległości ale wzajemnego dopasowania się, mają poczucie, że obie strony są w relacji istotne, obie mogą na nią wpływać i dać coś wartościowego.

Podmiotowe traktowanie to poszanowanie autonomii, niezależności i godności drugiego człowieka wyrażające się poprzez:

- przyznawanie dziecku prawa do podejmowania decyzji dotyczących jego samego i jeśli to możliwe, do współuczestniczenia w podejmowaniu decyzji dotyczących rodziny

- pozwalania na samodzielne realizowanie potrzeb i własnych pomysłów, unikanie kontrolowania wszystkich poczynań dziecka

- przyzwalanie na próby i błędy, unikanie nadmiernego zawstydzania w przypadku porażek, stosowanie kar nienaruszających godności człowieka

- poszanowanie własności i prywatności dziecka, pozwolenie mu na bycie samemu, gdy tego potrzebuje

- uwzględnianie aktualnych potrzeb dziecka, jego kondycji, samopoczucia przy planowaniu dnia, weekendu, wakacji itp.

- udzielanie prawdziwych odpowiedzi na pytania dziecka, nieoszukiwanie go, niemanipulowanie dzieckiem

- słuchanie dziecka, poważne traktowanie problemów, których doświadcza.

---