Prawna regulacja sytuacji rodziny

Forma pisemna – opisowa kilka zdań

Zerówka może być

Katedra prawa cywilnego – wydział prawa i administracji

Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Podręczniki:

1. Tadeusz Smeczyński Prawo rodzinne i opiekuńcze

2. Jerzy Ignatowicz, Mirosław Nazar Prawo Rodzinne

3. Jerzy Strzebińczyk Prawo rodzinne

4. Andrzej Zieliński Prawo rodzinne i opiekuńcze w zarysie

Dyżur : poniedziałek 17.30-18.30 katedra prawa cywilnego pokój 4.23

Kodeks rodzinny i opiekuńczy – ustawa z dnia 25lutego 1964 r.

Prawna regulacja sytuacji rodziny – przedmiotem nauki wykładów będzie prawo rodzinne.

Nas interesują relacje w których ludzie pozostają w związku małżeńskim lub pokrewieństwa.

Wprowadzenie do prawa osobowego

KC – Kodeks cywilny

Prawo posługuje się dla oznaczenia człowieka nazwą osoba fizyczna. Nie jest specyficznie zdefiniowana w prawie. Osoba fizyczna to po prostu człowiek. W prawie obok osób fizycznych występują również osoby prawne. Osoby prawne to pewne jednostki organizacyjne(prawo tak personifikuje niektóre jednostki umożliwiając im obrót prawny – np. UŁ) – mogą występować w prawie ale nie mogą występować w prawie rodzinnym, które jest skierowane do osób fizycznych.

W prawie rodzinnym występuj wyłącznie osoby fizyczne.

Podstawowe zagadnienia z prawa cywilnego(Kodeks Cywilny)

Zdolność prawna – to zdolność do tego by być podmiotem praw i obowiązków.

Zdolność do czynności prawnych – jest to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań własnym działaniem w drodze czynności prawnych.

(zdolność do kreowania sytuacji prawnej)

Art. 8 KC

§ 1

Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.

Prawo cywilne względem dziecka poczętego, a nie narodzonego używa pojęcia nasciturus.

Art. 927 KC

§ 1

Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.

§ 2

Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.

Jeżeli dziecko przyjdzie na świat martwe nikt po nim nie dziedziczy. Jeżeli przyjdzie żywe dziedziczy. Testament na rzecz nasciturusa – drugi wariant – można zapisać dla osoby jeszcze nie narodzonej. Obowiązuje od samego wejścia kodeksu w życie 1 stycznia 1965 r.

Art. 446¹

Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem.

Krzywdę można wyrządzić jedynie podmiotowi prawa, nie przedmiotowi. Może to być zarówno szkoda, która bezpośrednio wyrządza krzywdę dziecku(jeszcze w łonie matki – picie, palenie, próby usunięcia ciąży, które wywołają uszkodzenia płodu), bądź pośrednia – śmierć ojca(prawo do renty). Obydwoje rodzice mają równe prawa i obowiązki w stosunku do dziecka. Dziecko może domagać się odszkodowania z chwilą urodzenia – przed sądem będzie występował przedstawiciel ustawowy – jeżeli przeciwko rodzicom będzie odbywało się postępowanie to wyznaczony kurator.

Art. 75 § 1 KRiO(KC)

Można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego.

Domniemanie pochodzenia dziecka od matki.

1. Sytuacja – małżeństwo – mąż matki ojcem dziecka

2. Sytuacja – badania genetyczne stwierdzające ojcostwo

3. Sytuacja – mężczyzna dobrowolnie przyznaje się don ojcostwa

Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. To nie świadczy że wcześniej nie ma – ma zdolność warunkową pod warunkiem, iż się urodzi. Dziecko poczęte należy traktować na równi z już narodzonym zawsze wtedy kiedy chodzi o jego dobro(Nasciturus)

W Polsce obowiązuje Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie… w pewnych sytuacjach przerwanie ciąży jest dozwolone. Trzeba powiedzieć, iż między tymi przepisami nie ma relacji. Prawo rodzinne i prawo cywilne nie odnoszą się do pytania czy można przerwać życie nasciturusa.

Każdy człowiek, który się już urodził może mieć prawa i obowiązki bez ograniczeń np. prawo własności. Dziecko, które ma rok czy dwa nie może samemu dysponować tym majątek, ale to jego majątek. (w skład spadku wchodzą prawa i obowiązki – dziecko może odziedziczyć długi – osoba małoletnia nabywa spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza – odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości aktywów spadku).

Człowiek jest podmiotem prawa do chwili swojej śmierci(traci wtedy wszystkie swoje prawa jak i obowiązki). Prawa osób bliskich – kultywowanie dobrą pamięć o zmarłym przodku. Prawo cywilne nie określa co to jest śmierć – określa to lekarz zgodnie z wiedzą medyczną – wystawia kartę zgonu -> odpis aktu zgonu następnie. Czasem są sytuacje szczególne – koś nie żyje a nie zostanie to formalnie stwierdzone – jego ciało nie zostanie odnalezione np. porwany przez lawinę, spalenie w pożarze, zginięcie na polu walki. W takiej sytuacji, że ktoś nie żyje musi orzec sąd – wtedy kiedy jest to niewątpliwe sąd wydaje orzeczenie – sądowe stwierdzenie zgonu. Są sytuacje jeszcze bardziej niepokojące np. ktoś zaginie – nie ma żadnej wiadomości – dość duże prawdopodobieństwo, że nie żyje, gdyż był na terenie trzęsienia ziemi, czy wybrał się samotnie jachtem w podróż dookoła świata; są jednak przypadki, że ktoś od tak zginął – wyszedł z domu i nie wrócił – trzeba takie sytuacje rozwiązać w sensie prawnym – ważne jest to zarówno dla spadkobierców, jak i wierzycieli – ułożenie życia osobistego również wdowa/wdowiec czy też nie. Sąd może wydać w takim przypadku orzeczenie, które nazywa się uznanie za zmarłego. Wtedy osoba taka jest traktowana tak jakby zmarła rzeczywiście. Podstawowym terminem jest 10 lat od końca roku w którym była ostatnia wiadomość o danej osobie. Te terminy mogą być krótsze(dla osób starszych 5 lat). Nie można uznać osobę za zmarł przed ukończeniem 23 lat jeżeli zaginęła.

Art. 30 KC

§ 1

Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie.

§ 2

Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia – z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość

§ 3

Kto zginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nie przewidzianym paragrafach poprzedzających, ten może być uznany zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać.

Może się okazać, że ktoś zostanie uznany za zmarłego, a on wylądował np. Na bezludnej wyspie, albo jest pozbawiony wolności, albo sam się ukrył przed wymiarem sprawiedliwości, rodziną, wierzycielami. Co ma zrobić sąd, jeżeli dana osoba się zjawia powrotem? Jeżeli ktoś udowodni swoją tożsamość to sąd uchyla poprzedni wyrok. Spadkobiercy muszą oddać to co dostali, wstępuje znów w prawa i obowiązki.

Wyjątek małżeństwo art. 55 § 2 KRiO (KC).

Art. 55 KRiO

§ 2

Jeżeli po uznaniu jednego z małżonków za zmarłego drugi małżonek zawarł nowy związek małżeński, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznanie za zmarłego. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli w chwili zawarcia nowego związku małżeńskiego strony wiedziały, że małżonek uznany za zmarłego pozostaje przy życiu.

Ustawodawca w tym przypadku zakłada, iż ciaśniejsze więzi łącz ten związek małżeński. Jeżeli nowi małżonkowie byli w złej wierze – nie ujawniali tego, iż tamten żyje. W takim wypadku to drugie małżeństwo jest ważne i pierwsze też – mamy do czynienia z bigamia – postępowanie karne – z drugiej strony powództwo o unieważnienie tego 2 małżeństwa. Nawet jak jest bigamia a małżonek z pierwszego małżeństwa może umrzeć to drugiego małżeństwa z tego powodu nie można unieważnić.

Zdolność do czynności prawnych

Czynności prawne są powszechnie przez ludzi dokonywane np. zawarcie umowy, sporządzenie testamentu(jeżeli pominie się osoby najbliższe przysługiwać im będzie zachowek – cześć spadku wyliczona w wartości pieniężnej), oświadczenie o uznaniu dziecka, małżeństwo, zawarcie umowy przedmałżeńskiej tzw. intercyzy.

Wpływ na zakres do czynności prawnych ma przede wszystkim wiek. Zdolność do czynności prawnych jest stopniowalna(nie mam, mam ograniczona, mam pełną ale nie do końca życia, gdyż mogę zachorować psychicznie).

Zdolność do czynności prawnych na gruncie prawa rodzinnego dotyczy zakresu możliwości zawarcia związku małżeńskiego; uznanie ojcostwa(czynność prawa – oświadczenie woli oraz oświadczenie wiedzy – uznanie jest sposobem aby pozyskać własnego ojca – kierownik Urzędu Stanu Cywilnego ma prawo odmówić przyjęcia takiego oświadczenia). W prawie rodzinnym mamy również miejsce na umowę, choć w ograniczonym stopniu – umowa majątkowa małżeńska tzw. „intercyza”.

Biorąc pod uwagę wiek osoby fizycznej możemy mówić o trzech stopniach zakresów do zdolności prawnej:

• Brak zdolności do czynności prawnych - dziecko do ukończenia 13 roku życia nie ma zdolności do czynności prawnych. Zasadniczo nie ma zdolności do czynności prawnych. Prawo dopuszcza do zawierania przez te osoby pewnych umów – drobne – zawierane umów w drobnych bieżących sprawach życia codziennego(art. 14 KC).

• Ograniczona zdolność do czynności prawych – ukończone 13 lat ale jeszcze nie pełnoletnia osoba. Zakres potencjalnie dopuszczalnych czynności, która ta osoba może dokonywać jest szerszy, ale jeżeli czynność prawna polega na rozporządzeniu własnym prawem albo na zaciągnięciu zobowiązania to co do zasady czynność taka wymaga zgody przedstawiciela ustawowego[art. 17 KC](np. chce kupić skuter – może kupić, jeżeli wyrazi na to zgodę przedstawiciel ustawowy; ale na darowiznę nie trzeba mieć zgody, gdyż jest to czyste przysporzenie; pewne czynności może dokonywać bez zgody – drobne czynności w bieżących sprawach życia codziennego, ale osoba ta może również rozporządzać swoim zarobkiem[art. 21 KC] – może wydać na co mu się podoba, wyjątkowo wystąpić do sądu, żeby nie mógł wydawać swoich środków pieniężnych – jeżeli dziecko mieszka w gospodarstwie wspólnie z rodzicami również musi uczestniczyć w utrzymaniu gospodarstwa domowego). Małoletni nie może dokonać sporządzenia testamentu. Zawrzeć związku małżeńskiego również nie może tak swobodnie – osoby pełnoletnie art. 10 KRiO.

Art. 10 KRiO

§ 1

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże w z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

Muszą w takim przypadku być ważne powody np. ciąża – nie jest to warunek konieczny, wystarczający. Sąd musi zbadać czy okoliczności będą zgodne z dobrem założone nowej rodziny – czy rozwój psychiczny nadąż z rozwojem fizycznym(kwestia wykonywania władzy rodzicielskiej). Zawarcie małżeństwa przez osobę małoletnią sprawia iż staje się pełnoletnią( kiedy dziecko rodzi dziewczyna małoletnia nie w małżeństwie – dziecko nie ma ojca oraz nie ma władzy rodzicielskiej nad dzieckiem). Zgoda na wcześniejsze zawarcie małżeństwa wydawana jest przez sąd w drodze postępowania na wniosek młodej osoby. Prawo nie wymaga, żeby rodzice tej młodej osoby wyraziły zgodę na ślub dziecka. Kobieta(małoletnia) może uzyskać zgodę na zawarcie małżeństwa, jeżeli partner jest pełnoletni.

• Pełna zdolność do czynności prawnych – osiągniecie pełnoletności(ukończone 18 lat) – osoba ta może dokonywać wszystkich czynności prawnych – mówimy o czynnościach wynikających z kodeksu cywilnego(czy z mocy konstytucji, czy ustaw mogą wynikać inne ograniczenia np. do senatu 21 lat żeby być wybranym, sędzia sądu rejonowego 26 lat itd.). Co do zasady zdolność do czynności prawna od 18 roku życia jest do śmierci. Może się zdarzyć, iż wpływ do zdolności do czynności prawnych może mieć jej stan psychiczny. Ustawodawca wprowadził tzw. instytucję ubezwłasnowolnienia – polega na ograniczeniu, bądź pozbawieniu osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych na podstawie wyroku sądu. Są dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia:

• częściowe – skutkiem jest ograniczenie do czynności prawnych(kurator – przedstawiciel ustawowy),

• całkowite – skutkiem jest pozbawienie zdolności do czynności prawnych(traktowane jak dziecko, które nie ukończyło 13 roku życia, wyznaczany jest przedstawiciel ustawowy – opiekun).

Przesłanki ubezwłasnowolnienia:

• całkowite może nastąpić, gdy dana osoba(art. 13 § 1) gdy osoba fizyczna w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznej w szczególności pijaństwa i narkomanii nie jest w stanie kierować swym postępowaniem,

• ubezwłasnowolnienie częściowe - jeżeli stan tej osoby ubezwłasnowolnienia całkowitego lecz potrzebna jest pomoc doprowadzenia jej spraw.

Orzecznictwo wypracowało przesłankę ubezwłasnowolnienia – może być tylko orzeczone w interesie osoby, której dotyczy. Może być tylko dla jej dobra(nie jest karą). Źródłem nierozsądnego postępowania musi być choroba psychiczna(lekkomyślne postępowanie nie może być powodem do ubezwłasnowolnienia). [w prawie przedwojennym utracjuszostwo mogło być przesłanką do ubezwłasnowolniania].

Jeżeli przesłanka wpływająca na ubezwłasnowolnienie ustała należy ponownie odwołać się do sądu i przeprowadzić procedurę przywrócenia zdolności do czynności prawnych(znów biegli sądowi, prokurator, 3 sędziów)

Art. 901 KC

§ 1

Przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej może żądać rozwiązania umowy darowizny dokonanej przez tę osobę przed ubezwłasnowolnieniem, jeżeli darowizna ze względu na wartość świadczenia i brak uzasadnionych pobudek jest nadmierna.

§ 2

Rozwiązania umowy darowizny nie można żądać po upływie dwóch lat od jej wykonania.

Art. 82 KC

Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Dobra osobiste chronione kodeksem cywilnym.

Wolność, zdrowie, cześć, dobre imię itd.

Dobra osobiste są to prawem chronione dobra o charakterze niemajątkowym ściśle związane z osobą ludzką, czyli konkretną osobą fizyczną. Przysługują osobie fizycznej, tak więc trwają tak długo jak dana osoba. Są one niezbywalne – nie można przenieść godności własną na inną osobę. Są one nie dziedziczne.

Art. 30 Konstytucji RP

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Kodeks karny typizuje szereg przestępstw związanych z naruszeniem godności osobistej. (naruszenie nietykalności, zniesławienie).

Prawo administracyjne w pewnych aspektach zajmuje się obrami osobistymi – imię i nazwisko wpisywane do dokumentu, płeć, data urodzenia itd.

Art. 23 KC – wskazuje dobra o charakterze niemajątkowym jakie podlegają ochronie.

Art. 23 KC

Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Uprawnienie do kultywowania osoby zmarłej jest prawem podmiotowym – podlega ochronie.

Zmiana płci – powstaje wątpliwość jakiej płci jest dana osoba – np. Anna Grodzka – w świetle prawa akt urodzenia jest jedynym dowodem płci. Przynależność do określonej płci jest dobrem osobistym. Jak tak powiemy to otwiera się możliwość żądania ochrony tego dobra. Można żądać, iż się jest osobą płaci żeńskiej lub męskiej(sąd w formie wyroku ustala rzeczywistość – odstawa do wpisania w akt urodzenia zmianki). W ten sposób następuje zmiana płci.

Dobra osobiste poddawane są coraz szerszej komercjalizacji(można czerpać pewne korzyści majątkowe). Jakie roszczenia służą osobie, której dobra osobiste zostały naruszone art. 24 KC.

24 KC

§ 1

Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

§ 2

Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

§ 3

Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.

Wyróżniamy dwa rodzaje roszczeń:

• o charakterze niemajątkowym - można żądać:

• zaniechania działania grożącego zagrożeniem dobra(o zaniechania),

• jeśli już doszło do naruszenia można żądać czynności niezbędnych do usunięcia skutków naruszenia(roszczenie o usunięcie skutków naruszenia – najczęściej w formie przeprosin),

• ustalenie o naruszenie dobra osobistego.

• o charakterze majątkowym(kiedy i w jakich sytuacjach można żądać zapłaty pewnej sumy pieniężnej za naruszenie dobra):

• zadośćuczynienie lub zapłatę na wskazany cel społeczny(krzywda – szkoda niemajątkowa),

• odszkodowania(naprawienia szkody w majątku) – wówczas gdy w związku z naruszeniem dobra osobistego doszło do uszczerbku w majątku.

Zadośćuczynienie – prawo dopuszcza wtedy kiedy istnieje odpowiedni przepis – art. 445 i art. 448 – podstawa prawna.

Przesłanki żądania ochrony dóbr osobistych(art. 14):

• musimy mieć do czynienia z dobrem osobistym;

• zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego;

• bezprawność działania- stan pomagający na naruszeniu nie tylko konkretnego przepisu prawa ale również i naruszenie zasad współżycia społecznego.

Przesłanka bezprawności jest objęta domniemaniem, którą pozwany może obalić jeżeli zachowanie dane było zgodne z prawem. Art. 6 KC wprowadza ogólną zasadę o rozkładzie ciężaru dowodu. Bezprawność jako stan obiektywny to coś co możemy stwierdzić bez badania sprawcy(jego intencji). Obiektywnie publikacja cudzego wizerunku jest naruszeniem dóbr osobistych – jeżeli dysponuje się zgodą to wtedy działanie nie jest bezprawne. Zgoda dysponenta uchyla bezprawność ale nie do każdego dobra(eutanazja itd.). Działanie na podstawie kompetencji wynikającej z prawa – np. doprowadzenie skazanego do zakładu karnego w określonym terminie.

Ochrona ogólnego prawa do informacji. Czy działanie jest bezprawne czy nie.

Inaczej jest, gdy chodzi o roszczenie pieniężne. Można powiedzieć, iż jeżeli ktoś domaga się zapłaty określonej kwoty pieniężnej tytułem zadośćuczynienia lub odszkodowania to musi wykazać winę naruszyciela. Prawo prasowe – reguluje te zagadnienia. Można żądać sprostowania na podstawie tego prawa. Ustawa o prawach autorskich i prawach pokrewnych(art. 81 – rozpowszechnianie wizerunku wymaga upoważnienia…. )

1. osoby publiczne

2. szczegół całości

Normy z zakresu prawa rodzinnego znajdujemy w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym uchwalony 25 lutego 1964 r. obowiązuje od 1 stycznia 1965 r. - kodeks to ustawa – przepisy mają taką samą charakterystykę jak inne.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy jest ustawą. Gdy chodzi o obowiązywaniu przepisów to jest tak jak w przypadku innych ustaw. Nie ma ustaw lepszych i gorszych. Przepisy znajdujące się w kodeksach o tyle są znaczące, że są dla danej gałęzi prawa – ustawa o najważniejszym znaczeniu. Od czasu wprowadzenia kodeksu 1 stycznia 1965 r. kodeks był wielokrotnie nowelizowany. Najpierw kwestie związane z konkordatem – małżeństwa wyznaniowe nie tylko cywilne, instytucja separacji następnie, później stosunki majątkowe miedzy małżonkami(2005), następnie zaś macierzyństwo i ojcostwo(2008).

Piecza zastępcza od 1 stycznia 2012 r.

Troszkę z historii – jak doszło do powstania Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.

Od 1919 komisja kodyfikacyjna – praca przerwane wybuchem II Wojny Światowej – kodeks zobowiązań 1933 r. został uchwalony(Fryderyk Zoll, Roman Longchamps de Bérier,). Projekty, które zostały przygotowane w tej komisji były podstawą tworzenia prawa po II Wojnie Światowej. W latach 1944 -1 stycznia 1947 – dokonano aktu ujednolicenia prawa. Następnie etap kodyfikacji – doszło do powstania kodeksu cywilnego obowiązującego od 1 stycznia 1965 r. Pierwszy Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy od 1950 r. Obecny kodeks od 1 stycznia 1965 r. w tej samej dacie wszedł kodeks cywilny.(W obszarze prawa cywilnego – ustawa o księgach wieczystych i hipotece.) Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy nie zawiera części ogólnej – nie ma przepisów, która ma zdolność prawną, do czynności prawnych jak ustanowić pełnomocnika – potrzeby takich działań są niewątpliwie – musimy wiedzieć, czy możemy zawrzeć jako przedstawiciel małoletniego umowę itd. Należy w tych kwestiach zajrzeć do przepisów ogólnych – część ogólna Kodeksu Cywilnego jest stosowana w takich przypadkach, więc musimy zaglądać do przepisów.

Prawo rodzinne zajmuje się regulacja stosunków społecznych związanych z funkcjonowaniem człowieka w rodzinie – rodzina, małżeństwo, stosunki wynikające z urodzenia dziecka, pokrewieństwo, powinowactwo. Przy czym spoglądając całościowo na regulacja prawa rodzinnego kodeks nie zawiera definicji co to jest rodzina. Definicja legalna – zdefiniowanie danego pojęcia w normie prawnej. Jeżeli nie ma takiej definicji to próbujemy zbudować odpowiednią definicję wyciągając pewne wnioski. Pojęcie rodziny nie jest jednoznaczne. Nie zawsze rodzina w ujęciu Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego to rodzina w takim sensie jak my to pojmujemy.

Rodzina budowana na zasadach pokrewieństwa. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy zajmuje się ochroną rodziny – rodzina jako małżonkowie i ich dzieci tzw. mała rodzina. Regulacji dotyczących dalszych krewnych jest niewiele. Dla powstania rodziny kluczowe jest zawarcie małżeństwa następnie przyjście na świat dzieci – skutkują powstaniem określonej więzi prawnej.

Pokrewieństwo – do niedawna kodeks nie definiował pokrewieństwa. Art. 61 znaczek 7 KRiO. Więzy krwi sprowadzają się do tego, że albo

• osoby pochodzą od siebie – pokrewieństwo w lini prostej(wnuk dziadek, matka dziecko) – ci krewi, którzy następują po nas to są zstępni. Ci którzy byli przed nami to są krewni w lini prostej wstępni.

• nie pochodzą od siebie ale mają wspólnego przodka – pokrewieństwo w lini bocznej(rodzeństwo – wystarczy jeden wspólny przodek),

Problemy pojawiają się jak mamy powiedzieć w jaki sposób s spokrewnieni paragraf 2 znaczek 7 – stopień pokrewieństwa ustala się według liczby urodzeń wskutek czego nastąpiło pokrewieństwo.

Spokrewnienie w lini bocznej w stopniu 2. – najniższy stopień – komutacja rzymska

C - syn

A - siostra b - brat

M –matka

W lini prostej 1 stopień najniższy .

W prawie kanonicznym inaczej liczy stopień – komutacja kanoniczna.

Pokrewieństwo przekłada się gdy będziemy chcieli ustalić stopień i linię powinowactwa – w chwili zawarcia małżeństw, a między małżonkiem, a krewnymi drugimi małżonka powstaje więź powinowactwa – więź czysto prawna(jeśli mój mąż ma siostrę to je powinowatą stopnia 2 w lini bocznej art. 61 znaczek 8). Krewni małżonka są w tej samej lini tego samego stopnia. W lini prostej pierwszego teściowa jest. Powinowactwo trwa pomimo ustania małżeństwa.

Małżonkowie są dla siebie – nie są krewnymi ani powinowatymi – są to osoby obce, które łączy tylko ta więź małżeństwa. Ta decyzja kreuje nowy łańcuch powiązań.

Stan cywilny – sytuacja jednostki w rodzinie – panna, mężatka ma dzieci, nie ma. Ujawniany jest w księgach stanu cywilnego. Wyłącznym dowodem są akta stanu cywilnego – śmierci itd.

Wszystko co byśmy chcieli żeby było ujawnione w kacie stanu cywilnego możemy na podstawie odpowiednich procedur. Sytuacja osoby w rodzinie wiąże się ze stanem cywilnym. Akta i księgi stanu cywilnego. Akta stwierdzają jako jedyny dowód – urodzenia, małżeństwa, zgonu – modyfikacje tylko w trybie ustalonym w ustawie.

Zawarcie małżeństwa – związek kobiety i mężczyzny – konstytucja rozwiewa wszelkie wątpliwości. Prawo francuskie – PACS - związek partnerski – dla osób, które chciały zrealizować związki jednopłciowe. Łatwiej sformalizować ale i też łatwiej rozwiązać.

Konkubinat – więź czysto faktyczna – jeżeli ulegnie rozwiązaniu nie ma możliwości wzajemnych rozliczeń(roszczenie współwłasność, bezpodstawne wzbogacenie się itd.). Podobnie jest co do związków jednopłciowych.

Zaręczyny – fakt prawnie nieistotny.

W obecnym kształcie ustawodawca dopuszcza dwie formy zawarcia związku:

1. cywilną

2. wyznaniową – jednoczesne oświadczenie woli w świetle prawa cywilnego

(Kiedyś najpierw do USC później do kościoła – warunek zawarcia małżeństwo cywilne.)

Przesłanki zawarcia małżeństwa wynikające z art. 1 KRiO:

1. odmienność płci,

2. jednoczesna obecność nupturientów,

3. zgodność woli,

4. udział czynnika oficjalnego – duchowny, urzędnik USC.

Ponadto przed duchownym – oświadczenie że chcą wywrzeć skutki w prawie cywilnym w świetle prawa. Musi być sporządzony akt małżeństwa – nie jest zawarty – nie ma małżeństwa

Akt małżeński ze skutkiem wstecznym. Duchowny po przyjęciu woli powinien w terminie 5 dni dostarczyć do USC wszystkie niezbędne dokumenty stanowiące o tym fakcie – w dacie wyrażenia woli.

Czynnik oficjalny – konsul, kierownik USC – jednoczesna obecność ale doznaje wyjątków, gdyż można przez pełnomocnika – wymogi surowe – pisemne ze wskazaniem osoby, zezwolenie sądu z ważnych wymogów.

Art. 1 KRiO

§ 1

Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.

§ 2

Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego.

§ 3

Przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się, jeżeli ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa regulująca stosunki między państwem a kościołem albo innym związkiem wyznaniowym przewiduje możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu tego kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

§ 4

Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.

Wszystkie inne warunki nie wymienione powyżej nie mają wpływu na zawarcie małżeństwa np. obrączki, obecność świadków. Ważne żeby były spełnione przesłanki pozytywne.

Przeszkody małżeńskie

Nie może zaistnieć przesłanka negatywna – tzw. przeszkody kanoniczne(są w zasadzie analogiczne z wykreśleniem niektórych). Przesłanki negatywne uniemożliwiają zawarcie związku małżeńskiego cywilnego.

Pierwszą z przeszkód małżeńskich jest przeszkoda wieku. Z wyjątkiem – kobieta, która ukończyła lat 16 – dzięki małżeństwu uzyskuje pełnoletność. Musi mieć na to zgodę sądu. Art. 10 KRiO § 1.

Art. 10 KRiO

§ 1

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże w z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

Jako przesłanki nie ma zgody rodziców na zawarcie małżeństwa. Sfera ta jest wyjęta spod władzy rodziców – podlega decyzji sądu. Sąd jednakże znaczenie chętniej wyrazi zgodę na małżeństwo takie jeżeli jest „zgodność rodziców”. Dziecko będą utrzymywać rodzice(rodzice matki oraz rodzice ojca) – krewni bliżsi stopniem(obowiązek alimentacyjny).

Sąd wyraża na zawarcie małżeństwa z ważnych powodów – w przygniatającej części przypadków jest to ciąża – ale nie jest to warunek konieczny, wystarczający. Sąd może wyrazić jak i nie wyrazić zgodny np. nie odpowiedni rozwój psychologiczny. Tylko człowiek, który ma pełną zdolność do czynności prawnych jest zdolny do opieki nad dzieckiem. Jeżeli nie będzie jej trzeba wyznaczyć opiekuna.

Druga przeszkoda – przeszkoda ubezwłasnowolnienia. Art. 11 § 1 – zawrzeć małżeństw nie może osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Nie wystarczy jednakże tak powiedzieć, gdyż jest kolejna przesłanka negatywna z art. 12 KRiO – choroba psychiczna.

Kolejną przeszkodą jest tzw. przeszkoda bigami art. 13 KRiO. Całe badanie dokumentów zawarcia małżeństwa ma zapobiec temu. Kto zawiera małżeństwo będąc jeszcze w poprzednim związku małżeńskim popełnia przestępstwo ścigane z urzędu – przestępstwo bigamii.

Przeszkoda pokrewieństwa. Jeżeli chodzi o pokrewieństwo w linii prostej dziadek -> ojciec -> ja -> moje dziecko -> wnuk – tacy krewni nie mogą zawrzeć związku małżeńskiego. Ale mamy pokrewieństwo w linii bocznej – zaczyna się między rodzeństwem – II stopień pokrewieństwa, rodzeństwo – tylko nie może zawrzeć związku małżeńskiego. Rodzeństwo tzw. cioteczne może zawrzeć związek małżeński, gdyż jest to pokrewieństwo w IV stopniu – przeszkoda w prawie kanonicznym, ale za zgodą biskupa ordynariusza można wsiąść ślub. W prawie cywilnym jest dopuszczony ślub nawet w III stopniu pokrewieństwa. Nie ożenić się z teściową/teściem – Rozwód można wziąć z żoną, mężem – ale powinowaci nadal pozostają. Np. ktoś rozszedł się z żoną ale ma siostrę – można się z nią ożenić, z teściową i teściem też nie jest wskazane że nie można art. 14 – sąd może uchylić zakaz.

Przeszkoda przysposobienia. Istotą przysposobienia jest stworzenie relacji właściwych dla relacji rodzice – dzieci. Warto pamiętać o tym, iż przysposobienie może być z ważnych powodów przez sąd rozwiązane. Chęć zawarcia związku małżeńskiego może być przesłanką rozwiązania przez sad przysposobienia. Nie dotyczy jednak przysposobienia blankietowego – bez wskazania przysposabiających np. kobieta opuściła szpital, nie chce dziecka – przysposobienie z takiego przypadku nie może być rozwiązane.

Wady oświadczenia woli przy wstąpieniu w związek małżeński art. 15¹:

• złożenie oświadczenia przez osobę, która znajdowała si w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli,

• oświadczenie było złożone co do błędu tożsamości drugiej strony,

• pod wypływem bezprawnej groźby drugiej strony.

Musi to być groźba poważna, np.: jak za mnie nie wyjdziesz to popełnię samobójstwo.

Art. 17 – małżeństwo może być unieważnione…

Tylko w tych sytuacjach można wystąpić o unieważnienie małżeństwa, to nie znaczy że małżeństwo jest nie ważne – może być unieważnione. Trzeba wystąpić do sądu żeby unieważnić małżeństwo. W przypadku pokrewieństwa, bigami może wystąpić każdy kto ma w tym interes. Powództwo o unieważnienia małżeństwa może zawsze wystosować prokurator.

Matrimonim non existe

Prawa i obowiązki małżonków.

Aspekty niemajątkowe. Art. 23 KRiO. Równość praw i obowiązków.

Art. 24 KRiO. Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić….

Kwestia nazwiska małżonków art. 25 KRiO. Jeżeli chodzi o nazwisko-nazwiska można zrobić w zasadzie co się chce. Mogą małżonkowie nie zmieniać nazwisk, mąż może przybrać nazwisko żony, żona męża. W świetle polskiego prawa nazwisko nie może być dłuższe niż dwuczłonowe. W przypadku rozwodu istnieje możliwość powrotu do nazwiska sprzed małżeństwa(w ciągu 3 miesięcy od rozwodu). Dzieci z małżeństwa mimo zmiany nazwiska przez jednego z członków nie zmieniają swojego nazwiska.

Art. 27 KRiO – przyczynianie się do utrzymania rodziny mają oboje małżonkowie. Podstawa do zasądzenia alimentów w czasie związku małżeńskiego – jeżeli jeden z małżonków nie zaspokaja potrzeb tylko, np. trwoni majątek. Za równą z pracą zarobkową uważamy pracę w gospodarstwie domowym oraz wychowywaniem dzieci. Nakaz ten jest na tyle silny, że art. 28 KRiO daje podstawę żądania, aby wynagrodzenie za pracę, czy też przychody były wypłacane do rąk drugiego małżonka. Art. 29 KRiO - np. małżonek może odebrać wynagrodzenie, przekaz pieniężny, przesyłkę bez pełnomocnictwa. Kwestią przypadku jest to, gdzie się uznaje tą zasadę, a gdzie nie.

Art. 28¹ KRiO - gwarantuje zasadę solidarności małżeńskiej bez względu na statut małżonków. Nie ma znaczenia czyje jest mieszkanie itd., gdyż kiedy tworzymy małżeństwo możemy wspólnie z nich korzystać.

Stosunki majątkowe między małżonkami.

Musimy patrzeć na relacje z punktu widzenia osób trzecich. Stosunki majątkowe mają znaczenie dla otoczenia i to nie raz poważne. Relacje majątkowe między małżonkami może opierać się na tzw. ustroju majątkowym ustawowym i ustroju majątkowym umownym(kiedy małżonkowie zawrzą intercyzę). Im społeczeństwo jest zamożniejsze i więcej osób prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek tym więcej ustrojów majątkowych umownych. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje miedzy małżonkami wspólność ustawowa(przy założeniu że nie było intercyzy). Małżonkowie zachowują swoje majątki osobiste. Możemy wyróżnić trzy masy majątkowe – majątek wspólny, oraz majątki osobiste męża i żony. Sprawą niesłychanie istotną jest ustalenie co wchodzi do majątku wspólnego a co do majątków osobistych. Ma znaczenie przy rozwodzie – podział majątku osobistego, przy długach do wspólności majątkowej wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania zarówno przez oboje małżonków, jak i przez jednego z nich. W szczególności dotyczy to pobranego wynagrodzenia za pracę oraz innych dochodów z działalności zarobkowej oraz dochodów z majątki wspólnego i dochodów z majątków osobistych. Art. 31 KRiO. Wszystko to co nie wchodzi do majątku wspólnego wchodzi do majątków osobistych. Art. 33 KRiO – składniki majątku osobistego.

To co nie wchodzi do majątku wspólnego wchodzi do majątku osobistego. Art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje składniki majątkowe wchodzące do majątku osobistego.

1. Przedmioty majątkowe przed zawarciem związku małżeńskiego…

2. ------ To co odziedziczy w spadku ale również to co otrzyma od darczyńców

3. ------ uprawianie bardzo cennego hobby – np. filatelista

4. ------ w 6 pkt z odszkodowania

5. ------ 7 pkt nie ma sprzeczności gdyż wierzytelność z tytułu pracy mój majątek osobisty – pobrane wynagrodzenie majątek wspólny,

6. ------ 8 pkt – osobiste osiągniecia nie wynikające ze stosunku pracy i innego rodzaju działalności zarobkowej

7. ------ prawa autorskie i inne prawa pokrewne ----- dochody z tego wchodzą do majątku wspólnego – dochód z majtku osobistego.

art. 34

….

Zarząd majątkiem osobistym. Art. 36-40 KRiO te kwestie regulują. Art. 36 § 1 --§ 2 każdy z małżonków samodzielnie może decydować o wszystkich sprawach dotyczących wspólnego majtku.

Art. 36¹ małżonek może się sprzeciwić …. Można zgłosić sprzeciw np. jak żona chce sprzedać samochód § 2 jednakże mówi że jest mało znaczący.

Jest grupa czynności wymagającej zgody drugiego małżonka art. 37.

Art. 39 i 40 – sąd może tylko w pewnych przypadkach zarządzać majątkiem.

Problem tkwi w tym z jakiej masy można prowadzić egzekucję. Czy z majątku jednego, małżonka czy z obydwu. Problemu nie będzie jeżeli wspólnie zamówili jakąś usługę. Art. 30.

Art. 41 Jeżeli za zgodą małżonka to może prowadzić egzekucje z majątku wspólnego.

Art. 41 paragraf 3 – też jest możliwe dochodzenie z części majątku wspólnego albo z osobistego

Małżonkowie mogą zawrzeć umowę przedmałżeńską – tzw. intercyzę. Wprowadzenie rozdzielności majątkowej. Taka umowa może być zawarta przed zawarcie małżeństwa, wraz z zawarciem małżeństwa bądź później. Umowa taka wymaga aktu notarialnego i to pod rygorem nieważności

Art. 51.

W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później.

Art. 511.

Każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem.

Jeżeli kupuje się coś wspólnie w ramach własności to każdy ma po 50% . To samo dotyczy się odpowiedzialności za długi jednakże musi być spełniony art. 47¹. Jak się nie powiadomi o tej rozdzielności to wtedy nie bierze się pod uwagę owej rozdzielności majątkowej.

Art. 47¹.

Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.

Pewną nowości jest to, iż można wprowadzić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Art. 51 znaczek 2 – 55 znaczek 5

Przymusowy ustrój majątkowy – rozwód, separacja, art. 53 – upadłości, ubezwłasnowolnienia.

Ustanie małżeństwa

Śmierć małżonka lub małżonków. Unieważnienie małżeństwa – jeżeli małżeństwo zostanie zawarte wbrew przeszkody małżeńskiej. Możliwe jest ustanie małżeństwa w wyniku rozwodu – rozwiązanie związku małżeńskiego przez sąd.

Rozwód

Może być orzeczony kiedy zostaną spełnione tzw. pozytywne przesłanki przy jednoczesnym braku jakiejkolwiek z tzw. przesłanek negatywnych. Przesłanki pozytywne rozwodowe art. 51§1 – zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego i trwałość.

Istnieją między małżonkami więzi emocjonalne, fizyczne i gospodarcze. Dopiero zerwanie wszystkich tych więzi sprawia możliwość orzeczenia rozwodu. Sąd ma to ustalić na podstawie doświadczenia życiowego. Rozkład musi być trwały. Im dłużej trwa rozkład tym większa pewność iż małżeństwo nie utrzyma się. Z jakiej przyczyny – jest to pytanie drugorzędne – prawo nie wymaga obecnie stwierdzenia przyczyny – czy jest doniosła itd. Sąd jest zwolniony z badania tego – przyczyna może tylko wskazaniu winnej strony rozkładu pożycia małżeńskiego.

Sąd musi zbadać czy nie zaistniałą jakaś przesłanka negatywna – są wskazane w § 2 i § 3:

• wzgląd na dobro wspólnych małoletnich dzieci,

• gdy z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z współżyciem społecznym – najczęściej stosowany kiedy jedno z małżonków poważnie zachoruje i stanie się poważnym ciężarem dla drugiego małżonka,

• żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia – bardzo często w filmach, książkach i rozmowach prywatnych słychać „ale ja ci nie dam rozwodu” – w większości nie ma sensu takie stwierdzenie. Jeżeli występuje o rozwód ten małżonek, który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia to sąd tego podania nie uwzględni. Od tego są jednak wyjątki:

• jest zgoda drugiego małżonka,

• albo jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego(groźba, szykana).

W pierwszej instancji sąd rejonowy, okręgowy – rozwód.

Sąd może orzec, że: rozkład nastąpił z winy:

• żony,

• męża,

• obydwu małżonków,

• bez winy,

• małżonkowie mogą również poprosić o zaniechanie wskazania winnego – w takiej sytuacji ogranicza się prawo do wnioskowania o alimenty. Musi być jednak obustronna zgoda w tym temacie.

Na ogół sądy przyjmują uproszczoną formułę stwierdzenia winnego. Zmiana wyznania też może być zawinioną przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego.

Po ostatnim lub przedostatnim wykładzie zaliczenie

Stosunki majątkowe między małżonkami

Niezależnie od majątku wspólnego istnieją majatki osobiste. W skald z cyzm weszli zawierajc związek małżeński.

Art. 57 KRiO

Przesłanki pozytywne i negatywne rozkładu małżeństwa. Orzeczenie o winie zgodnie z art. 57

Orzeczenie o winie ma znaczenie przede wszystkim moralne.

Kolejny element w wyroku rozwodowym – orzeczenie dotyczące dzieci. Jeżeli nie ma lub są pełnoletnie nie ma nic do rozstrzygnięcia. O władzy rodzicielskiej o kontaktach rodziców z dzieckiem o obowiązku alimentacyjnym sąd musi orzec. Małżonkowie mają możliwość uzgodnienie między sobą dalszy sposób wykonywania władzy rodzicielskiej i kontakt z dzieckiem, ale sąd musi w wyroku to określić.

Sądy zazwyczaj dziecko przyznaj matce.

Dość istotnym osignieciem ustawodawstwa z ostatnich lat jest rozdzielenie problematyki władzy rodzicielskiej i roblematyki kontaktów z dzieckiem art. 92 i następe

Tytuł wykonawczt w postacu wyroku sądowego.

sąd orzeka również o sposobie wspólnego zamieszkiwania mieszkania

są to obligatoryjne elementy – składniki wyroku rozwodowego

są też fakultatywna art. 58 paragraf 3. Oprócz tego może być orzeczenie o alimentach na rzecz drugiego małżonka – może orzec ale nie musi. I w tym zakresie kwestia winy jets istotna – art. 60. Co do zasady można rządać na okres 5 lat może sąd przedłużyć. Jeżlei zawrze zwiazak małżeński prawo to przestaje istnieć. Alimemnty mogą być podwyższane i obniżane w zależnośic od sytuacji.

Kwestia nazwiska po rozwodzie - art. 59.

Instytucją podobną do rozwodu jest separacja – art. 61-61 znaczek. Separacja – stan formalny określony przez sąd. Separacja wywołuje wsyztskie skutki, które wywołuje rozwód z wyjątkiem jednego nadal trwa małżęńtwo – ustaje wspólności majatkowa, inne prawa majątkowe miedyz mażonkai. Sad musi orzec o władzy rodzicielskiej, kontaktach z dzieckiem itd.

Przesłanki searacji – zupeność rozkładu pożyci – nie jest wymagana trwałość

Podobne negatywne wzgląd na maoletność dzieci sprzeczność współdziałalnia z pożyciem społęcnzym.

Separacji nie można uważać jako rozwód w pół drogi.

Pokrewieństwo – pochodzenia dziecka.

Nastąpiły w ostatnich latach daleko idące zmiany wynikające z postępu nauk medycznych i biologicznych. Ojciec pewny jets matka nie. Dzi można ze 100E pewnością przyznać kto jest ojcem dziecka.

O moacieżyństwie decyduje prawda biologiczna ale nie medyczna. Art. 61 znaczek 1

Matk est kobieta któr aurodzila – donosiła ciący.

Możliwe s powództwa o ustalenie bądź też zaprzeczenie macierzyństwa art. 61 znaczek 10 / 61 znaczek 12.

Art. 61 znaczek 16

Powództwo może wytoczyć również prokurator jeżeli chodzi o dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.

Art. 62 KRiO wprowadza domniemanie – pochodzenia dziecka od męża matki –

Jeżeli nie przeprowadzi postępowania o zaprzeczenia dziecka to fikcja będzie utrzymana na zawsze.

Problemy rodzą się kiedy dziecko rodzi kobieta nie pozostająca w związku małżeńskim. Dziecko nie ma ojca w sensie prawnym. 2 metody pozyskania ojca:

1. uznanie ojcostwa w sytuacji kiedy dany mężczyzna poczuwa się do ojcostwa i dobrowolnie chce się stać ojcem w sensie prawnym

2. powództwo o sadowe ustalenie ojcostwa w przypadku gdy dany mężczyzna nie przyznaje się do ojcostwa i nie chce się przyznać do tego.

Możliwość zaprzeczenie ojcostwa.

Domniemanie i sposoby obalenia – wymaga wytoczenie powództwa. To powództwo może wytoczyć mąż matki, matka, dziecko ale może i wytoczyć prokurator.

Dziecko może zaprzeczyć ojcostwa od 18 do 21 lat. Nie można zaprzeczyć ojcostwa po śmierci dziecka. Zgodnie z art. 67 zaprzeczenie następuje przez wykazanie że mąż matki nie jest ojcem dziecka.

Art. 68 – czyli wtedy kiedy mamy zgodę na zapłodnienie np. in vitro

Uznanie ojcostwa następuje przez złożenie przez mężczyznę od którego dziecko pochodzi oświadczenia że jest ojcem. Uznanie ojcostwa wymaga dla swej skuteczności potwierdzenia przez matkę że ten mężczyzna jest ojcem. Art. 73 paragraf 1

Obalenie ustania – ustalenie bezskuteczności uznania – należy zwrócić się do sądu – może dokonać mężczyzna, który uznał dziecko jak i matka dziecka, może także wystąpić samo dziecko.

Zgoda rodziców nie jest już potrzeba – próg minimum 16 lat. Taki młody mężczyzna nie będący pełnoletni może złożyć zgodę o uznaniu przed sądem a nie kierownikiem USC art. 77.

Sądowe ustalenie ojcostwa – może wystąpić o to zarówno samo dziecko, jak i jego matka, jak i ojciec tego dziecka. Z tym że matka jak i ojciec nie mogą wystąpić o ustalenie ojcostwa po okresie pełnoletności. Dziecko jednak może również później – art. 84.

KODKS RODZINNY W OBECNYM kształcie realizuje zasadę równości tzn. rodzice i dzieci równi jako ludzie, a wszelkie przejawy władztwa rodziców nad dziećmi służą wyłącznie ochronie interesów dzieci i zapewnieniu ich właściwego rozwoju. W świetle art. 87 KRiO RODZICE i dzieci są zobowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się. Rodzice wykonując władzę rodzicielską obejmującą obowiązek i prawo do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka mają szanować godność i prawa dziecka. Tak nakazuje im art. 95 § 1. 95 § 3 rodzice wychowując dziecko i kierując nim obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień – art. 96 § 1.

Również na dziecko ustawa nakłada pewne obowiązki. Nie zmienia to faktu, że w § 2 art. 92 – dziecko winno rodzicom posłuszeństwo. W sprawach, w których może już samodzielnie podejmować decyzje powinno wysłuchać opinii rodziców.

Art. 91.

§ 1

Dziecko, które ma dochody z własnej pracy, powinno przyczyniać się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny, jeżeli mieszka u rodziców.

§ 2.

Dziecko, które pozostaje na utrzymaniu rodziców i mieszka u nich, jest obowiązane pomagać im we wspólnym gospodarstwie.

Dziecko nosi nazwisko, które noszą jego rodzice, jeżeli są małżeństwem. Jeżeli małżonkowie mają różne nazwiska to przy zawarciu związku małżeńskiego muszą określić jakie nazwisko będą nosiły dzieci – mogą nosić jednego lub drugiego z rodziców lub przez połączenie nazwiska matki z ojca. Jeżeli nie będzie oświadczenia, wtedy nazwisko podwójne będą nosiły dzieci. Art. 88.

Po 13 roku życia wymagana jest zgoda ze strony dziecka w sprawie zmiany nazwiska. Jeżeli dziecko nie pochodzi z małżeństwa a zostało uznane o jego nazwisku decydują rodzice według tych samych reguł.

Jeżeli ojcostwo zostaje ustalone w wyroku ustalającym ojcostwo wówczas nazwisko dziecku nadaje sąd. W każdym przypadku obowiązuje reguła, że wszystkie dzieci pochodzące od tych samych rodziców mają nosić jedno nazwisko – art. 89¹.

Art. 90.

W przypadku nie znanego ojca wpisuje się w akt urodzenia fikcyjną osobę o dowolnym imieniu i nazwisku matki. Jeżeli oboje rodzice są nieznani t nazwisko nadaje sąd, również imiona. W akcie urodzenia będę wpisani wymyśleni rodzice.

Zasady szczegółowe dotyczące władzy rodzicielskiej

Art. 96¹

Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Bicie dziecka jest środkiem nielegalnym, grozi za to odpowiedzialność karna. Stanowisko to nie jest powszechnie akceptowane. Nie wolno dziecka bić i tyle.

Kwestia reprezentacji dziecka:

Należy pamiętać, że dziecko nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych. Do 13 roku wcale od 13 do pełnoletności zdolność ograniczona. Przedstawicielami ustawowymi dziecka są rodzice ale o tyle o ile przysługuje im władza rodzicielska. (Np. konkubinat – rodzi się dziecko – nie będzie ojca w sensie prawnym, nie będzie miał władzy rodzicielskiej – nie będzie mógł reprezentować dziecka). Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Wówczas każdy z nich jest zobowiązany i uprawniony do sprawowania władzy art. 97 § 1

Czy muszą działać równocześnie?

Art. 97 § 1

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.

Art. 97 § 2

Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Nie ma wśród prawników jednakowego stanowiska w tej sprawie. Np. w sprawach medycznych w przypadku zabiegu czy wystarczy zgodna jednego z rodziców czy musi być to zgoda obydwu rodziców.

Jeżeli nie ma rodziców to trzeba przyznać dziecku innego przedstawiciela ustawowego np. opiekuna lub kuratora. Rodzice nie tylko sprawują pieczę nad osobą dziecka i podejmują decyzje w tym zakresie ale także sprawują zarząd majątkiem dziecka art. 101. Mówić o zarządzie sensownie można tylko wtedy mowa jest o majątku dziecka – jeżeli go posiada. Art. 101 § 2 – zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobków dziecka. Może przeznaczyć na co chce.

Rodzice mają obowiązek sprawować zarząd z należytą starannością.

Art. 101 § 1. Teoretycznie gdyby dziecko np. po dojściu do pełnoletności stwierdziło, że rodzice nie należyli staranności przy zarządzie to mogą wytyczyć powództwo.

Zarząd majątkiem dziecka obejmuje decydowanie o przeznaczeniu majątku …

Czysty dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, nadwyżka zaś na inne uzasadnione potrzeby rodziny.

Rodzice nie mogą uszczuplić majątku dziecka ale z drugiej strony nie muszą akumulować dochodów z tego majątku.

Sąd może nakazać rodzicom sporządzenie inwentarza majątku – art. 104 § 1. Sąd może zobowiązać rodziców aby powiadamiali sąd o ważniejszych zmianach w stanie tego majątku. Ponadto sad może ustalić limit rozporządzeń w skali roku w ramach którego rodzice mogą dokonywać czynności w zakresie majątku dziecka bez zezwolenia sądu art. 104 § 2. Po ustaniu zarządu majątkiem dziecka w szczególności w wyniku osiągnięcia przez dziecko pełnoletności – zakończenia władzy rodzicielskiej, rodzice mają obowiązek wydania dziecku zarządzanego przez nich majątku. Na żądanie dziecka – już tego pełnoletniego – rodzice mogą być także zobowiązani złożyć rachunek z zarządu.

Rodzice mogą dokonywać czynności i to każde z nich samodzielnie gdy chodzi o czynności związane z zarządem. Nie mogą jednak reprezentować dziecka przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostających pod ich władzą rodzicielskich a także przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców z wyjątkiem bezpłatnych przysporzeń art. 98

Prawo do swobodnych decyzji w ramach sprawowania zarządu majątkiem dziecka nie obejmuje czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Art. 101 § 3 wymaga dla takich czynności zgody sądu opiekuńczego.

Np. mieszkanie – rodzice sprawują zarząd tym majątkiem – na wychowanie i utrzymanie dziecka dochód oraz na inne potrzeby rodziny, w tym zakresie pełnia praw i swoboda decydowania. Sprzedaż przekracza zwykły zarząd – rodzice nie mogą podjąć samodzielnie takiej decyzji, czy też ustalenie hipoteki na tym mieszkaniu. Rodzice muszą mieć zgodę sądu opiekuńczego. Sądy są wstrzemięźliwe w wydawaniu takich decyzji.

Art. 96¹.

Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Władza rodzicielska przysługuje obydwom rodzicom art. 92

Art. 92.

Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską.

Jeżeli rodzice nie mogą dojść do porozumienia spór rozwiązuje sąd opiekuńczy art. 97 §2

Rodzice mają podlegać przy wykonywaniu władzy rodzicielskiej pewnej kontroli. Ta kontrola związana jest z koniecznością ochrony dobra dziecka. Kontrolę tę realizuje sąd opiekuńczy, który może w przypadku zagrożenia dziecka wydać stosowne zarządzenia nawet bez ingerencji w zakres władzy rodzicielskiej. Może jednak również określić sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, a także władzę rodzicielską zwiesić, ograniczyć a nawet tej władzy jedno lub oboje rodziców pozbawić.

Art. 109

Art. 109.

§ 1. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie za-

rządzenia.

§ 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1. zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania planu pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń,

2. określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,

3. poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,

4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przy-

gotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową

pieczę nad dziećmi,

5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej,

rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej

albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej

małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących

rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w

przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Art. 106

Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania zawarte w wyroku orzekającym rozwód, separację bądź unieważnienie małżeństwa, albo ustalającym pochodzenie dziecka.

W przypadku, kiedy rodzice żyją w oddzieleniu aby wyeliminować negatywny wpływ rodzica na dziecko art. 107

Art. 107.

§ 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania.

§ 2. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

Władza rodzicielska może być zawieszona – z jednej strony to rozstrzygnięcie surowe, z drugiej łagodne. Zawieszenie władzy rodzicielskiej nie ma wyraźnie charakteru represyjnego.

Władzy rodzicielskiej rodzice mogą być pozbawieni – najdalsza ingerencja sądu w stosunki między rodzicami a dziećmi. Przesłanki art. 111 § 1

Art. 111.

§ 1. Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.

§ 1a. Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

§ 2. W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

Art. 112.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w wyroku orzekającym rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa.

Art. 100.

§ 1. Sąd opiekuńczy i inne organy władzy publicznej są obowiązane udzielać pomocy rodzicom, jeżeli jest ona potrzebna do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej. W szczególności każde z rodziców może zwrócić się do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka od osoby nieuprawnionej, a także zwrócić się do sądu opiekuńczego lub innego właściwego organu władzy publicznej o zapewnienie dziecku pieczy zastępczej.

§ 2. W wypadkach, o których mowa w § 1, sąd opiekuńczy lub inne organy władzy publicznej zawiadamiają jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, o potrzebie udzielenia rodzinie dziecka odpowiedniej pomocy. Właściwa jednostka organizacyjna wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej jest obowiązana informować sąd o rodzajach udzielanej pomocy i jej rezultatach.

Kontakty z dzieckiem art. 113 – 113 znaczek 6 KRiO

113 znaczek 4 – podstawa do zobowiązania rodziców do określonego postępowania a w szczególności skierowania do placówek zajmujących się usługami o charakterze pomocy.

Sąd opiekuńczy, orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, w szczególności skierować ich do placówek lub specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń.

Art. 113 2 .

§ 1. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie

kontaktów rodziców z dzieckiem.

§ 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1) zakazać spotykania się z dzieckiem,

2) zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu,

3) zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z ro-

dziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej

przez sąd,

4) ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na

odległość,

1. zakazać porozumiewania się na odległość.

Art. 113 3 .

Jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd zakaże ich utrzymywania.

Art. 113 6 .

Przepisy niniejszego oddziału stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.

Obowiązek alimentacyjny

Obowiązek alimentacyjny uregulowany jest od art. 128 do 144 ze znaczkiem 1.

Obejmuje obowiązek dostarczania środków utrzymania a w miarę potrzeby środek wychowania.

Art. 128.

Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Rygoryzm obowiązku alimentacyjnego jest jednak zróżnicowany w zależności od tego kogo obciąża ten obowiązek i względem jakiej osoby. Najbardziej rygorystycznie, czyli najszerzej jest ujęty obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka małoletniego. Odrobinę łagodniej przedstawia się ten obowiązek rodziców względem dziecka pełnoletniego, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Łagodniej natomiast ujęty jest obowiązek alimentacyjny w relacjach między krewnymi wstępnymi i zstępnymi ale innych niż obowiązek rodziców na rzecz dziecka. Stosunkowo najsłabiej ujęty jest ten obowiązek alimentacyjny jeśli występuje w relacjach między rodzeństwem. Szczególnych charakter ma obowiązek alimentacyjny między powinowatymi ujęty jako pewien wyjątek a także obowiązek alimentacyjny miedzy rozwiedzionymi małżonkami.

Art. 133.

§ 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Interpretacja jeżeli np. dziecko odziedziczy majątek, który pozwoli mu na samodzielne utrzymanie wtedy są zwolnieni z niego. Obowiązek nie jest limitowany wiekowo. Dziecko ma prawo do życia w takim standardzie w jakim żyją jego rodzice. Nie można dziecko powiedzieć czego chcesz przecież nie chodzisz głodne itd. Prawo do życia na takim samym poziomie jak rodzice. Ustawodawca nie wyznacza jakiegoś progu wiekowego. Także dziecko pełnoletnie nie mogące się samemu utrzymać ma prawo do alimentów. W stosunku do dziecka pełnoletniego również obowiązuje zasada tego samego poziomu. W przypadku dziecka pełnoletniego rodzice mogą się jednak uchylić art. 133 § 3

§ 2. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

§ 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Art. 144 1 .

Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.

Dziecko małoletnie – do 18 roku życia.

Art. 133 § 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Roszczenie kobiety w okresie ciąży i porodu do ojca dziecka, który nie jest jej mężem.

Art. 141.

§ 1. Ojciec nie będący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące. Jeżeli wskutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, może ona żądać, ażeby ojciec pokrył odpowiednią część tych wydatków lub strat. Roszczenia powyższe przysługują matce także w wypadku, gdy dziecko urodziło się nieżywe.

§ 2. Roszczenia matki przewidziane w paragrafie poprzedzającym przedawniają się z upływem lat trzech od dnia porodu.

Art. 142.

Jeżeli ojcostwo mężczyzny nie będącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd.

Bezpodstawne wzbogacenie – nie ma roszczeń w stosunku do dziecka – żądanie jest w stosunku do osoby, która musiała ponieść dane koszty.

Art. 140

§ 1. Osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązania albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłaby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić.

§ 2. Roszczenie przewidziane w paragrafie poprzedzającym przedawnia się z upływem lat trzech.

Ustawa wprowadza obowiązek alimentacyjny wobec powinowatych

Art. 144.

§ 1. Dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, nie będącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje dziecku w stosunku do żony swego ojca, nie będącej jego matką.

§ 2. Mąż matki dziecka, nie będący jego ojcem, może żądać od dziecka świadczeń alimentacyjnych, jeżeli przyczyniał się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasobom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje żonie ojca dziecka, nie będącej matką dziecka.

§ 3. Do obowiązku świadczeń przewidzianego w poprzedzających paragrafach stosuje się odpowiednio przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi.

Po rozwodzie mogą pojawić się alimenty na rzecz byłego małżonka. W art. 60 jest przewidziany – dotyczy dwóch grup sytuacji.

Art. 60.

§ 1. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

§ 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

§ 3. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Art. 138.

W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Obowiązek alimentacyjny trwa 5 lat. Jeżeli osoba uprawniona umrze wtedy obowiązek alimentacyjny wygasa. Jeżeli umrze zaś osoba zobowiązana do płacenia alimentów wtedy ten obowiązek wygasa.

Roszczenia alimentacyjne nie mogą być przedmiotem obrotów. Można przenieść na inne osoby roszczenie o alimenty.

Darowizna – rażąca niewdzięczność – można wtedy ją odwołać. – charakter quazi alimentacyjny – w granicach wzbogacenia się.

Przysposobienie - konstrukcja prawa cywilnego pozwalająca na ukształtowanie relacji analogicznych takie jakie są między rodzicami a dziećmi mimo braku pokrewieństwa.

Różne są rodzaje ukształtowania przysposobienia.

Sąd decyduje o adopcji.

Przysposobić można:

1. Wyłącznie osobę małoletnią art. 114 § 1 – data złożenia wniosku konserwuje to przysposobienie.

2. Można dokonać jedynie przysposobienia dla dobra osoby, która ma być przysposobiona art. 114 § 1

3. Między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku – 1 pokolenia – polskie orzecznictwo przyjmuje że minimalna różnica wieku może wynosić minimum 15 lat.

Przysposobić może art. 114 znaczek 1 § 1

Przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego oraz posiada opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, chyba że obowiązek ten jej nie dotyczy.

Art. 115 § 1 – przysposobić mogą obecnie tylko współmałżonkowie.

Art. 114 znaczek 2 – ograniczenie w przysposobieniu.

Art. 114 2 .

§ 1. Przysposobienie, które spowoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie, może nastąpić wówczas, gdy tylko w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne.

§ 2. Przepis § 1 nie ma zastosowania, jeżeli między przysposabiającym a przysposabianym istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa albo gdy przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata przysposabianego.

Trzy podstawowe rodzaje przysposobienia:

1. Pełne – to podstawowy model przysposobienia – może być rozwiązane – polega na powstaniu więzi rodzinnych między rodziną przysposabiającego a przysposobionym – następuję między wszystkimi członkami rodziny – w akcie stanu cywilnego czyni się wzmiankę o przysposobieniu – nazwiska przysposabiających – w odpisie skróconym wskazani jako rodzice przysposabiający, może być rozwiązane

2. Pełne nieodwołalne – zwane jest anonimowym albo całkowitym – różni się od pełnego że rodzice dziecka wyrażają zgodę na przysposobienie blankietowo – anonimowo. Rodzice wyrażają zgodę na przysposobienie dziecka przez konkretne osoby – bez wskazania osoby – zgoda anonimowa – sporządza się nowy akt urodzenia – przysposabiających rodziców wpisuje się jako rodziców dziecka – dotychczasowego aktu się nie niszczy – skreśla się go – nie może być rozwiązane

3. Niepełne – to przysposobienie które wywołuje skutki między przysposabiającymi a przysposobionym ale nie obejmuje reszty rodziny. Wtedy to dziecko jest wyjmowane od swoich rodziców biologicznych i zyskuje nowych rodziców – nie ma innych .’9nie zyskuje innych członków rodziny)

Postpowanie o przysposobienie – jest jednakowe bez względu o jakie przysposobienie chodzi – zgoda nie wcześniej niż 6 tygodni od urodzenia dziecka – kobieta opuszczając szpital bez dziecka może wyrazić zgodę formalnie po 6 tygodniach od urodzenia dziecka. Ustawodawca dostrzegł potrzebę uregulowania tych potrzeb i włączył przepisy o postępowaniu adopcyjnym do ustawy 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Przepisy z działu V ustawy -> Postępowanie adopcyjne art. 154-175

Przygotowanie osób zgłaszających się do przysposobienia jak i samej procedury przysposobienia zależy do wyłącznej kompetencji ośrodka adopcyjnego. Albo ośrodek funkcjonuje w ramach samorządu województwa ale również może być na podstawie umowy zlecone prowadzenie ośrodka adopcyjnego stowarzyszeniom, fundacją albo kościół katolicki i inne ośrodki wyznaniowe.

Art. 155 ustęp 1 stanowi że ośrodek adopcyjny w realizacji swoich zadań kieruje się dobrem dziecka i poszanowaniem jego praw.

Szczegółowe zadania są ustalone w art. 156 ust 1:

- kwalifikacje dzieci zgłoszonych do przysposobienia wraz z diagnozą psychologiczną i pedagogiczną i informacją o stanie zdrowia dziecka,

- dobór rodziny właściwej ze względu na potrzeby dziecka

- udzielanie pomocy formalnej – przygotowanie wniosku zebranie potrzebnych dokumentów

- badania pedagogiczne i psychologiczne kandydatów do przysposobienia dziecka

- tzw. wywiad adopcyjny – przeprowadzanie analizy sytuacji majątkowej, zdrowotnej i osobistej do przysposobienia dziecka

- organizowanie szkoleń dla kandydatów do przysposobienia dziecka

- wydawanie świadectw ukończenia takich szkoleń

- wydawanie opinii w sprawie kwalifikowania dziecka do danej rodziny przysposabiającej

Art. 164 ustawy

Jeżeli rodzeństwo zostało już przysposobione należy poinformować rodzinę, która przysposobiła rodzeństwo o tym fakcie …

Art. 167 – dziecko może być zakwalifikowane do adopcji zagranicznej w przypadku wyczerpania możliwości adopcyjnych w kraju.

Art. 168 – nakaz współpracy między władzami polskimi a władzami innych krajów jeżeli chodzi o rodziców adopcyjnych

Jest wyłoniony kandydat na przysposabiającego – ukończył szkolenie, ma świadectwo, przeszedł wywiad psychologiczny – jest dziecko – wtedy ośrodek adopcyjny umożliwia na kontakt z dzieckiem – próba dopasowania.

W art. 170 – są wskazane 2 grupy osób, które mają pierwszeństwo w tym sensie że jeżeli przejdą badania psychologiczne i środowiskowe to nie poszukuje się osób w banku – spokrewnione, spowinacone; rodzina zastępcza bądź prowadzący rodzinny dom dziecka w którym to dziecko przebywa.

Rozwiązanie przysposobienia:

Przysposobienie jest odwołalne. Może być rozwiązane przez sąd w pewnych wypadkach o których stanowi art. 125 KRiO

Art. 125.

§ 1. Z ważnych powodów zarówno przysposobiony, jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd. Rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka. Orzekając rozwiązanie stosunku przysposobienia, sąd może, stosownie do okoliczności, utrzymać w mocy wynikające z niego obowiązki alimentacyjne.

§ 2. Po śmierci przysposobionego lub przysposabiającego rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, chyba że przysposabiający zmarł po wszczęciu sprawy o rozwiązanie stosunku przysposobienia. W wypadku takim na miejsce przysposabiającego w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd.

Nie jest wystarczająco ważnym powodem rozwód przysposabiających, ale może być taka sytuacja, że małżeństwo wspólnie adoptowało dziecko i dochodzi do rozkładu współżycia ale w takim stosunku, że jednemu zostałyby odebrane prawa – z jego winy.

Z chwilą rozwiązania stosunku przysposobienia ustają jego skutki. Jeżeli rozwiązanie nastąpiło po śmierci przysposabiającego, uważa się, że skutki przysposobienia ustały z chwilą jego śmierci.

Przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz otrzymane w związku z przysposobieniem imię lub imiona. Jednakże z ważnych powodów sąd na wniosek przysposobionego lub przysposabiającego może w orzeczeniu o rozwiązaniu stosunku przysposobienia postanowić, że przysposobiony powraca do nazwiska, które nosił przed orzeczeniem przysposobienia. Na wniosek przysposobionego sąd orzeka o jego powrocie do poprzednio noszonego imienia lub imion.

Przy przysposobieniu nadaje się nazwisko przysposabiających – mogą wystąpić również o nadanie nowych imion dziecku. Jednak jeżeli jest powyżej 13 roku życia należy spytać się o zgodę dziecka.

O rozwiązanie przysposobienia może wystąpić również prokurator na podstawie art. 127. W sytuacjach dramatycznych – nieprawidłowych relacjach – molestowanie, znęcanie się, utrzymywanie więzi seksualnych między przysposabiającym a przysposobionym.

Różnica między przysposobieniem pełnym a innymi rodzajami. 125 znaczek 1

Nie jest dopuszczalne rozwiązanie przysposobienia, na które rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego.

Opieka pojęcie funkcjonujące w języku prawniczym i potocznym w szerokim rozumieniu to roztoczenie pieczy nad osobą potrzebującą pomocy. Największe znaczenie – opieka nad małoletnim. Można mówić o różnym znaczeniu opieki:

- opieka społeczna- pod tym pojęciem rozumiemy pewien system zabezpieczenia społecznego, socjalnego mający służyć pomocą osobą które nie mogą swoich potrzeb zaspokajać samodzielnie. Funkcjonowanie jest regulowany odrębnymi przepisami.

- opieka faktyczna – ktoś sprawuje piecz nad daną osobą niezależnie od obowiązku nad nim ciążącego,

- opieka prawna – t. j. piecza sprawowana nad inną osobą na podstawie tytułu prawnego np. mamy do czynienia nad opieką nad osobą małoletnią, której rodzice nie żyją. Wskazuje się tutaj na pewne zasady:

1) zasada dobra dziecka, czy osoby podlegającej opiece

Musi być organ, który ustanowi opiekuna – sąd.

Podmiot sprawujący opiekę – opiekun.

Organ nadzorujący również sąd.

Największe znaczenie ma ustanowienie opieki nad małoletnim(art. 145 i następne KRiO). Osoba małoletnia co do zasady podlega władzy rodzicielskiej. Rodzice sprawują zasadę nad małoletnim – do 18 roku życia co do zasady.

Dziecko może nie mieć rodziców, lub rodzice są nieznani – sieroctwo naturalne. Sieroctwo społeczne – rodzice żyją ale władza ich została ograniczona.

Opiekę dla małoletniego ustanawiamy:

1. Kiedy rodzice nie żyją art. 94

2. Kiedy są nieznani art. 94 paragraf 3

3. Gdy rodzice nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych art. 94 paragraf 1

4. Gdy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej art. 111 paragraf 1

5. Gdy władza rodzicielska została zawieszona art. 110 paragraf 1

Opiekun prawny powoływany jest przez sąd. Kogo można ustanowić? Art. 149 – najpierw wskazanym jest uczynić opiekunem osobę, którą wskazuje rodzic – jeżeli nie doszło do tego opiekunem powinna zostać osoba bliska bądź krewny. Jeżeli w tej grupie nie ma takowej osoby sąd powinien zgłosić się do organizacji zajmującej się pomocą w celu wskazania opiekuna.

Opiekun powoływany jest co do zasady dla jednej osoby, dla kilku osób w przypadku rodzeństwa.

Sąd ustanawiając opiekuna odbiera od niego przyrzeczenie i wydaje zaświadczenie, którym legitymuje się w obrocie opiekun art. 153 KRiO – od tej pory działa jako przedstawiciel ustawowy – zaświadczenie potwierdzeniem.

Nie można odmówić objęcia funkcji opiekuna. Z ważnych powodów jednak sąd opiekuńczy może zwolnić z tego obowiązku. Trzeba mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

Opiekun we wszelkich ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku małoletniego działa na podstawie zezwolenia sądu.

Art. 159.

§ 1. Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:

1) przy czynnościach prawnych między tymi osobami;

2) przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką.

§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym.

Opiekun przez sąd zobowiązany jest do składania sprawozdań w określonych odstępach czasu

Art. 165.

§ 1. Sąd opiekuńczy wykonywa nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń.

§ 2. Sąd opiekuńczy może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawienia dokumentów związanych z jej sprawowaniem.

Art. 166.

§ 1. Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem.

Opieka ustaje:

1. Z chwilą uzyskania pełnoletności dziecka

2. W przypadku śmieci opiekuna bądź małoletniego

3. W przypadku odzyskania przynajmniej przez jednego rodzica władzy rodzicielskiej art. 170

Śmierć opiekuna – to wygaśnięcie funkcji opiekuna – wygasa funkcja niż sama opieka.

Funkcja opiekuna może wygasnąć wtedy kiedy sąd zwolni z roli opiekuna daną osobę art. 169 paragraf 1

Po ukończeniu 13 roku życia wchodzi w grę całkowite ubezwłasnowolnienie a po 18 częściowe.

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie art. 13 paragraf 2.

Art. 175.

Do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z zachowaniem przepisów poniższych.

Opiekunem ubezwłasnowolnionym całkowicie powinien być współmałżonek, bądź rodzice.

Art. 177.

Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.

Umowy zawierane w przypadkach drobnych czynności dnia codziennego. Nie może być rażąca

Kuratela

Materialno-prawna

Art. 178 ->

Kuratela nie jest tak jak opieka składająca się na jedną całość. Wymieniono tutaj przypadki w jakich można ustanowić kuratora.

Przy ubezwłasnowolnieniu częściowym ustanawia si kuratora art. 16 paragraf 2 może być kurator dla osoby poczętej ale jeszcze nie urodzonej.

Art. 182.

Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.

Dopuszcza się ustanowienie kurateli dla osoby nieobecnej.

Art. 184.

§ 1. Dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika, ustanawia się kuratora. To samo dotyczy wypadku, gdy pełnomocnik nieobecnego nie może wykonywać swoich czynności albo gdy je wykonywa nienależycie.

§ 2. Kurator powinien przede wszystkim postarać się o ustalenie miejsca pobytu osoby nieobecnej i zawiadomić ją o stanie jej spraw.

Dla osoby niepełnosprawnej

Art. 183.

§ 1. Dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy.

§ 2. Kuratelę uchyla się na żądanie osoby niepełnosprawnej, dla której była ustanowiona.

W przepisach postępowania 143 KPC – dla osoby nieobecnej

Kurator dla osoby prawnej 42 KC

18.01.2012 -> 16:45

4.02.2012 14.00 1.27