DIAGNOZA I EWALUACJA W PRACY SOCJALNEJ

• Diagnoza jest efektem rozpoznania sytuacji

• Diagnoza jest elementem praktycznej działalności służb społecznych

Miejsce diagnozy i ewaluacji w działaniu służb społecznych

DIAGNOZA

CELE

PROGRAM

PLAN

REAKCJA

(PROWADZENIE DZIAŁAŃ) - DIAGNOZA ETAPOWA EWALUACJA BIEŻĄCA

KONTORLA EFEKTÓW - POST - DIAGNOZA EWALUACJA EX - POST

Diagnoza decyzyjna - Cechy diagnozy decyzyjnej stosowane w działalności praktycznej:

• jest ona przeprowadzana z projektem pedagogicznym

• jest ona przeprowadzana z myślą o uzyskaniu podstawy do decyzji w sferze praktyki

• jest składową cyklu działania zorganizowanego

Diagnoza decyzyjna w odróżnieniu od diagnozy poznawczej wykazuje cechę szczególną mianowicie chodzi o wykrycie zgodności lub niezgodności faktu z tym co wiemy o rzeczywistości na podstawie wiedzy ogólnej.

(tu była jeszcze def. Edwarda Mzurkiewicz, ale niestety nie zdążyłam jej przepisać)

DIAZNOZA W PRACY SOCJALNEJ to opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości;

1. TECHNIKI GROMADZENIA DANYCH W PRACY SOCJALNEJ I PEDAGOGICZNEJ

- metoda indywidualnych przypadków i rodzin: wywiad środowiskowy (wiodący technika w tej metodzie), analiza dokumentów urzędowych;

- metoda grupowa: wywiad indywidualny i grupowy, obserwacja, techniki socjometryczne, techniki psychodrama tyczne; ( wszystkie techniki są równoważne, nie ma wiodącej)

- metoda środowiskowa: lustracja społeczna, wywiad fokusowy;

DIAGNOZA TO NIE TYLKO ROZPOZNAWIANIE, ALE TAKŻE PIERWSZY ETAP PRACY SOCJALNEJ- UDZIELANIA WPSRACIA, WZMACNIANIA, WPROWADZANIA ZAMIAN.

W PRACY SOCJALNEJ DIAGNOZĄ POWINIEN BYĆ OBIĘTY NIE TYLKO SAM OBIEKT, ALE TAKŻE JEGO ŚRODOWISKO SPOŁECZNE, OTOCZENIE.

ODRÓŻNIENIE DIAGNOZY OD PRACY SOCJALNEJ JEST NIEMOŻLIWE, BO WZAJEMNIE SIĘ ONE ZAZĘBIAJĄ

2. DIAGNOZY CZĄSTKOWE WG STEFANA ZIEMSKIEGO

- KLASTFIKACYJNA - odpowiada na pytania: co to jest? Z jakiego rodzaju problemem mamy do czynienia? Pomaga w sklasyfikowaniu zjawiska.

- GENETYCZNA - odpowiada na pytanie: co jest przyczyna obserwowanych problemów? Skąd się one wzięły?

- ZNACZENIA - odpowiada na pytanie: jakie jest znaczenie danego problemu dla jednostki, rodziny, szerszej zbiorowości; jakim funkcjom zagraża?

- FAZY - odpowiada na pytanie na jakim etapie problemu jesteśmy; czy jest to faza początkowa, czy nasilania się, czy rozwiązania

- PROGNOSTYCZNA - odpowiada na pytania: co będzie dalej, jaka będzie przyszłość, jeżeli:

1. nie będzie interwencji;

2. jeśli dojdzie do interwencji społecznej?

3. WYWIAD ŚRODOWISKOWY (w szerszym znaczeniu)jest najczęstszą techniką gromadzenia danych; obejmuje wszelkie sposoby poznawania sytuacji społecznej osób, grup, urządzeń na ich tle środowiskowym (zebranie dokumentów, autopsja, oglądanie na mapach miejsc, na których rozgrywają się badane sprawy), rozmowy z ekspertami, uczestnikami przeżyć i wydarzeń zbierając ich wspomnienia, oceny i postulaty (def. Heleny Radlińskiej)

W węższym znaczeniu:

- rozmowa przeprowadzana przez wychowawcę, pracownika socjalnego, pracownika kulturalno - oświatowego z daną jednostką na terenie jej domu rodzinnego;

- wywiad oparty na kwestionariuszu opracowanym na potrzeby danej instytucji z uwzględnieniem specyficznej sytuacji danej kategorii osób badanych, może być uzupełniony rozmowami z instytucjami z którymi kontaktuje się podopieczny (def. A. Kamińskiego);

WYWIAD ŚRODOWISKOWY - PRZEDMIOT DIAGNOZY:

- cechy psychiczne (np. poziom praktycznej wiedzy, aspiracje), fizyczne (stan zdrowia, poziom niepełnosprawności, poziom uzależnień); społeczne (np. sytuacja rodzinna, wykształcenie), demograficzne (wiek, wykształcenie) badanych;

- relacje wewnątrz rodziny (konflikty, trudności wychowawcze w stosunku do dzieci, wzajemne wsparcie członków rodziny);

- poziom i sposób korzystania badanych z urządzeń społecznych odstępnych w środowisku (np. uczęszczanie dzieci do szkoły, do lekarzy);

-nieformalne kontakty ze środowiskiem

-opinie samych zainteresowanych na temat różnych elementów ich życiowej sytuacji (np. czego potrzebują?, co mogą uzyskać samodzielnie, a w czym potrzebują pomocy?

-w badaniach uzupełniających wywiad środowiskowy - opinie osób z ich środowiska (np. sąsiadów, nauczycieli, lekarza)

PYTANIA BADAWCZE W WYWIADZIE ŚRODOWISKOWYM

1. Jaki jest rodzaj i zakres kłopotów badanych osób i rodzin?

2. Jakie są niezaspokojone potrzeby jednostki i rodziny?

3. Jakie są przyczyny zaburzeń w funkcji jednostki, które z nich uznaje się, że mają endogenny, a które endogenny charakter?

4. Jakie są „silne” cechy badanych jednostek i „silne” cechy środowiska, do których można się odwołać w pracy socjalnej?

5. Na jakim etapie są zaobserwowane procesy będące źródłem zagrożeń dla społecznego funkcjonowania badanych

REALIZACJA WYWIADU ŚRODOWISKOWEGO

- łączenie technik badawczych;(np. obserwacja +wywiad)

- miejsce pracy badawczej (najlepiej miejsce zamieszkania badanego);

- wywiady indywidualne i grupowe;

- pracownik przeprowadzający diagnozę (pracownik socjalny, pedagog);

WYWIAD KURATORSKI - kurator sądowy przeprowadza wywiad środowiskowy na podstawie rozporządzenia do kodeksu Postępowania Karnego w miejscu zamieszkania, miejscu pobytu oskarżonego, miejscu pracy, nauki.

Wywiad kuratorski:

1. to stały element pracy kuratorów

2. przeprowadza się go w miejscu zamieszkania, pracy, nauki

3. wykorzystuje się w nim różne źródła info - przełożeni, nauczyciele, sąsiedzi

EWALUACJA polega na dostarczaniu oceny wartości interwencji lub któregokolwiek z jej składników w celu pomocy w podjęciu decyzji. Ta ocena może wynikać ze stosowania przyjętych w organizacji kryteriów i norm (ewaluacja administracyjna) lub wypracowana w toku badań naukowych (badanie ewaluacyjne).

Inne definicje (węższe):

- ocena wartości projektu z zastosowaniem określonych kryteriów w celu usprawnienia jego rozwoju bądź jego lepszego zrozumienia;

- zbieranie, analiza oraz interpretacja danych na temat znaczenia projektu przy zwróceniu uwagi na zagadnienia istotne dla zainteresowanych;

- ocena wartości interwencji publicznej dokonana przy uwzględnieniu odpowiednich kryteriów i standardów;

1. 
   KRYTERIA EWALUACJI

- SPÓJNOŚĆ - ( powiązanie między celami);

- RACJONALNOŚĆ - cele a środki (relacje między celami a środkami); kryteria

- SKUTECZNOŚĆ - cele a efekty (relacje - skutki - efekty - cele); prakseologiczne

-EFEKTYWNOŚĆ- środki a efekty; (wydajność, oszczędność ) (kategoria użyteczności )

- ODPWOWIEDNIOŚĆ - trafność (cele a problemy i potrzeby);

- ODDZIAŁYWANIE - impact (wpływ korzyści odniesiony odniesionych bezpośrednio przez beneficjentów na inne osoby zbiorowości);

- TRWAŁOŚĆ EFEKTÓW;

2. RODZAJE EWALUACJI

- ex - antae;

- mid - tem (bieżąca, korygująca);

- ex - post (podsumowująca);

3. PRZEDMIOT EWALUACJI

- cele

-zasoby (kadry, środki, struktura organizacji) - adekwatność zasobów wobec zakładanych rezultatów

-proces działania (usługi)- adekwatność usług wobec zakładanych celów; ocenie podlegają:

a) zgodność środków z potrzebami, które mają być zaspokajane (racjonalność)

b)stosunki między klientem i usługodawcą (odpowiedniość tj. zgodność

- zgodność środków z potrzebami , które mają być zaspokajane (racjonalność);

- stosunki między klientem i usługodawcą (odpowiedniość, tzn. zgodność z oczekiwaniami, przestrzeganie norm etycznych, obyczajowych);

- wymiar organizacji - porównanie uzyskanych wskaźników i uzyskanych efektów z wartościami zakładanymi;

- kontekst społeczny, gospodarczy, polityczny, kulturowy;

4. CZEMU SŁUŻY EWALUACJA W PRACY SOCJALNEJ?

- pomaga w planowaniu;

- etapowe oceny wykonania zadania spełniają wobec realizatorów funkcję kształceniową;

- służy ocenie efektów i podjęciu decyzji o kontynuowaniu, przekształceniu lub zatrzymaniu interwencji;

- spełnia funkcje poznawcze przyczyniając się do rozwoju wiedzy na temat istotnych problemów społecznych i metod ich rozwiązywania;

5. UCZESTNICY EWALUACJI

- zewnętrzni eksperci „ponad realizatorami”

- zewnętrzni eksperci tacy jak ewaluatorzy;

- realizatorzy programu;

- użytkownicy (beneficjenci) programu;

- partnerzy programu;

- decydenci zewnętrzni niezaangażowani bezpośrednio w program;

- otoczenie społeczne;

Diagnoza nozologiczna ( przyporządkowująca i fazy) - ustalenie jednostki

chorobowej, jej fazy ( pozwalającej określić stopień rozwoju badanych procesów chorobowych) w oparciu o stan obecny jednostki, własny autoportret i diagnozę środowiska jednostki.

iagnoza problemowa - przygotowanie indywidualnego programu terapii:

1.badanie poszczególnych obszarów problemowych:

 brak zdolności do rozpoznawania i uznawania faktu własnego uzależnienia oraz gotowości do pracy nad samym sobą

 dezorganizacja własnego „ja” oraz brak oparcia w sobie

 brak zdolności rozumienia siebie oraz innych

 zaburzenia w kontakcie z otoczeniem społecznym ( dysforia - utrzymująca się drażliwość w stosunku do osób z otoczenia)

 uszkodzenie życia emocjonalnego ( występowanie np. obniżonego nastroju, apatii) i duchowego

2.badanie poszczególnych mechanizmów uzależnienia:

a) diagnoza systemu nałogowego regulowania uczuć:

 alkohol jako podstawowe źródło uczuć

 manipulacja uczuciami - próba zmiany uczuć za pomocą alkoholu

 oscylowanie między cierpieniem a ulgą

 mała odporność na cierpienie

 złe znoszenie monotonii emocjonalnej

 obsesyjne myślenie o uldze po wypiciu alkoholu

b) diagnoza systemu iluzji i zaprzeczeń:

 koloryzowanie wspomnień alkoholowych ( atrakcyjność wspomnień związanych z piciem)

 zapominanie przykrych konsekwencji picia

 minimalizowanie własnego picia

 snucie złudnych planów na przyszłość

c) diagnoza systemu dumy i kontroli ( rozproszenia „ja”)

 sprzeczności w ocenie samego siebie

 poprawianie własnego obrazu za pomocą alkoholu

 poczucie mocy kontrolowania swoim samopoczuciem

 brak zdolności do uznawania własnej bezsilności

 zamiana zła w dobro

IV. Diagnoza znaczenia:

wyjaśnianie jakie zmiany dla funkcjonowania jednostki ma dany stan

chorobowy

Lustracja społeczna - rozpoznawanie środowiska przy wykorzystaniu ilościowych i jakościowych metod badań społecznych;

EWALUACJA

EX - ANTE

---