ŻEGLARSTWO I SPORTY WODNE W AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Sport, rekreacja, rehabilitacja osób niepełnosprawnych poprzez: żeglarstwo, kajakarstwo, wioślarstwo, narty wodne, nurkowanie, pływanie, windsurfing.

ŻEGLARSTWO

• Aktywność sportowa osób niepełnosprawnych jest wspaniałą formą rehabilitacji społecznej,

• Zapewnia ona czynny wypoczynek, rekreację, rozwój fizyczny i umysłowy,

• Stwarza możliwość nawiązywania nowych kontaktów i tworzy więzi międzyludzkie,

• Uczy współdziałania w grupie, solidarności i odpowiedzialności; poprzez swą atrakcyjność wciąga i stymuluje dalsze poszerzanie zainteresowań i umiejętności,

• Społeczeństwo przekonuje się, że niepełnosprawność jest pojęciem względnym, że dzięki uprawianiu sportu można uzyskać życiową niezależność,

• Ruch żeglarski niepełnosprawnych rozwinął się na świecie od 1982 r. od czasu powołania ogólnoświatowego stowarzyszenia

• Żeglarstwo jest jedną z najmłodszych dyscyplin paraolimpijskich:

• po raz pierwszy pojawiło się w 1996 roku w Atlancie jako dyscyplina pokazowa,

• cztery lata później, na igrzyskach w Sydney żeglarze walczyli już o medale paraolimpijskie

• polska ekipa wystartowała po raz pierwszy w 2004 w Atenach.

Żeglarstwo jako rehabilitacja ruchowa, psychologiczna i społeczna.

• Uprawianie żeglarstwa kształtuje cechy osobowości takie jak: zdecydowanie, spostrzegawczość, szybka orientacja, umiejętność szybkiego podejmowania decyzji, aktywność, punktualność, współdziałanie w grupie, poczucie odpowiedzialności za ludzi i sprzęt, wyrobienie niezależności i odwagi,

• Nauka i doskonalenie nauki żeglowania rozwija pamięć, umiejętność kojarzenia i przewidywania.,

• Konieczność zadbania o możliwość pływania, dojazd do akwenu, taklowanie łodzi, a także pełnienie funkcji załoganta, a czasem sternika - wymusza aktywność oraz pozwala utrzymać narząd ruchu w sprawności niezbędnej dla osoby niepełnosprawnej,

• Trening sportowy nawet w formie nie systematycznej wpływa dodatnio na podniesienie odporności i ogólnej wytrzymałości,

• Inicjatorem specjalnych szkoleń żeglarskich są Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych oraz Polski Związek Żeglarzy Niepełnosprawnych,

• Organizują uroczyste inauguracje i zakończenia sezonów żeglarskich, połączone z regatami i szkoleniami żeglarskimi, a przede wszystkim obozy żeglarskie dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej,

Żeglarstwo może być uprawiane przez osoby niepełnosprawne:

• z dysfunkcją narządu ruchu,

• niedowidzące,

• niesłyszące i niedosłyszące,

• z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim

Sterowanie łodzią, tylko pod kontrolą osoby pełnosprawnej z odpowiednimi uprawnieniami.

Wymagane przystosowania łodzi:

• Stosunkowo duża stateczność,

• Stabilne miejsca do siedzenia,

• Olinowanie ruchome -sprowadzone do kokpitu,

• Sterowanie za pomocą nóg,

• Większe obciążenie dla zwiększenia stabilności.

Wymagane przystosowania nabrzeża:

• Mobilność na kei (szerokość, stabilność),

• Bezkolizyjne przedostanie się na brzeg (przeszkody terenowe i architektoniczne),

• Swobodny dostęp do sanitariatów,

(wjazd wózkiem do kabiny z możliwością zamknięcia drzwi).

Rodzaje łódek

• 2,4mR - jednoosobowa zwana niezatapialną;

• To jednostka "odkrytopokładowa", bardziej przypominająca kajak z żaglem,

• Część nawodna jachtu ma długość 2,4m, a żagiel powierzchnię 8 m²,

• Jest to miniaturowy kiler ze sporym balastem wyposażony we wszystkie możliwe patenty łącznie z pompą zęzową,

• Sterowanie przy pomocy nóg (podobnie jak w kajaku) lub drążkiem przypominającym wolant,

• Jednoosobowy jacht 2,4mR.

• Sonar

• Łódź kabinowa o długości 7 m i powierzchni całkowitej żagli 25 m²,

• W sonarze stosuje się czasami ruchome krzesełka, umożliwiające balastowanie (sternikowi lub załogantowi), system indywidualnych uchwytów lub mocowań,

• W przypadku polskiej załogi zmienione jest jedynie położenie knag zaciskowych współpracujących z wózkiem talii grota,

• Klasa ta jest bardzo popularna w Ameryce Północnej oraz w Wielkiej Brytanii jako zatokowy jacht czteroosobowy wyposażony w spinaker,

• W regatach niepełnosprawnych jacht obsługiwany jest przez trzy osoby, a przepisy zabraniają używania spinakera.

• Sonar Flayer-Club

• Regatowa łódka niepełnosprawnych,

• Wydłużona o pól metra kopia Sonara,

• Ma zmodyfikowaną kabinę, ożaglowanie i olinowanie ruchome,

• Odpowiednio duży balast oraz stosownej wagi miecz czynią ją niewywrotną,

• Niepełnosprawni żeglarze konkurują ze sobą w trzech klasach, bez podziału na płeć.

2 klasy łódek: jednoosobowe i trzyosobowe (przeznaczone są dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności); klasa łódek dwuosobowych (przeznaczona jest wyłącznie dla osób dotkniętych dotkliwą niepełnosprawnością)

Przed zawodami każda załoga podlega klasyfikacji medycznej, w której zawodnikom przyznaje się punkty zależne od ich stopnia niepełnosprawności. Aby móc wystartować w zawodach, żaden z zespołów nie może otrzymać więcej niż 14 punktów. Dzięki temu wyrównuje się szanse wszystkich startujących ekip.

Żeglarstwo dla wielu może być nie tylko sportem, rehabilitacją, rekreacją, wypoczynkiem, turystyką, pracą zawodową, ale także sposobem na życie.

KAJAKARSTWO

• Kajakarstwo to piękna i popularna w środowisku osób niepełnosprawnych dyscyplina rekreacyjna, turystyczna sportowa. Może być uprawiana z powodzeniem przez osoby niepełnosprawne z wieloma dysfunkcjami organizmu, głównie przez inwalidów narządu ruchu, po porażeniu mózgowym, niedowidzących, niesłyszących, z upośledzeniem umysłowym i wieloma innymi schorzeniami,

• Wiosłowanie wzmacnia mięśnie:

• kończyn górnych,

• klatki piersiowej,

• brzucha,

• kręgosłupa,

• Efektem tego jest poprawa ogólnej kondycji fizycznej,

• Ta dyscyplina sportu pozwala osobie niepełnosprawnej na poznawanie nowego terenu, podziwianie krajobrazu,

• W bezpośrednim kontakcie z przyrodą korzystnie wpływa na stan ducha i psychikę człowieka,

• Uczy samodzielności i zaradności, bowiem woda jest żywiołem, który może zagrażać życiu,

• Pomimo tak dużej popularności kajakarstwo, nie jest dyscypliną paraolimpijską.

WIOŚLARSTWO

• Najmłodsza z paraolimpijskich dyscyplin; po raz pierwszy pojawiła się na paraolimpiadzie w Pekinie,

• W wioślarstwie zaangażowane są zarówno kończyny górne jak i dolne. Przystosowując tą dyscyplinę dla niepełnosprawnych, wprowadzono pewną stabilizację tułowia, dzięki temu praca wioślarzy wykorzystuje tylko mięśnie kończyn górnych, grzbietu i brzucha. Umożliwiło to uprawianie sportu paraplegikom i osobom po amputacjach kończyn dolnych,

• Wioślarstwo osób niepełnosprawnych dzieli się na dwie zasadnicze kategorie w zależności od liczby używanych wioseł - każdy wioślarz może operować jednym lub dwoma,

• Zawody odbywają się w czterech klasach, w których występują zawodnicy ścigający się na różnego rodzaju kajakach,

• Konkurencje są prowadzone na dwóch dystansach: 1000m i 2000m,

• Wioślarstwo jest uprawiane przez mężczyzn i kobiety,

• Nie ma znaczących różnic pomiędzy wioślarstwem osób pełno- i niepełnosprawnych,

• Czwórka olimpijska musi spełniać rygory niepełnosprawności:

• Jedna osoba musi mieć niesprawną rękę i wiosłować tylko jedną,

• Dwie inne osoby muszą być niedowidzące, niewidome lub z porażeniem mózgowym,

• Jeśli wioślarze są niedowidzący, muszą mieć specjalne zasłony na oczach,

• Czwarty członek załogi musi mieć niepełnosprawną nogę.

NARCIARSTWO WODNE

• Obserwuje się duży wzrost zainteresowania tą dyscypliną sportu,

• Podział na grupy schorzeń:

• niewidomi i niedowidzący,

• osoby z uszkodzeniem narządu ruchu jeżdżący w pozycji stojącej,

• osoby jeżdżące w pozycji siedzącej,

• niepełnosprawni psychicznie,

• Rodzaje nart:

• narta siedząca-wyprofilowana hydrodynamicznie, 2,5 metrowa deska z siedziskiem z rurek,

• kneeboard- to szeroka deska, o dużej wyporności do pływania w pozycji klęczącej,

• mononarta,

• Istnieje jeszcze możliwość jazdy na kole pneumatycznym, czyli holowanym: koło jest wyposażone w dwa komplety rączek i posiada podłogę. Wykorzystywane przez osoby

z poważniejszymi dysfunkcjami.

Wyposażenie łódki holującej

• 100 koni mechanicznych,

• pylon ( zaczep na linę holowniczą),

• bom treningowy ( 3-metrowa rura przymocowana prostopadle do burty),

• lina narciarska o dł. 22 m lub 18,5m,

• szybki zamek wyzwalający do szybkiego uwolnienia od liny,

• kamizelki ratunkowe,

• rozłączony orczyk potrójny o dł.180 cm do utrzymanie równowagi na wodzie dla początkujących ( to najlepsze narzędzie do nauki niewidomych i osób po amputacji jednej kończyny dolnej,

• uprzęż z orczykiem ( dla osób z jedną kończyną górną).

Nad bezpieczeństwem czuwają:

• najczęściej dwaj instruktorzy (jeden w łódce holującej, drugi w wodzie lub w doku),

• kompetentny i doświadczony sternik,

• obserwator,

• przynajmniej jedna osoba dobrze pływająca, ubrana

• w kamizelkę i gotowa do skoku do wody,

• wolontariusze ( do pomocy i do noszenia sprzętu).

Wodny test bezpieczeństwa

Jednym z warunków dopuszczenia do nauki jest umiejętność samodzielnego odwrócenia się z pozycji twarzą w wodzie do pozycji twarzy na wodzie.

NURKOWANIE

Korzyści dla osób niepełnosprawnych:

• tzw. zerowa grawitacja pozwala odkryć dotąd nieznane możliwości ruchowe własnego ciała,

• zmniejszenie napięcia mięśniowego,

• zwiększenie pojemności płuc.

W Polsce szkolenie nurkowe dla osób niepełnosprawnych prowadzi miedzy innymi Krakowskie Stowarzyszenie Nautica. Pierwsza część obejmuje zajęcia basenowe, druga to ćwiczenia na wodach otwartych.

Uczestnikami są głównie osoby po poważnych urazach rdzenia kręgowego, które na co dzień poruszają się na wózkach.

Dzięki HSA wśród nurkujących znajdują się osoby z niedowładem nóg lub wszystkich kończyn, po urazach kręgosłupa lub z uszkodzeniami mózgu. Środowisko wodne i właśnie nurkowanie okazało się dla tych ludzi idealną formą ucieczki od ograniczeń dnia codziennego pozwalającą przekroczyć barierę fizycznej niesprawności.

Organizacja ta przyznaje różne uprawnienia, ze względu na stopień funkcjonalności w wodzie:

• Stopień A -nurek samodzielny, może pomóc partnerowi w niebezpieczeństwie i przeprowadzić akcję ratunkową,

• Stopień B -nurek może nurkować w asyście dwóch pełnosprawnych nurków z uprawnieniami,

• Stopień C -nurkuje z dwoma pełnosprawnymi nurkami, z których jeden ma uprawnienia w zakresie ratownictwa podwodnego.

Ponieważ aby nurkować trzeba choć w minimalnym stopniu opanować technikę pływania, każdy niepełnosprawny nurek doświadcza podobnych korzyści jak osoba pływająca na powierzchni. Zmniejszają się przykurcze mięśniowe, a poprzez ćwiczenia oddechowe zwiększa się pojemność płuc.

Nurkowanie z pełnosprawnym partnerem daje poczucie bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania. Wyrabia w też w osobie niepełnosprawnej poczucie odpowiedzialności za drugą osobę, bo kilkanaście metrów pod wodą mogą się zdarzyć różne sytuacje, w którym może będzie konieczne udzielenie partnerowi pomocy.

PŁYWANIE

• Jedna z najbardziej polecanych form rekreacji ruchowej dla osób niepełnosprawnych. Powodem tego jest środowisko wodne (ciśnienie, temperatura, zmniejszenie siły grawitacji), w którym organizm może wykonywać te czynności, które normalnie są niemożliwe do wykonania,

• Wzmacnia siłę mięśniową, poprawia koordynację, równowagę i postawę, pozytywnie wpływa na układ oddechowy i krwionośny oraz zwiększa metabolizm,

• Angażuje do pracy prawie wszystkie grupy mięśniowe w sposób dynamiczny. Dzięki temu jest treningiem wydolnościowym, koordynacyjnym, gibkości, siły dynamicznej i szybkości.

U wielu pacjentów występują opory przed pływaniem. Spowodowane są koniecznością korzystania z pomocy innych osób przy wchodzeniu i wychodzeniu z akwenu, dlatego też dodatkowe stopnie, poręcze, uchwyty, windy stwarzają odpowiedni komfort psychiczny. W przypadku braku takich udogodnień przy wchodzeniu i wychodzeniu należy zawsze zapewnić pomoc instruktora lub innej zdrowej osoby.

Pływanie obecnie jest jedną z ważniejszych dyscyplin paraolimpijskich.

Po raz pierwszy zawody pływackie rozegrane zostały na olimpiadzie w Rzymie w 1960 roku.

Zawodnicy niepełnosprawni walczą w tych samych konkurencjach co pełnosprawni sportowcy w stylach:

• dowolnym,

• grzbietowym,

• klasycznym,

• motylkowym,

• zmiennym.

Osobno rywalizują:

• osoby niewidome,

• niedowidzące (trzy klasy),

• pozostałe osoby niepełnosprawne.

Pływacy z różnymi niepełnosprawnościami podzieleni są na 12 grup. Każda grupa określa stopień uszkodzenia organizmu zawodnika i rodzaj niepełnosprawności. Im niższy numer grupy, tym większe uszkodzenie ciała.

Przepisy w pływaniu są takie same dla zawodników pełnosprawnych, jak i niepełnosprawnych.

Z konieczności dostosowuje się niektóre z nich do specyfiki niepełnosprawności i wynikających z niej ograniczeń np.:

• start zawodników z paraplegią i tetraplegią odbywa się zawsze z pozycji grzbietowej, trenerzy trzymają ich za nogi przy kostce, tak aby ich stopy dotykały ściany basenu,

• niektórzy zawodnicy nie wykonują podczas dopływania do drugiej strony basenu obrotu z zanurzeniem,

• osoby niewidome, zbliżając się do krańca basenu, uzyskują informację za pomocą cienkiej, dwumetrowej tyczki (wyznaczona osoba z drużyny dotyka nią głowy pływaka, tzw. tapping).

Podczas mistrzostw sędziowie czasami dyskwalifikują zawodników za nieprawidłowości i błędy techniczne, dlatego też bardzo ważna w pływaniu osób niepełnosprawnych jest zasada prawidłowej symulacji ruchów zgodnie z danym stylem.

Klasyfikacja ogólna

• grupa 1- niewidomi i słabo widzący,

• grupa 2- głusi i niedosłyszący,

• grupa 3- amputowani,

• grupa 4- porażenia i niedowłady kończyn,

• grupa 5- inne uszkodzenia narządu ruchu (sm, rzs, dystrofie mm., usztywnienie stawów, deformacje),

• grupa 6- porażenia mózgowe.

WINDSURFING

• Jest to sport, który również może być uprawiany przez niepełnosprawnych, jeżeli tylko mają ogromne zacięcie i możliwości przystosowania sprzętu, czy zastosowania odpowiednich protez

• Przykładem tego może być Bogdan z amputacją prawej ręki. Specjalna proteza umożliwiła mu świetne surfowanie.

Przygoda Bogdana: Jego zacięcie i dobry humor, spowodowało ciekawą przygodę na plaży gdzie kąpały się dzieci. Właśnie przeszkadzały mu w trenowaniu, a warunki pogodowe były wspaniałe. Bogdan wpadł na pomysł: zdjął protezę i zanurzył się pod wodą w miejscu najbardziej zaludnionym. Nagle z przerażającym krzykiem wyskoczył z pod wody wymachując kikutem i krzycząc rekin, rekin!!! Wiadomo co było później, mógł spokojnie trenować.

---