Wychowanie fizyczne osób z niepełnosprawnością intelektualną
(upośledzonych umysłowo)

Definicja upośledzenia umysłowego

• Wg Kirajczyka

„upośledzenie umysłowe jest to istotnie niższy od przeciętnego w danym środowisku globalny rozwój jednostki z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie uczenia się ,przystosowania spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez czynniki dziedziczne, wrodzone, i nabyte po urodzeniu w tym socjalno-kulturowe wywołujące trwałe zmiany funkcjonowaniu OUN”

• Wg Grzegorzowskiej

• Oligofrenia

• otępienie

Definicje cd

Wg American Assocration on Mentol Retardation

„upośledzenie umysłowe odnosi się do istotnych ograniczeń w aktualnym funkcjonowaniu. charakteryzuje się ono sprawnością intelektualną znacznie poniżej przeciętnej, ze współistniejącymi ograniczeniami i w zakresie co najmniej dwóch następujących zdolności przystosowawczych porozumiewania się, samoobsługi, gospodarstwa domowego, kontaktów społecznych, korzystania z udogodnień publicznych, autonomii, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo, uczenia się szkolnego. wypoczynku i pracy”

• wg Pietrulewicza

„upośledzenie umysłowe związane jest z podstawowymi trudnościami w uczeniu się i realizacji pewnych wymagań życia rodzinnego"

Przyczyny upośledzenia umysłowego

• Czynniki dziedziczne (genetyczne endogenne

• Środowiskowe egzogenne

• Prenatalne

• Pariatalne

• Postnatalne

Przyczyny prenatalne

• Wiek matki

• Choroby infekcyjne matki

• Uszkodzenia radiacyjne, chemiczne i mechaniczne

• Zaburzenia metabolizmu

Przyczyny periatalne

• Mechaniczny uraz porodowy

• Zamartwica

Przyczyny Postnatalne

• Choroby zakaźne

• Zapalenie mózgu i opon mózgowych

• Urazy mechaniczne czaszki

• Zatrucia

Klasyfikacja upośledzonych umysłowo

W teorii i praktyce można spotkać różna rodzaje klasyfikacji i niepełnosprawności intelektualnej dokonywanych na podstawie różnych kryteriów, takich jak:

wg Kirejczyka:

• kryterium psychologiczne

• kryterium społeczne

• kryterium ewolucyjne

• kryterium lekarskie

• kryterium pedagogiczne

Klasyfikacja c.d.

Przez wiele lat w Polsce dawniej (przed 1968 r.) wyróżniano trzy stopnie niedorozwoju umysłowego:

• Głęboki - zwany Idiotyzmem

• Średni - zwany Imbecylizmem

• Lekki - zwany Debilizmem

Z dniem 1 stycznia 1968 r Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła czterostopniową klasyfikację upośledzenia umysłowego, zgodnie z którą upośledzenie umysłowa dzieli się na:

• lekkie

• umiarkowane

• znaczne

• głębokie

Stopień lekki

Iloraz inteligencji 55-69 w skali Wechstera

• Najczęstszy stopień niepełnosprawności

• Poziom intelektualny charakterystyczny dla 12 roku życia

• Brak różnic w wyglądzie zewnętrznym u dzieci (czasem otępienie wyrazu twarzy

Stopień umiarkowany:
iloraz inteligencji 40-54 w skali Wechslera

• funkcjonowanie intelektualne na poziomie 8-9 r.ż.

• procesy myślowo prymitywne (w tym m.in. upośledzenie pamięci). nieznaczny zasób słów

• działanie popędów* brak umiejętności przewidywania biegu zdarzeń

• trudności z nabywaniem reguł społecznych (lojalność, współdziałanie)

Stopień znaczny:
Iloraz inteligencji 25-39 w skali Wechslera

• poziom rozwoju intelektualnego 6-latkatka, dojrzałość społeczna dziecka w wieku 7-8 lat

• brak krytycyzmu i dużą sugestywność

• rozpoznają osoby znane od nieznanych

• objawy przywiązania ,sympatii antypatii

• ubogie słownictwo mowa często niezrozumiała

• rozumieją proste polecenia

Stopień głęboki:
iloraz inteligencji 0-24 w skali Wechslera

• poziom funkcjonowania odpowiadający 3 r.ż. osoby te żyją krótko

• rodzą się najczęściej zdeformowane fizycznie, z wadami narządów zmysłów i innymi chorobami

• zazwyczaj są zdolne do utrzymywania kontaktu emocjonalnego z opiekunem

W Polsce:

• Ogółem: ok. 380 rys.

• W stopniu lekkim: 75%

• W stopniu umiarkowanym: 12%

• W stopniu znacznym: 8%

• W stopniu głębokim: 5%

Odchylenie standardowe	Stopień upośledzenia	I.I. wg WECHSLERA
>=-1	Rozwój niższy niż przeciętny (dolna granica normy)	85-110
Od –1 do –2	Rozwój niższy niż przeciętny (górna granica normy)	70-84
Od –2 do –3	Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim	55-69
Od –3 do –4	Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym	40-54
Od –4 do –5	Upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym	25-39
<-5	Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim	0-24

Klasyfikacja c.d.

American Association on Mentol Retardation poprzednią klasyfikacje zastąpiło klasyfikacją upośledzeń dokonaną na podstawie rodzaju wymaganej przez upośledzonego pomocy:

• Okresowo

• Ograniczona

• Rozszerzona

• Kompletna

Klasyfikacja niepełnosprawności intelektualnej ze względu na zakres wymaganej pomocy

Okresowa - pomoc udzielana przejściowo, sporadycznie: np. w przypadku utraty pracy lub wystąpienia problemów zdrowotnych

2) Ograniczona - pomoc udzielana regularnie przez dany okres:
np. podczas organizacji szkolenia zawodowego

3) Rozszerzona - pomoc udzielana regularnie (nie jest
ograniczona w czasie i miejscu)

4) Kompletna-pomoc o wysokim stopniu intensywności,
udzielana stale: zabezpiecza życie osoby niepełnosprawnej

Konsekwencje niepełnosprawności intelektualnej

• zaburzenia myślenia, mowy

• zaburzenia uczuć wyższych

• osłabienie sfery wolicjonalno - dążeniowej

• niższy poziom inteligencji

• obniżenie sprawności motorycznych

• utrudnione: zdobywanie wiedzy, możliwości kształcenie się w raźnych kierunkach, wybór zawodu

• brak umiejętności dostosowania się do nowych warunków

• większa podatność na choroby, wypadki

• często brak samodzielności

• Wady somatyczne, rozwojowe

• Różnice w rozwoju Intelektualnym w porównaniu z rówieśnikami

• Niezdolność do radzenia sobie z problemami i strasami

• Prawie całkowita zależność od innych w zakresie bezpieczeństwa

• Potrzeba opieki i nadzoru

• Zwiększające się poczucie niepewności w miarę rosnących trudności, w obcowaniu ze środowiskiem społecznym i otoczeniem fizycznym

• ograniczenie możliwości doświadczania i przezywania różnych sytuacji, na podstawie czego osoby upośledzone mogłyby kształtować swoje stosunki z innymi osobami i podnosić swe sprawności na wyższy poziom

• Poziom rozwoju cech motoryczny u chłopców lekko upośledzonych umysłowo można zwiększyć w ciągu jednego roku szkolnego, w wyniku dodatkowych ćwiczeń prowadzonych w szkołę i poza nią

Rozwój fizyczny tych dzieci jest utrudniony wskutek występujących zróżnicowań w budowie ciała :

• deformacje klatki piersiowej),

• końsko-szpotawa budowa kolan i stop

• dysplastyczna budowa głowy: makrocefalia i mikrocefalia

• wrodzone zwichnięcia stawu biodrowego

• rozszczepy kręgosłupa

• przepukliny rdzeniowe

Zaburzenia somatyczne c.d.

• wady postawy

• wzmożone lub osłabione napięcie mięśniowe

• schorzenia reumatyczne

• Ataksja( zespół objawów określający zaburzenia koordynacji ruchowej ciała Atoteza powolne nierytmiczne mimowolne ruchy szczególnie nasilone w odcinkach kończyn)

• wrodzone wady serca enuresis, epilepsja

• upośledzenie narządu wzroku i słuchu

NAJCZĘSTSZE ZABURZENIA RUCHOWE:

• Parantonia

• Synkinezja

• zaburzenia procesu laterallizacji
  zaburzenia koordynacji ruchowej

• Nadpobudliwość ruchowa: natręctwa ruchowe, ruchy przymusowe

• trudności z utrzymaniem równowagi, ruchy kołyszące

• Obniżenie sprawności manualne)

• W sterze wegetatywnej:

• zaburzenia łaknienia, snu, moczenia

Metody rewalidacji osób z niepełnosprawnością intelektualną

• Metoda ośrodków pracy

• Metoda wzmocnień pozytywnych

• Metoda Weroniki Sherborne

• Muzykoterapia

Metoda ośrodków pracy

Stosowana w klasach niższych dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim (czasem również w stopniu umiarkowanym)

Cel: przygotowanie do życia, w szczególności społecznego

Założenia :

• w nauczaniu należy wykorzystać zainteresowania dziecka

• materiał do nauczania należy czerpać z otaczającego środowiska

• nie należy nauczać oddzielnych przedmiotów, ale podawać wiedzę o wybranych zjawiskach z otoczenia

• obserwacja, kojarzenie i ekspresja jako podstawowe etapy organizacji pracy

Metoda wzmocnień pozytywnych

• Stosowana u osób o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności Intelektualnej

• Behawiorystyczna koncepcja sterowania zachowaniem: modyfikacja warunków i czynników środowiska zewnętrznego

• System nagród i kar; wzmocnienie natychmiast po wykonaniu zadania

• metoda kolejnych przybliżeń – podzielenie drogi wykształcenia pożądanego zachowania na krótkie etapy

• wytworzenie „nawyku odnoszenia sukcesów"

• cel: uzyskanie nagrody

• nagradzanie według stałych odstępów czasowych lub według stałych proporcji

BŁĄD: opóźnione wzmocnienie

Metoda Weroniki Sherborne

• Praca z dziećmi z zaburzeniami intelektualnymi motorycznymi , emocjonalnymi i trudnościami w nawiązywaniu kontaktów społecznych

• Metoda „ruchu rozwijającego” ruch w formie zabawy

• Zajęcia grupowe :dzieci +ich partnerzy

• Dziecko wykonuje ćwiczenia bez żadnego przymusi zewnętrznego –eliminacja czynników stresujących (nakaz przymus strach obawa oraz rywalizacja)

1. Ruch prowadzący do poznania własnego ciała

2. Ruch kształtujący zwózek jednostki
   z otoczeniem fizycznym

3. Ruch prowadzący do wytworzenia związków interpersonalnych

4. Ruch kreatywny

• Rozwijanie świadomości własnego ciała i osobowości

• Rozwijani kontaktów z innymi ludźmi

• Rozwijanie „języka ciała"

Wskazania metodyczne do lekcji WF

• Zajęcia w grupach od 2 do 8 osób (w szkole), w domu jedna osoba z terapeutą

• Za zajęciach muszą być wykorzystywano przyrządy pomocnicze (piłki ,chorągiewka)

• Nauczyciel powinien posiadać dużą wiedzę na temat metod postępowania z dziećmi upośledzonymi umysłowo

• Nauczyciel powinien dobrze znać dziecko oby dostosować na do jego potrzeb i możliwości

• Każde dziecko posiada swój indywidualny program nauczania (w zależności od towarzyszących osób)

• dobrze wykonane ćwiczenie powinno być nagrodzone (woda do picia, cukierki )

• dziecko podczas ćwiczeń nie może odczuwać bólu