STRUKTURA JA (cd.poprzedniego)

3 podstawowe aspekty Ja:

• Poczucie tożsamości osobistej: kim jestem jako osoba? Napotykamy na duże kłopty, jak zdefiniowac nie przez społeczne? Wtedy staramy się podkreslac to,c o nasz odróżnia od innych, czyli to co uważamy za unikatowe. Aczkolwiek jest ona natury subiektywnej.

• Czasem zdarza się utrata/zanik tożsamości np. podczas masywnej amnezji, co pociaga za sobą mnóstwo dramatycznych konsekwencji życiowych. Czasem jest to związane z pełnieniem pewnych ról: po drugiej wojnie światowej, jeden pilot-poliglota został wysłany do Francji jako szpieg, ale jego rolą było udawanie człowieka głuchoniemego, prostaka, który niczego nie rozumie. Wielokrotnie mimo to torturowano i aresztowano go, nie wydał się jako agent. Po wojnie okazało się, ze ma problemy z tożsamością: lata pełnienia innej rolispowodowały głebokie zmiany w tożsamości i trudnosci z odzyskaniem jej

• Poczucie kontroli i podmiotowości (dla wiekszości ważne, ale niektórzy z tego rezygnują)

• Ci, którym na tym zależy, to po utracie jej jest to traumatyczne doświadczenie. Specjaliści od terapii rodzin wynika z uprzedmiotowienia innego człowieka/partnera (najczęściej dotyka to kobiety).

• Problemy płci: jednym z b.waznych problemów dot. seksu jest uprzedmiotowienie. Znów częściej dotyka to kobiety niż mężczyzn.

• A czy zwracamy uwagę, czy innych ludzi traktujemy jak podmioty czy przedmioty? Dzieci wysyłane ze śmieciami: często „urządzenia” do wynoszenia śmieci.

• Poczucie odrębności i indywidualności, czyli przekonanie że jest się osobną częścią świata i ze mamy do dyspozycji swój własny, nietykalny obszar swiata (sfera intymności,prywatności) - jest zróżnicowane kulturowo. Ale zalezy nam aby nasza prywatnosć była respektowana przez innych ludzi.

• Ludzie bardzo źle znoszą doświadczenie naruszenie prywatności własnej, ale za to równie wiele ma doświadczenie w naruszaniu prywatności innych (czytanie smsów partnera). I ludzie uważają to za naturalne że mogą naruszyć intymnośc innych - dzieci, partnerów, sąsiadów… a sami są okropnie oburzeni i źle się czują, gdy to w ich prywatnoć ktoś wkracza

• Facebook: ludzie dobrowolnie oddają swoją prywatność w imię „lajków” Ale co to znaczy? Sukces fb polega na docenieniu poszukiwania przez ludzi bliskości, gdyż czują się oni samotni. Dziwny sposób ale skuteczny.

Rozumienie Ja:

Czy istnieje jakieś proste, rozsądne i interesujące sposoby patzrenia na Ja?

William James „Zasady Psychologii” pod koniec XIX w jeden rozdział poswięcony wyjasnieniu Ja. Troszkę zapomniany ale bardzo interesujący sposób myślenia.

• Szerokie pojęcie Ja - wszystko co uważamy za „moje”. Czyli nie tlyko własna osoba(fizyczne Ja), ale też inne stany, rzeczy i procesy.

• Dla zrozumienia Ja empirycznego niezbędne jest 3 aspektów Ja:

• Składniki Ja (struktura)

• Uczucia związane z Ja

• Działania motywowane umacnianiem lub ochroną Ja (aktywność)

• Ogłoszenie na klatce schodowej o zaginionej lalce dziewczynki. James by powiedział, ze lalka jest jej części Ja i to ważna częśc, bo dziecko zadaje sobie sporo trudu aby j znaleźć. ALE traktuje przedmiotwo : zaginęła lalka a nie zgubiłam lalkę.

Składniki Ja:

• Ja materialne: przede wszystkim częśc materialna

• Ciało, ale w nierównym stopniu - niektóre części są bardziej nasze! Głowa bardziej niż plecy, ręce bardziej niż nogi. Ale to uzaleznione też czy ktoś np. jest panistą albo piłkarzem. Przyzwolenie na to, gdzie może nas dotknąć obcy człowiek? Po plecach może poklepać, mimo że nie lubimy. Za to pogłaskanie po brzuchu już nie.

• Ubranie, przedłużenie ciała, ale też w nierównym stopniu (ulubione rzeczy). Te których nigdy nie założymy mimo ze nowe vs. takie których nie możemy wyrzucić bo są nam tak bliskie choć zniszczone.

• Rodzina, także w niejednakowym stopniu. Dzielenie jedzenia na talerzu w restauracji która daje wielkie porcje w Sopocie. Obserwacja: istnieje systematyczność - najlepsze kąski + piwo ojciec, potem dziecko a na końcu mamusia. Albo świadomość, kto jest nam bliższy w rodzinie.

• Dom/mieszkanie, różne cenne przedmioty. „nie siadaj tam, bo to jest mój fotel/miejsce”

• JA społeczne: uwzględniające relacje z innymi ludźmi i przynależność do grupy

• Wiele twarzy na użytek różnych grup społecznych - Przynależność do różnych grup oznacza, ze musimy nauczyć się w każdej z nich funkcjonować specyficznie. Mało prawdopodobne aby człowiek w każdej roli społecznej był taki sam. + dbamy o to, aby tych twarzy nie pomylić!

• Szczególnie ważne te aspekty JA, która związane są z grupami odniesienia, z grupami znaczącymi - te o których bardziej niż o innych mówimy „my”

• JA społeczne dla najbliższej osoby decydujące, czyli oczekiwania formułowane pod naszym adresem. Badania nad nami w oczach bliskiej osoby. Jak ludzie sobe wyobrażają, co inni myślą na ich temat. Co myśli o Tobie Twój przyjaciel, czego oczekuje? Bardzo często mamy błędne oczekiwania nt. tego, co ważne osoby od nas oczekują. Ale niezależnie od ich prawdziwości, organizujemy wg tych wyobrażeń nasze zachowania. Sytuacja kiedy małżenstwo spacerowało codziennie bo oboje byli przekonani, że druga strona to uwielbia, a oboje nienawidzili. (Jennifer Catbur?)

• JA duchowe: odwołuje się do sfery psychicznej człowieka

• Ktoś, kto w nas myśli. Chodzi o dyspozycje i procesy psychiczne, które mogą być przemiotem wglądu, samoobserwacji,samokontroli. Tzw. wola wola/wewnętrzna motywacja. Sfera autonomicznej psychiki, w której rozgrywają si pewne problemy zw. Z samokontrolą.

Uczucia związane z Ja:

• zadowolenie z siebie vs. dyssatysfakcja.

• Ogólnie biorąc samopoczucie aktywizowane jest zawsze, gdy aktywizowane są ważne aspekty Ja. Każdorazowe uruchamianie afektu.

• uczucia nie muszą być jasno powizane ani z aktualnymi doświadczeniami ani też z wew.kryteriami, są w znacznej mierze aprioryczne.

• Badania nad zjawiskiem: nerwica niepowodzenia u polskich dzieci. Zgeneralizowane przekonanie, że nie mają powodu do tego, aby cenić siebie samych. Spróbowali sprawdzic, czy jeśli dzieci będą systamtycznie doświadczać sukcesów, czyli zaprzeczających przekonaniu o bezwartościowości, czy będzie jakaś znacząca zmiana? NIE!

• Bardzo rzadko zdarza się aby wybitni uczeni byli dobrymi uczniami. Najczęściej kariery szkolne były pełne niepowodzeń, nic nie zapowiadało że będą wybitnymi postaciami na arenie światowej. Co ich łączy? Różnie w życiu bywało, ale od zawsze wiedzieli, ze jeśli coś zechcą zrobić to zrobią, ze stac ich na wszystko, tylko nie zawsze im się chciało. Czyli żyli w przekonaniu, że mają powody aby cenić siebie.

Działania związane z Ja:

• Ochrona JA

• Umacnianie i rozwijanie JA

• 3 ukierunkowania ochrony i umacniania

• Ciało - strona materialna - dbanie o zdrowie, życie, itp.

• Życie spoelczne - naśladownictwo, zabawa, rywalizacja, poszukiwanie szacunku i dążenia do zaznaczenia się wśród innych

• Życie duchowe - dbanoie o rozój moralny, intelektualny, rozumienie samego siebie

SAMOOCENA

W USA powstało stowarzyszenie „na rzecz dobrej samooceny”, tworzą fora i rekomendacje, co zapewni nam jej polepszenie lub uchroni przed jej utratą. Burzliwe, ale bardzo płytkie dyskusje. Traktuje się tam samoocenę jako zjawisko monolityczne i zrozumiałe. Ale dlaczego ludzie tak fanatycznie pragną tej wysokiej samooceny?

• Szczegółowa: ocena siebie ze względu na rozmaite kryteria oceniające, w czym jestem dobry, co umiem a czego nie umiem.

• Globalna: skala, ogólnie rzecz biorąc jestem zadowolona z siebie(tak/Nie), czyli zgeneralizowana ocena siebie samego. Ale problem: czy istnieje korelacja miedzy samooceną szczegółową a globalną? Zdumiewająco niska! Możemy oceniac się pod każdym względem źle, ale być zadowoleni bardzo z siebie i odwrotnie niestety też.

• Jawna: samoocena wyrażana wprost, sądy wartościujące na swój własny temat.

• Ukryta/utajona: (aleksandra Filip-Jankowska „samoocena autentyczna”). Jak to zmierzyć? Litery w alfabecie - jeśli pozytywna to wybieramy litery od naszego imienia/ powierzchnia podpisu - ale korelacje między jawną a ukrytą samooceną też dosyć niska. Która wiec z ocen jest bardziej autentyczna?

• Podatna na zranienie (niepewna): niektórzy pewni a inni niepewni zadowolenia z siebie. Ludzie o takiej samoocenie mają wyraźną tendencję do unikania sytuacji, które mogą mieć znaczenie diagnostyczne. Tworzą więc całe zbiory strategii, aby tego unikac np. wirtuoz pianistyczny który nie może tego pokazac, bo ma sparaliżowaną rękę. Wiele paraliżów to techniki unikania diagnozy.

Korelaty pozytywnej samooceny (Tesser, Solomon i inni)

• Właściwie można powiedzieć, że korelują z nią wszystko

• Np.: lepsze osiągnięcia życiowe, wyższa motywacja osiągnięć, większa wytrwałość, sprawniej funkcjonują spoelcznie, wewnetrzny LOC, lepsze samopoczucie, są zdrowsi, odporniejsi na stres, ….

• Silniejsza potrzeba aprobaty społecznej!!!!!! A niby powinna być niska. Być może więc - część tego co my nazywamy samooceną - jest tylko w dużej mierze to autoprezentacja. To współwystępuje, ale nie wiadomo, czy na siebie wpływa jakkolwiek.

• A może im lepiej sobie radzimy w życiu, tym mamy wyższą samoocenę a nie odwrotnie?

Samoocena a wielka piątka: Badania ponad 300 tys osób: tylko korelacja dotycząca naurotyczności pozwala cokolwiek wnioskować

Problemy z samooceną jako cechą

• Rozkład samooceny w populacji polskiej: prawie wszyscy są po stronie wysokiej samooceny. Średnia europejska jest powyżej 33 punktów, a max to 40.

• Badania holenderskie: jak oceniamy szefów vs siebie samych. Szef prawie normalny rozkład, a Ja przesunięcie znów w stronę pozytywności

• 90% osób badanych (USA i azjaci) że pod każdym badanym względem, lokuja się w pierwszych 10%, czyli że są najlepsi. Te wyniki pokazują,że badania porównujące wysoka i niska samooceną, to tak naprawdę porównania bardzo wysokiej vs wysokiej.

Samoocena jako proces:

• Dwa mechanizmy

• Autowaloryzacja - dążenie do utrzymywania i polepszania mniemania o sobie (częstsza i bardziej podatna na badaia)

• Autoweryfickacja - dążenie do trafnosci sądu na swój własny temat

Autowaloryzacja:

• Cechy ważne to zalety, cechy nieważne to wady - gdy każemy ustalić hierarchię naszych cech.

• Pochlebne sądy na swój własny temat - najpowszechniejszą strategią jest „a ja..” gdy ktoś mówi coś na swój temat. „bo ty zawsze..” - druga równie powszechna strategia. Perfidny, bo zawiera 2 informacje, bo ty w odróżnieniu ode mnie zawsze… pokazywanie własnej wartościowości odwołując się do porównań

• Tendencyjne zniekształcenia pamięci - łatwiej nam przypomniec sobie sukcesy niż porażki.

• Przekonanie, że jest się lepszym niż przeciętny (pod każdym względem )

• Pławienie się w cudzej chwale - Cialdini: dzwonił wieczorem do swoich studentów i mówił im, że przeprasza, ale nie miał okazji być na meczu jakiejś druzyny i prosił o wynik tego meczu. Jeśli drużyna wygrała - wygraliśmy dzisiaj! Ale jeśli przegrali - to że oni przegrali.

• Faworyzacja grupy własnej i deprecjacja grupy obcej: przekonanie że jestem wartościowym członkiem wartosciowym grupy jest przyczynkiem do dobrego mniemania o sobie. Ile w tytułach gazety pojawia się słowo „polski”? Akcentowanie ze dobrodziejstwa na świecie są w dużym stopniu naszą zasługą. Np. odkrycie polskich uczonych wróbla sprzed 30 tys mln lat, a ten wróbel był polski a w Usa odruch wymiotny na słowa „Ameryka”. W filmach amerykańskich wikszosc przestępców ma obcobrzmiące nazwiska. Zjawisko uniwersalne więc. Przed wejsciem do UE badanie naszego podejścia do innych narodów. Ile mają wad a ile zalet? 30 narodów. Polacy oczywiście mają prawie same zalety. Pozytywna też, ale nie az tak, to proporcja dotycząca narodów zachodniej europy. Natomiast przedstawiciele europy wschodniej mają więcej wad niż zalet. Ale 4 - cyganie, żydzi, arabowie i mieszkancy bałkanów- prawie tylko wady.

• Autoprezentacja - Szmajke. Mamy skłonność do wywierania wpływu na innych w taki sposób, aby Ci inni nabrali dobrego mniemania. Ale Ci inni nie dają się łatwo nabierać. Autoprezentacja jest zawsze skuteczna w stosunku do autoprezenterów! Polepsza mu się samopoczucie, itd.

Po co ludziom wysoka samoocena?

• Miara społ. Uznania, socjomer (wojcieszke, doliński, Leary) - dostarczamy sobie przekonań o sobie poprzeez innych

• Detektor odchyleń w funkcjonowaniu(Fila-Jakowska, itd.) - pokazuje że wszystko ze mną jest w porządku

• Monitorowanie zasobów (lachowicz) - bo to dowód na to, że mamy duże zasoby

• Zabezpieczenie przed stresem i lękiem (pyszczyński, salomon i in), szczególnei przed lękiem przed śmiercią

• Utrzymanie dobrego nastroju (Wojcieszke, Tesser)

Autoweryfikacja (badania Malewskiego „o zastosowaniach teorii zachowania): sympatia dla źródła ocen

• Ludzie niekoniecznie musza dążyć do lepszego mniemania o sobie, tylko do trafnych sądów na swój temat

• Np. jak powiemy osobie o niskim wzroście ze chłop jak dąb to rozśmieszymy, ale jeśli powiemy coś jakby urosłej, to sprawimy przyjemność

• Czy człowiek, który dostarczył nam informację pozytywna/negatywna zasługują na sympatię?O dziwo często Ci z negatywną uważali, ze jest godny sympatii jeśli miał naprawdę niską samoocenę! Jeśli dobra samoocena to tylko pozytywna si podobała. Ale przy niskiej pozytywne tez dobrze wpływały.

JA jako przedmiot obserwacji:

• JA jako podmiot - ja jako przedmiot. Wbrew pozorom podmiotowe podejście ma bardzo krótką historię - dopiero na końcu średniowiecza.

• JA - późne odkrycie - średniowiecze. Igor Kon stwierdził, zę to związane z rachunkiem sumienia (spowiedź) wśród religii chrześcijańskiej.

• Pierwszy autoportret Cavaraggio (1573-1609), ale to był zbrodniarz ścigany za zbrodnie. Póki się ukrywał, to malował te te autoportrety. Kiedy został ułaskawiony przez papieża, to wtedy facet przestał malowac te portrety.

• Wiliam McQuire (jedyny jego talent to do zdobywania pieniędzy na badania ): dostał grant na badania i miał problem z ich spożytkowaniem. Kupił kilkanaście tys urządzeń właczajacych się automatycznie na ludzki głos i to rejestrowały w setkach miejsc w USA. + program komputerowy który będzie wychwycał kluczowe słowa

• Większość to były opisy a nie oceny.

• Opisy dystynktywne, czyli odróznianie się od sąsiada, itp.

• Tylko 7% zawierało ewidentne samooceny.

• Czyli ludzie w naturze tak często się nie oceniają jak mysleliśmy. Być może ten fanatyczny stosunek do samooceny jest produktem psychologów? Bo zwykli ludzkie takiej obsesji w codzienny życiu nie mają.

ZMIANA PSYCHOLOGICZNA

Bla bla bla Możliwość zmian zalezy od tego, gdzie nasza uwaga się krystalizuje (dyskusja czytelniczek „Przyjaciółki)

Dwa ukierunkowania, które ze soba koegzystują mimo sprzeczności:

• ALE nie dotyczą one tego samego przedmiotu naszego zainteresowania. Nie istnieje system nastawiony tylko na zmianę, ale za to istnieją systemy nastawione tylko na podtrzymanie. Najczęściej jednak są to zbalansowane mechanizmy.

• Nastawienie na podtrzymanie istniejącego stanu rzeczy (stabilność, obrona status quo)

• Znane jest wyraziste i jedyne słuszne (a nawet za słuszniejsze niż inne). Bronią stanu, bo jest klarowny i słuszny

• to co znane i powtarzane jest subiektywnie pewne i przewidywalne

• jest bezpieczne - redukuje niepokoje, niepewnoć, lęk

• jest wygodne, bo towarzysza temu dobrze sprawdzone programy działania. Wiemy wic, jak się zachowywać w związku z tym stanem rzeczy

• To co jest dobrze znane, może też być nudne - ma małą wartość stymulacyjną

• Im bardziej jest coś utrwalone, tym bardziej jest: uproszczone (uschematyzowane), zamknięte i nietolerancyjne na zmiany/odmienność

• Zamknięty i sztywny umysł niedopuszczajcy informacji mogących podważyć istniejący porządek, który coraz bardziej też ubożeje.Zmiany degeneracyjne mózgu gdy nie dopływa nowa, znacząca stymulacja. Mózg musi być intensywnie intensyfikowany z zewnątrz, bo inaczej zaczyna się denenerowac i rutynizować:

• skrajna schematyzacja

• skrajna absolutyzacja (jest niezastępowalny)

• skrajna nietolerancja odmienności (niewielka zmiana od schematu nietolerowana)

• punktowe (czarno-białe)ujmowanie rzeczywistości

• ubogie bodźce wyzwalające reakcje (gej): młoda kobieta miała problem z żydami, rozmawiajaca z izraelskim żydem-naukowcem. Rozmowa dotyczyła dziwaczych rzeczy, np. Wy Żydzi jesteście właścicielami wszystkimi banków na świecie. Pewnie niektóre teraz, ale to korporacje narodowe. No okej, jeśli nie właściciele to wszyscy menadżerzy. No ale rachunek prawdopodobienstwa wyklucza to. No okej - jeśli nie menADŻEROWI TO NA PEWNO KLIENCI! Ogólnie było to bardzo negatywne. Reakcje niepoprzedzone jakąkolwiek refleksją.

• Ekstremizmy i dogmatyzm: to wszystko jest proste nasze/obce, dobre/złe, czarne/białe.

• Co sprzyja nastawieniu na stabilność?

• Bezrefleksyjność (Langer) np. pod wpływem silnej emocji, zmiany emocji, replikowania procedur. Pasterz miał 12 krów i 15 owiec. Po opowiastce pytano się, ile lat miał pasterz? 27

• Trening autorytarny (Adorno) czyli typ socjalizacji. Jaki był mechanizm ekspansji faszyzmu niemieckiego? Socjalizacja oparta na przymusie, karze i autorytecie + brak kwestionowania decyzji pochodzących od autorytetu(władza), była wówczas powszechna. Ten typ zwalnia ludzi od myślenia, funkcjonowanie w oparciu o sterowanie zewnętrzne.

• Niski poziom wykształcenia (Jakubowska): ludzie którzy nie widzieli żadnej potrzeby dalszego uczenia się i zdobywania wiedzy o świecie (a nie szczebel edukacji)

• Niski poziom inteligencji (Jakubowska)

• Silny lęk jako cecha (Malewski)

• Nastawienie na zmiany - innowacja, dezintegracja, poszukiwanie nowości

• Czy człowiek ma skłonności do neofilii (zmian)? Wśród z ssaków naturalną skłonnością jest dążenie do nowości. Jeśli brak nowych bodźców, to same zaczynają je produkować. ALE można zahamować tą tendencję, czyli oduczyć dzieci poszukiwania nowości.

• Zmiany wewnątrzosobnicze - zmiany zewnętrzne - czy to jest alternatywa? Jeśli nie ma czynników zewnętrznych, to zaczynamy produkować czynniki wewnętrzne np. intensywne zwidy lękowe u dzieci, gdy ubogie środowisko zewnętrzne, szczególnie wieczorami

• Zmiany chwilowe - zmiany trwałe: czy istnieją mechanizmy podtrzymujące zmiany?

• Zmiany symboliczne - zmiany praktyczne: jeśli mamy trudności z realizacją, to uciekamy się do zmian symbolicznych. Np. co robią rodzice śmiertelnie chorych dzieci? Albo np. znalezienie opiekunki, ośrodka gdzie dziecko mogłoby się uczyć, itp. Albo tacy którzy się modlili, dawali pieniądze na msze w intencji.

• Człowiek jako sprawca (agent) zmiany vs. człowiek jako obiekt (przedmiot) zmiany. Czasem role oddzielnie albo razem

Ukierunkowanie zmian- zachowania

• Powtarzanie związków czasowych: mycie rąk, wycieranie butów, itp. (Pawłow) pozwala nabyć nawyki.

• Wygaszanie - eliminacja zachowań przez brak wzmocnień np. ignorowanie błazna przez dostarczanie mu przekonania że to nie działa. Procedura dosyć bezwzględna i wymagajaca mega cierpliwości (matka dziewczynki kładącej się w kałuże w Tel Avivie). Rodzice często to robią, ale tylko kiedy inni nie obserwują.

• Modyfikacja awersyjna (kary, leki wywołujące wymioty i mdłości na obgryzanych paznokciach, strzelające gumki na przegubie gdy mamy ochote na obgryzanie-terapia gumkowa)

• Zapowiedź kary - ostrzeżenie o radach skuteczniejsze od samego mandatu (czyli kary)

• Modelowanie: eksperyment Bennington Theodore Newcomba dot. Głosowanie:

• Prestiżowy college dla dziewcząt - głównie córki bogatych konserwatystów amerykańskich

• Pierwsze badanie - wybory prezydenta amerykańskiego i potem drugie badanie 4 lata później przy ponownych wyborach. Wtedy w wyborach kandydaci przedstawiali 3 orientacje.

• 1: wygrywał republikanin, a najrzadziej komuniści. Na 4: najrzadziej na republikanina, najczęściej na demokartę a istotnie częściej na komunistę.

• Przebywanie w atmosferze powielającej pewne zachowania, następuje ich modyfikowanie

• Rywalizacja: skinhead vs. punk. Byli skrajnie odmienni od siebie, żeby ich nie pomylić podczas wojny. Skończyła się, kiedy nikt już nie umiał odróżnić jednego od drugiego. To samo dotyczy partii politycznych w procesie rywalizacji. Przejmują od siebie wzorce zachowania i traca swój specyficzny charakter!

• Podobieństwo zachowań wzmaga sympatię (Deutsch, Kulesza). Jeśli ktoś coś mówi do nas i wykonuje gesty, to gdy będziemy kopiowac jego zachowaie, to pojawią się 2 efekty: będzie robił to coraz częściej oraz będzie on nas lubił.

Ukierunkowanie zmian - opinie, postawy, przekonania

• Zachowanie sprzeczne z postawami np. nakłonienie kogoś aby palący papierosy wygłaszał pogadanki antynikotynowe/ albo antysemitę do przekonywania o zaletach Żydów

• Eksperyment Festingera nad kłamstwem (pieniądze za kłamanie): nie tylko lepiej kłamali, ile nabierali przekonania ze te nudno zadanie w rzeczywistości takie nudne to nie było. Ale ma to swoje ograniczenie (poniżej)

• Eksperyment Linder, Cooper i Jones

• Badani pisali wypracowania pochwalające prawo ograniczające wolność słowa

• Dostawali za to 50 centów albo 2,5 dolara

• Zadanie dawało lub nie dawało wolnosci wyboru badanym (mogli lub musieli)

• Przy braku wyboru lepiej 2,5 dolara, a przy wolnym wyborze przy 50 centach

• Hipoteza Festingera działa tylko przy wolności wyboru

• Perswazja: różnorodnośc + ilość argumentów

• Mało efektywna gdy argumentacja jednostronna np. tylko zalety - wywołuje to opór, podejrzenie o manipulację. Im większa presja argumentów, tym większy opór.

• Argumentacja dwustronna (prawdopodobnie najlepsze piwo - wcześniejsza reklama że najlepsze piwo wywoływała opór - i zaczęło działać/ reklama hiszpańskiej restauracji można zjeść najgorszy na świecie befsztyk, a tymczasem przy niej wieczna kolejka po ten befsztyk.)

• Sprawa liczby argumentów w przypadku argumentacji dwustronne (eksperyment M.Wankego a kupowanie BMW): w badaniu przekonywano ludzi agrumenty 3 pozytywne i 3 negatywne vs. 7:7)

• Gdy 3 to przeważały argumenty pozytywne, gdy 7 to przeważały negatywne (ale niewiele) - chodzi o zapamietywanie

• Zainwestowane koszty: Eksperyment Aronsona i Milla nad inicjacją

• Grupa kontrolna + umiarkowana inicjacja+wymagająca. Zależność midzy inicjacją a oceną uczestników dyskusji (Ci co ostro się wyróżniali) i samej dyskusji (schodkowo).

Ukierunkowanie zmian - emocje

• Regulacja nastroju - techniki poprawiania i pogarszania nastroju (na ogół przynosza efekty krótkotrwałe)

• Mechanizm samej ekspozycji (Zajonc): stosunek emocjonalny może zależec od tego, jak często się z tą rzeczą kontaktujemy. Coraz bardziej pozytywne/mniej negatywne. Zakupy na allegro rzeczy na którą nas nie stać - ciagłe ogladanie zakładki z tą rzeczą - i w koncu kupno. To jest sukces internetowego handlu, bo wiele razy się temu przyglądamy. Normalne sklepy są mniej ekonomiczne i wygodne pod tym względem.

• Systematyczne odwrażliwianie np. akrofobia

• Ekspozycja wyobrażeniowa

• Mniej skuteczna niż ekspozycja naturalna

• Niechęć przed wyobrażaniem sobie sytuacji wzbudzających silne emocje

• Uskrajanianie emocji przez samo myślenie

• Prezentacja człowieka (film) jako sympatyczny lub niesympatyczny (dwie grupy)

• Połowę badanych proszono aby myśleli o tym człowieku, czy jest dobrym kandydatem na partnera; druga połowa rozwiązywała silnie angażujące zadania

• Jak oceniali? W obu wypadkach doszło do przesunięcia w kierunku skrajności. Symaptyczny - bardziej sympatyczny a gbur bardziej gburowaty.

• Procesy uodpornienia na stres - autoinstrukcje np. kiedy zaczynasz się bać - zatrzymaj się; spodziewaj się, że lęk ejszcze wzrośnie; nie próbuj wyeliminowac lękum wystarczy żeby nie wzrósl, itd.

Warunki zmian:

• Niezadowolenie ze status quo - prawdziwe ale niekonkretne. Potrafią podejmowac tez próby, kiedy sa zadowoleni!

• Wymagania (oczekiwania) ze strony innych np. podczas terapii alkoholowej że mamy stawiac stanowcza granicę niewpuszczania alkoholika do domu, nie będziemy rozmawiać. Albo ćpun: ćpaj jak umrzesz, rób co chcesz. ALE intensywność tych wymagań jest czynnikiem sprzyjającym

• Wyobrażenie alternatywnego, lepszego stanu rzeczy

• Przekonanie o skuteczności osobistej (wpływie, kontroli) bezwzględnie wymagane!!! Np. mogę rzucić palenie w każdym momencie, jak tylko zechcę.

• Dodatni bilans emocjonalny! Jeśli cierpimy to wcale nie chcemy zmieniać.

• Zdolność tolerowania porażek - zmiany zwiększają prawdopodobieństwa niepowodzenia.

• Wsparcie społeczne

Zmiany pozorne:

• Formy pseudorozwoju:

• Fiksacja - nie ma rzeczy ważniejszej od…/ albo to albo nic/ Nicea albo śmierć np. zabijanie kogoś, bo ona go nie chciała…

• Testowanie siebie - nieustanne sprawdzanie, ile jestem wart. Często powód tragedii ludzkich.

• Pokazywanie innym - ja Wam pokażę! Jest to forma uzależnienia od innych, mało autonomiczne

• Konsumpcja - grodzanie lub zużywanie rzeczy

• Eksploatowanie samego siebie - pracoholicy

GROMADZENIE WIEDZY PSYCHOLOGICZNEJ

Po co gromadzi się wiedzę psychologiczną?

• Aby zrozumieć zachowanie jednostki, poradzić z konkretnym problemem np. agresywność u własnego dziecka albo kłamanie.

• Aby zrozumie zachowania w populacji np. tendencje do narzekania u Polaków. Człowiek z ulicy - jakby było im dobrze, to by nie narzekali. Patologizacja dyskursu społecznego/politycznego.

• Aby modyfikować zachowania własne i cudze np. szefowie szkolą się jak wycisnąć ze swoich pracowników jeszcze więcej.

• Aby przewidywać zdarzenia

METODY BADAŃ

Wszelka wiedza psychologiczna zaczyna się od obserwacji ludzi.

• Metoda obserwacyjna (po oczach; pani jest psychologiem, to pani od razu wie). Pół biedy gdy ludzie z ulicy, niestety część psychologów też w to wierzy.

• Jasny cel obserwacji: obserwujemy np. wskaźniki napięcia, zachowania a nie jak ktos wygląda + jak wygląda sytuacja. Skąd wiedzieć jakie są objawy napięcia? Najpierw poczytać a potem pójść do poczekalni u dentysty I jeszcze w 10 miejsc. Ale też trzeba uważac na specyficzność doboru grupy - dzielnica Leśnica a czytanie książek vs. czytelnicy na rynku wrocławskim + trzeba je skonfrontować z cudzymi obserwacjami

• Metody samoobserwacyjne

• Dzienniczki, samoopisy, autobiografie:

• problem perspektywy aktora(wewnętrzne czynniki ) i obserwatora (zewnętrzne czynniki) [Nisbett]

• Stronniczość (Hanna Brycz)

• Kłamstwa pamięci (Loftus)

• Totalitarne Ja (Greenwald)

• Potrzeba aprobaty (Szmajke)

• Wywiad psychologiczny

• Jedna z najbardziej trudnych umiejętności, jakie może posiąść psycholog: szczyt umiejętności

• Nawiązanie rozmowy vs. wywiad: Eichelberger

• Gotowoć badanego do współpracy z psychologiem

• Zaufanie i nieufność

• Kwestia używanego języka: jasność i komunikatywność/jednoznaczność/ domaganie się jasnej odpowiedzi

• Studium przypadku-case study

• Zachowanie jednostki jakko przypadek: uczeń z siekierą, Balcerowicz musi odejść, oszust matrymonialny , Majka T, Macerewicz I pani udająca psychotyczkę.

• Zachowanie jako przedmiot case study np. masakra w Kent (gwardia narodowa nasłane na studentów drących się na kampusie, zabili 4 osoby), dzieci Sancheza (pobożna rodzina w której wszystkie córki były prostytutkami), afera Rywina

• Techniki „papier-ołówek”

• Kwestionariusze jako plaga psychologii

• Trafność - czy rzeczywiscie będzie badać to, co myśli że bada.

• Rzetelność

• Adaptacja populacyjna (badania studentów)

• Adaptacja kulturowa (lubią kończyć się niepowodzeniem) -język, rozumienie pojęć, normy kulturowe, itd.

• Normy diagnostyczne i narzędzia diagnostyczne

Sposób stawiania pytań a wyniki

Czy masz poczucie, że większości białych można zaufać? Jeśli zadawał je biały ankieter to 35% tak, a jeśli czarny to 7%

Pomoc uliczna (Łukaszewski 2000) - jedna osoba z puszką, a potem druga osoba z puszą/ jedna osoba prosiła o pomoc w niesieniu ciężkiej walizki, potem dziękowała i dalej ktoś z pudłem prosił o pomoc. Gdy w grę wchodziły pienidze to prawie nikt nie pomógł; niesienie bagażu zupełnie inaczej. ZNACZENIE POWTARZANEGO POMIARU

Podział złotówki - które dziecko ma podzielić nagrodę między siebie i współgracza? W grupie kontrolnej dzieci sobie 70 gr a drugiemu 30 gr. W drugim podziale dały sobie 7kilka a niecałe 22 gr partnerowi.

Oszukiwanie w sytuacji pokusy - ludzie mogli oszukac i myśleli że nie mogą zostać przyłapani (przed89 i po)

87-prawie wszyscy; 88 - mniej ale dużo; 89-tylko połowa osób; 90 - więcej niż w 88

Rola zmiennych demograficznych

Stosunek do odmienności - jedna kobieta lubi odżywiać się dżdżownicami, albo Pani polską flagę używa jako ścierkę albo geje w związku - słuszne czy nie?

Dżdżownice i homoseksualizm są niesłuszne. A może zalezy to od praktyk religijnych? Czyli dżdżownice powinny się nie zmieniać a stosunek do homoseksualizmu tak. Poza osobami które praktykuja codziennie, jest dokładnie taki sam układ wyników. Czyli to stosunek do odmiennoci a nie moralności.

PROBLEMY ETYCZNE W DZIAŁALNOŚCI PSYCHOLOGÓW

4 orientacje etyczne w praktyce psychologicznej:

• Rygoryzm moralny (fasada i zaplecze)- trzeba przestrzegać i już, wszystko albo nic. Wymagają bezrefleksyjnego stosowania pewnych zaleceń. Są skłonni do naruszania norm, kiedy są poza kontrolą!!! Dużo energii na samokontrolę przeznaczają, więc gdzieś musi być przestrzeń, z czego mogą zrezygnować

• Realizm moralny(częstszy niż powyższe) - trzeba przestrzegać ale nie wolno popadać w przesadę. Bierzemy pod uwagę kontekst sytuacyjny (podatność na reinterpretację). Istnieją osoby/sytuacje gdzie możemy zrezygnować ze standarów moralnych.

• Indeferentyzm etyczne (słusznie jest nie myśleć) - nie ma co trudzić się refleksyjnością, bo i tak wychodzi na jedno. Najbardziej rozpowszechniona i równocześnie najbardziej groźna postawa. Zimbardo - zło zaczyna sięod obojętności

• Cynizm moralny - cel uświęca środki. Rzadka postawa ale istnieje.

Relacja psycholog-klient(pacjent)

• Zawód(rola społeczna) związana z zaufaniem społecznym. Klienci przychodzą do psychologów z interesem, ale i my do ludzi z jakimś interesem (badania). Zakładają, że psychologowie będą działać w dobrej wierze i klienci też.

• Domniemanie dobrej woli

• Domniemanie kompetencji: niestety znacząca większość to ludzie niekompetentni lub małokompetentni, gdyż nie uczą się nowej wiedzy. Jedynie się szkolą, czyli doskonalą posiadane już umiejętności. Nie robią tego, bo uważają, ze ich doswiadczenie wystarczy zamast nowej wiedzy. A to przecież przejaw ignorancji i arogancji.

• Oczekiwanie skuteczności - ludzie wierzą w efektywność działań psychologa, ale to ma być skuteczność natychmiastowa. A przecież wymaga czasu i w dodatku potrafi być nieskuteczna, gdyż podatność Klientów jest różna. Chyba nawet ważniejsza od samego psychologa -> badania pokazują taką samą skuteczność różnych terapii.

Wątpliwe etycznie badania psychologiczne

• Badania nad oddawaniem moczu w publicznym pisuarze

• Czy ilość oddanego moczu zależy od tego czy oddają w samotności to czy w obecności innych ludzi? A jak tak to zależy od ich liczby i odległości? Plus mierzyli czas odroczenia.

• Założyli sieć peryskopów dzięki którym podgladali badanych i po jego wyjściu biegli mierzyć ilośc moczu

• Wyniki zgodne z hipotezami: więcej w samotnosci + krótszy czas odroczenia

• Recenzowany przez 3 poważne osoby, wydrukowane w duzym czasopiśmie naukowym i przyjęty bez poprawek.

• A przecież złamali prawo do prywatności… dopiero 2 lata później artykuł o degeneracji amerykańskiej psychologii. Stwierdzili że ten artykuł to wykwit chorej ideologii a nie zaburzenie etyczne. Okazało się, że ten artykuł był prowokacją etyczną a nie prawdziwm badaniem.

• Eksperyment Milgrama - psychologowie kliniczni i psychiatrzy - oczekiwano mniej niż 1%. ALE zanim zrobił swoje badania zwrócił się z zapytaniem o prawdopodbieństwo tej sytuacji+19 różnych schematów takich badań+wszyscy badani mieli zagwarantowaną pół roczną opiekę psychologiczną

• Eksperyment Zimbardo - więzienie. Znów krytyka z pominięciem kontekstu. Badanie było na zamówienie kongresu amerykańskiego, aby odkryć mechanizm nasilania się okrucieństwa wobec więźniów. Jakkolwiek by go nie oceniac, przyniósł bardzo ważną wiedzą.

• Eksperyment z pokusą - badani mieli nie tylko możliwość ale i interes w tym, aby oszukać. Tylko 11% przewidywało, że mogłoby oszukać + akurat wcale nie one koniecznie oszukiwały. A w istocie było to 90%. Badali dorosłych i dzieci. Zachowania korupcyjne stają się bardziej zrozumiałe.

• David Rosenhan - zdrowi jako chorzy, tylko 1 z 40 odrzucony. Opowiastka taka jak po obudzeniu świeżo - hospitalizowani, potem zakwalifikowani do chorób tak poważnych jak psychoza i farmakoterapia. Wyrzucili go z APA szarganie dobrego imienia zawodu.

Wrażliwe etycznie aspekty działania psychologa

• Kłamstwo - opinia powszechna o psychologach. Niestety jest to często prawda.

• Cierpienie psychiczne - aktywizowane np. podczas terapii

• Uprzedmiotowienie badanych, ale także pacjentów - np. przedmiotem badań 70 osób, teraz już zabronione. Klinicyści - mam taki przypadek, mam coś a nie kogoś.

• Dyskrecja - najczęściej rozpatrywane skargi to problemy z jej naruszeniem.

Dekalog APA (na przykładzie badań)

• Zanim przystąpisz do badań, musisz dokałdnie go przemyśleć z perspektywy etycznej - oczywiste ale w rzeczywistości rzadko praktykowe.

• Badacz ponosi odpowiedzialność za badanie, w tym za swoich współpracowników

• Mamy udzielić pełnej i szczegółowej informacji o wszystkich aspektach badania, w którym będzie ta osoba uczestniczyła, żeby ta osoba aby w pełni świadomy sposób mogła się zgodzić na udział w badaniu. Np. Doliński nie mógłby przeprowadzić żadnego z eksperymentów ulicznych. Np. badania nad kulturą honoru i oplucie buta; albo wzięcie pieniędzy od kasjerki vs. menela.

• Przed albo po - ale trzeba udzielić osobie badanej informacji o powodach wprowadzenia w błąd.

• Badacz powinien respektować prawo osoby badanej do odmowy udziału w badaniach albo wycofania w trakcie badania. Od poczatku musi być jasne, jakie sa reguły kontraktu.

• Nikogo nie można zmuszać, poprzez stosowanie presji ani stawiać w obliczu pokus (czyli przekupywać). Ale ważne jest honorowanie uczestnictwa w badaniach. W USA ludzie dosatją wynagrodzenie.

• Chronienie ludzi przed dyskomfortem, bólem, wstydem

• Dotyczy „odkłamywania”. Nakazuje ludziom po zakończeniu badań, wyjaśnić wszystkie aspekty związane z tymi badaniami. W szczególnosci powinno się to robić, kiedy wprowadzalismy ich w błąd. Problem np. z badaniami nad oszukiwaniem.

• Trzeba odwrócić czas, czyli jeśli spowodowano jakies skutki, to teraz trzeba je zniwelować.

• Pełna dyskrecja dotycząca wyników osobyw badaniu i jakichkolwiek informacji jej dotyczących - ale jest szereg takich okoliczności kiedy lepiej, żeby nawet sam badany nie znał swoich wyników, bo to może wpłynać dezorganizująco na jego zachowanie.

SPRAWA DYSKRECJI

• Ogólny poziom zaufania społenczego

• Osoba godna w najwyższym stopniu mojego zaufania - partner. Ale większości popełnia błąd o wzajemności. Stefan jest dla mnie godny zaufania, więc ja też jestem dla niego godna zaufania. A to rzadko prawda. I dlatego potem przez zaufanie wszyscy znają naszą tajemnicę.

• NIKOMU nie wolno NIC powiedzieć. Czasem sa to fascynujące rzeczy, ale trzeba milczeć. Nawet pod presją „mi przecież możesz powiedzieć”. Z zamiłowania do plotek.

• Obowiązek zachowania tajemnicy:

• Badania nad dna - wyniki niezaszyfrowane, umieszczone w ogólnodostępnej bazie. Byli to pracownicy Akademii Medycznej.

14

---