Średniowieczna literatura polska
Nie dochowały się żadne dokumenty, które mogłyby poświadczyć istnienie przedchrześcijańskiego piśmiennictwa na ziemiach polskich. Z pewnością istniała przedchrześcijańska twórczość oralna, odnotowywana przez etnografów w bardzo starych fragmentach pieśni ludowych jeszcze w XIX wieku.
Kultura piśmiennicza rozwinęła się na ziemiach polskich dzięki inspiracji, jaką była dla niej religia chrześcijańska. Najstarsze polskie zabytki piśmiennicze mają charakter sakralny. Pierwotnie były "importowane" z Zachodu Europy, wkrótce jednak Polska dorobiła się własnych scriptoriów, ze znakomitymi mistrzami iluminacji. Z nich pochodzą prawdziwe dzieła sztuki, najpiękniejsze polskie dzieła rękopiśmiennicze, jak Mszał biskupa krakowskiego Ciołka, czy Graduał Olbrachta. W latach 70-tych XV wieku rozpoczął się na ziemiach polskich rozwój sztuki drukarskiej (Kraków i Wrocław).Najstarsze znane dzieło (kalendarz astronomiczny) wydane drukiem w Krakowie powstało w 1474. W Krakowie w latach 90-tych XV wieku powstaje pierwsza drukarnia używająca czcionek cyrylickich, na potrzeby Kościoła prawosławnego. Rozwój oświaty odbył się pod wpływem Kościoła. Pierwsze szkoły powstawały przy katedrach, klasztorach, parafiach. Wyższe szkoły w średniowieczu nazywano studium generale. Pierwszy uniwersytet w Polsce - Akademia Krakowska powstał w 1364 roku.
Znane postacie okresu średniowiecza, twórcy, pisarze i poeci
Gall Anonim - XII w.,kronikarz
Maurus - XII w., nieznany bliżej autor (różny od biskupa krakowskiego o tym samym imieniu) tzw. Carmen Mauri, poematu o Piotrze Włostowicu
Wincenty Kadłubek - XIII w., pierwszy kronikarz-Polak
Przecław Słota - XIV/XV w.
Jan Długosz - XV w., kronikarz, historyk
Stanisław z Szadka - XV w., dziekan Akademii Krakowskiej
Jan z Szadka - XV w., dziekan Akademii Krakowskiej
Jędrzej Gałka - XV w., zwolennik poglądów Jana Husa, autor Pieśni o Wiklefie i traktatów łacińskich,
Mikołaj Kopernik - XV/XVI, wielki uczony
Jan Łaski - XV/XVI, mąż stanu,
Erazm Ciołek - XV/XVI, mecenas sztuki, dyplomata
Władysław z Gielniowa - XV/XVI, autor pieśni religijnych w języku polskim, święty Kościoła katolickiego,
Biernat z Lublina - XV/XVI, poeta, pierwsz polski pisarz świecki
Klemens z Piotrkowa - XV/XVI, prawnik, uczony
Niepełna lista pism i ksiąg polskiego piśmiennictwa średniowiecznego (w porządku chronoligicznym)
Kronika Galla Anonima (1112-1116) - pierwsza kronika dotycząca historii Polski, po łacinie
Bulla gnieźnieńska (1136) zawiera 410 polskich wyrazów
Księga henrykowska (1270) zawiera ona pierwsze polskie zdanie "Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj"
Brewiarz czerwiński (1 połowa XIV w)
Kazania świętokrzyskie - ( XIV w) - najstarszy zabytek prozy w języku polskim
Psałterz floriański (koniec XIV w) zawiera teksty w języku polskim, łacinie i miemieckim)
O zachowaniu się przy stole (1415) wiersz obyczajowo-dydaktyczny, jest to najstarszy utwór świecki w języku polskim
Biblia królowej Zofii (1453-1455) (Biblia szaroszpatacka) najstarsze tłumaczenie Starego Testamentu na język polski
Lament świętokrzyski (1470) pieśń religijna
Statua synodalia Wratislaviensia (1475 r) - drukowana książka zawierające teksty modlitw po polsku
Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią ok.1463 poezja w języku polskim
Dzieje Polski (Historiae Poloniae), Jan Długosz (1455-1480)
Legenda o świętym Aleksym (XV w),utwór hagiograficzny, po staropolsku
Pieśń o zabiciu Jędrzeja Tenczyńskiego (XV wiek)
Satyra na leniwych chłopów ( 2 poł.XV w )
Bogurodzica (XV/XVI w) - (najstarszy znany drukowany tekst poetycki w języku polskim
Psałterz puławski (XV/XVI w) proza
Kodeks Baltazara Behema (1505)
Graduał Olbrachta (1506) - kodeks muzyczny
Raj duszny. (napisał Biernat z Lublina, wydał Florian Ungler, 1513) - pierwsza dochowana we fragmentach całkowicie polska książka drukowana
Mszał Erazma Ciołka (1513-1518)
Statuty Łaskiego (1505) - pierwsza kodyfikacja prawa polskiego
Inne dzieła literackie
carmen Mauri , poemat o Piotrze Włostowicu XII w
Breve regnum (XV w), pieśń, po łacinie,
Kronika Wincentego Kadłubka (XIII w), pisana wspaniałą łaciną, bardzo bogate słownictwo
Kronika Janka z Czarnkowa (koniec XIV w), pisana po łacinie, pierwszy pamiętnik w literaturze polskiej
Zobacz też
Linki zewnętrzne