Czym jest integracja w kształceniu humanistycznym i jak ją rozumieć?

„Hołdowanie ma­teriałowi nauczania paraliżuje twórcze myślenie o całościowym podejściu do edukacji humanistycznej. Celem staje się wówczas zblokowanie materiału w pewne logiczne całości, a ponieważ wszystkiego nie da się zblokować, pojawia się frustracja i niechęć do samej idei integrowania. Zamiast koncentrować się na przerabianiu materiału warto pomyśleć, jak zorganizować proces nauczania przed­miotów humanistycznych, aby ułatwić dzieciom, poprzez gromadzenie osobistych doświadczeń, rozumienie siebie, ludzi i świata".

1. Leszczyńska

• Integrację wymusza współczesny świat i specyfika lekcji języka polskiego, ale musi ona zawsze wynikać z samego tekstu literackiego. Dzieło literackie „roz­mawia" z innymi tekstami kultury i „chce konfrontacji".

• Integracja powinna dokonywać się w dziecku, nie w materiale nauczania.

• Integracja to kształcenie całościowe, łączące harmonijnie rozwój fizyczny, emo­cjonalny i intelektualny dziecka, odbywające się w sferze jego psychiki. Polega więc w dużej mierze na wyzwalaniu twórczej ekspresji dziecka.

• Integracja międzyprzedmiotowa powinna prowadzić do integracji międzyludz­kiej. (Nie tylko w pokoju nauczycielskim, ale przede wszystkim w odniesieniu do samych uczniów, a potem ich relacji z pedagogami).

Integrowanie, czyli wg słownika „proces tworzenia się całości z jakiś części, ze­spalanie się elementów w całość", to tworzenie pewnego systemu lub lepiej struk­tury - cegiełka po cegiełce tak, jak się buduje dom. Nie wstawiajmy doń jedno­cześnie okien i drzwi. A tym bardziej nie zaczynajmy od dachu! Ważniejsze od jednoczesności jest twórcze poszukiwanie wspólnych powiązań, przesłań oraz spo­sobu mówienia o świecie i człowieku.

Zależy ono przede wszystkim od tego, co najprostsze, a mianowicie od tego, by polonista, historyk, a także nauczyciele sztuki znali i rozumieli cele nauczania i treści swych przedmiotów oraz spróbowali ustalić zakres i celowość zbieżności. Ważne, by potrafili się odwoły­wać do tego, co zrobił jeden i drugi, oraz wzajemnie od siebie czerpali i wyzwa­lali dzięki temu swoją pomysłowość w zgodzie z nadrzędnymi celami kształcenia i wychowania oraz metodyczną zasadnością podjętych działań. Poloniście - temu „wspaniałemu dyletantowi od wszystkiego" integracja posłuży zawsze kształceniu komunikacji językowej, która dla sztuki czy historii nie stanowi warto­ści nadrzędnej. Z tego powodu język polski jest podstawą kształcenia ogólnego.

Dekalog dla „integratorów", czyli tych polonistów, którzy rozumieją konieczność scalania języ­ka polskiego z historią i sztuką

• Przy integrowaniu języka polskiego z innymi przedmiotami nie wolno zapomi­nać o swoistości i odrębności tekstu literackiego.

• Sposób i zakres powiązań ze sztuką czy historią (z tą ostatnią bywa najtrudniej i często nie zachodzi korelacja) wyznacza sam tekst literacki lub in­ny rodzaj dzieła kultury (np. film, utwór sceniczny itp.).

• Omawiany na lekcji języka polskiego utwór nie może być służebny wobec tre­ści historycznych (jako np. rodzaj ilustracji).

• Integracja ze sztuką ma pomóc „wejść" w tekst, który dalej w toku lekcji ma zaistnieć dla siebie samego lub dla problematyki bliskiej dziecku.

• Celem integrowania języka polskiego z innymi przedmiotami nauczania musi być zawsze kształcenie umiejętności językowych.

• Nie wolno integrować mechanicznie, dążąc jedynie do zsynchronizowania w cza­sie omawiania pewnych zagadnień czy tematów na różnych lekcjach.

• Żadne zajęcia zintegrowane czy bloki tematyczne nie zastąpią tradycyjnej lek­cji języka polskiego poświęconej np. ćwiczeniom w mówieniu i pisaniu czy do­skonaleniu czytania, a więc wyrabianiu tzw. kluczowych umiejętności.

• Nic na siłę, choćby ze względu na ponadprzedmiotowy sprawdzian kompeten­cji na zakończenie szkoły podstawowej.

• Tak integrować, by wyposażyć ucznia w funkcjonalną wiedzę, a potem umiejęt­ności (nie wolno mówić o umiejętnościach z pominięciem wiedzy!), by dziecko rozumiało otaczający je świat i potrafiło w nim określić własne miejsce.

• Podstawą kształcenia humanistycznego jest ogląd zjawisk z różnej perspekty­wy, a nie szatkowanie czy scalanie wiedzy.

---