Medycyna sądowa,
kryminalistyka, kryminologia,
chemia sądowa
Medycyna sądowa
Praktyczna działalność lekarsko-sądowa  Gdańsk
 XIV/XV wiek, Toruń i Poznań - XV wiek (sądy
zwracały się o opinię do chirurgów-cyrulików,
fizyków miejskich - medicus physicus)
XVI wiek  ustawy obowiązujące w Europie  Lex
Carolina (1532 rok)  wymogi zasięgania opinii
lekarzy (pojawienie się instytucji lekarza biegłego)
Medycyna sądowa
1613 rok  przeprowadzenie przez Oelhafiusa
sekcji zwłok noworodka i jej opublikowanie
(pierwsza publiczna sekcja zwłok w Polsce i
Europie)
1629 rok  jedna z najwcześniejszych w Europie
ekspertyza psychiatryczna kobiety
1793 rok  podręcznik nauki cyrulickiej
(chirurgicznej) zawierający rozdział poświęcony
zagadnieniom sądowo-lekarskim
Medycyna sądowa
Medycyna sądowa jest ściśle związana z
kryminalistką, stanowi jeden z jej elementów.
Specjaliści medycyny sądowej zajmują się
sekcjami zwłok, oględzinami żywych -
poszkodowanych, ustalaniem ojcostwa itp.
Medycy sądowi są pomocni również w dociekaniu
prawdy historycznej  są obecni przy
ekshumacjach zwłok.
Kryminalistyka - historia
IX w. p.n.e - pierwszy pisemny dowód taktycznego
postępowania w przypadku ścigania sprawcy
(spisana na papirusie instrukcja ścigania
truciciela).
W XIII-wiecznej Księdze Elbląskiej po raz
pierwszy pojawia się pojęcie śladu. Narzuca ona
obowiązek ścigania sprawcy zabójstwa, rabunku
lub kradzieży aż do granicy, wszystkim
mieszkańcom Opola pod karą zbiorowej
odpowiedzialności.
Kryminalistyka - historia
1893 r. - prof. Hans Gross wydał pierwszy na
świecie podręcznik zawierający usystematyzowaną
wiedzę kryminalistyczną
1902 r. - powstanie w Lozannie pierwszego
uniwersyteckiego Instytutu Nauk Policyjnych.
Założył go i prowadził szwajcarski kryminalistyk
Rudolf Archibald Reiss.
W tym samym czasie w Lionie powstaje pracownia
kryminalistyczna kierowana przez Edmonda
Locarda
Kryminalistyka - historia
Zygmunt Florentyn WRÓBLEWSKI (1845-1888)
Karol OLSZEWSKI (1846-1915)
1883 skroplenie tlenu, azot (dwutlenek węgla z powietrza,
alkohol)
Karol Olszewski skroplił i zestalił argon, podał warunki
skroplenia wodoru. Prowadził ponadto liczne badania
analityczne i toksykologiczne dla potrzeb sądowych.
Kryminalistyka - historia
Jan Sehn (1909-1965) - prawnik polski,
niemieckiego pochodzenia,
w latach 1945-47 sędzia śledczy.
Od 1949 kierownik Instytutu Ekspertyz
Sądowych w Krakowie, pierwszy kierownik
Katedry Kryminalistyki UJ.
Kryminalistyka
Prof. Paweł HOROSZOWSKI  twórca polskiej
kryminalistyki. To dzięki niemu powołano do życia
sekcję ekspertyz sądowych przy Komendzie
Głównej Policji Państwowej.
Po II wojnie światowej Paweł Horoszowski utworzył
zakład kryminalistyki, na bazie którego powstała
pierwsza w Polsce szkoła kryminalistyki.
Kryminalistyka
Kryminalistyka - nauka o taktycznych zasadach i
sposobach oraz o technicznych metodach i środkach
rozpoznawania, a także wykrywania prawnie określonych,
ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności
przestępstw i ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub
braku związku między osobami a zdarzeniami.
Kryminalistyka posiada 4 podstawowe funkcje:
- rozpoznawcza
- wykrywcza
- dowodowa
- zapobiegawcza
Kryminalistyka
Kryminalistyka służy zwalczaniu przestępstw i
zapobieganiu im in concreto przez ujawnianie
przestępstw, wykrycie sprawcy i zabezpieczenie
dowodów dla wymiaru sprawiedliwości.
Siedem złotych pytań powszechnie uznanych w
kryminalistyce:
Kto? Co? Gdzie? Za pomocą czego? Dlaczego?
W jaki sposób? Kiedy?
Kryminologia
Termin kryminologia pochodzi od łacińskiego
słowa crimen (przestępstwo) oraz greckiego
logos (nauka). Kryminologia zajmuje się osobą
sprawcy przestępstwa, przyczynami jego czynu i
warunkami społecznymi, w jakich go dokonał.
Kryminologia
Cesare Lambroso  włoski lekarz, twórca kryminologii
Druga połowa XIX w.  powstanie teorii
antropologicznej zakładającej istnienie "przestępcy z
urodzenia ,
Wykaz fizycznych cech wspólnych łączących
kryminalistów (na podstawie wyglądu można
rozpoznać potencjalnego i rzeczywistego przestępcę).
Twarz przestępcy charakteryzują silnie zarysowane
łuki brwiowe, kości policzkowe, brak delikatnych rysów
nosa i ust, twarz brzydka, budząca odrazę, czoło
cofnięte (jak u neandertalczyka), silna budowa kośćca
itp.
System antropomedyczny
Antropologiczna metoda
identyfikacji:
mierzenie obwodu głowy
długości uszu, nóg, rąk i palców
wzrostu, szerokości twarzy i
obwodu klatki piersiowej
ujednolicone fotografowanie
zatrzymanych i portret opisowy.
System antropomedyczny
Daktyloskopia wyparła system
antropometryczny rejestracji i
ustalania tożsamości osób na
podstawie pomiarów ciała,
zwłaszcza szkieletu ludzkiego
System ten opracowany przez
Bertillona był niepewny,
pracochłonny i obarczony dużym
błędem (zmiana w kośćcu ludzkim
następująca z upływem wieku.
Współczesna kryminologia
Bazuje na naukach: psychologia, psychiatria, socjologia (portret
psychologiczny sprawcy, wyjaśnienia podłoża czynu
przestępczego).
Przyczyny zewnętrzne:
brak środków do życia
wyobcowanie ze środowiska
frustracja sytuacją własną lub bliskich
społeczne przyzwolenie otoczenia na czyn zabroniony jakiejś subkulturowej
grupy
Przyczyny wewnętrzne:
choroba psychiczna
umiarkowana zdolność postrzegania rzeczywistości
nieodróżnianie czasem dobra od zła
Pojęcie śladu
Element łączący wszystkie przestępstwa.
Rodzaje śladów:
odcisk palca lub obuwia
włókna zabezpieczone na odzieży
odpryski lakierów, szkła
ślady zapachowe.
Ich odszukanie i identyfikacja wymaga
specjalistycznych metod analitycznych (rozwój
chemii sądowej)
Mechanoskopia
Mechanoskopia (gr. mechan� maszyna + skope�n
patrzeć) - technika śledcza badająca ślad
pozostawiony przez narzędzie użyte przez sprawcę
przestępstwa.
Narzędzia: dowolny przedmiot, którym posłużono się
do wykonania określonej czynności (siekiera, krawędz

stołu, elementy samochodu)
Każda powierzchnia tnąca pozostawia swój
niepowtarzalny ślad będący odwzorowaniem wszelkich
nierówności, jakie na sobie posiada, powstałych w
procesie produkcji lub czynności przystosowujących
narzędzie do dokonania przestępstwa.
Mechanoskopia
Mikroskopowe badania np. przeciętej
nożycami kłódki pozwalają określić:
ślad powierzchni ostrza narzędzia (wykonywana
jest zawsze fotografia)
materiał z jakiego jest wykonane (czasem
pozostają cząstki ostrza narzędzia, które
badane chromatografem ujawniają skład stopu,
metalu z jakiego je wykonano, miejsce produkcji
itp.).
typ narzędzia
siłę, jakiej użyto posługując się tym narzędziem.
Mechanoskopia
Do identyfikacji przedmiotu wykorzystuje się
zaawansowane techniki mikroskopowe.
Mechanoskopia wykorzystuje również różne
zjawiska fizyczne i chemiczne, charakterystyczne
dla wybranych materiałów z jakich zbudowany jest
przedmiot (np. częstą metodą identyfikacji szkła
jest badanie jego współczynnika załamania
(refrakcji). Taki współczynnik może być określony
nawet dla małej próbki o średnicy nie większej niż
średnica ludzkiego włosa.
Mechanoskopia
Medycyna sądowa wyróżnia dwa rodzaje identyfikacji
narzędzia: grupową i indywidualną. Każda z nich pozwala
określić inne cechy narzędzia:
Rodzaj identyfikacji: Cecha: Opis:
podłużne, kończyste,
grupowa (ogólna) kształt
płaskie, obłe
twardość elastyczne, twarde, miękkie
tępe, tępokrawędziste,
powierzchnia krawędziaste, ostre,
kończyste
ustalenie konkretnego
indywidualne cechy
indywidualna narzędzia którym zadano
narzędzia, np. szczerby
uraz
Badania toksykologiczne
1. Analiza jakościowa i ilościowa związków o
charakterze lotnym:
alkohole (np. metanol, etanol, propanol, izopropanol,
butanol, izobutanol, alkohol izoamylowy itp.)
aldehydy, ketony i estry (np. aceton, octan etylu,
benzaldehyd, cykloheksanon)
substancje ropopochodne (np. heksan, oktan,
cykloheksan, benzen, toluen, ksyleny)
glikol etylenowy
związki cyjanowe
Badania toksykologiczne
2. Oznaczanie substancji
nieorganicznych:
analiza płynów ustrojowych lub tkanek w
kierunku obecności jonów metali (np. rtęci,
ołowiu, arsenu itp.)
analiza płynów ustrojowych lub tkanek w
kierunku obecności anionów (np. azotyny i inne)
Badania toksykologiczne
3. Analiza jakościowa (wstępna) w
kierunku obecności leków i narkotyków w
zakresie podstawowym, z zastosowaniem
testów immunochemicznych:
analiza moczu w kierunku obecności głównych
grup narkotyków - opioidów, amfetaminy,
kokainy, kannabinoli
analiza moczu w kierunku obecności leków -
barbituranów, benzodiazepin, trójcyklicznych
leków antydepresyjnych
Badania toksykologiczne
4. Analiza kompleksowa jakościowa i ilościowa
w kierunku obecności ksenobiotyków o
charakterze narkotycznym:
opiaty - (morfina, kodeina, papaweryna, narkotyna,
narceina, itp.)
opioidy - syntetyczne leki przeciwbólowe o działaniu
narkotycznym (petydyna, fentanyl, pentazocyna,
dekstromoramid itp.)
amfetamina i pochodne (np. Ekstaza i inne pochodne
amfetaminy o charakterze halucynogennym itp.)
kokaina i metabolity
kannabinole (marihuana, haszysz)
Badania toksykologiczne
5. Analiza kompleksowa jakościowa i ilościowa
w kierunku obecności leków o różnym
działaniu farmakologicznym:
leki nasenne (np. pochodne barbituranów,
dibenzoazepin itp.)
nienarkotyczne leki przeciwbólowe (np. aspiryna,
paracetamol itp.)
leki psychotropowe - neuroleptyki, antydepresanty,
przeciwlękowe (np. fenotiazyny, dibenzoazepiny,
benzodiazepiny, pochodne tioksantenu, itp.)
leki przeciwpadaczkowe
doustne leki przeciwcukrzycowe
Badania toksykologiczne
6. Analiza jakościowa i ilościowa
ksenobiotyków we włosach:
wykrywanie, identyfikacja i analiza ilościowa
środków uzależniających w 4 grupach
narkotyków - opioidy, amfetamina, kokaina,
kannabinole
wykrywanie, identyfikacja i oznaczenia ilościowe
leków z podstawowych grup farmakologicznych
Badania toksykologiczne
7. Analiza dowodów rzeczowych:
identyfikacja narkotyków (proszki, płyny, susze
roślinne, tabletki)
identyfikacja dowodów rzeczowych znalezionych
na miejscu zdarzenia płynnych i stałych - (płyny,
rozpuszczalniki organiczne, alkohole,
substancje chemiczne organiczne i
nieorganiczne, produkty spożywcze)
Badania toksykologiczne
8. Analiza jakościowa i ilościowa
pestycydów:
związki fosfororganiczne i karbaminiany
polichlorowe weglowodory, DDT, pochodne
kwasu fenoksyoctowego, parakwat, dikwat itp.
Badania toksykologiczne
9. Analizy specjalne:
oznaczenie hemoglobiny tlenkowęglowej (jako
narażenie na tlenek węgla)
oznaczenie methemoglobiny we krwi
oznaczenie cholinesterazy (ACHE)
identyfikacja plam moczu w dowodach
rzeczowych
identyfikacja plam śliny w dowodach rzeczowych
Ślady biologiczne
Badaniu poddaje się najczęściej:
Ślady śliny (niedopałki, szklanki, znaczki pocztowe,
ślady ugryzień
Ślady krwawe (odzież, narzędzie zbrodni, ślady pod
paznokciami)
Ślady nasienia
Mocz, kał
Cebulka włosa (odzież, miejsce zdarzenia)
Fragment naskórka (przedmioty codziennego
użytku, miejsce zdarzenia, używana odzież,
biżuteria)
Krew
Przeciętnie dorosły człowiek ma w
organizmie około 6 litrów krwi, co stanowi
średnio 7,5% masy ciała.
Skład krwi: osocze i składniki komórkowe.
Składniki komórkowe:
krwinki czerwone (erytrocyty)
krwinki białe (leukocyty)
składniki płytkowe (trombocyty).
Krew
Stare ślady krwi są czasem
czerwonobrunatne i wyglądają jak ślady
rdzy, farby lub lakieru. Jeśli znajdziemy
plamy "podejrzane" o bycie krwią to
należy określić:
czy aby na pewno jest to krew?
czy jest to krew ludzka?
jakiej grupy jest to krew?
jaka jest płeć osoby która krwawiła?
Hematologia
XVII wiek - początki hematologii. W 1616 r.
angielski lekarz Wiliam Harvey odkrył pracę serca
i krążenie krwi.
1901 r. - austriacki lekarz patolog i immunolog Karl
Landsteiner stwierdził, że istnieją trzy rodzaje
(grupy) krwi ludzkiej: A, B, C. Podział ten oparł na
oznaczeniu tzw. antygenów, które pomagają w
produkcji przeciwciał zwalczających choroby.
Póz
niej grupę C przemianowano na O, a czwartą
grupę odkryto w 1907 r.
Hematologia
1940 r. - Karl Landsteiner odkrył,
że w czerwonych krwinkach
większości ludzi (ok. 85%
populacji) znajduje się jeszcze
tzw. antygen Rh D. Nazwany
został czynnikiem Rh (od małp
rezusów, u których wykryto po raz
pierwszy czynnik Rh we krwi).
Czy jest to krew?
1853 rok - Ludwik Teichmann opracował metodę
pozwalającą określić, czy dane plamy są plamami
krwi. Czerwony barwnik krwi pod działaniem kwasu
octowego i w obecności soli kuchennej zmieniają się w
chloroheminę, nazywaną  heminą Teichmanna (rombowe
słupki lub płytki widoczne pod mikroskopem - kryształki
Teichmanna.
W zależności od użycia soli (chlorku sodu, bromku sodu lub
jodku sodu), kryształki heminy barwią się na kolory:
jasnobrunatny, czerwonobrunatny lub prawie czarny.
Czy jest to krew ludzka?
1901 r. - niemiecki biolog Paul Uhlenhuth
opracował test z wstrzykiwaniem proteiny
z kurzego jaja królikowi: mieszał surowice
królika z białkiem jaja, proteiny oddzielały
się i tworzyły mętny osad  precypitynę
(krew królika reagując na proteiny z jaja
wytworzyła przeciwciała, co spowodowało
reakcje podobną do aglutynacji
czerwonych krwinek).
Procedura powtórzona dla krwi innych
zwierząt, oraz dla krwi ludzkiej.
Analiza krwi
Czy dana plama to krew - Metoda spektralna
(obecność hemoglobiny nawet w 1:10 000000 mg
zaschniętej krwi).
Polanie plamy wodą utlenioną (przy zetknięciu z
krwią pieni się obficie) lub roztworem benzydyny
(roztwór benzydyny barwi się na kolor niebiesko 
ciemnogranatowy).
Stosuje się zatem testy Kastel-Mayer oraz
mikrospektroskopi.
Analiza krwi
Aby określić czy krew jest ludzka
posługujemy się
metodą elektroimmunoprecypitacji w
żelu agarowym, wywodzącą się z
doświadczenia Paula Uhlenhutha.
Stosowane są specjalne surowice
antyludzkie i antyzwierzęce.
Analiza krwi
W roku 1949 odkryto
możliwości rozpoznania krwinek
męskich i żeńskich przez
oznaczenie tzw. ciałka
barra, czyli chromatyny
płciowej (X).
Analiza śliny
Analiza śliny na obecność
ptialiny - substancji dla niej
charakterystycznej, pozwalającej na
rozkładanie skrobi zwierzęcej i
roślinnej. Do identyfikacji używa się
roztworu Lugola po uprzednim
zastosowaniu roztworu skrobi.
Analiza DNA
Sir Alec John Jeffreys
(ur. 9 stycznia 1950)  brytyjski
genetyk.
Odkrywca sond molekularnych
umożliwiających zdejmowanie
genetycznych odcisków palców
(DNA genetic fingerprints).
Analiza DNA
Analiza DNA w celu wykrycia mordercy
zastosowana po raz pierwszy w 1986
roku w celu wyjaśnienia dwóch
morderstw.
Technika umożliwiła oznaczenie profilu
genetycznego sprawcy
Rok 1992 (Arizona, USA). Morderstwo
młodej dziewczyna. Podejrzany -
kierowca (strąki rośliny Palo verde
(Rodzaj: Cercidium).
DNA  przebieg analizy
Wydobycie materiału genetycznego z komórek zawartych
w śladach biologicznych (do badań wystarczy pojedyncza
komórka)
Enzymatyczny proces powielania kilkunastu różnych
fragmentów materiału genetycznego
Analizie poddaje się regiony DNA nie niosące informacji
o budowie i funkcjonowaniu naszego ciała
Powielone fragmenty DNA rozdziela się ze względu na
ich wielkość w polu elektrycznym i oblicza ich długość w
oparciu o wzorce.
Położenie (długość) poszczególnych fragmentów DNA
tworzy tzw. profil genetyczny, który porównuje się do
profilu uzyskanego z materiału porównawczego.
Analiza DNA
W Polsce badania genetyczne materiału
biologicznego przeprowadza 13 policyjnych
laboratoriów.
Pierwszą ekspertyzę genetyczną wykonali w Polsce
na przełomie roku 1988/1989 specjaliści z
Centralnego Biura Kryminalistycznego we
współpracy z Zakładem Genetyki Człowieka PAN
(obecnie Instytut Genetyki Człowieka PAN).
W 1994 roku decyzją Sądu Najwyższego badania
genetyczne stały się w sądzie dowodem materialnym
równoprawnym z innymi.