Analiza Dokumentów
Dokumenty
Dokument w znaczeniu kryminalistycznym  każdy
przedmiot z treścią utrwaloną różnymi metodami.
Treść  słowo pisane, cyfry rysunki itp.
Audiodokument  taśma magnetofonowa, taśma
filmowa
Dokument komputerowy
1960 r.  na 100 dokumentów 75 to dokument
ręcznie pisany, 1967 r.  55/100
Zakres badań dokumentów
Identyfikacja podłoża i środków kryjących
Identyfikacja osób na podstawie pisma
ręcznego
Identyfikacja podpisów i osób fałszujących
podpisy
Określenie, czy dokument jest podrobiony, czy
przerobiony
Identyfikacja maszyn do pisania
Ustalenie marek maszyn
Zakres badań dokumentów
Identyfikacja pieczątek
Identyfikacja dokumentów kopiowanych i
powielanych
Identyfikacja druków
Identyfikacja urządzeń do drukowania
Identyfikacja papierów wartościowych
Ustalenie wieku dokumentów
Autorstwo - wykonawstwo
W badaniach odróżnia się autorstwo i
wykonawstwo
Zadaniem kryminalistyki jest
zidentyfikowanie wykonawcy lub środka
użytego do sporządzenia dokumentu,
ustalenie autorstwa następuje potem
Badania fizyko-chemiczne: identyfikacja
materiału kryjącego i podłoża dokumentu
Papier
Papier  najczęstszy rodzaj podłoża
Rodzaje papierów: drukowy, do pisania,
pakowy itp.
O klasie papieru decyduje rodzaj i udział
procentowy surowców włóknistych
Gramatura  ciężar 1m2 wyrażony w
gramach (PN  5 odmian: bibułka, bibuła,
papier, karton, tektura)
Papier naturalny
Papier naturalny  wytworzony
z naturalnych włókien
roślinnych (do 80% składu).
Wypełniacze (talk, kaolin, łupki)
Wybielacze
Kleje
Barwniki
Zanieczyszczenia
Papier syntetyczny
Papier syntetyczny  polimery
termoplastyczne: polietylen, polipropylen
Rozwój produkcji papierów syntetycznych 
okres II Wojny Światowej
Trzy zasadnicze grupy papierów
syntetycznych:
papier z syntetycznej pulpy
papier z syntetycznych włókien ciągłych
papier z syntetycznej folii
Papier dokumentowy
Najważniejsze cech papieru
dokumentowego:
struktura włóknista
kapilarność zapewniająca szybkie
wsiąkanie środków kryjących
(barwniki, pigmenty z atramentów,
tuszy i past długopisowych)
wiązanie się ich z włóknami papieru
Powierzchnia papieru
Dziewięć rodzajów powierzchni papieru:
Szorstka
Matowa
Jednostronnie gładka (satynowa)
Gładzona (dla tektury)
Prążkowana
Groszkowana
Marszczona
Lekko marszczona
Struktura wewnętrzna
papieru
Badania przy pomocy UV
Analiza czynników:
Skład włóknisty
Własności fizyczne
Własności wytrzymałościowe
Własności chemiczne
Cechy specjalne
Własności fizyczne
Własności uwarunkowane strukturą i
wymiarami: grubość, gramatura, ciężar
objętościowy, gładkość, porowatość
Zachowanie się w stosunku do cieczy,
gazów: przepuszczalność powietrza, wody i
pary wodnej, tłuszczu, zwilżalność, stopień
zaklejenia, chłonność wody i tłuszczów,
stałość wymiarów po nawilżeniu i
wysuszeniu
Własności fizyczne
Własności optyczne: barwa, odcień,
przenikalność światła, połysk, rodzaj
powierzchni
Własności termoelektryczne:
przewodnictwo prądu elektrycznego,
odporność na przebicie, pojemność i
przewodnictwo cieplne
Własności wytrzymałościowe
i chemiczne
Własności wytrzymałościowe:
Sztywność,
Twardość
Odporność na zerwanie, przedarcie, zginanie
Własności chemiczne: wypełniacze, środki
zaklejające, barwniki, zanieczyszczenia, pH
papieru i wyciągu wodnego, skład popiołu,
rodzaj i zawartość kleju (IR, wyznaczenie
składu pierwiastkowego - ASA)
Cechy specjalne
Własności charakterystyczne
tylko dla pewnych rodzajów
dokumentów
Stopień spergaminowania dla
papierów pergaminowych
Odporność na starzenie dla
papierów mapowych
Zabezpieczenia papieru
Ułatwienie wykrycia fałszerstwa: papier
specjalny zaopatrzony w znaki
bezpieczeństwa, podobne do znaków
wodnych: włókna fluoryzujące, papier z
liniami fluoryzującymi, nadruki
fluoryzujące, arkusze barwione
powierzchniowo (analiza UV).
Specjalne papiery (KL 60200 i KL 62150
EBD) podłoża dobrze chłonące tusze,
atrament - wydrapywania wybarwienia
łatwe do wykrycia
Badanie papieru
Testy nieniszczące
Obserwacja koloru, grubości, znaków wodnych,
analiza gładkości lub szorstkości i rodzaju
odgłosu (szelestu) podczas jego poruszania
Badania fluorescencji (różne substancje
fluoryzują na różnych długościach fal w zakresie
200-400 nm. Fale > 700 nm (promieniowanie
podczerwieni) do rozróżniania papierów
Promieniowanie RTG
Badania papieru
Wprowadzenie do produkcji nowych
składników pozwala oszacować jego wiek i
wykryć podrobienie starych, antycznych
dokumentów
Regularne zmienianie składników znaków
wodnych
Testy niszczące: analiza fragmentu
nieuszkadzająca treści dokumentu  analiza
składników papieru
Materiały kryjące
Atrament  roztwór barwnika naturalnego lub
syntetycznego w odpowiednim rozpuszczalniku
(woda destylowana, spirytus) z dodatkiem
składnika nadającego konsystencję (gliceryna,
guma arabska) i środka konserwującego (fenol,
formalina)
Podział: żelazo-garbnikowe (oznaczone
symbolem niebiesko-czarne) i barwnikowe
(oznaczone jako niebieskie, zielone, czerwone,
fioletowe)
Atrament ścieralny
Atrament ścieralny w kolorach:
czarnym, niebieskim, czerwonym 
stosowany w specjalnych piórach.
A
atwa usuwalność  duża lepkość, nie
przenika między włókna papieru.
Atrament stosowany po 1979 roku.
Materiały kryjące
Pasty długopisowe - mieszaniny
żywicy syntetycznej i barwników
rozpuszczone w lotnym
rozpuszczalniku)
Tonery - zabarwione
drobnoziarniste polimery
wykazujące właściwości
elektrostatyczne)
Ołówki
Badania identyfikacyjne
Trzy rodzaje metod:
Metody fizyczne
Metody fizyko-chemiczne
Metody chemiczne
Metody fizyczne i fizyko-
chemiczne
Fizyczne: Optyczne  nie niszczą dokumentu,
mają ograniczone możliwości  są to głównie
oględziny mikroskopowe, pozwalają ustalić kilka
cech środka kryjącego pisma np.:
intensywność barwy
skala odcieni danej barwy
stopień przeniknięcia atramentu w głąb papieru lub
przebicia na drugą stronę
Metody fizyko-chemiczne  badania przy użyciu
spektrometru podczerwieni
Metody chemiczne
Analiza chromatograficzna atramentów
Chromatografia bibułowa
Chromatografia cienkowarstwowa
Elektroforeza kapilarna
Analiza laserowa  laser argono-jonowy 
przydatność lasera w określaniu kolejności
nałożenia linii krzyżujących się, w wykrywaniu
tekstów wytartych, usuniętych podpisów na kartach
kredytowych, porównywanie atramentów,
ujawnianie treści pokrytych korektorem
Ołówki
W zależności od składu chemicznego wyróżnia się:
ołówki grafitowe (czarne) oraz barwne, ołówki
zwykłe, ołówki kopiowe (atramentowe - mają pręcik
grafitowy zawierający m.in. rozpuszczalne w
wodzie barwniki organiczne, kaolin, talk).
W promieniowaniu UV można odróżnić pismo
wykonane ołówkiem rysunkowym od pisma
wykonanego ołówkiem kopiowym
Badanie pisma wykonanego ołówkami 
odczynniki chemiczne dające określone reakcje w
zależności od rodzaju barwnika
Atrament niewidoczny
Metody konwencjonalne i metoda ESDA
 powszechnie stosowana w analizie
pisma wgłębionego
Analiza pisma
Badania identyfikacyjne  porównawcze
Próbka porównawcza:
pismo bezwpływowe, które można uzyskać w
urzędach
próbka pisma na żądanie - obarczona różnym
stanem psychicznym sprawcy
pismo wykonane tą samą ręką
Analiza pisma
Metoda kaligraficzna  porównywanie
kształtu liter w oderwaniu od siebie
Metoda opisowa lub sygnalityczna  analiza
zespołu liter i ich wzajemnych związków
Metoda grafometryczna  pomiar różnych
elementów pisma, analiza wartości
względnych np. wzajemny stosunek
poszczególnych elementów, jak wysokość
liter do ich szerokości
Odtwarzanie pisma
zniekształconego
Trzy metody ujawnianie zamazanego tekstu:
Metoda nie niszcząca  zastosowanie fotografii w świetle
przechodzącym
Usunięcie korektora za pomocą odczynników  acetonu,
(niszczy dokument, musi poprzedzić ją fotografia)
Użycie substancji powodującej przez
roczystość papieru
 substancją tą działa się na miejsca zamazania od
strony przeciwnej, ujawniony tekst to odbitka lustrzana,
fotografia umożliwia odczytanie wprost
Odtwarzanie pisma
zniekształconego
Zalanie pisma płynami  usunięcie materiału
kryjącego i odtworzenie kształtu rękopisu  metoda
sensybilizacji, zastosowanie ultradz
więków i
fotografia w promieniach podczerwonych
Stosowanie luminescencji w podczerwieni 
występuje często nawet jeśli na dokumencie po
starciu chemicznym lub mechanicznym pozostają
nikłe ślady atramentu
Lasery same bądz
w połączeniu z chromatografią
cienkowarstwową (laser argonowy lub miedziowy)
Odtwarzanie i identyfikacja
dokumentów zamoczonych
Zależy od:
rodzaju środka kryjącego
gatunku papieru
czasu zanurzenia w wodzie (zmywalne atramenty
barwnikowe ulegają całkowitemu zniszczeniu)
Metoda zamrożenia i dehydratacji (komora
próżniowa, zamarznięty materiał łagodnie się
podgrzewa  woda wyparowuje bezpośrednio ze
stanu zamarzniętego)
Banknoty
Specjalna technika produkcji, materiał i środki
podlegają reglamentacji
Badanie banknotów:
sposób fałszerstwa
papier (gramatura, odcień, grubość)
strona przednia  awers (portrety, napisy, sposób
wykonania numeracji, błędy graficzne)
strona odwrotna  rewers (tło zadrukowanej części
banknotu, kontrast rysunków)
znak wodny
Monety
Ustalenie technika fałszerstwa ( metoda
odlewnicza czy tłoczenie)
waga,
kolor metalu
skład chemiczny metalu
nieprawidłowość w moletowaniu (karbowaniu
otoku)
porowatość powierzchni
niewłaściwy dz
więk
Wiek dokumentu
Klasyczna metoda chemicznego określenia wieku
dokumentu na podstawie badań Mezgera, Ralla i
Hessa (1933 rok) ograniczona bo
przemieszczenie chlorków i siarczanów jest
uzależnione składu chemicznego atramentów i
rodzaju papieru.
Stosowana gdy dwa kwestionowane co do wieku
teksty były napisane tym samym atramentem i na
tym samym podłożu, a dokumenty były
przechowywane w identyczny sposób.
Wiek dokumentów
Badanie rowków powstałych od silnego
naciskania środków pisarskich  z
biegiem czasu rowki stają się bardziej
płytkie.
Wiek dokumentu po wieku
ekstrahowanych z nich tuszów.