Renesans-renesansem nazywamy okres kultury europejskiej zapoczątkowany we Włoszech w XIV w i trwający do końca XVI
Główne cechy kultury renesansu: odbudowa i naśladowanie kultury starożytnej, humanizm, wszechstronność, początek rozwoju języków narodowych, osłabienie religii i kościoła, wielki rozwój szkolnictwa i nauki.
Twórcy Renesansu: Leonardo da Vinci (żył w latach 1452-1519, malarz i teoretyk malarstwa, rzeźbiarz, architekt, badacz przyrody i filozof, wynalazca,jego najsłynniejsze dzieła to mona lisa, dama z łasiczką, ostatnia wieczerza, aparat, czołg).
Michał Anioł(1475-1564, rzeźbiarz, malarz, jego dzieła to Freski w kaplicy sykstyńskiej, projekt kopuły bazyliki św. Piotra), Rafael Santi(1483-1520, malarz, architekt, kierował budową bazyliki św. Piotra w Rzymie), Sandro Botticelli.
Literatura renesansu: Wiliam Shakespeare(angielski poeta, dramaturg, aktor, kroniki ,,Ryszard II”, ,,Król Jan”, komedie ,,Wszystko dobre, co się dobrze kończy, wiele hałasu o nic, Romeo i Julia, hamlet), Frencesco Petrarka, Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Dante Alighieri, Andrzej Frycz Modrzewski, Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan(podróż dookoła świata), Mikołaj Kopernik(astronom,matematyk,prawnik,
Ekonomista, strateg, lekarz, tłumasz, kanonik warmiński)
Galileusz(astronom,zwolennik heliocentrycznej budowy świata i teorii Mikołaja Kopernika, odkrył księżyc Jowisza i zjawisko bezwładności), Marcin Luter(reformator religijny,teoretyk).
Podsumowanie Kultury renesansu: Literatura-pisanie w językach narodowych, łatwy dostęp do książek i podręczników, rozwój gatunków literackich znanych ze starożytności.
Malarstwo-dominacja tematów świeckich, zainteresowanie się człowiekiem, realizm,perspektywa, proporcje, różnorodna skala barw. Rzeźba-przedstawianie nagiego,dynamicznego, ciała ludzkiego, pokazanie szczegółów anatomicznych.
Architektura-budowanie budowli świeckich, budowanie kościołów na planie prostokątna z kopułą, bogate zdobienia na zewnątrz budynku, Mecenat artystyczny-finansowanie twórczości artystów przez ludzi bogatych.
Wielkie odkrycia geograficzne- geografia nie była potrzebna ludziom średniowiecza, wiedza opierała się na fałszywych wiadomościach, brak podróży.
Czynniki mające wpływ na odkrycia geograficzne w epoce renesansu: rozwój techniki, poszukiwania drogi morskiej do Indii, ciekawość świata. Najważniejsze odrycia geograficzne:
Krzysztof Kolumb(1492), Vasco da Gama(1497), Ferdynand Magellan (1519-1521), Amerigo Vespucci.
Konsekwencje wypraw geograficznych: upadek rzemiosła w Portugalii i Hiszpanii, rozwój przemysłu w postaci warsztatów, emigracja z Hiszpanii i Portugalii najbardziej przedsiębiorczych ludzi, niespodziewany napływ złota i srebra do Europy i ich dewaluacja, rozwój żeglugi i geografii, umocnienie władzy królów Hiszpanii i Portugalii, podział gospodarczy w europie, upadek cywilizacji amerykańskich.
Reformacją nazywamy zmiany w kościele, polityce, gospodarce i społeczeństwie zapoczątkowane w 1517r przez Marcina Lutra. Przyczyny reformacji: gospodarcze
(zgromadzenie przez kościół olbrzymiego majątku), polityczne (władcy chcieli pozbawić kościół pieniędzy i władzy), społeczne (niezadowolenie społeczeństwa z podatków i opłat na rzecz kościoła, załamanie obyczajów wśród duchownych).
Powstanie wyznań protestanckich: nazwa wzięła się od protestu członków nowych wyznań przeciwko zahamowaniu reform i zmian w religii katolickiej. Najważniejsze wyznania protestanckie: Luteranizm (twórca był Marcin Luter, zasięg Niemcy, Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Polska, odrzucenie władzy Papieża, likwidacja hierarchi kościelnej, likwidacja zakonów, zniesienie celibatu), Kalwinizm (twórcą był Jan Kalwin, zasięg Szwajcaria, Francja, Belgia, Holandia, powtórzenie haseł M.Lutra, podstawą wyznania była teoria przeznaczenia), Anglikanizm (twórcą był Henryk VIII który został głową kościoła w Anglii), Skutki reformacji: rozłam kościoła katolickiego, podział Europy na część protestancką i katolicką, wojny religijny.
Kontrreformacja: Cele-przeprowadzenie niezbędnych reform w kościele, usunięcie nadużyć wobec sukcesów nowych wyznań, reakcja katolicka i walka z reformacją o utracone wpływy. W 1542 kardynał Caraffa odnowił Inkwizycja, w 1559 wprowadzono indeks ksiąg zakazanych, powstał zakon Jezuitów (twórca Ignacy Layola). Zakon był Gwardią Papieską do walki z protestantami i heretykami. W 1545-1563 w Tybecie obradował sobór powszechny: uznano wyższość papieża nad soborem, scentralizowano władze w Kościele, umocniono autorytet papieski, powstał Katechizm Rzymski. W 1592 r ogłoszono Wulgatę czyli interpretacje tekstu pisma świętego zastrzeżona jedynie dla duchownych.
Reformacja w Polsce
Sytuacja religijna w Polsce przez reformacją: Polska krajem wielonarodowym i wieloreligijnym. Polacy-kościół rzymsko-katolicki, Rusini-greckokatolicki, Tatarzy-Islam, Żydzi-Judaizm.
Tolerancja Religijna-polacy zagwarantowali wszystkim Religią wolność i swobode działania. Początki reformacji w Polsce: ludność pochodzenia niemieckiego przyjęła luteranizm, część szlachty Polskiej przeszła na kalwinizm uważając się za grupę ludzi wyróżnioną przez Boga. Arianie(wyznawcami byli chłopi i szlachta), głosili hasła równości, wolności i pokoju, Arianie byli jedynym wyznaniem prześladowanym w Polsce.
Skutki Reformacji w Polsce: emigracja, masowy napływ emigrantów religijnych z całej Europy do Polski, emigranci przywieźli do Polski wiedze umiejętności i pieniądze, Polacy jako naród stali się wyznawcami kościoła rzymsko-kat.
Barok-główny kierunek w kulturze środkowo i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy: od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku. Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofie i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjonalny niepokój.
Architektura: budowle barokowe występują na terenie Europy i Ameryki łacińskiej. Są jednak bardzo różnorodne, związane z lokalnymi tradycjami i uwarunkowaniami, wspólny element: przesada i logika, poszukiwanie ruchu, konstrukcja polegała na nakładaniu na siebie kolejnych pięter, barok słynął ze sztuki ogrodowej, można było znaleźć fontanny, kanały, baseny.
Wanabilizm-Tendencja, aby każda budowla była Oryginalna, nie sporządzano kopii. Stawiano na indywidualny styl architektoniczny, typ zdobień.
Cechy architektury:oryginalność, bogactwo środków, emocjonalność, nawiązywanie do kultury ludowej, duża rola koloru, monumentalizm, kontrast. Architektura Sakralna: powstał nowy plan(elipsa), kościół otoczony kaplicami.
Architekci: Giovanni Lorenzo Bernini, Domenica Fontana, Francesco Borromini. Rzeźba Baroku: wzorowano się na antyku, tworzono z marmuru, brązu, drzewa, charakteryzowała się ekspresją uczuć, rzeźbe ukazywano w ruchu z emocją na twarzy, z dramatycznym gestem.
Malarstwo: Technika Malarsta-pośród technik przeważał światłocień, kontrasty barw i świateł, skróty perspektywistyczne. Tematyka: wydarzenia z życia świętych, władców, herosów, postacie mityczne i mitologiczne, zawsze jednak rozgrywały się w podobnym otoczeniu. Malarze Baroku: Rembrandt, Rubens, Anthony von Dyke.
Muzyka: Antonio Vivaldi, Johann Sebastian Bach, Georg Handel. Tworzono opery, oratoria, korzystano z wielu środków, posługiwano się bogatą stylistyką.
Barok w Polsce: przypada na czas kontreformacji i długoletnich wojen. Etapy baroku w Polsce można podzielić na główne okresy pokrywające się z czasem panowania władców:
-z dynastii Wazów, nazywamy stylem Wazów, baroz wzorowany na twórczości Berniniego, w tym okresie wczesne formy baroku współistnieją z okresem późnego renesansu.
-okres panowania Jana III Sobieskiego, w którym barok stał się stylem dominującym:oprócz wzorów włoskich widoczna jest odmiana baroku klasycyzującego.
-czas panowania władców saskich, okres późnego baroku, w którym dominują wzory włoskie i rokoko francuskie i drezdeńskie.
Architektura: najważniejsze budowle: kościół św. Anny w Krakowie, Pałac w Wilanowie. Architekci: Krzysztof Bonadura, Krzysztof Mieroszewski.
Malarstwo: Trumienne(portrety zmarłych), Malarstwo mistyczne(odwołanie się do Boga), Malarze w Polsce: Tomasz Dolabella, Krzysztof Boguszewski.
Literatura Baroku: marianizm (Jan Andrzej Morsztyn), nurt metafizyczny(Cechy ich poezji to konceptyzm, łamanie form klasycznych, uczony język, filozoficzne, religijne oraz erotyczne tematy. W utworach poetów metafizycznych podkreślone jest zwątpienie w potęgę i możliwości człowieka.
Polscy poeci metafizyczni to: Mikołaj Sęp Sarzyński-,,Wiersze albo rytmy polskie”, Sebastian Grabowiecki-,,Setnik rymów duchownych”.