Pielgrzymki w średniowieczu na terytorium Polski

•Gniezno było pierwszą stolicą Polski

•Od II poł. X w. pielgrzymki do kościoła w Gnieźnie z grobem biskupa Wojciecha złożonego tu w 997 r.

- Od 999 r. św. Wojciech, został uznany patronem Polski.

- W Katedrze Gnieźnieńskiej odbywały się koronacje królów Polski m.in. Bolesława Chrobrego – były to okazje do odwiedzenia Gniezna.

•gotycki kościół katedralny, usytuowany na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie,

• budowę rozpoczęto pod koniec IX w., obecny kształt nadał Mieszko I w pod koniec X w.

-Drzwi odlane z brązu zamontowane od strony południowej Katedry Gnieźnieńskiej, powstały w II poł. XII w.

-Wysokość ok. 328 cm, szerokość skrzydła ok. 84 cm

-Przedstawiają sceny z życia św. Wojciecha

Kraków

• W 1040 r. po zniszczeniu Gniezna przeniesiono stolicę Polski do Krakowa,

• 1000 r. utworzono biskupstwo krakowskie – biskup Stanisław

• Biskup Wincenty Kadłubek spisał w XII w. historię Polski wprowadzając legendę o Kraku założycielu miasta Kraków oraz smoku wawelskim.

• W 1253 roku kościół usankcjonował kult biskupa Stanisława, ogłaszają go świętym. Katedra wawelska, gdzie spoczęło ciało świętego, stała się miejscem wielkich uroczystości pokanonizacyjnych oraz pielgrzymek.

• Wraz z koronacją Władysława Łokietka na króla 20 stycznia 1320 r. katedra wawelska stała się miejscem koronacji królów polskich; w katedrze składano także trofea wojenne np. chorągwie krzyżackie po bitwie pod Płowcami.

• W 1358 r. król nadał mu tzw. wielki przywilej, który zapewniał miastu monopolistyczną pozycję w handlu międzynarodowym.

• W mieście rozpoczęto wznoszenie kilku znaczących budowli - przede wszystkim Kościoła Mariackiego i Sukiennic.

• Kazimierzowi Wielkiemu stołeczny Kraków zawdzięcza powołanie uniwersytetu w roku 1364, drugiego po praskim w Europie Środkowej.

Klasztor na Jasnej Górze k. Częstochowy

•1382 r. - książę Władysław Opolczyk sprowadził paulinów z Węgier do dawnego kościoła parafialnego i dokonał fundacji klasztoru.

•Nazwa Jasna Góra została nadana klasztorowi przez węgierskich paulinów na pamiątkę macierzystego klasztoru św. Wawrzyńca na Jasnej Górze w Budzie. Wzięła się stąd, że klasztor znajduje się na jasnym wapiennym wzgórzu położonym 293 m n.p.m.

•1384 r. na Jasną Górę sprowadzono z Rusi obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus który według legendy namalował św. Łukasz Ewangelista na desce stołu, na którym jadła rodzina Jezusa

Święta Lipka

•Od XIII w. rozwijał się kult Maryjny w Świętej Lipce na Mazurach.

•Wg legendy więziony w lochach kętrzyńskiego zamku skazaniec dzięki interwencji Matki Bożej wyrzeźbił w drewnie Jej figurkę z Dzieciątkiem. Po wykonaniu rzeźby został uwolniony, a figurkę zawiesił na lipie przy drodze z Kętrzyna do Reszla. Figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem zasłynęła cudami. Z czasem wokół lipy wybudowano kaplicę.

•W 1524 r. zniszczono kaplicę oraz lipę z figurą, w obecnej formie bazylikę wybudowano w XVII w.

Pielgrzymki w innych rejonach świata

Etiopia – Aksum

•starożytne państwo założone w I wieku p.n.e. w północnej części dzisiejszej Etiopii i Erytrei,

•Rozwijało się dzięki kontaktom handlowym między Półwyspem Arabskim i Afryką sprowadzało m.in. kość słoniową, kauczuk, przyprawy korzenne i dostarczało je na szlaki handlowe.

•W połowie IV wieku, w czasach panowania Ezany, Aksum przyjęło chrześcijaństwo za pośrednictwem kupców syryjskich.

•wg legendy upowszechnionej w XIII w. została tam ukryta Arka Przymierza wywieziona z Jerozolimy przez synów króla Salomona

• w IV wieku założono kościół prawosławny – najświętszym miastem Kościoła Prawosławnego w Etiopii.

Półwysep Synaj

•Góra Mojżesza – góra w Egipcie, w południowej części Półwyspu Synaj

• Wysokość 2285 m n.p.m., jest to poszarpany nagi masyw górski z szaro-czerwonego granitu. W 2002 obszar ten został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

•Tradycyjnie utożsamiana z biblijną górą Synaj, gdzie, według Starego Testamentu, Bóg przekazał Mojżeszowi kamienne tablice z dziesięciorgiem przykazań i zawarł przymierze z narodem izraelskim.

Płw. Synaj

•Klasztor św. Katarzyny wzniesiono na wysokości 1570 m n.p.m. w miejscu, gdzie Bóg przemówił do Mojżesza jako płonący krzak, u podnóża Góry Synaj

•Jest to najstarszy klasztor chrześcijański w Egipcie. Pierwszą kaplicę w tym miejscu zbudowała cesarzowa Helena, matka Konstantyna Wielkiego. Reszta zabudowań klasztornych wraz z bazyliką Przemienienia Pańskiego powstała około 530 r. n.e. na rozkaz cesarza Justyniana I.

Mekka

•święte miasto islamu, miasto w zachodniej części Arabii Saudyjskiej,

•Według wyznawców islamu miejsce urodzenia Mahometa (w 571) oraz miejsce objawienia sur mekkańskich.

•Od powrotu proroka z Medyny w 630 r. cel pielgrzymek wszystkich muzułmanów z całego świata.

•Najważniejszym miejscem jest prostokątna, ceglana budowla w środku miasta, miejsce naznaczone przez Mahometa – Kaaba. Wokół tego sanktuarium wzniesiono meczet Al-Haram, mogący pomieścić jednocześnie 300 tysięcy wyznawców. Jest to najważniejsze miejsce dla muzułmanów.

•Odbycie pielgrzymki do Mekki jest jednym z pięciu filarów wiary.

Rodzaje pielgrzymek islamskich:

- hadżdż (hadż) – pielgrzymka do Mekki, tzw. większa lub pełna. Jej odbycie jest obowiązkiem każdego wyznawcy, chyba że z powodów finansowych bądź zdrowotnych wyprawa taka jest niemożliwa.

- Hadżdż ma charakter zbiorowy i odbywa się tylko w czasie miesiąca pielgrzymki. Pielgrzymi, zbliżając się do świętego terytorium Mekki, wchodzą w stan uświęcenia i przywdziewają białą szatę. Odbywa się wg stałego rytuału.

- umra – również pielgrzymka do Mekki, ale nazywana mniejszą. Ma charakter indywidualny, a jej czas nie jest określony. Najważniejszym jej elementem jest siedem rytualnych okrążeń Kaaby i ucałowanie hadżaru – Czarnego Kamienia

- ziara – pielgrzymka do grobów świętych islamu, a zwłaszcza do grobu Mahometa w Medynie

Medyna

•miasto w zachodniej części Arabii Saudyjskiej, drugie najważniejsze miasto islamu.

•po ucieczce z Mekki schronił się prorok Mahomet

•Na miejscu domu, w którym miał mieszkać Mahomet powstał meczet, w którym obok grobu proroka znajduje się również grób jego córki, Fatimy. Groby te są celem pielgrzymek setek tysięcy muzułmanów.

Tunezja

•Kairuan to po Mekce, Medynie i Jerozolimie czwarte święte miasto islamu, znajdujące się w Tunezji, ok. 160 km na południe od Tunisu, 57 km na zachód od Susy

•Kairuan założony został w 671 roku przez arabskiego wodza Ukba ibn Nafiego z Półwyspu Arabskiego. Początkowo był posterunkiem arabskim strzegącym szlaków karawan przed napadami Berberów.

•Ok. 670 r. wybudowano Wielki Meczet, zwany również Meczetem Sidi Okba, od imienia fundatora i założyciela Kairuanu. Pierwotna budowla została całkowicie zniszczona, a obecna świątynia to dzieło Aghlabidów (IX w.).

•Dach meczetu wspiera się na 414 filarach, pochodzących z rzymskich miast na terenie Afryki, a także Kartaginy i Susy.

•Miasto wpisane na listę UNESCO

Nazaret, Betlejem, Jerozolima

•W Ewangeliach Nazaret zostało przedstawione jako miejsce dorastania Jezusa, w związku z czym stało się miejscem pielgrzymek chrześcijan.

•Miasto jest nieformalną stolicą izraelskich Arabów, którzy stanowią zdecydowaną większość w mieście

•Betlejem - Jest położone w odległości 10 km na południe od Jerozolimy, wg Ewangelii jest to miejsce narodzenia Jezusa,

•W latach 132-135 Grotę Narodzenia odbudowano rzymską świątynią Adonisa, w jej miejscu powstała Bazylika Narodzenia Pańskiego zbudowana w 326 roku przez Konstantyna Wielkiego.

Jerozolima - średniowiecze

•największe miasto Izraela

•po podziale Cesarstwa rzymskiego (395 r.) miasto znalazło się w Bizancjum.

•W roku 638 Jerozolima została zdobyta przez będących od niedawna muzułmanami Arabów. Wraz z arabskim podbojem Żydzi odzyskali prawo wstępu do miasta

•Kalif Umar podpisał traktat z chrześcijańskim patriarchą Sofroniuszem, zapewniając go, że wszystkie chrześcijańskie miejsca Jerozolimy wraz z ludnością będą chronione zgodnie z muzułmańskimi zasadami wiary. Umar nakazał wówczas wybudowanie na Wzgórzu Świątynnym Kopuły na Skale i Meczetu Omara.

•1099-1244 – Królestwo Jerozolimy, wyprawy krzyżowe.

•Po upadku Królestwa najdłużej panowali Turcy bo do XX w.

Machu Picchu

•najlepiej zachowane miasto Inków, w odległości 112 km od Cuzco. Położone jest na wysokości 2090-2400 m n.p.m., na przełęczy pomiędzy Wayna Picchu i Machu Picchu w Andach Peruwiańskich

•Miasto zbudowano według kompleksowo opracowanych planów w II połowie XV wieku,

•Pełniło wówczas funkcję głównego centrum ceremonialnego, ale także gospodarczego i obronnego. Zamieszkiwali je kapłani, przedstawiciele inkaskiej arystokracji, żołnierze oraz opiekunowie tutejszych świątyń,

•Pełniło także funkcje obserwatorium

Allahabad

•Allahabad miasto w północno-środkowych Indiach, gdzie łączą się dwie święte rzeki hinduizmu: Ganges i Jamuna.

•Ośrodek religijny wyznawców hinduizmu, gdzie raz do roku odbywają się rytualne ablucje (obmycie ciała);

•co 12 lat święto Kumbhamela - w hinduizmie święto, podczas którego zbierają się pielgrzymi oraz święci, mistrzowie duchowi i jogini

Rozwój innych motywów podróżowania w średniowieczu

1.Wyjazdy na naukę lub terminowanie u rzemieślnika

•IX-XI w. – słynne szkoły arabskie w Kordobie i Toledo

•od XI w. powstają szkoły w Europie – najsłynniejsze w Bolonii, Rawennie i Padwie – wyjeżdżali głównie arystokraci.

Uniwersytet Boloński (ok. 1088)

Uniwersytet Oksfordzki (ok. 1096)

Uniwersytet Paryski (1158)

Uniwersytet w Cambridge (1209)

Uniwersytet Padewski (1222)

Uniwersytet w Montpellier (1289)

Wyjazdy w celach handlowych

•Prawo organizowania jarmarków w miastach – powstawały gospody wokół targu z możliwością nocowania, głównie w miastach położonych na szlakach handlowych, m. in. w Krakowie.

Pojedyncze wyprawy podróżników

•1271 r. - wyprawa Marco Polo do Chin Szlakiem Jedwabnym,

•1336 r. - wyprawa Francesco Petrarki w Alpy Prowansalskie

•Wyprawa Muhammada Ibn Battuty po Azji, Afryce i Europie - uważany za ostatniego z wybitniejszych geografów arabskich późnego średniowiecza

–W 1325 rozpoczął pielgrzymkę do Mekki, w czasie której zwiedził Egipt, Syrię i Arabię, następnie Zanzibar w Afryce. Następnie drogą morską dotarł do Persji, a stąd przez Arabię, Syrię i Azję Mniejszą dotarł nad Morze Czarne.

–Stąd udał się przez stepy południowej Rosji do doliny Wołgi. Dalsze trasa jego podróży wiodła przez Samarkandę, Kabul, do Delhi – gdzie przez pewien czas był sędzią (kadim). Następnie przebywał rok na Malediwach (gdzie bez powodzenia usiłował zostać sułtanem), skąd udał się przez Sumatrę, Wietnam do Chin. Tu dotarł do Yanjing – dzisiejszego Pekinu. Droga powrotna wiodła przez Cejlon, Persję, Egipt. Podróż zakończył w roku 1349.

Wielkie Odkrycia Geograficzne

Wiek XIV i XV to okres wielkich wypraw i wielkich dokonań. Od odkrycie Ameryki do opłynięcia globu przez Magellana - dowiedziono, że ziemia jest okrągła.

•1492 r. - wyprawa Krzysztofa Kolumba i odkrycie Ameryki

•Kapitan wyprawy, która płynęła na trzech statkach: "Santa María", "Niña" i "Pinta" pod flagą Kastylii w poszukiwaniu zachodniej drogi morskiej do Indii, 12 października 1492 dotarła do Indii Zachodnich (Antyli) u wybrzeży Ameryki – kontynentu nieznanego w ówczesnej Europie

•Podczas czterech udanych podróży przez środkowy Ocean Atlantycki w latach 1492-1504 Kolumb – jako pierwszy z Europejczyków – opłynął, zbadał i opisał rejon Morza Karaibskiego, w tym środkową część Bahamów, Kubę, Haiti (1492), większość Małych Antyli, Jamajkę (1493) oraz stały ląd Ameryki Południowej w okolicach ujścia rzeki Orinoko (1498) i brzegi Ameryki Północnej na południowo-zachodnim wybrzeżu Morza Karaibskiego (1502)

1498 r. - podróż Vasco da Gama do Indii

•odkrywca portugalski, który jako pierwszy dotarł drogą morską z Europy do Indii, umożliwiając Europejczykom swobodny handel z Azją południową. Dotąd odbywał się on lądem przez wielu pośredników i rozbójników.

1499 – 1500 r. wyprawy Amerigo Vespucciego do Ameryki

•1500 roku dotarł nad jezioro Maracaibo, żeglarze zobaczyli Indian żyjących w palafitos, czyli chatkach zbudowanych na palach wbitych w wodę. Amerigo Vespucci nazwał to miejsce Małą Wenecją – Venezuelą.

•1500–1501 uczestniczył – jako przyrodnik i kartograf – w hiszpańskiej ekspedycji Dopłynęli oni do półwyspu Guajira, znajdującego się w zachodnim krańcu obecnej Wenezueli. W czasie jej trwania już samodzielnie dotarł do Amazonki, zbadał wybrzeże Brazylii, dopłynął do ujścia rzeki Orinoko i zawrócił do Kadyksu.

•W latach 1501–1502 na okręcie portugalskim opłynął brzegi Brazylii.

•Od 1503 r. zaczęły się ukazywać drukiem listy Vespucciego wraz z barwnymi opisami poznanych krajów. Tłumaczone na wiele języków, zyskały mu tak dużą popularność, iż powszechnie jego, a nie Kolumba, zaczęto uważać za odkrywcę Ameryki, a nowy ląd nazwano od jego imienia.

•W latach 1501–1502 uczestniczył w wyprawie do wschodnich wybrzeży Ameryki Południowej, od ujścia Magdaleny do Bahía Blanca. Zbadał znaczną część wschodniego wybrzeża Ameryki Południowej. Opisał odkrycie rzek Rio de Janeiro i Rio de la Plata oraz Patagonii i Georgii Południowej.

1519 r. - podróż Ferdynanda Magellana dookoła świata

•Nazwał Ocean Spokojny (Pacyfik). 20 września 1519 roku wyruszył z Hiszpanii drogą zachodnią, czyli przez Ocean Atlantycki, do Wysp Korzennych w Archipelag Malajskim. Wyprawa, która wypłynęła pod jego dowództwem, jako pierwsza opłynęła Ziemię.

•Zginął 27 kwietnia 1521 zabity przez mieszkańców wyspy Mactan w Archipelag Filipińskim.

Podróże w XVI – XVII w.

Sposoby podróżowania:

•Wędrówki piesze – najtańsza forma podróżowania, często łączona z odbywaniem pielgrzymki lub pokuty; pieszo podróżowały osoby, których stać było na sługę niosącego bagaże.

•Podróż konna – odbywana na własnym koniu lub wypożyczonym, razem z koniem wypożyczano specjalnego sługę (jednocześnie będącego przewodnikiem i opiekunem), którego zadaniem było odprowadzenie konia do wypożyczalni.

•Podróż karetą (wozem) – nie zapewniały komfortowej podróży, często łamały się podczas podróży; osobny orszak stanowiły karety osobowe i bagażowe.

–Bardzo dużo wypadków wśród wozów – dążenie do podróżowania z jak największą prędkością.

–Reklama przewozów – plakat z informacją o czasie przejazdu, a nie komforcie.

•Dyliżansy – służyły do przewozu poczty, a później także pasażerów,

–funkcjonował w zbliżony sposób do kolei,

–Podróż odbywała się po stałej trasie z wyznaczonymi przystankami wg rozkładu jazdy.

–Droższe bilety zapewniały lepsze miejsca, a w przypadku tańszych zabierano więcej pasażerów i bagaży.

–Przyjazd dyliżansu obwieszczano dzwonkiem.

–Pierwsze dyliżanse w służbie pocztowej pojawiły się w 1640 roku w Anglii.

–1697 r. w Polsce uruchomiono pierwszą linię dyliżansową na trasie Warszawa – Drezno, przez Wrocław, podróż trwała 14-16 dni.

–W 1706 r. wydłużono trasę Warszawa – Drezno o miejscowości Piotrków Trybunalski, Oleśnicę, Kalisz.

–1717 r. uruchomiono kurs z Warszawy do Rygi przez Grodno, Wilno, Kowno oraz z Warszawy do Moskwy przez Wilno i Mińsk.

- Od 1742 r. funkcjonowały kursy na trasie Warszawa – Drezno przez Kraków.

- Na trasie przejazdu organizowano stacje przeprzęgowe oddalone od siebie o ok. 15 km.

- Obcokrajowcy podlegali kontroli paszportowej na poczcie. - Stacja pocztowa była jednocześnie zajazdem umożliwiającym nocleg.

•Aby wybrać się w podróż, podróżny musiał zapisać się na jazdę, wnieść odpowiednią opłatę i zgłosić się na stację pocztową w wyznaczonym terminie.

•Jeśli podróżny zachorował w czasie jazdy, mógł ją przerwać i po wyzdrowieniu jechać dalej bez dodatkowej opłaty, musiał jednak okazać zaświadczenie lekarskie.

•W każdym typie dyliżansu: 9, 12 i 13-miejscowym ustalano kolejność zajmowania miejsc według numeracji siedzeń w dyliżansie.

•Bagaż pasażer musiał przynieść wcześniej na stację, ponieważ trzeba było go zważyć, wpisać do ceduły frachtowej, oznaczyć nazwiskiem pasażera, oraz załadować na dyliżans.

•Poczthaltlerzy byli zobowiązani dostarczyć podróżnym na każdej stacji kawę, herbatę, wódkę, chleb, masło i wędlinę, za odpowiednią niewygórowaną zapłatę.

•Pasażer niezadowolony z jazdy mógł się skarżyć, wpisując uwagi do książki zażaleń, która była na każdej stacji.

Przewodnik – nowy zawód

•Zawód przewodnika najszybciej rozwinął się we Włoszech

•Przewodnik zapewniał jednocześnie środek transportu, prowadzenie na trasie przejazdu, noclegi i wyżywienie.

•Oprowadzał także po interesujących miejscach opowiadając ich historię.

Podróże drogą morską

•Były bardzo niebezpieczne ze względu na burze i sztormy oraz rozkwit piractwa.

•Na morzach działali piraci i korsarze napadający na statki w celu zdobycia łupów.

•Podstawę finansową korsarstwa stanowiły przedsiębiorstwa. Okręty należały do spółek, których akcje dzielili między siebie kupcy, czasem szlachta.

• Piraci zabierali towary, ale chwytali przede wszystkim ludzi, sprzedawanych później na targach niewolnikami.

•Na początku XVII w. wykształciły się zasady prawne działania, a Holender Hugo Grotius rozwinął teorię ,,prawa łupu”, który włączył do swego sławnego traktatu o wolności mórz.

Obiekty noclegowe

•W Hiszpanii funkcjonowały górskie ventas oferowały skąpy dach i kamienne ściany. Można było przygotować sobie tam pokarm, jeśli przywiozło się żywność. Na miejscu bywała woda. Spożywano mięso z dzikich królików jako główny posiłek.

• Na terenach słabo zurbanizowanych trzeba było samemu zorganizować sobie odpowiedni nocleg. Na przykład Polski magnat ,,ciągnął za sobą” swój dom. Słudzy obijali tkaniny ściany nieprzytulnej gospody, na klepisko rzucali futra. Posiadali też własne kotły i żywność.

•Udzielanie gościny jako dobry uczynek.

•W 1550 r. wprowadzono pewną reglamentację gospód. Prawnie rozdzielono karczmy (taverns – obsługujące najbliższe sąsiedztwo, głównie w miastach, na wzór dzisiejszych restauracji, czy klubów) od gospód (inns – służących gościną podróżnym w drodze).

•Natomiast od 1596 r. gospodarz prawnie odpowiadał za jakość obsługi oraz za samych gości. Właściciel był uosobieniem wszelkich cech, jakie powinna mieć gospoda. Dobry gospodarz powinien być trzeźwy, rzeczowy, stateczny. Taka osoba cieszyła się autorytetem, który pozwalał rozładowywać ewentualne napięcia przy stole.

•Tam, gdzie turystyka rozwinęła się w znacznej mierze, powstała tradycja używania znaków firmowych.

Turystyka w okresie XVII – XVIII w. (oświecenie)

W XVII wieku rozwinęły się podróże w celach:

•poznawczych

•wypoczynkowych

•zdrowotnych

•podróże edukacyjne

•Podróże poznawcze

-Anglicy docierali w Alpy stając się prekursorami alpinizmu.

- 1786 r. zdobycie Mont Blanc przez Anglików - Michela Paccarda i Jacques'a Balmata, a następnie innych alpejskich szczytów,

- pasterskie osady zaczęły przekształcać się w ośrodki turystyki górskiej np. Chamonix, Grindelwald, Zermatt.

•Rozwój turystyki uzdrowiskowej - popularne wśród zamożnych mieszkańców państw europejskich były miejscowości uzdrowiskowe, spośród których największym zainteresowaniem cieszyły się: Bath (popularne również w starożytności), Aix-les-Bains, Vichy, Évian, Baden-Baden, Marienbad, Karlsbad oraz Spa.

•W Anglii w XVII w. rozpoczął się okres regularnej komunikacji ze stacjami wymiany koni, przy których powstawały gospody z możliwością wyżywienia i noclegu.

•W Ameryce w XVIII w. zaczęły powstawać saloony – gospody dla poszukiwaczy przygód i pionierów Dzikiego Zachodu; były to zajazdy obsługujące pasażerów dyliżansów oraz były ośrodkami życia towarzyskiego w miejscowościach.

Podróże edukacyjne – GRAND TOUR

•Typ podróży w jaką wyruszali młodzi arystokraci i intelektualiści europejscy, w celu dokształcenia się, zdobycia wiedzy o świecie i kulturze, poszerzenia swych horyzontów myślowych a także wyrobienia u siebie gustu artystycznego i nabrania dobrych manier.

•Zwyczaj ten pochodził z Anglii, był szczególnie popularny w drugiej połowie XVII wieku i w ciągu całego wieku XVIII.

•Początkowo celem głównym były zabytki, jakimi chlubiły się Rzym, Florencja, Padwa, Lukka czy Wenecja,

•od XVII wieku w "programie" zwiedzających były też Paryż, Wersal, Lyon i Genewa, później gdy również przemysł i rolnictwo były obiektem zainteresowania, a więc te kraje które w przemyśle przodowały Anglia czy Holandia.

•W drugiej połowie wieku XVIII ważne stały się tez Niemcy i ich centra władzy takie jak Berlin, Wiedeń czy Drezno i kultury; Weimar, Jena, Getynga, Heidelberg, Lipsk i kąpieliska: Baden-Baden, Karlsbad i Marienbad.

•Jednym z pierwszych odbywających podróż edukacyjną po Europie był Thomas Coryat (1577-1617), który w 1608 wyruszył pieszo w podroż po Włoszech. Uważany za ojca Grand Tour, który w swej książce Curyat's Creduties wyznaczył itinerarium dla przyszłych podróżników, wraz z "obowiązkowymi stacjami"

Rozwój turystyki w XIX i I połowie XX wieku

Wiek XIX – przełom w turystyce

• Dotychczas, ze względu na wysokie koszty, podróże w celach wypoczynkowych podejmowała jedynie elita społeczna.

•Rozwój turystyki masowej w XIX w. nastąpił dzięki rewolucji przemysłowej, która spowodowała:

- skróceniu czasu pracy, wprowadzono obowiązkowe urlopy,

- rozwojowi środków transportu,

- rozwojowi przemysłu,

- urbanizacja

- wzrostowi poziomu oświaty, świadomości społecznej oraz poziomu kulturalnego.

Rewolucja przemysłowa

• proces zmian technologicznych, gospodarczych, społecznych i kulturalnych, który został zapoczątkowany w XVIII wieku w Anglii i Szkocji i związany był z przejściem od ekonomii opartej na rolnictwie i produkcji manufakturowej bądź rzemieślniczej do opierającej się głównie na mechanicznej produkcji fabrycznej na dużą skalę (przemysłową).

Przyczyny:

• eksplozja demograficzna - doprowadziła ona do wzrostu liczby mieszkańców, w wyniku którego rosły również potrzeby rynków. Nie mogły ich zaspokoić manufaktury oraz produkcja rzemieślnicza.

• rewolucja agrarna (rolna), która doprowadziła do przemiany tradycyjnego feudalnego rolnictwa w rolnictwo nowoczesne.

Osiągnięcia:

• Upowszechnienie wykorzystania maszyny parowej w przemyśle włókienniczym spowodowało konieczność wprowadzenia innowacji w przemyśle hutniczym i metalurgicznych. Zwiększona produkcja z kolei wymusiła rozwój środków transportu.

Skutki rewolucji przemysłowej

Społeczne:

•narodziny proletariatu

•urbanizacja związana z migracją ludności ze wsi do miast

•postęp wiedzy medycznej i higieny

•zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie – zwiększenie w przemyśle (później w usługach)

•prawo pracy – skrócenie czasu pracy, wprowadzono obowiązkowe urlopy

•narodziny ruchu robotniczego i ideologii socjalistycznej

•wzrost liczby ludności, przede wszystkim w miastach (migracja; zwiększony przyrost naturalny, koncentracja ludności w miastach)

•zmiana struktury społeczeństwa z agrarnego, o przewadze ludności wiejskiej, na społeczeństwo przemysłowe, w którym przeważa ludność mieszkająca w miastach

•upadek znaczenia rzemieślników, chłopów oraz wielkich właścicieli ziemskich

•wzrost znaczenia nowej klasy robotników i burżuazji przemysłowej

Ekonomiczne:

•zwiększenie wydobycia węgla i rud żelaza oraz produkcja stali

•powstanie i rozwój kolei

•zastosowanie maszyn parowych w fabrykach, na statkach oraz na kolei

•szybszy rozwój miast północnej i północno-wschodniej Anglii (Manchester, Liverpool, Birmingham, Leeds)

•rozwój komunikacji

•powstanie okręgów przemysłowych

•industrializacja

Rozwój transportu i komunikacji

Transport - środki i czynności związane z przenoszeniem osób lub towarów na różne odległości oraz różne powierzchnie terenu.

Kryteria podziału transportu:

1.Rodzaj podłoża

•Wodny

•Lądowy

•Powietrzny

2. Odległość

•Bliski

•Daleki

3. Przeznaczenie

•Osobowy

•Towarowy

Rejsy statkami

•Pierwszą łódź napędzaną silnikiem parowym zademonstrował w 1783 roku w Lyonie Francuz Claude F. Jouffroy d'Abbans.

•Za dzień narodzin żeglugi parowej uważa się 18 sierpnia 1807 roku, kiedy odbył swój pierwszy rejs statek parowy "Clermont", zbudowany przez Amerykanina Roberta Fultona.

•Podczas pierwszej podróży w 1807 r. przebyto 240 km z Nowego Jorku do Alabany pod prąd w ciągu 32 godzin.

•Rozwój żeglugi transatlantyckiej z USA do Europy:

•Prekursorem przyszłych transatlantyków był bocznokołowiec "Savannah", który w roku 1819 przebył Atlantyk docierając do Liverpoolu po 28 dniach i 11 godzinach, częściowo przy pomocy maszyny parowej.

•W rozwoju morskich statków parowych dużą rolę odegrał wynalazek śruby okrętowej dokonany w 1826 roku przez działającego w Austrii Czecha Josefa Ressela.

•Pierwszy statek napędzany turbiną parową "Turbinia" został zbudowany w 1897 roku przez wynalazcę turbiny reakcyjnej Parsonsa.

•Silniki spalinowe są stosowane do napędu statków od 1902 roku.

•Największe statki powstawały w Wielkiej Brytanii i USA.

•Pod koniec XIX wieku na Atlantyku pojawiły się niemieckie firmy armatorskie. "Kaiser Wilhelm der Große", który powstał w stoczni Vulcan w Szczecinie w 1897 r. był największym ówczesnym statkiem.

•Rozpoczął się wyścig w produkcji statków transatlantyckich trwający do 1952 r.

•Na Atlantyku amerykański superliniowiec "United States”, który pobił wszystkie rekordy w swej dziewiczej podróży – zdobywca Błękitnej Wstęgi Atlantyku

•RMS Titanic

•RMS Mauretania

•SS Andrea Doria

•SS France

•RMS Queen Elizabeth

Błękitna Wstęga Atlantyku – nagroda dla statku, który w jak najkrótszym czasie przepłyną Atlantyk.

Osoby, które przyczyniły się do rozwoju transportu:

•James Watt konstruktor silnika parowego

•Karl Benz konstruktor silnika spalinowego

•Rudfolf Diesel konstruktor silnika wysokoprężnego

•Charles Goodyear wynalazca wulkanizacji kauczuku

•Bracia André i Édouard Michelin twórcy opon pneumatycznych

Silnik parowy

•Silnik zamienia energię wewnętrzną pary w pracę mechaniczną

•Wynalazca: James Watt 1782

•Popularyzacja: XIX wiek

•Zastosowanie: kolej

Silnik spalinowy

•Spalanie paliwa zamieniane jest w pracę mechaniczną

•Wynalazca: Karl Benz w 1859

•Zastosowanie: samochody

Rozwój kolei

•W 1803 roku w Wielkiej Brytanii pojawiła się pierwsza kolej konna, używana publicznie, służąca do transportu towarów, a w 1807 – także do transportu osobowego.

•Od roku 1804 Richard Trevithick rozpoczął próby zastosowania parowozów w kolei.

•w 1825 r. George Stephenson uruchomił pierwszą linię kolei publicznej łączącą Stockton z Darlington (Anglia)

•Konkurs na najlepszą lokomotywę parową wygrał w roku 1829 Robert Stephenson lokomotywą „The Rocket” osiągającą prędkość 47 km/h

•W 1830 r. otwarto linię trakcji całkowicie parowej, łącząca Liverpool z Manchesterem. Ta nowa forma transportu osobowo-towarowego przełamała izolację społeczeństw, dając możliwości poruszania się po kraju na znaczne odległości.

•W całej Europie pod koniec roku 1830 istniały już 332 km linii kolejowych, ukończone lub w budowie.

•Ze względu na znaczący udział transportu śródlądowego koleje budowano w obrębie jednej zlewni lub całkowicie omijano rzeki, które nie nadawały się do żeglugi.

•W krajach pozaeuropejskich budowano koleje w formie sieci, szybciej, taniej oraz mniej solidnie niż w Europie.

•Wskaźniki długości sieci odniesione do liczby ludności stawiają na pierwszym miejscu Australię, Nową Zelandię, Kanadę, USA i Związek Południowej Afryki.

•1883 r. - na trasie Paryż – Konstantynopol rozpoczął kursować słynny Orient Express

•Był to luksusowy pociąg pasażerski, który kursował pod szyldem międzynarodowej spółki Compagnie Internationale des Wagons-Lits. Pomysłodawcą i założycielem był Belg Georges Nagelmackers.

•Trasa o długości 2880 km wiodła z Paryża do Konstantynopola (dzisiejszy Stambuł)

• Był to jedyny środek transportu łączący dwa krańce Europy – wschód i zachód, uosobienie komfortu i bogactwa.

•Luksusowe wagony sypialne i wagony restauracyjne słynące ze swej kuchni sprawiły, że pociągiem podróżowały osoby szlacheckiego pochodzenia, dyplomaci i ludzie biznesu.

•Na trasie z Paryża do Stambułu przez Strasburg, Monachium, Wiedeń, Budapeszt, Bukareszt i Warnę pociąg kursował w latach 1883-1914, 1919-1939 oraz 1945-1977, do Aten – 1962.

•W Ameryce Północnej w pierwszej dekadzie XX w., koleje były od razu zelektryfikowane i miały charakter na wpół tramwajowy. Były to tzw. "interurbans" (kolej dojazdowa do miast albo do dojazdów lokalnych). "Interurbans" znane były również w Ameryce Łacińskiej, Japonii oraz w Europie, ale nigdzie nie osiągnęły one podobnej skali, co w Stanach Zjednoczonych.

•Prace W. von Siemensa oraz inżynierów amerykańskich między innymi T. Edisona, doprowadziły do wprowadzenia napędu elektrycznego.

•W drugiej dekadzie XX w. rozpoczęto pierwsze elektryfikacje linii dalekobieżnych.

•W okresie międzywojennym powstały duże systemy elektryczne w Niemczech oraz Austrii (koleje alpejskie), Szwajcarii, Holandii, Szwecji czy USA.

•Pierwsza lokomotywa napędzana silnikiem Diesla funkcjonowała już w 1912 r. na linii Winterthur – Romanshorn w Szwajcarii, natomiast pierwsza eksperymentalna lokomotywa spalinowo-elektryczna General Electrics pojawiła się w 1914.

•Na świecie powstało również wiele niekonwencjonalnych kolei. Jedną z nich jest przykład opracowanej przez Eugena Langena technologii kolei podwieszonej. W 1901 r. między Barmen i Elberfeld otwarto Schwebebahn, zbudowaną według jego pomysłu.

Tramwaj

•Pierwszy tramwaj miejski pojawił się za sprawą inżyniera Johna Stephensona w Nowym Jorku w 1832 roku. Wagoniki były ciągnięte przez konie po szynach wbudowanych w jezdni.

•W 1835 roku otwarta została pierwsza linia tramwajowa w Nowym Orleanie, dając zaczątek najstarszej, funkcjonującej nieprzerwanie sieci tramwajowej świata.

•W Europie tramwaje rozpowszechniły się w latach 60-tych XIX wieku.

•Pierwszy tramwaj na europejskich torach pojawił się we Francji.

•We Francji w tym czasie pojawiły się pierwsze tramwaje parowe (wagony tramwajowe ciągnął parowóz o całkowicie obudowanym, przystosowanym do ruchu w mieście nadwoziu).

•Polak inż. Mękarski w roku 1879 w Nantes zbudował system tramwajowy oparty o wagony wyposażone w zbiorniki sprężonego powietrza. Sprężone powietrze było uzupełniane na stacjach krańcowych.

•Na terenie obecnej Polski pierwszą linię tramwaju konnego uruchomiono w 1866 w Warszawie, służyła do komunikacji między dworcami kolejowymi.

•W 1873 powstała pierwsza linia w Gdańsku, w 1877 we Wrocławiu oraz w 1879 w Szczecinie.

•W następnych latach linie tramwajów konnych były uruchamiane w kolejnych miastach, zaś ostatnim miastem otwierającym sieć tego typu tramwaju był Kostrzyn nad Odrą w roku 1903.

•W 1881 roku w Niemczech w Berlinie powstał pierwszy eksperymentalny tramwaj elektryczny, skonstruowany przez Wernera Siemensa.

•W Polsce w roku 1893, na terenie Wrocławia pojawiły się pierwsze tramwaje elektryczne.

•Do wybuchu I wojny światowej prawie wszystkie sieci tramwajowe zelektryfikowano.

•Do końca II wojny światowej w USA istniała rozbudowana sieć tramwajów podmiejskich i miejskich, umożliwiająca przejazd ogromnych odległości, np. z Nowego Jorku do Bostonu.

•Już w latach trzydziestych dawała się odczuć konkurencja autobusów i indywidualnej komunikacji, czemu przejściowo zaradzono, wprowadzając cechujące się bardzo dobrym przyspieszeniem i wysoką prędkością maksymalną, a także wyposażone w hamulce szynowe wagony jednokierunkowe typu PCC (stanowią one wzorzec większości wagonów używanych obecnie w Polsce).

Metro

•W 1863 roku, pojawiła się pierwsza linia metra londyńskiego o długości 6,5 kilometra, łączącą City z dworcem kolejowym Paddington.

•Duży sukces tego rodzaju transportu, który mógł w jednym czasie przewozić znaczącą ilość pasażerów spowodował, że szybko zaczęto budować kolejne linie metra.

•Początkowo budowano je bezpośrednio pod ulicą, ale powstawały liczne kolizje z siecią infrastruktury.

•W latach 1869-1870 rozpoczęto budowę metra w tunelach ok. 30 m pod ziemią – brak kolizji, w czasie wojny pełniły funkcje schronów.

•Początkowo trakcja w metrze była parowa, z czym wiązał się problem wentylacji. Liczne otwory dla ujścia dymu zakłócały uliczny ruch kołowy na trasie metra - kłęby dymu i pary wydobywające się w momencie przejazdu pociągu płoszyły konie. Dopiero od 18 XII 1890 roku zaczęto stosować w londyńskim metrze elektrowozy.

•Na kontynencie europejskim pierwsze metro powstało w Budapeszcie w 1896 roku, natomiast w Ameryce pierwsze na tym kontynencie metro oddano w Bostonie w1897 roku.

•Kolejne linie oddawano: w Nowym Jorku w 1904 roku, w Ameryce Płd. – w Buenos Aires w 1913 roku, w Azji - w Tokio (rok 1927).

Kolejki linowo-terenowe

•Wyciąganie pociągów liną za pomocą stacjonarnej maszyny parowej (choć bez przeciwwagi) było dość często stosowane na wczesnych liniach kolejowych, zwłaszcza jeśli mocno nachylona linia przebiegała w tunelu.

•Pierwszą linią funikularu (rodzaj tramwaju transportującą ludzi po stromym zboczu, poruszająca się dzięki linie połączonej przez szczyt wzgórza z drugim wagonem stanowiącym przeciwwagę) była kolej w Lyonie otwarta w 1862 r., łącząca śródmieście z dzielnicą Croix-Rousse.

•Napęd elektryczny liny pojawił się w 1888 r. na Bürgenstock-Bahn i upowszechnił się pod koniec XIX w.

•Kolejnym rodzajem kolejki linowej jest wyciąg narciarski instalowany na stokach, służący do transportu narciarzy i turystów na stosunkowo niewielkich odległościach.

•W 1932 roku w Szwajcarii skonstruowano wyciąg narciarski wciągający

narciarzy na stok za pomocą liny i silnika.

•Dało początek równie burzliwemu rozwojowi wyciągów narciarskich.

•Obecnie występują następujące rodzaje kolejek linowych: gondolowa, wagonikowa, krzesełkowa oraz kabinowa.

Samochód

•Pierwszy pomysł czterokołowego wozu napędzanego siłą mięśni ludzkich za pośrednictwem dźwigni powstał już w połowie XV wieku. Pierwszy projekt pojazdu z własnym napędem (napędzanego sprężyną) narysował Leonardo Da Vinci

•Pierwszym pojazdem mechanicznym był wóz artyleryjski napędzany tłokowym silnikiem parowym, zbudowany przez francuskiego inżyniera wojskowego N.J. Cugnota w 1769 roku.

•w XIX wieku powstały pierwsze konstrukcje pojazdów napędzanych silnikami elektrycznymi zasilanymi z baterii akumulatorów - tzw. elektromobile.

•W końcu XIX wieku pojazdy te osiągnęły zawrotne na owe czasy prędkości przekraczające 100 km/h, a jeszcze w początkach XX wieku używane były w miastach jako taksówki.

•Przełomowym momentem dla rozwoju samochodu stało się skonstruowanie w 1883 roku przez Niemca G. Daimlera szybkobieżnego silnika benzynowego, a w 1886 – samochodu wyposażonego w ten silnik.

•W tym samym roku na ulice Mannheimu wyjeżdża inny samochód wyposażony w podobny silnik, skonstruowany przez K. Benza.

•W 1890 roku obaj wynalazcy zakładają pierwsze fabryki samochodów, a po latach ostrej konkurencji, w 1926 roku obie firmy łączą się tworząc firmę Daimler-Benz.

•Głównym producentem autobusów była początkowo niemiecka firma Daimler-Benz, powstała w 1926 roku.

•Produkcja autobusów rozwinęła się również bardzo szybko w Stanach Zjednoczonych, gdzie wielkie odległości uczyniły zeń podstawowy środek komunikacji dalekobieżnej.

•Od okresu międzywojennego coraz szerzej stosowano silniki o zapłonie samoczynnym (Diesel).

•Już w latach 20. XX wieku budowano autobusy z jedną kabiną pasażerską.

•Rozwój przewozów turystycznych autobusami.

Samolot

•w 1505 roku Leonardo da Vinci w "Kodeksie lotu ptasiego" sformułował zasady lotu.

•9 października 1890 roku samolot "Eole" Francuza Clémenta Adera wykonał skok długości 50 m.

•17 grudnia 1903 roku, dwaj Amerykanie, bracia Wright wykonali serię udanych lotów pierwszym na świecie poprawnie latającym samolotem Flyer, własnej konstrukcji.

•Szybki rozwój lotnictwa wojskowego podczas I wojny światowej

•Pierwszym samolotem pasażerskim był Rosyjski Sikorsky Ilya Muromets. Był to luksusowy samolot pasażerski z pojedynczym salonem pasażerskim, wygodnymi krzesłami, łazienką, poczekalnią oraz sypialnią. Posiadał ogrzewanie i elektryczne oświetlenie. Pierwszy jego pokazowy lot z 16 pasażerami na pokładzie odbył się 25 lutego 1914.

•W 1919 roku otwarto pierwszą w Niemczech komunikacyjną linię lotniczą, co dało początek komunikacji pasażerskiej w Europie.

•Drugim samolotem był Ford Trimotor "The Tin Goose" (Cynowa Gęś). Wyprodukowany w 1925 r. Jego produkcję zakończono w czerwcu 1933 r. Pierwszymi, które go "używały" były linie lotnicze TWA (Trans World Airlines). Przewoził 8 pasażerów. Posiadał 3 silniki: dwa na skrzydłach, jeden na dziobie.

•Tuż przed wybuchem II wojny światowej, w1939 roku w Niemczech oddano do użytku pierwszy samolot odrzutowy Heinkel He-178.

•Pierwszymi pasażerskimi samolotami odrzutowymi były: brytyjski pasażersko-pocztowy Avro 691 Lancastrian (pierwszy lot odbył w 1943 r.), Vickers VC.1 Viking (oblatany w czerwcu 1945 r.) , de Havilland Comet (pierwszy lot w 1949 r.) i kanadyjski Avro C102 Jetliner (oblatany 10 sierpnia 1949 r.)

•Po wojnie w roku 1945 otwarto pierwszą transatlantycką linię lotniczą z Wielkiej Brytanii do USA, co jest zarazem początkiem regularnej transatlantyckiej komunikacji lotniczej.

Biura podróży w XIX wieku

•Na początku XIX w. zaczęły powstawać pierwsze instytucjonalne formy świadczenia usług pośrednictwa i organizacji.

Biura emigracyjne

•rozwinęły się w warunkach masowej emigracji zarobkowej; później nazywane były agencjami podróży;

•zajmowały się sprzedażą biletów okrętowych i dostarczaniem dokumentów podróży;

•z niektórych biur emigracji wytworzyły się później biura podróży o szerszym znaczeniu np. dwóch niemieckich armatorów – Hamburg-Amerika-Line oraz Norddeutsche Lloyd

•W II połowie XIX wieku działało już wiele samodzielnych biur morskich (nie będących armatorami) zw. biurami migracyjnymi lub emigracyjnymi – posiadały koncesje agenta wielkich armatorów morskich.

•Działalność polegała głównie na sprzedaży biletów okrętowych oraz załatwianiu dokumentów podróży, obsługiwały głównie emigrację zarobkową. Bardzo dużo biur powstało w Niemczech, będących węzłem w ekspedycji emigrantów.

Najbardziej znane biura emigracyjne:

•Rominger w Stuttgarcie (zał. 1842),

•Rb. A. Hessel w Dreźnie (zał. 1863),

•Rb. A. Kaiser w Monachium Gladbach (zał. 1886),

•Rb H. Brik & Co. w Bonn (zał. 1896)

•Rb w Dusseldorfie (zał. 1897)

W II poł. XIX w. powstały agencje podróży będące agentami linii kolejowych:

•Pickfords Travel Service – łączyła funkcje firmy spedycyjno – transportowej i biura podróży, od kiedy wprowadzono w Anglii kolej była agencją sprzedaży biletów kolejowych.

•Biuro spedycji i podróży A. Rohna z Drezna – agent wielkich armatorów oraz biur Thomasa Cooka, American Express Comapany i wielu innych firm.

•Pierwsze wielofunkcyjne biura podróży powstają dopiero w połowie XIX w.

•Jako pierwsze powstało angielskie biuro podróży Thomasa Cooka,

•W 1841 r. zorganizował dla 750 osób pierwszą zorganizowaną podróż pociągiem specjalnym na trasie Leicester–Loughborough.

•W 1856 r. zorganizował pierwsza okrężna podróż z Anglii na kontynent

•Wprowadził wiele nowości do podróżowania: podróże zbiorowe, pakiety zorganizowanej obsługi, pośrednictwo transportowe i noclegowe, czeki podróżne, wydawanie przewodników, piśmiennictwo turystyczne.

Najważniejsze podróże zbiorowe zorganizowane przez biuro podróży Thomasa Cooka:

•pociągi specjalne na światową wystawę w Londynie (1851)

•wycieczki na wystawę do Paryża (1854),

•podróże okrężne prowadzące z Londynu przez Antwerpię, Brukselę, Waterloo, Kolonię, wzdłuż Renu do Mogucji, Frankfurtu, Baden-Baden, Strasburga, Paryża i z powrotem przez Hawr do Southhampton (1856)

•podróże edukacyjne dla młodzieży udostępniające kulturalne i krajobrazowe walory kraju (1856),

•tzw. księżycowe podróże robotników umożliwiające im kilkugodzinny wypoczynek nad morzem,

•masowe wyprawy na kolejne wystawy (oferował zryczałtowany pakiet kolejowo – hotelowy obejmujący bilet kolejowy w obie strony , zarezerwowane noclegi ze śniadaniem, herbatę oraz obsługę),

•zbiorowe podróże do Szwajcarii (lata 60-te XIX w.),

•zbiorowe podróże do Włoch (po 1864),

•wyjazdy na wielką światową wystawę w Paryżu (1867) – dla 20 000 osób.

•podróże do Palestyny i wzdłuż Nilu (1869)

•podróże do Ziemi Świętej (1869) – stały kierunek podróży przez wiele następnych lat.

•Do 1865 r. założył swoje biura w większości państw Europy

Zakres działalności biura obejmował:

•agencyjna sprzedaż biletów okrętowych i kolejowych,

•załatwianie dokumentów podróży,

•rezerwowanie noclegów,

•prowadzenie informacji turystycznej,

•kompleksowe organizowanie podróży.

Drugim najważniejszym biurem podróży o urozmaiconej działalności było biuro Carla Stangena założone w 1863 r. w Berlinie.

•niemiecki pionier podróży grupowych – zwany niemieckim Cookiem.

•wprowadził tzw. kupony hotelowe (1873 r.) oraz specjalny system biletowy (obejmujący łączony bilet na koleje, linie okrętowe) w 1888 r. – było to ogromne ułatwienie podróżowanie głównie dla turystów indywidualnych.

•do 1899 r. Stangen zorganizował 686 podróży grupowych za granicę z udziałem 8112 osób, w tym 8 podróży dookoła świata,

•na światową wystawę w Paryżu w 1900 r. wysłał 10 000 osób.

•głównymi uczestnikami podróży byli: kupcy, rentierzy, architekci, artyści, bankierzy, wielcy przemysłowcy, wysocy urzędnicy, ministrowie, książęta.

Inne biura podróży organizujące w XIX w. kompleksowe podróże:

Anglia

•Frames Tour Ltd w Londynie – początkowo wycieczki dla członków klubów piłki nożnej, później dla szerszego kręgu odbiorców; jako pierwsze czarterowało parowce dla podróży morskich do Norwegii.

•Polytechnic Tour w Londynie – seria wypraw do Szwajcarii, pierwsza w 1892 r., wycieczki dla 2000 osób do Chicago na wystawę Columbia, wycieczki po Morzu Śródziemnym i do norweskich fiordów czarterowym parowcem.

•Biuro Sir Henry Lunn Ltd w Londynie – głównie podróże w celu uprawiania sportów zimowych w Szwajcarii.

Francja

•Anence Lubin w Paryżu – wyprawy na polowania w Afryce.

•Voyages le Bourgeois w Paryżu – podróże prawie wyłącznie dla książąt do Egiptu i Algierii.

Belgia

•Voyages Geurts w Brukseli – organizował podróże do Szwajcarii i Włoch.

•Voyages Dunoulin w Brukseli – zorganizował pociąg specjalny do Paryża dla 3000 osób, zaczął organizować tzw. pociągi rozrywkowe np. Trains de Plaisir nie tylko do Paryża, ale także do Londynu, Szwajcarii, nad Ren.

Holandia

•Lissone Lindemann w Hadze – pierwsze podróże organizowali do Anglii i Szkocji oraz Rosji, potem do innych krajów także do Ameryki Północnej i Jerozolimy.

Norwegia

•Benetta w Oslo – organizowało turystykę przyjazdową z Anglii specjalnie w tym celu uruchomionymi regularnymi połączeniami pomiędzy Hull i Londynem a Oslo.

USA

•Raymond and Withcomb z Bostonu – podróże pociągiem specjalnym

•Cartan Travel Bureau – wycieczki rzeczne parowcami.

Pociąg specjalny – kategoria pociągu pasażerskiego przeznaczonego do obsługi przewozów i zaspakajania potrzeb przewozowych w zakresie przewozu osób i bagażu uruchamiany przez przewoźników kolejowych z okazji wydarzeń odbywających się w określonym miejscu i czasie. Przejazd osób odbywa się na podstawie biletu (czasami także opłat dodatkowych).

Główne cechy działalności XIX w. biur podróży:

•działalność organizatorska w podróży połączona z pośrednictwem sprzedaży;

•wykorzystywali regularne przewozy kolejowe i transport statkami;

•organizowali specjalne przewozy (wyczarterowane statki morskie lub rzeczne i pociągi) na potrzeby tylko danej imprezy turystycznej, np. pociągi specjalne;

•sprzedaż agencyjna i pośrednictwo w sprzedaży usług cząstkowych świadczonych przez inne podmioty gospodarcze np. sprzedaż biletów, noclegów, informacja turystyczna, drukowanie przewodników.

Biura podróży w XX w.

•Do wybuchu I wojny światowej następował głównie rozwój istniejących już biur podróży w dwóch kierunkach:

1. Wzrost liczby przedstawicielstw biur podrózy oraz rozszerzenie asortymentu oferowanych podróży zorganizowanych

•Rb. A. Hessel z Drezna – Knippers Rb. z Kolonii – oferowały podróże grupowe do Francji, Afryki Północnej, Egiptu, Włoch, na Sycylię,

•Voyages Dumoulin z Brukseli w latach 1903-1907 było największym biurem w Belgii, organizowało podróże indywidualne i zbiorowe po Europie i do Afryki Północnej.

•Agence Lubin z Paryża – największe biuro we Francji , posiadała agencje w kraju i za granicą.

•Raymond and Withcomb z Bostonu, Cartan Travel Bureau z Chicago, Ask Mr Foster z NY – wyprawy na Alaskę, do Meksyku, Kanady, do Wielkiego Kanionu

•Raymond – organizowali grupowe podróże po Ameryce Północnej we własnych wg swoich instrukcji zbudowanych pullmanowskich pociągach specjalnych.

2. Rozszerzenie działalności usługowej biur podróży.

•Nowe rodzaj usług wprowadzały istniejące biura podróży oraz inne jednostki funkcjonujące do tej pory poza obsługą turystyczną lub luźno z nią związane (np. przedsiębiorstwa spedycyjne, banki, niektóre przedsiębiorstwa transportowe).

•Compagnie Internatinale des Wagons-Lits – firma transportowa otwiera na całym świecie kolejne swoje oddziały, które rozszerzając swoją ofertę stały się znanymi biurami podróży; operator pociągu Orient Express.

•American Express Company (1850) – początkowo zajmowała się sprzedażą biletów okrętowych jako agent Atlantic Royal Mail-Steam-Navigation Comp.; pod koniec XIX w. wprowadziła słynne czeki podróżne.

- W 1891 sprzedaż czeków wyniosła 9120 $, w 1900 r. – 6 mln $, w 1913 – 32 mln $, a później zyski w miliardach.

- Od 1912 r. AEC było wielkim przedsiębiorstwem podróży prowadzącym także sprzedaż biletów kolejowych, okrętowych i innych, organizując wycieczki do Nepalu, Paryża, Londynu, itd.

Okres międzywojenny

•powstają nowe biura podróży powiązane z koleją lub innymi przewoźnikami - były to początki powiązań o charakterze pionowycm między biurami podróży a przewoźnikami.

•1920 r. Duńskie Koleje Państwowe (DSB) założyły w Kopenhadze własne biuro – Danske Statsbaners Rejsebureau – początkowo działało jako punkt usługowy kolei, przede wszystkim w zakresie sprzedaży biletów oraz informacji. Później rozszerzyło zakres usług w kierunku organizacji podróży i pośrednictwa.

•1927 Włoskie Koleje Państwowe i kilka włoskich banków założyły jedno z największych włoskich biur – Compagnia Italiana turismo (CIT) – wyłączne prawo sprzedaży wszystkich dokumentów podróży włoskich linii kolejowych i zagranicznych. Inne biura musiały mieć umowy agencyjne z CIT.

•IBUSZ w 1926 r. węgierskie Koleje Państwowe przejęły akcje biura

•W 1918 r. norweskie biuro Benetta zostało przekształcone z przedsiębiorstwa prywatnego w spółkę z udziałem różnych przedsiębiorstw transportowych.

•1923 – fuzja z angielskimi kolejami biura podróży Dean and Dowson.

Charakterystyczne procesy:

•otwieranie przez przedsiębiorstwa transportowe własnych biur podróży,

•nabywanie częściowej własności istniejących już biur podróży,

•aktywizowanie sformalizowanych kontaktów agencyjnych z biurami.

•przejawy tendencji do koncentracji poziomej między organizatorami podróży.

•1928 r. dziewięć angielskich biur podróży utworzyło organizację Creative Tourist Conference, w celu zwiększenia przez wzajemne skoordynowanie programów organizowanych imprez łącznej wielkości popytu zgłaszanego na transport i usługi noclegowe, tak aby było tańsze zorganizowanie wspólnych pociągów specjalnych; chodziło o uzyskanie korzystniejszych warunków cenowych i warunków transportu dla organizowanych podróży grupowych.

•- 1929 r. – fuzja dwóch wielkich przedsiębiorstw turystycznych – Compagnie Intrnationale des Wagons-Lits oraz Th. Cook&Son – celem było połączenie starań o ruch podróżny.

Rozszerzenie oferty usług o nowe asortymenty podróży zorganizowanych i nowsze formy obsługi.

•dalszy rozwój form turystycznych pociągów specjalnych,

•rozwój pakietów autobusowych

•początki zastosowania samolotów do obsługi podróży, w tym także w formie czarterów.

•w 1923 r. biuro Dumoulin (Belgia) organizowało regularne podróże grupowe do Egiptu, na Bliski Wschód, później także do Turcji, na biegun północny, do Konga Belgijskiego; biuro założyło własną firmę transportową.

•w 1926 r. w Belgii powstało biuro Voyages Generalcar specjalnie w celu organizowania podróży autobusowych – posiadało własne autobusy.

•od 1933 r. angielskie biuro Polytechnic Tours zaczęło organizować regularne podróże lotnicze wykorzystując rejsy czarterowe.

Główne destynacje podróży w XIX i na początku XX wieku:

•miasta historyczne z licznymi zabytkami np. Rzym, Paryż, Wenecja, Florencja – turystyka poznawcza;

•uzdrowiska np. Karlowe Wary, Baden-Baden, Spa, Bath, Aix-les-Bains – turystyka uzdrowiskowa;

•obszary nadmorskie np. Lazurowe Wybrzeże – turystyka wypoczynkowa;

•obszary górskie np. Davos, Arosa (Szwajcaria), Bad Gastein (Austria) – turystyka wysokogórska.

Dla popularyzacji turystyki zimowej duże znaczenie miało:

- powstanie ośrodków narciarskich: Sestiere, Le Revard, Meribel;

- zorganizowanie w Chamonix I Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 1924 r. pod nazwą Tygodnia Sportów Zimowych;

- startowało 314 zawodników (w tym 13 kobiet) z 19 krajów.

- zawody zostały rozegrane w 7 dyscyplinach: bobslejach, curlingu, łyżwiarstwie figurowym, hokeju na lodzie, patrolu wojskowym (prekursor biathlonu), narciarstwie klasycznym i łyżwiarstwie szybkim.

Rozwój międzynarodowych organizacji turystycznych w XIX i XX w. Główne motywy i cele powstania organizacji międzynarodowych:

•Motywy ekonomiczne i polityczne tj. rozwój techniki, kształtowanie się rynku światowego, zacieśnienie współpracy międzynarodowej, wzrost współzależności.

•Przekonanie o potrzebie i korzyściach współpracy w danej dziedzinie.

•Uświadomienie sobie przez rządy zgodności interesów w danej dziedzinie

•Zdolność do porozumienia.

Duże znaczenie w rozwoju organizacji miały konferencje, skupiające uczestników z różnych państw.

•1815 r. powstała pierwsza międzynarodowa organizacja – Komisja ds. Żeglugi na Renie – działa do dzisiaj, reguluje kwestie związane z transportem rzecznym na Renie.

•Wraz ze wzrostem liczby podróży turystycznych zaczęły powstawać organizacje typowo turystyczne.

Organizacje pozarządowe

•1898 r. w Luksemburgu powstała Międzynarodowa Liga Towarzystw Turystycznych (LIAT) – pierwsza typowa organizacja międzynarodowa

- działa do dzisiaj, od 1919 r. nosi nazwę Międzynarodowe Zrzeszenie Turystyki (AIT), czasem nazywana Międzynarodowy Związek Turystyki

- zrzeszała stowarzyszenia i organizacje zajmujące się propagowaniem turystyki w krajach Europy, w tym organizacje propagujące różne formy turystyki kwalifikowanej (górskiej, rowerowej, motorowej, itp.),

- od 1919 r. skierowała działalność w stronę turystyki samochodowej, wprowadzając szereg udogodnień:

- międzynarodowe prawo jazdy,

- międzynarodowe dowody rejestracyjne,

Wcześniej istniały pewne formy współpracy międzynarodowej w zakresie turystyki, powstawały krajowe stowarzyszenia:

•1857 r. w Anglii powstał British Alpine Club,

•1862 r. - Österreichischer Alpenverein ,

•1863 r. - Schweizer Alpen Club,

•1863 r. Club Alpino Italiano,

•1869 r. Deitscher Alpenverein

Wszystkie miały podobne cele działalności związane z propagowaniem turystyki górskiej, co wpływało na kontakty członków organizacji z różnych krajów.

•W 1877 r. formalne połączenie istniejących organizacji w Austrii i Niemczech – powstał Niemiecko – Austriacki Klub Alpejski. W połączonej formie przetrwał do 1945 r. kiedy ponownie rozdzielił się na część niemiecką i austriacką.

•1895 r. w Wiedniu powstało Towarzystwo Turystyczne Przyjaciół Przyrody, które nastawione było na organizacje czasu wolnego i turystyki w środowisku robotników na terenie Austrii. Jednak w 1908 r. powołano Międzynarodową Centralę Towarzystw Przyjaciół Przyrody i podjęto działalność na forum międzynarodowym.

•1860 r. lub 1869 r. powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Hotelarzy

Na początku XX w. największą aktywność wykazywali turyści motorowi i samochodowi - pierwsze organizacje były związane głównie z transportem:

•1904 r. powstała w Paryżu Międzynarodowa Federacja Motocyklowa (IMF)

•1910 r. w Paryżu powstała Międzynarodowa Federacja Samochodowa (FIA)

•1932 r. w Lucernie powstała Międzynarodowa Federacja Kampingu i Karawaningu (IFCC),

•1905 r. w Paryżu powstała Międzynarodowa Federacja Aeronautyczna – początkowo zajmowała się oficjalnym rejestrowaniem rekordów, później odegrała ważną rolę w tworzeniu organizacji lotniczych, w tym w powołaniu w 1919 r. Międzynarodowego Stowarzyszenia Lotniczego, które w 1945 r. zostało przekształcone w Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego.

•1919 r. powstała Międzynarodowa Federacja Agencji Turystycznych (IFTA)

•Początkowo zaznaczał się wyraźny podział na duże biura podróży głównie państwowe np. Orbis, Cedok, które wstępowały do Zrzeszenia Wielkich Organizacji Biur Podróży (AGOT) z siedzibą w Wiedniu oraz małe, prywatne biura podróży, które wstępowały raczej do Międzynarodowej Organizacji Biur Podróży z siedzibą w Rzymie

•1949 r. W Zurychu powstał Międzynarodowy Związek Krajowych Organizacji Hotelarzy Restauratorów i Właścicieli Kawiarń – HORECA- zrzeszała właścicieli lokali gastronomicznych związanych z przemysłem hotelowym.

•1939 r. powstała jedna z pierwszych organizacji amerykańskich w San Francisco – Międzyamerykańskie Kongresy Podróżnicze (obecna siedziba w Waszyngtonie)

Organizacje mające na celu popieranie rozwoju turystyki wśród grup ludności i środowisk, które mają utrudniony do niej dostęp np. młodzież, osoby o niższym statusie społeczno – ekonomicznym.

•1932 r. w Amsterdamie powstała Międzynarodowa Federacja Schronisk Młodzieżowych (IYHF) zrzeszająca krajowe organizacje z kilkudziesięciu krajów.

•W 1949 r. powołano Międzynarodową Konfederację Turystyki Studenckiej (ISTC) z siedzibą w Kopenhadze, zrzesza organizacje propagujące rozwój turystyki w środowisku studenckim w ponad 60 krajach.

•W 1953 r. powstało w Brukseli Międzynarodowe Biuro Turystyki Socjalnej, której celem była pomoc w organizowaniu i finansowaniu turystyki dla osób o niskich dochodach.

Organizacje międzyrządowe

W okresie międzywojennym zaczęły powstawać organizacje zajmujące się nie tylko propagowaniem turystyki, ale także określaniem zasad regulujących podróże międzynarodowe.

•1925 r. w Paryżu powstała Rada Centralna Turystyki Międzynarodowej CCTI – skupiała przedstawicieli oficjalnych organizacji rządowych oraz stowarzyszeń z poszczególnych krajów.

- w 1925 r. zwołano międzynarodową konferencję przedstawicieli krajowych urzędów turystycznych, odbywająca się później cyklicznie:

- wprowadzono ceny za wizy wjazdowe do krajów uczestniczących w Kongresie,

- promocja turystyki – wydano przewodnik po Europie dla turystów amerykańskich rozdawany bezpłatnie na statkach,

•W 1934 r. z konferencji utworzono Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Propagandy Turystycznej (UIOOPT) z siedzibą w Hadze.

Rozwój bazy noclegowej

•Do XVIII w. obiekty noclegowe miały formę głównie zajazdu lub gospody z wieloosobowymi salami noclegowymi.

•Hotelarstwo zaczęło rozwijać się pod koniec XVIII w., rozwiną się wówczas nowoczesny typ hotelu, pierwsze obiekty powstawały w USA.

•1794 r. powstał w Nowym Jorku Hotel The Tremont, w którym wprowadzono szereg urządzeń będących pierwowzorem współczesnego wyposażenia hotelowego

-170 pokoi,

- pierwszy hotel, który do obsługi gości wprowadził: bagażowych, posłańców, recepcjonistów,

-pokoje 1- i 2-osobowe z WC,

-karty menu w restauracji.

•Zaczęto budować także hotele w Europie, głównie w Niemczech i Włoszech.

Pod koniec XIX w. zarysowały się dwie tendencje w rozwoju hotelarstwa:

1.Budowano hotele w pobliżu dworców kolejowych w dużych miastach, które przeznaczone były dla szerokich kręgów podróżnych (turysty masowego), przygotowanych na krótkie kilkudniowe pobyty podróżnych. Pierwszymi takimi obiektami były hotele: Victoria i Easton, otwarte równocześnie we wrześniu 1839 roku.

2.Powstawały hotele luksusowe dla bogatych klientów np. Ritz w Paryżu, Savoy w Londynie, Astoria w Petersburgu.

W Polsce tego typu hotele powstały w : w Warszawie - Bristol i Europejski, Francuski w Krakowie

Ciekawostki

•„Irwing House” - pierwszy hotel z apartamentem dla nowożeńców, otwarty w Nowym Jorku w 1844 roku.

•„Exstern Exchange Hotel” - pierwszy hotel z centralnym ogrzewaniem, otwarty w Bostonie w 1846 roku. Zainstalowano w nim parowe grzejniki.

•„Mount Vernon Hotel” - pierwszy hotel z prywatnymi łazienkami, otwarty w Cape May w stanie Nowy Jork w 1853 roku.

•„Bernina” - pierwszy hotel Szwajcarski z kuchnią elektryczną zainstalowaną w 1889r.

•„New Yorker” - pierwszy hotel, w którym zainstalowano w 1932 r. pierwsze telewizory.

W XX w. nastąpił szybki rozwój hotelarstwa na całym świecie:

•rozwój ilościowy,

•zmiany funkcjonowania tzw. przemysłu gospodniego,

•Powstawanie łańcuchów hotelowych w celu poprawy efektywności funkcjonowania – lepsza organizacja pracy oraz wspólna promocja.

- pierwsza sieć hoteli powstała w Anglii w 1904 r. Trust Houses, posiadała hotele w całej Wielkiej Brytanii,

- największy rozwój łańcuchów w USA

•Na początku XX wieku M. Statler w USA stworzył pierwsze wielkie towarzystwo budowy hoteli w Ameryce – powstał Hotel Bufflo Statler. Jego koncepcje przejął w latach pięćdziesiątych XX wieku sławny Konrad Hilton budując hotele dla turystów amerykańskich na świecie, powstaje też sieć Sheraton.

•Specjalizacja hoteli w obsłudze grup turystów np.

- Novotel – obsługa turystów zmotoryzowanych, zlokalizowane są na obrzeżach miast, posiadają własne parkingi, serwis samochodowy, stacje benzynowe,

- Intercontinental Hotels Corporation – obsługa turystów korzystających z linii lotniczych PAN-AM

•Grand Metropolitan Hotels – obsługa klientów luksusowych

ROZWÓJ TURYSTYKI PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

•Po II wojnie światowej (zwłaszcza od lat 50.) nastąpił gwałtowny wzrost wyjazdów turystycznych przede wszystkim w coraz bogatszych krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej.

•Najpopularniejszym regionem turystycznym był wówczas basen Morza Śródziemnego (zwłaszcza wybrzeża Francji, Hiszpanii i Włoch).

•W latach 60. i 70. intensywnie rozwijała się turystyka narciarska, zbudowano wtedy większość alpejskich stacji narciarskich.

•W kolejnych latach wykształcały się regiony turystyczne położone poza Europą: wyspy na Morzu Karaibskim, Zatoce Meksykańskiej i Oceanii.

•W latach 80. zaczęto dostrzegać negatywny wpływ turystyki masowej na środowisko przyrodnicze i społeczności lokalne, w związku z czym pojawiła się idea turystyki zrównoważonej, której celem jest minimalizacja negatywnego wpływu turystyki.

•W 1979 r. Zgromadzenie Ogólne Światowej Organizacji Turystyki (World Tourism Organisation) zdecydowało o ustanowieniu 27 sierpnia Światowym Dniem Turystyki rozpoczynając od 1980 roku.

Organizacje międzynarodowe po II wojnie światowej

•Dynamiczny rozwój stowarzyszeń regionalnych w latach 50-60 tych XX w., które powstawały w każdym regionie świata.

•1948 r. – Europejska Komisja Turystyki (ETC) z siedzibą w Paryżu,

•1951 r. – Stowarzyszenie Turystyczne Regionu Oceany Spokojnego (PATA) założone w Honolulu,

•Te dwie pierwsze organizacje stanowiły wzór dla pozostałych powstających w późniejszych okresach.

•1957 r. – w Meksyku powstała Konfederacja Organizacji Turystycznych Ameryki Łacińskiej

•1961 r. Organizacja Rozwoju Turystyki Afrykańskiej z siedzibą w Paryżu.

•Do dzisiaj w niezmienionej formie działają stowarzyszenia PATA i ETC.

•Po II wojnie światowej nastąpił szybki rozwój szkolnictwa co wpłynęło także na rozwój organizacji zajmujących się kształceniem i badaniami naukowymi nad turystyką.

•1949 r. w Lugano powołano Międzynarodowe Stowarzyszenie Naukowych Ekspertów Turystyki (AIEST) – obecnie jest to najbardziej elitarny towarzystwo naukowe zrzeszające badaczy turystyki z całego świata.

–Obecnie ma 300 członków z 49 państw ze wszystkich kontynentów, siedziba w Szwajcarii.

–Działa poprzez grupy ekspertów oraz coroczne spotkania.

–Wyniki badań i analiz publikowane są w: Tourisme Review oraz Conference Proceedings.

•1951 r. powołano Międzynarodową Akademię Turystyki w Monte Carlo (IAT), której celem było ujednolicenie terminologii turystycznej oraz redagowanie branżowych słowników.

•W 1953 r. wydano pierwszy na świecie słownik turystyczny, natomiast w Polsce pierwszy taki słownik wydano w 1961 r.

Organizacje międzyrządowe

•Po zakończeniu II wojny światowej ponownie zwołano międzynarodową konferencję krajowych organizacji turystycznych – odbyła się w 1946 r. w Londynie.

•Głównym ustaleniem była reaktywacja pod nową nazwą Międzynarodowego Związku Oficjalnych Organizacji Turystycznych (UIOTO), którego celem było:

-Ułatwianie wolnego ruchu turystycznego pomiędzy krajami Związku, w celu ożywienia stosunków gospodarczych i rozwoju stosunków kulturalnych,

-Ułatwienie rozwiązywania problemów w zakresie międzynarodowej wymiany turystów, wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawach turystyki międzynarodowej,

-Zwalczanie przeszkód w rozwoju turystyki międzynarodowej, ułatwianie przewozu turystów, ujednolicenie zasad rejestracji i kontroli ruchu pasażerskiego, ograniczenie opłat związanych z turystyką,

-Udostępnianie i wymiana informacji i dokumentacji pomiędzy organizacjami związku w celu propagowania turystyki,

•Do związku należały krajowe urzędy turystyczne, instytucje reprezentujące różne branże turystyki.

Osiągnięcia:

•Stworzyli pierwszy na świecie Ośrodek Dokumentacji Turystycznej

•Stworzyli korespondencyjny system szkolenia kadr turystycznych

•Powołali Międzynarodowy Ośrodek Wyższych Studiów Turystycznych w Turynie

•Prowadził badania statystyczne – wydawał co roku International Travel Statistics, oraz World Travel – Tourisme Mondial.

•Współpracowała ze wszystkimi ważniejszymi organizacjami zajmującymi się turystyka międzynarodową.

•Od początku lat 60 tych trwały rozmowy nad przekształceniem Związku w organizację międzyrządową

•W 1970 r. na sesji w Meksyku postanowiono przekształcić związek UIOOT w organizację międzyrządową pod nazwą Światowa Organizacja Turystyki (WTO), formalnie działalność rozpoczęła w 1974 r. z siedzibą w Madrycie, po zatwierdzeniu statutu.

Współczesne międzynarodowe organizacje turystyczne Organizacja międzynarodowa – to zrzeszenie państw bądź też innych osób prawnych (najczęściej krajowych związków i zrzeszeń) lub osób fizycznych z różnych krajów, powołane w celu realizacji zdań określonych w statucie.

I.ORGANIZACJE OGÓLNOŚWIATOWE O KOMPETENCJACH OGÓLNYCH

1.Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

– powstała w 1945 r. po podpisaniu Karty Narodów Zjednoczonych w San Francisco,

-członkami są prawie wszystkie państwa świata, siedziba W Nowym Jorku, USA.

Cele:

-Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

-Rozwijanie przyjaznych stosunków pomiędzy państwami i współpracy międzynarodowej,

-Przyczyniać się do rozwoju praw człowieka

Osiągnięcia dla turystyki:

-1954 r. z inicjatywy ONZ podpisano konwencję celną w Nowym Jorku ułatwiającą międzynarodowy ruch turystyczny.

-1963 r. ustalono Rzymską Kartę Turystyki

-2001 r. uchwalono Światowy Kodeks Etyki dla Turystyki

-„Programu rozwoju” ONZ, w ramach którego jest realizowany projekt rozbudowy międzynarodowej trasy turystycznej „północ-południe” (BTBA, tj. Bałtyk-Tatry-Balaton-Adriatyk) – trasa europejskiego tranzytu drogowego z europy Północnej do Południowej.

-Z „Programu rozwoju” ONZ jest również udzielana pomoc na doskonalenie zawodowe pracowników zatrudnionych w gospodarce turystycznej, rozwój parków narodowych, itp.

2. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)

•Założona w 1945 r. z siedzibą w Paryżu.

Cele:

-Współpraca w zakresie polepszenia wzajemnej znajomości i zrozumienia pomiędzy ludźmi, wykorzystując do tego celu środki masowego przekazu (wolność idei).

-Inicjowanie zmian w edukacji i rozprzestrzeniania się kultur,

-Rozpowszechnianie wiedzy za pomocą zabezpieczania dziedzictwa kulturowego

Działalność w zakresie turystyki:

-Ochrona dziedzictwa kulturowego, prowadzi prace rekonstrukcyjne np. przy świątyni Angkor w Kambodży, świątyni Borobodur w Indonezji, odbudowie posągów Buddy w Afganistanie, ochrona języków przed zanikaniem,

-Ochrona środowiska i rozwój zrównoważony – projekty: Man and the Biosphere (MAB), Earth Science (GEO).

-Lista Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO – funkcjonuje od 1972 r.

- Lista obejmuje (2012) 962 obiekty w 157 krajach, w tym 745 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 188 przyrodniczego (P) i 29 mieszanych (K, P).

-W sprawie wpisania danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje.

3. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) – powstała z połączenie Organizacji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz USA i Kanady w 1961 r. z siedzibą w Paryżu; obecnie 32 państwa.

Cele:

-Osiągnięcie szybkiego wzrostu gospodarczego i wysokiego zatrudnienia,

-Popieranie wielostronnego handlu,

-Przyczynianie się do rozwoju gospodarczego krajów słabiej rozwiniętych.

Osiągnięcia dla turystyki:

-W 1961 r. przyjęto tzw. kodeksy liberalizacyjne, ułatwiające m.in. prowadzenie transakcji międzynarodowych,

-W 1961 r. powołano Komitet Turystyczny przy OECD, którego zadaniem jest koordynowanie międzynarodowej polityki turystycznej, prowadzenie badań i analiz statystycznych dotyczących turystyki, działania na rzecz liberalizacji podróży międzynarodowych i związanej z tym wymiany handlowej.

Międzynarodowe organizacje turystyczne o zasięgu ogólnoświatowym

•Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO)

– formalnie działa od 1974 r. z siedzibą w Madrycie, 141 członków stałych (państwa), członkowie stowarzyszeni (terytoria zależne), członkowie afiliowani (350 różnych organizacji związanych z przemysłem turystycznym)

•Cele:

-Stanowi forum stwarzające okazję do spotkań i wymiany doświadczeń pomiędzy członkami,

-Współpracuje i udziela pomocy państwom rozwijającym się,

-Prowadzi badania kontrolujące rozwój turystyki

-Prowadzi działalność wydawniczą.

•Działalność:

-Współpraca dla rozwoju – udzielanie pomocy finansowej dla rozwoju gospodarki turystycznej, projekty: Strategia rozwoju turystyki dla wysp Adamańskich, Plan rozwoju turystyki zrównoważonej dla Uzbekistanu, System Klasyfikacji Hoteli w Ekwadorze.

-Statystyka i analizy – publikuje wyniki badań statystycznych turystyki na świecie – Yearbook of Tourisme Statistics.

-Środowisko naturalne i planowanie – rozwój turystyki uwzględniający ochroną przyrody, problematyka turystyczna włączona do Agendy 21 opracowanej na Szczycie Ziemi w 1992 r. w Rio de Janeiro.

-Jakość usług turystycznych – określono kluczowe wskaźniki odpowiadające za podnoszenie jakości usług m.in. konkurencyjność poprzez liberalizacje rynku, ułatwienie dostępności do usług turystycznych, szczególnie dla turystów niepełnosprawnych, poprawa bezpieczeństwa i podnoszenie standardów technicznych.

-Rozwój zasobów ludzkich – posiada 14 centrów szkoleniowych na całym świecie prowadzących programy edukacyjne.

-Komunikacja i dokumentacja – uczestniczy w targach, konferencjach, prowadzi działalność wydawniczą.

Inne międzynarodowe organizacje turystyczne o zasięgu ogólnoświatowym

•Światowa Rada Podróży i Turystyki (WT&TC)

– powstała w 1990 r.,

- głównym celem jest promowanie rozwoju i ekspansji turystyki na całym świecie; członkami są 84 osoby – prezesi największych firm branży turystycznej.

•Międzynarodowy Związek Turystyki (ITA) – działa od 1898 r. (założona jako Międzynarodowa Liga Towarzystw Turystycznych) – działania na rzecz ułatwienia ruchu międzynarodowego; członkami są stowarzyszenia automobilowe, karawaningowe, kempingowe, kolarskie, turystyki wodnej i pieszej z prawie 100 państw.

•Światowe Stowarzyszenie Wolnego Czasu i Rekreacji WLRA – działa od 1956 r., głównym celem jest promocja aktywnego spędzania czasu wolnego przez ludzi na całym świecie.

Międzynarodowe Organizacje Turystyczne o zasięgu regionalnym

1.Europejska Komisja Turystyki ETC – działa od 1948 r., początkowo celem była aktywizacja turystyki po II wojnie światowej, obecnie prowadzi działalność z zakresu public relations, reklamy konsumenckiej i promocji branżowej.

2.Stowarzyszenie Turystyczne Azji Pacyficznej PATA – działa od 1951 r., głównym celem działalności jest potęgowanie wzrostu, wartości i jakości usług turystycznych w Azji Pacyficznej.

3.Karaibska Organizacja Turystyczna (CTO) – działa od 1951 r. głównym celem jest dostarczenie swoim członkom usług i informacji potrzebnych do zrównoważonego rozwoju turystyki, w celu osiągnięcia przez mieszkańców Karaibów korzyści społecznych i ekonomicznych.

4.Afrykańskie Stowarzyszenie Turystyki ATA – działa od 1975 r. celem jest promowanie atrakcji turystycznych kontynentu afrykańskiego oraz informowanie touroperatorów i agentów podróży o produktach i usługach oferowanych przez przemysł turystyczny w Afryce.

Międzynarodowe organizacje działające w sektorze touroperatorów i agencji podróży

1.Światowa Federacja Narodowych Związków Biur Podróży – UFTAA – założona w 1966 r. w Rzymie, obecnie najważniejsza organizacja zrzeszająca touroperatorów i agencje podróży.

-Ściśle współpracuje z WTO,

Cele:

-Forum wymiany międzynarodowych doświadczeń z zakresu turystyki,

-Polepszanie wizerunku członków i poprawa ich pozycji na rynku turystycznym,

-Działania w zakresie rozwoju turystyki zrównoważonej na świecie.

-Propagowanie wolności podróży, zredukowanie przeszkód biurokratycznych,

-Polepszenie bezpieczeństwa w środkach transportu.

-Członkowie: -cz. stowarzyszeni: agencje podróży,

-partnerzy turystyczni – linie lotnicze, wypożyczalnie samochodów, izby turystyczne, itp.

Działalność:

-Rozwiązywanie sporów pomiędzy agencjami turystycznymi a liniami lotniczymi,

-Wprowadzono polisę od odpowiedzialności,

-Karta identyfikacyjna dla pracowników biur podróży, uprawniająca do zniżek przy zakupie wycieczek oraz dodatkowego ubezpieczenia,

-Światowy Voucher podróżniczy,

-Sieć informacyjna – udoskonalenie systemu dystrybucji ofert przez internet,

-Kursy edukacyjne dla pracowników biur podróży.

-Voucher – czek podróżny, dokument kredytowy umożliwiający realizację świadczeń zamówionych przez biuro podróży u zagranicznego kontrahenta. Wymienione na voucherze świadczenia są przez klienta zapłacone i powinny być wydane w ilości i jakości zaznaczonej na voucherze.

•Światowe Stowarzyszenie Agencji Podróży WATA

•Amerykańskie Stowarzyszenie Agentów Podróży ASTA

•Towarzystwo Polsko – Amerykańskich Agentów Podróży SPATA.

•Stowarzyszenie Europejskich Touroperatorów ETOA – powstała w 1989 r. w celu reprezentowania interesów touroperatorów na poziomie instytucji europejskich.

Międzynarodowe organizacje działające w sektorze hotelarstwa i gastronomii

1.Międzynarodowe Stowarzyszenie Hoteli i Restauracji IH&RA – założona w 1946 r. w Londynie, głównym celem jest integracja branży, wspólne rozwiązywanie problemów, ochrona zawodowych interesów właścicieli obiektów, rozwijanie międzynarodowego przemysłu hotelarskiego i restauracyjnego.

2.Międzynarodowa Federacja Schronisk Młodzieżowych IYHF – założona w 1932 r. w Amsterdamie, celem jest zapewnienie młodzieży tanich noclegów w schroniskach młodzieżowych, krzewienie współpracy pomiędzy schroniskami, krzewienie turystyki krajoznawczej wśród młodzieży.

3.Międzynarodowa Federacja Kempingu i Karawaningu IFCC – założona w 1932 r. w Holandii, celem jest ułatwianie uprawiania turystyki kempingowej, zbieranie informacji o kempingach, ujednolicenie ubezpieczeń dla turystów organizacja corocznych zlotów turystów kempingowych.

Międzynarodowe organizacje turystyczne w sektorze transportowym

1.Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego ICAO – działa od 1947 r z siedziba w Montrealu, głównym celem jest ustalanie zasad i technik międzynarodowej nawigacji lotniczej oraz planowanie rozwoju transportu lotniczego w skali międzynarodowej; działa w kierunku uproszczenia procedur celnych, budowy przyjaznych dla podróżnych lotnisk.

2.Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (IATA )– założone w 1945 r. w Hawanie, celem jest promowanie ekonomicznego i bezpiecznego pasażerskiego ruchu lotniczego, wspieranie rozwoju międzynarodowego ruchu lotniczego, skupiona na tzw. czynniku ludzkim w lotnictwie – wypracowała system współpracy pomiędzy liniami lotniczymi a touroperatorami i agencjami podróży. Skupia 230 linii lotniczych.

Wprowadził kody dla linii lotniczych, którym oznaczane są numery lotów, np.:

3. Międzynarodowy Związek Transportu Drogowego IRU założony w Kopenhadze w 1947 r. reprezentuje interesy transportu drogowego z całego świata.

4. Międzynarodowy Związek Kolei IUR – założona w 1922 r., celem jest opracowanie standardów i wytycznych ułatwiających międzynarodowy transport kolejowy.

5. Międzynarodowa Rada Linii Wycieczkowych ICCL – działa głównie na rynku amerykańskim, reprezentuje poglądy i interesy sektora morskich linii wycieczkowych na forum krajowym i międzynarodowym.