Na czym polega metoda dialektyczna według Heraklita z Efezu:
Heraklita z Efezu (VI w. p.n.e.). O ile sformułowania taoistów mogą wydawać się jeszcze dość swobodne, bardziej poetyckie (przez co jednak bynajmniej nie pozbawione głębi i wielkiej wagi filozoficznej), o tyle myśl Heraklita ma charakter dojrzały, na bardzo zaawansowanym poziomie spekulacji - stąd współcześni mu nazywali Heraklita „ciemnym, niejasnym". Jak zauważa Hegel, „ten śmiały duch wypowiedział najpierw tę głęboką sentencję: „Byt jest nie więcej, niż niebyt", to jest w równie małym stopniu; albo „Byt i Nic są tym samym", istotą jest zmiana. To, co prawdziwe, istnieje tylko jako jedność przeciwstawnych momentów".
Heraklit uważał, że arche - prazasadą jest abstrakcyjny Logos podlegający prawu nieustannej zmiany. Jego egzemplifikacją w świecie naturalnym jest ogień;
Logos przejawia się jako rzeczywistość, świat będąc efektem konfrontacji dwóch przeciwstawnych sił, które wpływają na siebie, znosząc się i dając początek nowemu cyklowi postępu. „Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki; wszystko płynie", głosił Heraklit. Wiele jego znaczących sentencji przekazał Arystoteles w swojej „Metafizyce" - możemy dzięki temu zrekonstruować myśl Heraklita. Jego dialektyka wykazuje zbieżności z taoistyczną, co można zauważyć czytając komentarz Arystotelesa: „Heraklit związał ze sobą to, co całe i to, co niecałe (...) to, co zgadzające się i sprzeciwiające się, to, co harmonizujące i to, co dysonujące; i z Wszystkiego jest Jedno, a z Jednego Wszystko". Inne znane sformułowanie, pochodzące od samego Heraklita, brzmi: „Droga w górę i droga w dół to jedna i ta sama droga". Wyrażone zostało w ten sposób przekonanie, że wyższa, skryta, absolutna strona rzeczywistości - Logos - zarazem przejawia się w postaci dwóch przeciwstawnych elementów, i jednocześnie elementy owe, choć sprzeczne (i dlatego właśnie, że sprzeczne) ulegają w przeciwstawieniu syntezie i z ich wzajemnej relacji wypływa dynamiczny, wiecznie stający się świat. Dialektyka Heraklitejska wywarła wielki wpływ na filozofię grecką i nie tylko grecką, przeniknęła także do filozofii moralności i wpłynęła na światopoglądy religijne, swoje tezy stosował bowiem „ciemny" Heraklit nie tylko do Kosmosu, ale także do analizy duszy, istoty ludzkiej. „W naszym życiu, tak jak i w naszej śmierci, życie połączone jest z umieraniem; bo kiedy my żyjemy, to nasze dusze umarły i są w nas pogrzebane; kiedy zaś my umieramy, to nasze dusze zmartwychwstają i żyją", powiedział, a takie myślenie odnajdujemy później między innymi u Platona (w jego poglądach na ciało, duszę, ideał życia kontemplacyjnego w „Fedonie"), w religii i ideologii gnostyków i manichejczyków.
Na czym polega pluralistyczna koncepcja materii według Empedoklesa:
Empedokles pochodził z Agrygentu, najbogatszego wówczas miasta na Sycylii. Żył prawdopodobnie od 490 do 430 r. p.n.e.; przebywał na Sycylii i w Wielkiej Grecji. Był lekarzem, kapłanem, cudotwórcą, poetą i filozofem. Sam siebie uważał za istotę natchnioną, prawie boską; był czczony i wielbiony przez tłumy, które podziwiały jego cuda. Jak wynika z opisów były to „cuda techniki”, owoce pomysłowości i znajomości przyrody. W końcu utracił łaski tłumów i umarł na wygnaniu w Peloponezie. Po śmierci stał się postacią legendarną.
Koncepcja materii Empedoklesa.
„Nie może nic powstać z tego, czego nie ma, jest niemożliwe i niesłychane, by to, co jest, zginęło” /PARMENIDES/ Tę myśl stosował Empedokles do prostych składników rzeczy, natomiast rzeczy złożone miał za powstające i ginące. Przez taki kompromis godził je, ponieważ niezmienność składników nie sprzeciwiała się zmienności rzeczy (niezmienne składniki mogą się łączyć i rozłączać; same przez to nie ulegają zmianie, ale zmieniają się ich układy i rzeczy z nich złożone powstają i giną. Składniki zbiegając się jedne z drugimi, stają się różnokształtnymi rzeczami.
Empedokles przyjął cztery jakościowo różne składniki świata, czyli cztery rodzaje materii. W doborze ich miał drogę wskazaną przez poprzedników. Wprawdzie z dotychczasowych fizyków każdy uznawał tylko po jednym rodzaju materii, ale każdy uznawał inny rodzaj: Tales – wodę, Anaksymenes – powietrze, Heraklit – ogień, Ksenofanes i inni – ziemię. Empedokles poszedł droga najmniejszego oporu; połączył te różne opinie i przyjął cztery składniki: wodę, powietrze, ogień i ziemię. Były to cztery najbardziej rozpowszechnione w przyrodzie rodzaje ciał, różniące się między sobą stanem skupienia. Każdy odrębny stan skupienia Empedokles miał za odrębny rodzaj materii. Owe cztery pierwotne rodzaje nazywał „korzeniami wszechrzeczy”; potem utarła się nazwa „żywiołów” i „pierwiastków”. Jak z niewielu barw na palecie malarza powstaje barwny obraz, tak też z niewielu żywiołów powstają różnorodne rzeczy. Empedokles nie rozwiązał wprawdzie zagadnienia szczęśliwie, ale postawił je trafnie. Zaczął, bowiem szukać prostych składników materii i może być uważany za twórcę pojęcia pierwiastka. Rozmnożywszy Parmenidejskie pojęcie bytu, potrafił uzgodnić je ze zjawiskami i uczynić zastosowalnym w przyrodoznawstwie. Przygotował w ten sposób podstawę do rozważań natury chemicznej, próbował tłumaczyć wzajemne zachowanie się ciał przez ich powinowactwo, a różnice między ciałami traktował jako różnice ilościowe i różnice struktury. Zastosowania były naiwne (mówił np., że mięso i krew mają równe ilości żywiołów, kość jest zaś w połowie ogniem, a w jednej czwartej ziemią i w jednej czwartej wodą), jednakże zawierały w zaczątkowej postaci zasadnicze myśli chemii.
Przedstaw główne tezy stoicyzmu:
Stoicy: twórca: Zenon z Kition.
miejsce: ateński nor tyk Stoa Poikile /nazwa pochodzi od miejsca/
Przedstawiciele późniejsi:
Chryzyp /żył w III wieku p.n.e./
Seneka /I w. p.n.e./
Epiktet /I/II w. p.n.e./
cesarz Marek Aureliusz /II w. n.e./
Stoicy żyli w przekonaniu, że świat ma budowę materialną, wszystko to co niematerialne nazywali niebytem. Twierdzili, że zarówno dusza jak i bogowie są materiami. Zasadą, źródłem przemian była tzw. Pneuma. Wyobrażali ją sobie na podobieństwo ognia, była ona jakby rozumem świata, który wszystko przenika i ożywia. Ważną cechą poglądów stoików było przekonanie, że Bóg istnieje w świecie i jest z nim identyczny. Taki pogląd nazywany jest panteizmem.
Ateizm - negacja istnienia Boga;
Deizm - Bóg stworzył świat, ale się nim nie interesuje;
Teizm - Bóg stworzył i ingeruje w świat;
Panteizm - Bóg i przyroda to jedno;
Twierdzili stoicy, że istotą szczególną we wszechświecie jest człowiek i jego dusza ma ona tj. dusza charakter materialny, nie jest wieczna, ale trwalsza od ciała. Twierdzili, że siedzibą duszy jest serce. Najważniejszą częścią człowieka jest rozum, który po śmierci człowieka łączy się z rozumem świata tj. ową pneumą.
Poglądy etyczne stoików Główne tezy:
Głosili pogląd o łączności cnoty, rozumu i szczęścia, cnota jest dostatecznym warunkiem szczęścia, utożsamiali cnotę ze szczęściem. Dowodzili, że powinniśmy żyć zgodnie z rozumem a to oznacza, że żyć zgodnie z naturą z tego wynika kult natury.
Twierdzili, że człowiek powinien żyć zgodnie z naturą człowieka, ponieważ natura stanowi rozum. Dlatego powinniśmy się nim kierować a nie uczuciem. Dowodzili, że na człowieka wywierają wpływ okoliczności zewnętrzne, dlatego należy nad nimi zapanować, najlepiej gdybyśmy się uniezależnili. Była to etyka rygorystyczna, ponieważ droga do szczęścia wiodła przez ograniczenie ludzkich pożądań. Stoicy uważali, że jedynym dobrem, o które warto zabiegać była cnota. Cnota: wewnętrzna moralna siła człowieka, która umożliwiała mu opanowanie pragnień i namiętności.
Najważniejsze 4 cnoty: mądrość; dzielność; umiarkowanie; sprawiedliwość. Wzór osobowy. Wzorem osobowym etyki stoickiej był człowiek, którego właściwością była tzw. apatia. Apatia u stoików - doskonałe samo uniezależnienie się. Człowiek posiadający apatię w sposób beznamiętny, opanowany i intelektualny odnosi się do rzeczy zewnętrznych. W działaniu taki człowiek kieruje się racjonalnym namysłem i obowiązkiem. Niczemu się nie dziwi, ani niczego się nie lęka, niestraszna mu śmierć, potrafi rozumnie rozstać się z życiem.