Literatura wschodnioeuropejska 8.11 CA
Chruszczow- krytyka błędów władzy
1956- odwilż- zniesienie ograniczeń, cenzury, publikacje symbolizmu
Zauważa się twórców emigracyjnych
1952/ 1953 pierwszy utwór łagrowy
Przypomniane utwory autorów w ogóle niepublikowanych, np. Bułhakow
Przypomnienie o istnieniu jednego procesu literacko- historycznego
Świat kultury- 2 obozy:
Prostalinowski- czasopismo Oktiabr
Antystalinowski- czasopismo Nowyj Mir
+ podziemie
Ad 1)
Literatura socjalizmu
Podtrzymuje ideologię marksistowską
Optuje za ZSRR
Autorzy dotychczasowi
Ad 2)
Początki prozy wiejskiej
Nowatorskie spojrzenie na ZSRR
Za zmianami ekonomicznymi i społecznymi
Ad 3)
Twórcy niezależni
Czytani w wąskim gronie
W. Jerofiejew (Moskwa-Pietuszki) – wyrzucony ze studiów, pracował jako palacz/ zbieracz butelek; oczytany, inteligentny
1964 Chruszczow zamyka wystawę malarską- malarstwo nowoczesne- bo była to sztuka dla sztuki, a nie służyła państwu => większość artystów emigruje
Pozostali schodzą do podziemia- zjawisko samizdat
Literatura emigracyjna- tamizdat
ROSYJSKI UNDERGROUND:
Odmiana samizdatu
Nie polemika z systemem, a dążność do przeciwstawienia się normom- ewazja
Świadome zejście na margines
Postawa prześmiewcza, kpiarska, karnawałowa (Michaił Bachtin)
Bachtin- krytyk, wolnomyśliciel, był w łagrze; poetyka Dostojewskiego; w jednej z książek nawiązał do karnawału, jako zjawiska mającego odzwierciedlenie w literaturze
Menipea (od Menipa)- zaprzeczenie klasycyzmu; łączy różne gatunki literackie; łączy styl wysoki i niski; częste zwroty wulgarne
Karnawał- okres zapowiadający Paschę; zaprzeczenie wszelkich wartości; wskazane są zachowania niemoralne; prześmiewczość, względność; nie ma rzeczy świętych; brak konsekwencji; motyw maski
Bohater karnawałowy: bohater w masce kogoś, kim chciałby być lub kogoś, kogo chciałby wyśmiać; maska- symbol przeistoczenia
Moskwa- Pietuszki:
Bohater: alkohol (jak maska) umożliwia mu przeistoczenie się (chciałby być kimś innym, mężem, ojcem; spiskuje przeciw władzy)
Świat pełen alkoholu- świat karnawałowy
Topos Kremla- symbol sowieckiej władzy; pewne centrum świata; element czegoś, co nie istnieje; nieuchwytny; topos-przywidzenie
Świat rzeczywisty przestaje istnieć, jest nierzeczywisty, zły- symulakr
Jerofiejew:
1938-1990
1955- Uniwersytet Moskiewski, filologia
1957- co najmniej 30 razy zmienił m-ce pracy
Moskwa Pietuszki; Noc Walpurgi, czyli kroki Komandora; Wasilij Rozanow oczami ekscentryka; Moja maleńka leniniana
Moskwa- Pietuszki
1969-1974
Po 1985 utwór w okrojonej wersji opublikowany w kampanii antyalkoholowej Gorbaczowa jako materiał pomocniczy (suchoj zakon, do godz. 13.00 nie kupujemy alkoholu)
Akcja utworu przypomina obrazoburczą ludową opowieść
Bohater- współczesny Chrystus
alter ego autora, by przenieść się w świat mistycznych wizji, musi pić
tylko upojenie pozwala mu znieść życie, przenieść się do świata, gdzie nie obowiązują normy
przenosi się na wyżyny duchowości
własne upodlenie- obojętne
trafna charakterystyka rzeczywistości ZSRR
określona struktura- stacje na drodze z Moskwy do Pietuszek (realne nazwy realnych miejscowości)
motyw syzyfowej pracy ( z kablami)
nadrzeczywistość- ta, która nie ma nic wspólnego z realiami; życie w ZSRR ( nadrealnost)
dramatyzm głównego bohatera
PRIERESTROJKA I LITERATURA XX/ XXI W
po ’85 (pierestrojka)- literatura kobiet
krytycy z kręgu Nowych Amazonek: S. Timina, T. Rowenska, T. Prochorowa- nowe, kobiece mitotwórstwo
coraz większa popularność- utwory Tatiany Tołstoj (Na złotym ganku siedzieli), Diny Rubiny (Oto idzie Mesjasz), Marii Arbatowej (Nazywam się kobieta), Ludmiły Ulickiej (Sonieczka; Medea i jej dzieci), Ludmiły Pietruszewskiej (Maleńka groźna)
przełamywanie tabu o kobiecie
dekonstrukcja jej wizerunku stworzonego i utrwalonego przez mężczyzn
prezentacja całej prawdy o kobiecości (również fizyczność i fizjologia)
L. Ulicka:
ur. 1945 w Baszkirii
genetyk
popularna na Zachodzie, w Rosji z uwagi na śmiałość przyjęta niejednoznacznie
pierwsze opowiadania- lata 80.
Znana w środowisku rosyjskim po publikacji Sonieczki
Postmodernizm rosyjski
Postmodernizm: bazuje na określonej filozofii; współczesny świat- taki, w którym już wszystko było- twórca na tym bazuje; świat jak tekst; anihilacja autora; tekstem jest wszystko
Intertekstualność
Archetypiczność
Dekonstrukcja
Demitologizacja
Rezomatyczność (fragmentaryczność
Motywy starotestamentowe
Sonieczka:
Żydowska, brzydka dziewczyna
Wychodzi za mąż za biednego, utalentowanego malarza
Stworzona do służby mężowi i rodzinie
Akceptuje nawet kochankę męża
Staje się dla córki i męża czymś takim samym jak meble i sprzęty domowe
Wodowiała- wycofuje się z realnego świata
Motyw biblijny- kochanka- Hagar