Historia Architektury wykład 4 Akropol Ateński

Najpierw była to twierdza obronna
Heros Tezeusz ustalił państwo położył kres zależności od krety. Egeusz to ojciec Tezeusza, stąd morze.

Pallas Atena – uosobienie potęg przyrody.
Występuje ona jeszcze w takich odmianach:
Promachos Atena- przodowniczka w boju
Partenos- boska mądrość, dziewica.
Nike Apteros= Nike bezskrzydła
Atena Polias- orędowniczka miasta

Sowa (Atena sowiooka)+ Erechteusz (wąż domowy- zlewa się z Posejdonem stąd Erechtejon.

Hekatompedon- pierwotna świątynia na Akropolu

V w. p.n.e. północna strona Akropolu, na gruzach pierwotnego pałacu, powstała pierwsza świątynia antowa następnie otoczona kolumnadą utworzyła peripteros

Wzgórze nie jest równe, więc dosypano nasypy (to cytat, lol)

Były mury cyklopie (obronne), stąd wiemy, że tam coś było wcześniej i że była to twierdza obronna.

30 lat świetności Aten, rządy Peryklesa, dużo budowali, bogato budowali, dużo tworzyli etc. 430-404 p.n.e.

Partenon- plany- Iktinos, budowa- Kalikrates; tworzona 447-444 p.n.e.

Generalnie dorycki ale ma cztery kolumny jońskie w skarbcu Ateny. 10 posągów Nike (złoto) wiemy to z tabliczek rachunków (marmurowych).

Za posągiem Ateny jest kolumna da co się nie zdarza.

Teatr Grecki. Teatry zawsze w naturalnych misach terenowych.
Rzymski odeon (do przedstawień muzycznych), wiemy, że rzymski, bo orchestra półkolista i rozbudowane zaplecze- scene. Teatry były w każdym mieście.

Loggia- element, który buduje grecki rynek-> Stoa- ściana, która ma rząd kolumn, pod dachem- rozmowa filozofów z uczniami, na piętrze często robotnicy, rzemieślnicy a na dole handel.

Posąg Ateny Partenos 12m technika chryzelefantylowa (ciało słoń ubranko Au)

Umocnienia na murach są rzymskie i średniowieczne, nie Greckie.

Droga procesyjna wiodła do samego Partenonu. Szły nią co 4 lata procesje panatenajskepanatenajskie- młode babeczki tkały szatę dla Ateny- peplon i szły w owej procesji, która uwiecznił Fidiasz na bokach celli. Metopy i tympanony wykonane przez Fidiasza i uczniów Fidiasza.
Porządek dorycki i joński (4 kolumny w Sali panieńskiej) bo była wysoka nawa główna i trzeba było zastosować inne kolumny, bo dorycka była za gruba i rozbijała by wnętrze. Sklepienie kasetonowe kamienne. Strop w obejściu kamienny, strop w naos- drewniany przypuszcza się, że doprowadzone światło. Ale w bocznej części mamy kasetonowe wycięte w jednym bloku marmuru, a nie ustawiane belki.

Kolejność pomieszczeni: pronaos, naos(3 nawy, jedna z emporą jedna na całą wysokość), opistodomos.

Entaza 60/44p (16p)

Tympanony wykonane przez Fidiasza (bez uczniów). Anglicy odkuli i wywieźli.
Walka bogów z gigantami- symbol zwycięstwa Hellenów nad Persami; drugi, wschodni to narodziny Ateny. Dach siodłowy zakończony na boku palmetowymi akroterionami.

Ściany celli nie zachowały się; były rozebrane gdy akropol był pod panowaniem osmańskim- demolicja- celowe, wtórne wykorzystanie materiału.

!!!Złudzenia, korekty optyczne!!!

Po to by budowla wyglądała na równą i symetryczną z daleka, gdzie oko ludzie trochę oszukuje.

Tam gdzie kolumna na tle ściany inaczej niż kolumna na tle nieba.
Skrajne kolumny pochylone do przodu, inne do celli.

Lekkie podniesienie i wybrzuszenie do widza długiego muru (stopni stylobatu i całej entablatury; korekty w tryglifonie i w naczółku trójkątnym.)

Korekty w grubości kolumn i kapitelu (echinus i abakus), korekty w interkolumnium. Pierwszy bęben nie jest umiarowy i ostatni przed hypotrachelionem tez nie jest umiarowy (lekkie zwichrowanie).

Propyleje: paradne wejście na Akropol Ateński –Mnesikles


Wejście na akropol po wielu stopniach, między schodami zieleń dla lektyk.

6 kolumn doryckich od strony Aten i 6 doryckich od strony akropolu a w międzyczasie kolumny jońskie.

Z boku dwa budynki

• powtarzający formę megaronu= prototyp muzeum=pinakoteka=zbiór obrazów ateńskich

• niedokończony (?) a’la portiernia, strażnica, recepcja (lul)

Kolumna jońska w Propylejach: piętka, baza attycka, głowica o szlachetnym kroju głowicy jońskiej attyckiej z zagłębioną łącznicą wolut.

Zmiana konstrukcyjna belek:
Ateny ||||== Akropol

Nike Apteros; Kalikrates

3,85x4,07m cella; kolumnada jońska (amfiprostylos). Ustawiona na skale 70m wysokości, skała naturalna, potem dobudowana, więc jest na cypelku.

Fryz (zoforos) na celli- bitwy wojny perskiej (pod Platejami). Tympanony chyba gładkie, ale nie dotrwały do naszych czasów więc nie wiemy.

Erechtejon: Atena, Posejdon Erechteusz


Plan: 1. górny portyk wschodni, 6. dolny portyk północny, 7. górny portyk południowy - tzw. ganek Kor

Niska nie za duża. Nietypowy rzut, chyba niedokończona ale pełen amfiprostylos.

Cella podzielona na dwie części w poprzek (nie zdarza się). Budowany podczas krótkiego pokoju miedzy wojnami więc odniesiono się do świętości aby wygrać te wojny:

Święty strumyczek, drzewko oliwne i pieczara węża Erechteusza + mitologiczny pochówek pierwszego króla.
Amfiprostylos z dobudowanym pięknym otwartym portykiem kolumnowym i lożą kor (6) patrzą na Partenon. Dwie jedna za drugą i cztery.

Kory dlatego, że za nisko (2m) na dorycką kolumnę i jońską.

Różnice wysokości, bo budowany blisko brzegu temenosu, gdzie teren już opada. Od propylejów ślepa ściana z kolumnadą na niej (6) a od drugiej strony normalny portyk kolumnowy.

Kolumny opartych na ścianie, za nimi jest sień łącząca portyk kolumnowy z lożą kor.

Drzwi w portyku Erechtejonu= prototyp dla wszystkich portali.

Nie wiemy czy miał okna jako jedyna świątynia, czy to dorobione przy pierwszej restauracji.

Loża kor pokrywa pierwotny Hekatompedon (?)
Portyk strop kasetonowy kamienny.
Specyficzne belkowanie u kor. Ma na głowie prototyp kapitela doryckiego ale entablatura jońska -architraw joński, brak fryzu jońskiego+ zębnik.

Balustrada pod korami jest pełna, ma stopę, która jest powtórzeniem stopy jońskiej (plinta torus trochillus torus) + gzymsik z jajownikiem jońskim

Drzwi bardzo duże 5,2m, lekko zwężone do góry, obramowane entablaturą A+F , A+F+G
Gzyms jest podparty konsolą (po raz pierwszy). Płyta kamienna z formie esownicy.
Kaseton rzeźbiony (kymation joński), wzmocniony klamrami stalowymi.