Makromorfologia grzybów:
Można oglądać w stanie natywnym (nie barwione) już pod powiększeniem 200-krotnym.
W badaniu materiału chorobowo zmienionego (włosy, naskórek, paznokcie) poddaje się je działaniu ługu sodowego lub potasowego (10-20%) i lekko pod-grzewamy, co powoduje rozjaśnienie podłoża i uwidocznienie elementów grzyba
Grzyby wielokomórkowe można wybarwiać na różne sposoby:
Naniesienie na szkiełko podstawne agaru z częścią hodowli i roz-gnieceniu jej między szkiełkami
Przezroczysta taśma klejąca – przyczepia się ją do powierzchni kolonii, a potem do szkiełka podstawnego, na które nanosimy laktofuksynę – najprostsze barwienie
Do wzrostu niezbędna jest glukoza, aa i H2O
W celu wykazania otoczek stosuje się metodę tuszową Burriego.
Zarodniki barwi się metodą Schaeffer-Fultona
Niemal wszystkie barwią się G+
Wysoka tolerancja na temperatury
Izolowanie na podłożach Sabaurauda płynnym i stałym
Pobudzanie wzrostu i wytwarzania zarodników dodaje się do hodowli asparaginy
Inne podłoża: Czapeka, Littmana (z żółcią bydlęcą), ryżowe, różnicujące dla rodzajów np. Candida
Do usuwania zanieczyszczeń używa się penicyliny, streptomycyny, chloramfenikolu
W celu usunięcia pleśniaków - aktidion
Mikrohodowle:
W celu obserwowania pojedynczych elementów grzyba w stanie natywnym
Na szkiełko nakrywkowe nanosi się małą kroplę płynnej pożywki, wprowadza się do niej kroplę hodowli grzyba, nakrywa szkiełkiem z wgłębieniem
Inkubuje się w komorze wilgotnej – płytka Petriego z wilgotną ligniną
Zarodniki są mało odporne na gotowanie
Odporne na wysuszanie
Metody biochemiczne:
Do identyfikacji grzybów niższych (drożdżaków)
Wykorzystuje się ich zdolność do rozkładania określonych cukrów lub przyswajania cukrów i związków azotowych
Zestawienie zdolności do rozkładania cukrów przez poszczególne gatunki grzybów – zymogram
Asymilacja węglowodanów, związków azotowych, etanolu – auksemografia
Grzyby na podłożu stałym mogą wykazywać w zależności od zdolności do asymilacji – obfity wzrost, słaby lub brak
Próby biologiczne:
Wykazywanie chorobotwórczości
Podaje się zakażone pasze lub naskórnie podaje się wyciąg z grzyba
Kryptokokoza – myszy
Saprotrichoza – szczury
Mykotoksykoza, kandydoza – króliki
Dermatofitia – świnki morskie
Metoda pośrednia – serologiczna:
Aglutynacja – antygenami są: hodowla Candida albicans, Cryptococcus neoformans)
OWD
Precypitacaja
Do rozpoznania grzybic głębokich
Stosowane są też odczyny alergiczne
Czynniki sprzyjające powstawaniu grzybic – ze strony grzybów:
Niezależność od o2
Zdolność do wykorzystywania martwych kom makroorganizmu
Termotolerancja
Wytwarzanie enzymów uszkadzających tkanki, np. fosfolipazy, proteinazy
Odporność na działanie enzymów trawiennych i fagocytozę
Zdolność do asymilacji keratyny
Zdolność do wytwarzania mycelium i pseudomycelium w tkankach
Wytwarzanie endo- i egzotoksyn o różnym działaniu
Zdolność do wytwarzania otoczki
Czynniki sprzyjające powstawaniu grzybic – ze strony makroorganizmu:
Schorzenia pierwotne powodujące osłabienie organizmu, zaburzenia meta-boliczne, hormonalne, ciąża, choroby wirusowe bakteryjne, pasożytnicze
Długotrwała antybiotykoterapia, dysbakterioza, wypełnienie niszy biolo-gicznej przez grzyby
Obecność martwych kom – podłoże dla grzybów
Przerwanie ciągłości tkanek, urazy skóry, oparzenia, choroby wrzodowe – za-rodniki wnikają do układu krążenia
Sztuczne zastawki, cewniki, zabiegi inwazyjne
Rodzaje oddziaływania grzyba na organizm:
Enzymatyczne – wydzielanie enzymów
Mechaniczne: mycelium wywiera ucisk na sąsiadujące kom, powodując ich zanik
Alergizujące – po wtórnym kontakcie zakażonego organizmu z alergenem, wy-wołuje objawy chorobowe, zapalenie żył, rumień miejscowy, zmiany skórne, złuszczanie nabłonka, Grzybiczaki – wysięki, strupy, grudy, pokrzywka
Grzyby pleśniakowate:
Rodzina – Mucoraceae
Rodzaj: Mucor - pleśniak, Absidia, Rhizopus – Rozłożek
Grzybnia nie jest podzielona przegrodami poprzecznymi, komórczak, jedna wielojądrzasta komórka
U Absidia i Rhizopus w grzybni oprócz nitek wegetatywnych tzw strzępki chwytnikowe – rizoidy
Na końcach grzybni powietrznych (sporangioforów) powstają zarodnie (sporangia), wewnątrz których powstają zarodniki (konidia).
Rhizopus – sporangia wyrastają z rhizoidów
Absidia – sporangiofory wyrastają z łuków rozłogowych, sporangia kształtu gruszkowatego
Mucor – brak rhizoidów
Kolonie:
Szybko rosną na każdym podłożu
Kolor szary, brunatny, czarny, barwa zmienia się z czasem, w zależności od etapu dojrzewania, zależy od zabarwienia spor
Mucor najczęściej na beżową lub szarawą
Rhizopus czarnieje
Puszyste watopodobne
Osiągają wysokość kilku centymetrów
W materiale chorobowym np. ropie, grube o nieregularnym kształcie nitki grzybni, niekiedy sporangia
Sporadycznie zwierzęta domowe, najczęściej ronienia np. u bydła i świń, bo grzybnia rozwija się w łożysku i płód jest odrzucany, u człowieka w zależności od tkanki – skóra, tkanka podskórna, układ oddechowy, nerwowy, przez inhalację zarodnikow, wniknięcie przez uszkodzoną skórę, wraz z pokarmem
Zakażenie zwykle wtórne, wikłające toczący się proces chorobowy np. układu oddechowego. Zakażenia zarodnikami są bezobjawowe, objawy pojawiają się dopiero przy spadku odporności – wtedy zarodniki zaczynają kiełkować. O-siedlają się zwykle w węzłach chłonnych, układzie oddechowym lub pokar-mowym, w zależności od narządu różne objawy. Kiełkujące strzępki wnikają do tkanek i wywołują tam zmiany np. zmienia konsystencji węzłów chłonnych, robią się twarde, wywołują wytwórcze i ziarniakowate owrzodzenia. Zmiany ziarniakowate i wrzodziejące. Występują owrzodzenia żołądka i jelit. U świń mogą występować zmiany w j środkowym, węzłach podżuchwowych i guzy przypominające nowotwory w wątrobie i płucach. Trzeba pobrać próbę ma-teriału i ją zbadać.
Grzyby kropidlakowate:
Rodzina – Aspergillaceae
Rodzaj: Aspergillus – kropidlak, Penicillium – pędzlak
Aspergillus:
Brak podziału przegrodami poprzecznymi, jedna nić, zakończona buławkowato,
W materiale chorobowym stwierdza się nitki grzybni, rozgałęzione, segmentowate
Nitki grzybni rozrodczej (koidofory) są grubsze niż nitki wegetatywne, pozbawione przegród poprzecznych, nierozgałęzione
Na końcu buławkowego konidoforu obwodowo położone podstawki (sterigmy), a na nich łańcuszki zarodników (konidiów).
Kolonie:
Rosną dobrze i szybko na prawie wszystkich podłożach
Puszyste
Biała kolonia z biegiem czasu, rozwojem zarodników, zielenieje, brązowieje, czernieje.
Gatunki nazywa się ze względu na kolor jaki przybierają zarodniki.
Chorobotwórcze:
A. flavus – kropidlak żółty
A. Niger – czarny
A. fumigatus – dymnicowy
Grzyby należące do A zasiedlają prawie każde środowisko, produkują miliardy zarodników, uwalniane do otoczenia są wdychane z po-wietrzem, wnikają przez uszkodzoną skórę, lub z pokarmem.
Aspergiloza – u ptaków rozwija się jako pierwotna broncho-pneumonia - zapalenia płuc, z objawami duszności, utrata apetytum, apatia, pogłębiane przez gromadzący się w opłucnej wysięg, potem w workach powietrznych, wyraźnie odgraniczone okrągłe zmiany, przy-pominają gruźlicę. W mózgu – porażenia, ruchy mimowolne, zabu-rzenia równowagi.
U przeżuwaczy - zapalenie płuc, zakażenie gruczołu mlekowego, ro-nienia przez zmiany w łożysku, zmiany w obrębie błony śluzowej j no-sowej, guzki powodujące trudność w oddychaniu, w postaci przew-lekłej zmiany przypominające gruźlicę.
U koni – zmiany guzkowate i duszność, przy postaci rozsianej zabu-rzenia motoryki, orientacji przestrzennej, nawet ślepota, wynikająca ze zmian w mózgu i nerwie wzrokowym.
Psy – najczęściej postać płucna, zakażenie jamy nosowej, postać roz-siana, najczęściej u psów długonosych np. owczarek niemiecki, mogą minąć miesiące do krwawienia lub wysięku, zaburzenia oddychania, owrzodzenia nozdrzy, deformacje związane z ubytkami przegrody no-sowej, błona śluzowa silnie przekrwiona, martwica rozpływna kości czołowej, lub innych kości.
U kotów bardzo trudne do zdiagnozowania, manifasuje się w post rozsianej z rokowaniem niepomyślnym.
Penicillium:
Konidofory rozgałęzione, z poprzecznymi przegrodami, rozwidlają się na wiele cieńszych nitek, na końcahc osadzone fialidy (sterigmy) z sznurami konidiów.
Kolonie są różnobarwne. Podobne z wyglądu do kropidlaka.
Dzięki małym wymaganiom rosną szybko i obficie niemal na każdym podłożu.
Rodzaje mikotoksyn:
Hepatotoksyczne: np. Aflatoksyny, od aspergillus flavus, najwcześniej rozpoznany producent, patogenne dla ssaków, ptaków, ryb, prze-nikają do organizmu z paszą, drogą inhalacyjną, przez uszkodzoną skórę, działają cytotoksycznie na komórki wątroby – zwyrodnienie, martwica, zmiany kancerogenne, transformacje nowotworowe, muta-genne działanie na płody, najwrażliwsze są indyczęta, kaczęta, pstrągi.
Nefrotoksyczne:
ochratoksyny A B C
A – silny, supresyjny wpływ na układ immu, syntetyzowane przez A i P, najwrażliwszy drób i trzoda chlewna. Drób – bie-gunki, zapalenie żołądka, jelit, niekiedy martwice, zapalenie wątroby. Świnie – zespół objawów pierwotnej nefropatii – a-trofia kanalików, zanik kłębuszków, zwłóknienie miąższu ne-rek, wilomocz, polidypsja, niekiedy zwyrodnienie wątroby, rzadko biegunka
Cytrynina – P. wrażliwe idyki, i kury, nefropatia- biedunka, wielomocz, pragnienie.
Neurotoksyczne – tremorgeny: A i P wywołują drgawki, zniezborność ruchowa, porażenia
Cytreowirydyna – pędzlaki – zwierzęta mięsożerne, porażenia od ogona, tylnych kończyn, wymioty, spadek ciepłoty ciała, śmierć jako następstwo porażenia ośrodka oddechowego.
Patulina: tylko podanie pozajelitowe, w procesie trawienia traci swoje właściwości, Wykazuje właściwości mutagenne, teratogenne, rakotwórcze, stężenie niebezpieczne dla zdro-wia, może występować przedewszystkim na jabłkach, przet-worach, powoduje mdłości, wymioty, porażenie śluzówki.
Dermatofity:
Zoofilne: chorobotórcze głównie dla zwierząt, sporadycznie dla człowieka – Trichophyton equine, gallinae, Microsporum canis.
Antropofilne – chorobotwórcze głównie dla człowieka – Trichophyton sp, Epidermophyton sp, Microsporum sp, ale mogą zakażać zwierzęta
Geofilne- bytują w glebie, mogą w sprzyjających warunkach wywoływać choroby człowieka i zwierząt.
Rodzina: Mucedinaceae
Rodzaj: Trichophyton, Microsporum
Rozwijają się szczególnie dobrze w miejscach bogatych w keratynę.
Microsporum: grzybnia oplata włos w materiale patologicznym, czasem roz-plata się na spory, może rozwijać się w wewnątrz i na zewnątrz, atakuje cebul-ki i powoduje wypadanie włosów. Próbę pobiera się z miejsca granicy zmiany ze zdrową skórą, w centrum zmiany nie ma już grzyba.
Grzybnia z nielicznymi przegrodami. Obecność wrzecionowatych lub pałeczkowatych makrokonidii podzielonych przegrodami na komory, o gładkiej lub pokrytej brodawkami powierzchni.
Na podłożach stałych tworzą kolonie z początku białawe i puszyste, przechodzą w mączaste, skórzaste lub suche. Rozwijają się bardzo po-woli, mogą mieć różne kolory, różne ukształtowanie brzegów.
Badanie w świetle Wooda – fluorescencje wykazują włosy zakażone in vivo, Microsporum ma zdolność do świecenia na jasnozielono-niebiesko w świetle UV.
Trichophyton –
Kolonie mają zmienny wygląd w zależności od odmian, przeważnie ka-lafiorowate, pomarszczone, rosną wolno, mikro i makro konidia, róż-ne kolory.
W materiale nitki i spory mogą układać się:
Zewnętrznie – tworzy pochewkę wokół włosa, nie wrasta wewnątrz
Wewnętrznie - rzadko u zwierząt
Mieszane – elementy grzyba układają się zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz.
Nie powoduje wyłysień, nie atakuje cebulki, powoduje łamanie się włosów.
Trichofitoza – częsta u bydła, początek w warstwie rogowej naskórka, wyrastająca z zarodników strzępka oplata włos i jego torebkę, nie ata-kuje cebulki i podstawy, w ognisku zakażenia zaczerwienienie, strupy, azbestowy nalot, włosy się łamią. Zakażeniu sprzyja pora roku, wiek, brak higieny, uszkodzenia skóry
Bydło: verrocosum
Konie – equinum
Drób – galline
Mięsożerne – mentagrophytes
Zmiany na skórze, wyrażnie ograniczone ogniska z różnym nasileniem procesu zapalnego, w ogniskach grzybicznych dochodzi do utraty wło-sa na skutek jego łamania bądź wypadania, Skóra może się złuszczać, tworzyć tarczki zaschniętego wysięku, złuszczonego naskórka, krosty, strupy, pęcherzyki z wysiękiem, tendencje do nawrotów.
Malassezia: