Znaczenie akwenów w Polsce dla potrzeb turystyki.

Polska należy do krajów europejskich obfitujących w jeziora, które zgrupowane są głównie w północnej części kraju, a więc na terenie obejmującym obszar ostatniego zlodowacenia (Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie). Pierwszym opracowaniem dotyczącym liczby i rozmieszczenia jezior w Polsce była praca Wincentego Pola z 1875 r., w której wykazano 5673 jeziora między Odrą a Dnieprem. W 1925 r. ukazała się praca S. Lencewicza z wykazem 6659 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Współczesnym, najbardziej kompletnym i aktualnym skatalogowaniem jezior Polski są opracowania A. Choińskiego, obejmujące jeziora o powierzchni powyżej 1 ha (powierzchnia oceniona na podstawie map w skali 1:50 tys.). Trzyczęściowy katalog jezior Choińskiego (pierwsze wydanie) obejmuje 7081 jezior o powierzchni większej niż 1 ha (ich łączna powierzchnia to 2813,77 km²). W stosunku do roku 1954 liczba jezior zmniejszyła się aż o 2215, czyli ponad 11 proc. Spowodowane to było szybkim zanikaniem najmniejszych jezior. Jeziorność Polski wynosi tylko 0,9% powierzchni kraju. Dla porównania w Szwecji jeziora zajmują ponad 8,5% powierzchni, a w Kanadzie około 7,6 proc.). Zdecydowana większość jezior w Polsce to jeziora polodowcowe.

Typy genetyczne jezior w Polsce:

• jeziora polodowcowe rynnowe (mają wydłużony kształt, strome brzegi, nierówne dno misy jeziornej, co ma związek z działalnością wód wypływających z lodowca, ich powstanie w Polsce dotyczy obecności lądolodu; na przykład jezioro Nidzkie, Hańcza, Jeziorak)

• jeziora polodowcowe moreny dennej (mają urozmaiconą rzeźbę, zajmują znaczne przestrzenie, na przykład jezioro Śniardwy, Mamry, Wielimie)

• oczka polodowcowe (mała powierzchnia jeziora, zwane wytopiskami, spotykane na Pojezierzu Olsztyńskim)

• jeziora krasowe (powstają w miejscach zapadnięcia się skał wapiennych, na przykład na Niecce Nidy, Pojezierzu Łęczyńsko- Włodawskim, zajmują małą powierzchnię)

• jeziora wydmowe (spotykane zwłaszcza w dorzeczu Warty i Noteci, powstają gdy misa jeziora jest otoczona wydmami)

• jeziora starorzecza (powstają, gdy meander jest odcięty od rzeki)

• jeziora deltowe (to pozostałości dawnych fragmentów zatok morskich, na przykład jezioro Dąbie, Drużno)

• jeziora nadbrzeżne (powstają na skutek odcięcia zatok, na przykład jezioro Bukowo)

• jeziora górskie (są efektem oddziaływania lodowców górskich, są głęboki, mają owalny kształt i stromą linię brzegową; na przykład: Morskie Oko, Czarny Staw, Wielki Staw w Karkonoszach, Smereczyński Staw w Tatrach)

• sztuczne zbiorniki wodne (zbudowane przez człowieka, obecnie ich liczba wynosi około 100).

Sztuczne zbiorniki wodne na terenie Polski

Oto kilka przykładowych:

Solina (na rzece San, powierzchnia 21,1 km²)

Włocławski (na Wiśle, powierzchnia 70,4 km²)

Goczałkowski (na Wiśle, powierzchnia 37,1 km²)

Rożnowski (na Dunajcu, powierzchnia 16,0 km²)

Dobczyce (na Rabie, powierzchnia 11,5 km²)

Nysa (na rzece Nysa Kłodzka, powierzchnia 20,4 km²).

Pełnią one kilka kluczowych funkcji:

• Jedna z nich jest dostarczenie wody ludności, czy przemysłowi. na przykład zalew Zegrzyński, czy zbiornik utworzony przez stopień wodny we Włocławku. Ten pierwszy jest zbiornikiem wody pitnej dla okolicznych miast.

• Dzięki tamowaniu rzek, można tworzyć systemy irygacyjne. Zmagazynowana woda jest stosowana do nawadniania obszarów rolniczych i zwiększania plonów.

• Tam gdzie zapora wodna, można mieć stu procentową pewność że spotkamy słupy wysokiego napięcia. Czyli krótko mówiąc hydroelektrownie. Przepływająca przez tamę woda, wprawia w ruch turbiny, te następnie generatory i w efekcie otrzymujemy w pełni czystą energię. A zyski z jej sprzedaży można przeznaczyć na renowację obiektu.

• Budowa takiego obiektu zapewni również niżej położonym terenom zabezpieczenie przed ewentualną powodzią. Zbiorniki retencyjne zatrzymają nadwyżki wody, a gdy sytuacja się ustabilizuje. Nadmiar zostanie spuszczony ze zbiornika.

• Niektóre jeziora zaporowe mają za zadanie wyrównanie poziomu przepływu rzek i umożliwiając używania jej jako szlaku żeglugowego.

• Utworzenie zbiornika retencyjnego stwarza również idealne warunki do rozwoju turystyki i rekreacji. Ludzie chcący pooprawiać sporty wodne, znajdą tutaj idealne miejsce dla siebie.

Jeziora naturalne podobnie jak sztuczne są ważnymi zbiornikami retencyjnymi. Oddziałują na lokalny klimat, stanowią środowisko życia roślin i zwierząt, dostarczają wody dla celów komunalnych i przemysłowych oraz mają duże walory rekreacyjne. Można je również wykorzystywać do hodowli ryb.

Morze Bałtyckie

Nazywane jest morzem śródziemnym północnej Europy, ponieważ ze wszystkich stron jest otoczony lądem, a z Morzem Północnym łączy go jedynie kilka płytkich cieśnin. Powstanie Morza Bałtyckiego ocenia się na ok. 3000 lat temu, co miało ścisły związek z lądolodem skandynawskim.

Temperatura Morza Bałtyckiego zależy od pory roku, latem w południowej części akwenu woda jest cieplejsza, wynosi około 17 stopni C; w środkowej części – około 15 stopni C; W części północnej zaś jest najniższa – około 12 stopni C. Z kolei podczas zimy wody otwartego morza mają temperaturę około 2 stopni C, w strefie brzegowej – około 0 stopni C.

Bałtyk zaliczany jest do mórz płytkich, szelfowych; średnia głębokość wód morskich wynosi 52 metry, ale w zależności od położenia występują płycizny dna sięgającego do 8-10 metrów.

Ze względu na niskie zasolenie Bałtyk zalicza się do wód słonawych i określa morzem półsłonym. Średnie zasolenie wynosi ok. 7 ‰. Na ogół waha się w granicach od 2 do 12‰, choć zimą zasolenie nie przekracza 0,78% w Zatoce Gdańskiej. Niskie zasolenie Bałtyku spowodowane jest względnie niskimi temperaturami i związanym z tym mniejszym tempem parowania wody w obszarze szerokości geograficznych akwenu.

Bałtyk jest morzem burzliwym, a fale są krótkie i strome. Typowa wysokość fali wynosi 5 m. W czasie silnych sztormów fale są gwałtowne, nieuporządkowane, często odbite i nadbiegające z różnych kierunków, a ich wysokość sięga prawie do 10 m. 23 grudnia 2004, w czasie sztormu w rejonie północnego Bałtyku, zarejestrowano pojedynczą falę o wysokości prawie 14 m. Odległości między grzbietami fal są przy tym niewielkie, sięgają zaledwie 50 m. Najsilniejsze falowania wywołane są przez cyklony (niże baryczne), nadciągające z zachodu lub ze wschodu. Morze jest najbardziej burzliwe w styczniu, najspokojniejsze w czerwcu. Na polskim wybrzeżu Bałtyku rocznie notuje się 20–25 dni sztormowych.

Badania dna Bałtyku zaowocowały odkryciem złóż zasobów mineralnych:

• złoża ropy naftowej i gazu ziemnego występują w strefie ekonomicznej Polski, okolice Łeby, Przylądka Rozewie - wydobywane obecnie na platformie Petrobaltic; gaz ziemny to rejon Wyspy Uznam;

• złoża minerałów ciężkich (Ławica Słupska, Ławica Odrzańska, okolice Kołobrzegu);

• piaski, żwiry wydobywane w okolicach Łeby, Zatoki Koszalińskiej, Ławicy Słupskiej;

• bursztyn, surowiec, który powstał w miocenie z żywicy drzew iglastych, porastających niegdyś obszar Bałtyku; wydobywany na dużą skalę na Półwyspie Sambijskim, a wymywany jest przenoszony przez morze na polskie wybrzeże, stanowiąc dużą atrakcje dla turystów.

Jedyne mające wartość gospodarczą zasoby żywe Bałtyku to ryby. Są dość dobrze zbadane i corocznie szacowane przez Morski Instytut Rybacki w Gdyni.

Porty Morza Bałtyckiego w Polsce to: Gdańsk, Gdynia, Szczecin, Świnoujście, Kołobrzeg, Ustka. Dostęp do morza umożliwia rozwój gospodarki morskiej, turystyki dając tym samym nowe miejsca pracy. Z drugiej strony przemysł przyczynia się do zatruwania wód morskich odpadami poprzemysłowymi, które w znacznych ilościach dostają się do Bałtyku.

Obszary o szczególnych walorach

Kraina Wielkich Jezior Mazurskich- obejmuje środkową część Pojezierza Mazurskiego, z czego prawie 30% powierzchni zajmują jeziora. Jest to obszar wyjątkowy zarówno w skali całego kraju, jak i Europy – niezwykle bogaty pod względem przyrodniczym, pełen historycznych zabytków oraz uwielbiany przez miłośników sportów wodnych, wędkarstwa i letników. Wielkie Jeziora Mazurskie słyną z niezliczonych siedlisk rzadkich ptaków. Można obserwować m.in. uważanego za symbol Mazur kormorana, czaplę oraz łabędzia niemego, najliczniej gniazdującego na jeziorze Łuknajno. Żyje tu również rzadki bocian czarny, kania czarna, orzeł przedni i bielik. Wędrowcy spotykają na swojej drodze wydrę, bobra, żółwia błotnego, łosia oraz wiele gatunków nietoperzy i kolorowych ważek. Szczególną atrakcją na przełomie września i października są rykowiska jeleni. Największą atrakcją turystyczną Krainy Wielkich Jezior są oczywiście jeziora tam występujące, w tym największe w Polsce Śniardwy (113,8 km²), Mamry (105 km²), oraz Niegocin, Orzysz, Jagodne, Tałty. Jeziora połączone są kanałami, dzięki czemu można swobodnie poruszać się po całym obszarze np. kajakiem.

Dolinę Pięciu Stawów Polskich w Tatrach stanowią stawy: Wielki, Czarny, Zadni, Przedni, Mały oraz zazwyczaj pomijane Wołowe Oko. Są one pozostałością po lodowcach górskich, które niegdyś wyżłobiły w litym granitowym podłożu głębokie misy. Po ociepleniu klimatu i stopnieniu lodowców misy wypełniły się wodą. Dolina otoczona jest szczytami górskimi – Świnicą, Szpiglasowym Wierchem oraz granią Orlej Perci. Krajobraz doliny to tatrzańskie szczyty, górskie jeziora, oraz połacie muraw i kosodrzewiny – można tu też znaleźć roślinność alpejską, zaś ze zwierząt niedźwiedzia brunatnego, rysia, jelenia, kozicę. Piękny krajobraz jaki roztacza siew dolinie sprawia, że miejsce to jest niezwykle popularne wśród turystów. Już w XIX wieku dolina była miejscem wielu wypraw turystycznych. Wytyczono wówczas tędy sieć szlaków turystycznych umożliwiającym łatwiejsze dotarcie turystom w najpiękniejsze zakątki gór.

Wigry to jedno z najgłębszych jezior w Polsce (73m) położone w północno-wschodniej części kraju na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. Jezioro znajduje się na pograniczu Pojezierza Suwalskiego i Równiny Augustowskiej. Kształtem przypomina literę "S". Linia brzegowa ma długość około 60 km, brzegi są wysokie i porośnięte lasami iglastymi. Liczne są półwyspy oraz wyspy. Przez cieśniny i strumyki jezioro Wigry łączy się z 16 innymi jeziorami. Przez jezioro przepływa Czarna Hańcza. W części północnej jeziora wpływa rzeka Wiatrołuża. W niektórych zakolach tych rzek ustanowiono ostoje bobrów. Jezioro Wigry składa się z kilku części, różniących się wielkością, głębokością, liczbą wysp, charakterem brzegów oraz żyznością wód. W Wigrach występuje sielawa i sieja – gatunki ryb wrażliwe na pogarszanie się środowiska wodnego. Wigry są jednym z dwóch polskich jezior, w których sieja przystępuje do tarła. Brzegi jeziora mają w większości miejsc pierwotny charakter, nie zmieniony przez człowieka. Są rajem dla zwierząt, w tym dla około 140 gatunków ptaków, z których około 30 to ptaki wodne lub wodno-błotne.
W 1975 roku jezioro Wigry wpisane zostało przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody na listę najcenniejszych akwenów świata (Projekt "Aqua"). Natomiast Międzynarodowe Towarzystwo Limnologiczne objęło jezioro Wigry programem pomocy naukowej i lobbingu na rzecz jego ochrony.

Na urlop warto się wybrać nad Morze Bałtyckie szczególnie do Trójmiasta. Wybrzeże to głównie piaszczyste plaże, doskonałe do biernego i aktywnego wypoczynku. Infrastruktura jest tam rozbudowana. Można uprawiać różne rodzaje sportów wodnych. Nawet jeżeli pogoda nie dopisze to w Trójmieście z łatwością można znaleźć ciekawe atrakcje.

Gdańsk stanowi jeden z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce, pomimo że prawie całe historyczne śródmieście zostało odbudowane po ostatniej wojnie. Istotne zabytki Gdańska znajdują się na Głównym Mieście (Ratusz Głównego Miasta, Dwór Artusa) i Starym Mieście (Wielki Młyn, Ratusz Starego Miasta, kościół św. Katarzyny), główne znajdują się wzdłuż Drogi Królewskiej reprezentacyjnej ulicy Gdańska – Długiej. Na Głównym Mieście znajduje się również Bazylika Mariacka Wniebowzięcia NMP największa średniowieczna świątynia z cegły w Europie. Do ciekawych miejsc w Gdańsku należy również Westerplatte oraz Oliwa, gdzie znajduje się zespół katedralny.

Sopot jest kurortem nadmorskim, miastem uzdrowiskowym, po II wojnie światowej znanym z organizowanych tam od 1961 w Operze Leśnej konkursów piosenki Sopot Festival. Będąc w Sopocie warto zobaczyć również Kościół Zbawiciela oraz Krzywy Domek. Obowiązkowo trzeba się przespacerować po najdłuższym molo nad Morzem Bałtyckim.

Gdynia posiada rozległe nadmorskie tereny spacerowe. Zalicza się do nich Molo Południowe, będące przedłużeniem Skweru Kościuszki – cumują tam jednostki muzealne. Panoramę Gdyni podziwiać można z Kamiennej Góry, willowo-parkowej dzielnicy Gdyni. Do dyspozycji turystów jest 5 strzeżonych plaż. W Gdyni organizuje się festiwale, które są adresowane do ludzi w różnej kategorii wiekowej. Miasto jest gospodarzem Heineken Open'er Festival, jednego z największych corocznie organizowanych festiwali w Europie. Od Odbywa się tam także Festiwal Polskich Filmów Fabularnych (od 2010 r. w maju, wcześniejsze edycje miały miejsce we wrześniu). Podczas festiwalu wyświetlane są filmy fabularne produkcji polskiej, a najlepszym z nich przyznawane są Złote Lwy.