Metoda 18 struktur wyrazowych

Metoda opracowana na podstawie wieloletnich doświadczeń autorek Ewy Kujawy i Marii Kurzyny w pracy z dziećmi ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, czyli dysleksją, dysgrafią i dysortografią.

Cechy charakterystyczne:

wyrazy uporządkowane pod względem budowy ;
zasada stopniowania trudności (coraz więcej sylab w wyrazie lub mają coraz bardziej skomplikowaną budowę);
w kolejne strukturze są wykorzystane wyrazy z poprzednich.
analiza głoskowo-sylabowa,

cel metody: automatyczne nazywanie kształtów fonogramów – zapamiętanie obrazu graficznego w sposób całościowy, odczytywanie w sposób syntetyczny, czytanie i pisanie sylabami;

różnice między zapisem, a wymową w metodzie nie mają znaczenia (w naszych materiałach raczej staramy się działać fonetycznie);

Zalety:

sylabizowanie prowadzi do płynności czytania, eliminuje głoskowanie i błędy, które z nim się wiążą;
sylabizowanie przy pisaniu prowadzi do większej bezbłędności (nie gubi się liter, nie wstawia dodatkowych samogłosek);

Globalne czytanie:

szybciej u dzieci, które czytają dobrze;
więcej błędów.

Oznaczenia:

czerwone – samogłoski;
niebieskie – spółgłoski (pierwotnie czarne);
zielone – sylaby (sylaby są wyróżniane odrębnym kolorem lub oddzielone kreską lub myślnikiem);

Sylaby otwarte – kończą się samogłoską.

Sylaby zamknięte – kończą się spółgłoską.

Dzielenie wyrazów na sylaby:

bez grup spółgłoskowych: pa – ra – sol,, kom-bi-ne-zon itd.
wyrazy ze zbitkami spółgłoskowymi prze-prać, dopuszczalny jest też podział: przep-rać, żeby rozbić grupę spółgłoskową na dwie sylaby;

Struktura	Schemat							Przykład
Struktura I					-			bu-ty, my-szy, cha-ta
Struktura II			-			-	...	ma-ry-na-rze
Struktura III								kot, kosz, czek
Struktura IV					-			re-bus, sza-lik, le-karz
Struktura V					-			buł-ka, licz-ba, chał-wa
Struktura VI					-			kasz-tan, Ber-lin
Struktura VII		-		...		-		cza-pecz-ka, wyw-rot-ka
Struktura VIII								jest, czort
Struktura IX								dwa, trzy, szła
Struktura X					-			kra-ta, trzy-ma
Struktura XI					-			mły-nek, dwo-rzec
Struktura XII								staw, chrzan
Struktura XIII					-			słom-ka, szczot-ka
Struktura XIV					-			kras-nal, szczot-ka
Struktura XV								sklep, szkrab
Struktura XVI								kleks, wrzask
Struktura XVII	wyrazy o niejednolitej budowie ze spółgłoskami miękkimi							ko-biał-ka
Struktura XVIII	wyrazy o różnej liczbie liter i niejednolitej budowie

Czego nie zachowałyśmy:

wprowadzanie kolejno samogłosek (w metodzie tak jest, żeby uniemożliwić dzieciom mylenie samogłosek podobnych graficznie a-o, u-y, a-ą itd.;
nie ćwiczymy pisania z czytaniem

Metoda angażująca wiele zmysłów: wzrok, słuch i kinestetyka.

Dla kogo?

uczy technik czytania i pisania;
usprawnia czytanie i pisanie;

Schemat ćwiczeń z każdą strukturą:

graficzny schemat budowy wyrazów;

(to mamy w oddzielnych pomocach: podział wyrazów na sylaby i budowanie schematów wyrazów)

suwaki;

(proste do ćwiczenia, bo już jeden element wyrazu jest znany i powtarza się);

wprawki;

(dziecko czyta wyrazy pod kontrolą terapeuty, zaznacza co drugą sylabę na zielono pisząc po śladzie, następnie przepisuje dany wyraz pod spodem oddzielając sylaby myślnikiem)

łańcuchy sylabowo-wyrazowe;

(nauczyciel dyktuje dziecku sylaby, dziecko zapisuje je dyktując je sobie, oddziela je myślnikami. Następnie dziecko zaznacza na niebiesko wskazane przez nauczyciela sylaby – to sylaby kończące jeden wyraz, a zaczynające następny. Odczytuje utworzone wyrazy, sylaby tworzące jeden wyraz łączy klamrą u dołu.)

słuchowe i wzrokowe różnicowanie słów dźwiękowo i graficznie podobnych;

(dziecko uzupełnia tabelkę wyrazami dyktowanymi przez nauczyciela, wyrazy różnią się jedną głoską w ramach dyktowanej grupy – wybraną przez nauczyciela, dziecko decyduje w której kolumnie ma wpisać dany wyraz, następnie dziecko zaznacza kolorem litery różniące poszczególne wyrazy)

słuchowe i wzorkowe wersje ćwiczenia: Co kryje się w tym wyrazie?

(nauczyciel odczytuje słowo, a dziecko wyodrębnia w nim ukryte słowo, jeśli dziecko nie przychodzi to łatwo, nauczyciel czytając podkreśla intonacją początek poszukiwanego słowa; czasami nowe słowo jest utworzone z całych sylab słowa podstawowego, a czasami sylaby w nowym słowie nie pokrywają się z sylabami w starym;

następnie dziecko wyodrębnia ukryte słowa w zapisanych przez siebie lub nauczyciela wyrazach);

tworzenie nowych wyrazów o aktualnie omawianej strukturze z wybranych liter lub sylab wyrazów ilustrowanych na obrazkach;

(najpierw dziecko nazywa to, co widzi na ilustracji, dokonuje analizy – wyodrębnia wskazaną literę lub sylabę, a później dokonuje syntezy tworząc nowy wyraz) z pomocą ruchomego alfabetu)

rozsypanki wyrazowo-zdaniowe;

(dziecko czyta wyrazy zapisane na kartonikach i układa z nich zdania)

zagadki;

(dziecko zapisuje zagadki z pamięci lub ze słuchu, pisząc dzieli wyrazy na sylaby i zapisuje też rozwiązanie zagadek).

czytanie zdań złożonych z wyrazów o znanej strukturze sylabowo-literowej na materiale drukowanym oraz pisanie ich z pamięci;

(są trzy typy zdań:

1. duża wielkość czcionki, wyrazy są podzielone na sylaby myślnikami.

2. mniejsza czcionka, co druga sylaba jest zaznaczona na zielono.

3. mniejsza czcionka, sylaby są oddzielone pionową kreska.

My mamy jedno zdanie ze zdjęciem i trzy zdania do jednego zdjęcia – czytanie ze zrozumieniem.)

pisanie zdań ze słuchu

Plusy metody:

opracowana dla dzieci z różnymi trudnościami, więc może mieć szerokie zastosowanie;
indywidualizacja środków;
stopniowanie trudności, u dzieci powstaje nawyk czytania sylabami, unika się głoskowania, które przyczynia się do robienia przez dziecko wielu błędów;
można rozpocząć pracę ze strukturami w dowolnej części metody, wybierając jako pierwszą do pracy strukturę poprzedzającą tą, z którą dziecko może mieć trudności;
wprowadzanie pisma drukowanego i pisanego na raz;
efektywność sprawdzona w praktyce;

„Dla mnie czytanie jest interpretacją pojęcia zapisanego graficznie. Można powiedzieć, że dziecko czyta, jeśli nie słysząc podyktowanego słowa, rozpoznaje je. Czyta, patrząc na ułożone z ruchomego alfabetu na stole słowo, i potrafi powiedzieć, co ono oznacza.”^¹

„Dopóki dziecko nie odbierze znaczenia myśli wyrażonego językiem pisma, dopóty nie czyta.”^²

„Doświadczenie mówi nam, że od momentu, w którym dziecko nauczyło się pisać, czyli przejście z niższego stadium języka graficznego do wyższego stadium czytania, zajmuje około piętnastu dni.”^³

Podział słów ze względu na stopień trudności ortograficznej, my dzielimy słowa ze względu na budowę sylabową.

1 M.Montessori „Odkrycie dziecka” str.198

2 M.Montessori „Odkrycie dziecka” str.198

3 M.Montessori „Odkrycie dziecka” str.201