TERAPIA MANUALNA wykł. – 21.02.09r. - mgr Joanna Rutkowska

Terapia manualna - leczniczy zabieg manualny, polegający na stosowaniu ukierunkowanych i specyficznych dla danej metody bodźców mechanicznych lub kinetycznych, przekazywanych przez leczącego bez pośrednictwa jakichkolwiek przyrządów - za pomocą rąk.

Terapia Manualna zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem, z wykorzystaniem zabiegów manualnych, odwracalnych zaburzeń w funkcjonowaniu narządu ruchu.

Krótka historia Terapii Manualnej

• Pierwsze wzmianki historyczne o leczeniu problemów zdrowotnych związanych z kręgosłupem można już odnaleźć w starożytnym Egipcie i Azji Mniejszej ok. 3000 r. p.n.e.
  Hipokrates (460r. - 377r. p. n. e.) - opisuje techniki manipulacyjne wykonywane za pomocą rąk i nóg.

Galen (131r. - 202) - komentuje techniki Hipokratesa.

• Techniki manualne były integralna częścią medycyny do XVII wieku. Potem były kontynuowane przez medycynę ludowa np. w Polsce jako "kręgarze".
  1874r. - Dr. Still (chirurg) zakłada szkołę Osteopatii, której ukończenie po II Wojnie Światowej w USA i wielu innych krajach stało się równoważne z otrzymaniem tytułu lekarskigo (D.O) - studia uniwersyteckie, lub studia podyplomowe dla lekarzy.
  1895r. D.D. Palmer (handlarz produktami kolonialnymi) zakłada szkołę chiropraktyki.

• Dr. James Mannell, St. Thomas Hospital w Londynie wydaje dwa fundamentalne podręczniki:

• 1949r. - Science and art of joint manipulation, Vol 1 The Extremieties
  1952r. - Vol 2 The Vertebral column

• James Cyriax, St. Thomas Hospital w Londynie wydaje dwa podręczniki dotyczące diagnostyki i leczenia tkanek miękkich – Textbook of orthopedic medicine Vol. 1 i 2 Dr

• Alan Stoddard, Osteopath, wydaje podręczniki: Manual of osteopathic practice , Manual of osteopathic technique.

• W latach 1950 następuje integracja doświadczeń Manella, Cyriaxa i Stoddarda z fizjoterapią w zróżnicowanych koncepcyjnie modelach stworzonych przez G. Maitlanda, S Parisa, F. Kaltenborna i innych.

International Federation of Orthopaedic manual therapists (IFOMT)

MISJA

Promowanie i utrzymania wysokich standardów edukacji i specjalistyczne praktyki klinicznej fizjoterapeutów.

Wspieranie i ułatwianie badań opartych na praktyce wśród swoich członków.

Szerokie rozpowszechnianie celów i poziomu specjalizacji wśród fizjoterapeutów, innych dziedzinach opieki zdrowotnej i ogółu społeczeństwa.

Prace na rzecz międzynarodowej jedności / zgodność standardów edukacyjnych

Skutecznie komunikować się i współpracować z osobami wewnątrz organizacji oraz z innymi organizacjami.

Definicja terapii manualnej wg IFOMT:

„wyspecjalizowany obszar fizjoterapii poświęcony postępowaniu w chorobach nerwowo-mięśniowo-szkieletowych, opartemu na wnioskowaniu klinicznym i stosowaniu wysoce swoistych metod leczenia, w tym technik manualnych i ćwiczeń leczniczych”

Koncepcje, które w swoim założeniu spełniają kryteria IFOMT co do programu kształcenia fizjoterapeutów to

• terapia manualna wg. Kaltenborna i Evjentha,

• terapia manualna wg. Maitlanda

• oraz tzw. Szkoła Niemiecka.

Fredy Kaltenborn Olaf Evjenth Ortopedyczna Terapia Manualna

to metoda postępowania fizjoterapeutycznego opracowana przez dwóch norweskich fizjoterapeutów : Freddyego M. Kaltenborna oraz Olafa Evjentha. Przedstawili oni całościowy system badania i leczenia pacjentów z ortopedycznymi dysfunkcjami narządu ruchu zarejestrowany w urzędzie patentowym jako

OMT Kaltenborn – Evjenth Konzept

terapeuta na podstawie zlecenia lekarskiego oraz szczegółowego badania wykonanego wg ściśle  określonego schematu z wykorzystaniem wielu precyzyjnych , manualnych testów różnicowych dokonuje oceny biomechanicznej oraz funkcjonalnej pacjenta.

W zależności od rodzaju dysfunkcji stosuje się inne formy terapii

Inne techniki będą stosowane w przypadku leczenia nerwu, inne w przypadku leczenia mięśni, jeszcze inne w przypadku leczenia stawów.

Jeżeli dysfunkcja somatyczna związana jest jest z występowaniem bólu to wykorzystuje się środki uśmierzające ból

Jeśli w badaniu stwierdza się ograniczenie ruchomości stawu (hypomobilność), to należy zastosować środki zwiększające ruchomość

Jeśli ruchomość jest za duża (hypermobilność) zastosowanie maja środki zmniejszające ruchomość

Zasadniczo we wszystkich rodzajach technik unika się bólu.

Maitland

Geoffrey D. Maitlanda, australijski fizjoterapeuty jest twórcą Maitland Concept opracowanej około 1950r Pojawienie się na Maitlanda Concept należy do najważniejszych osiągnięć w terapii manualnej.

Koncepcji jest określana jako "pojęcia", a nie jako "technika".

Nacisk kładzie się nie na technikę leczenia ale na proces podejmowania decyzji, obejmujących analityczne badania i ocenę stanu pacjenta na których opiera się leczenie,

Diagnostyka medyczna dotyczy głównie danej struktury ale także opiera się na sąsiadujących patologiach oraz na podstawowej wiedzy fizjoterapeuty (wskazania i przeciwwskazania ).

Na podstawie diagnostyki medycznej terapeuta wybiera najbardziej odpowiedni rodzaj terapii dla konkretnego pacjenta

Szkoła Niemiecka

• oparta na psychosocjalnym modelu myślenia

• Leczenie i wybór technik oparty jest na funkcjonalnej diagnozie

Inne koncepcje terapeutyczne

• McKenzie

• Anatomy Trains

• PNF

McKenzie

Diagnoza i leczenie opiera się na badaniu podmiotowym i przedmiotowym, znajomości objawów i zachowania tych zarówno podczas epizodu jak i doby.

Badanie metodą McKenziego opiera się na opracowanych przez autora specjalnych protokołach diagnostycznych, odrębnych dla każdego odcinka kręgosłupa oraz dla kończyn. Protokół składa się z bardzo dokładnego wywiadu chorobowego, pozwalającego precyzyjnie ustalić zachowanie objawów oraz ich zmienność w ciągu doby. Kolejnym etapem jest badanie, oparte na znajomości wzorów bólowych (czyli charakterystycznej topografii objawów) oraz ich zmian w odpowiedzi na ruchy testujące, ściśle określone przez procedurę badania. Wymaga to od badającego staranności oraz czasu.

Leczenia glównie opiera się na ćwiczeniach

Anatomy Trains

Anatomy Trains to rewolucyjna koncepcja postrzegania postawy i poruszania się ludzkiego ciała w określonych wzorcach, której twórcą jest Tom Myers.

Anatomy Trains® stanowi nową mapę "anatomicznych połączeń" - określa połączenia powięziowe i mięśniowo-powięziowe całego ciała, co prowadzi do nowych, holistycznych strategii rozpoznawania i rozwiązywania skomplikowanych problemów zdrowotnych.

PNF

PNF to metoda kinezyterapeutyczna stosowana w celu odtworzenia utraconej funkcji mięśnia. Może być stosowana u chorych neurologicznych istotne jest aby był z nimi kontakt, gdyż terapia ta wymaga koncentracji i zaangażowania pacjenta.

Istotę terapii zawarto w nazwie: proprioceptywne (dotyczące receptorów ciała) nerwowo - mięśniowe torowanie (ułatwianie, facilitowanie) ruchu.

W terapii PNF, w zależności od potrzeb pacjenta, wykorzystywane są techniki uczące ruchu i koordynacji, stabilizujące, rozluźniające, mobilizujące, przeciwbólowe i inne, typowe dla metody, a także program ćwiczeń funkcjonalnych na materacu, nauka chodzenia, usprawnianie funkcji wegetatywnych

Wskazania

• Bóle i zawroty głowy,  ból karku

• Bóle kręgosłupa i stawów kończyn

• Bóle korzonkowe

• Rwa kulszowa

• Schorzenia obręczy barkowej i biodrowej

• Zaburzenia postawy ciała np. skolioza

• Dolegliwości związane z dyskopatiami

• Dolegliwości typu migrenowego

Przeciwwskazania

• Ostre stany pourazowe jak złamania kości, zerwanie więzadeł i torebek stawowych

• Choroba nowotworowa z możliwymi przerzutami

• Stany zapalne stawów, ropnie itp.

• Znaczna niewydolność układu krążenia, zbyt wysokie ciśnienie tętnicze ok. 200mmHg

Nie są przeciwwskazaniem :

• Wypuklina jądra miażdżystego bez lub z korzeniowymi objawami ubytkowymi

• Osteoporoza

• Wiek pacjenta

• Zmiany zwyrodnieniowe lub wrodzone

• Ciąża w pierwszych miesiącach

• Otyłość

Biomechanika systemu mięśniowo-szkieletowego

OSTEOKINEMATYKA- NAUKA O RUCHU STRUKTUR KOSTNYCH W PRZESTRZENI

Z biomechanicznego pkt widzenia możemy podzielić ruchy osteokinematyczne na:

Ruchy FIZJOLOGICZNE odbywają się o osie dwu lub trójwymiarowe w odpowiednich płaszczyznach

Ruchy ANATOMICZNE odbywają się o jedną oś i w jednej płaszczyźnie

OSIE

PŁASZCZYZNY

STOPNIE RUCHOMOŚCI

Płaszczyzny anatomiczne

SAGITALNA

FRONTALNA

TRANSVERSALNA

Oś poprzeczna (X)TRANSWERSALNA na przecięciu płaszczyzny czołowej i poprzecznej
Oś strzałkowa (Z) SAGITALNA na przecięciu płaszczyzny strzałkowej i poprzecznej
Oś pionowa (podłużna) (Y) LONGITUDIALNA na przecięciu płaszczyzny czołowej i strzałkowej

Przykłady ruchów fizjologicznych- dwu lub trójwymiarowe

Flex/Ex- dla st kolanowy –os frontotransversalna przez kłykcie kości udowej w płaszczyźnie sagitalnej

Abd/add st ramienny – os sagitotranswersalna przez głowę kości ramiennej w płaszczyxnie frontalnej

ZR/WR st ramienny os longitudialna przez kość ramienna w płaszczyxnie transwersalnej

WSZYTKIE RUCHY FIZJOLOGIOCZNE SĄ DWU LUB TROJWYMIAROWE

Artrokinematyka-nauka o ruchach wewnątrz stawowych tj ruchach powierzchni stawowych wewnątrz torebki stawowej względem siebie

• Toczenie; nowe pkt ruchomej części stawu spotykają się z nowymi pkt stabilnej części stawu, powstaje ruch w przestrzeni

• ślizg; te same pkt ruchomej części stawu spotyka się z nowymi pkt stabilnej części stawu, powstaje ruch w przestrzeni (

• Spin; nowe pkt ruchomej części stawu spotykają się z tymi samymi pkt stabilnej części stawu , nie powstaje ruch w przestrzeni

ARTROKINEMATYCZNE RUCHY SA ZALEŻNE OD BUDOWY POWIERZCHNI STAWOWEJ

Kierunek ruchu toczenia w stawie

Reguła konvex-konkav

Jeżeli ruchomy partner stawowy ma powierzchnie wklęsło to ślizg i toczenie są w tym samym kierunku zgodnie z ruchem osteokinematycznym w przestrzeni

Jeżeli partner stawowy ruchomy ma powierzchnię wypukłą to ślizg jest w przeciwnym kierunku niż toczenie , które jest zgodne z ruchem osteokinematycznym

Reguła jest TYLKO pomocna w określeniu kierunku mobilizacji

Kierunek ruchu ślizgu w stawie.

Powierzchnie stawowe.

• 1.STAWY OWOIDALNE

A)NIEZMIENIONY OWOID

B)ZMIENIONY OWOID

• 2.STAWY SIODEŁKOWATE(SELLAR)

A)NIEZMIENIONY SELLAR

B)ZMIENIONY SELLAR

Z mechanicznego pkt widzenia definiujemy następujące ruchy

Rotacja-ruch osiowy (po łuku przez oś)

Translacyjne-ruch liniowy( ruch wzdłuż osi lub prostopadle do osi)

Wszystkie ruchy fizjologiczne są mechanicznie ruchami rotacyjnymi (toczenie +ślizg)

Wszystkie ruchy wewnątrz stawowe z mechanicznego pkt sa translatoryczne (gra stawowa)

Aktywne/pasywne fizjologiczno-rotatoryczne ruchy FLE/EX/ABD/ADD/RW/ZR

Translatoryczne ruchy separacja ,trakcja, kompresja, ślizg

BARIERA ODCZUCIA KOŃCA RUCHU (zwracamy uwagę na nieprawidłową barierę lub barierę w nieodpowiednim miejscu, badamy przy zarówno przy zakończeniu pasywnego fizjologicznego ruchu jak przy badaniu ruchów translatorycznych)

lekko elastyczny stop: aproksymacja tkanek miękkich np. flex w stawie kolanowym

mocno elastyczny stop; torebkowo wiązadłowy np. staw barkowy wrot, zrot

twardo elastyczny stop : kostno chrzęstna bariera np. staw łokciowy przy EX ( twardo elastyczny stop jest efektem wyhamowania wiązadłowego zanim dojdzie do pełnego obciążenia kości)

patologiczne bariery

zmieniona bariera

fizjologiczna bariera w innym miejscu

„pusta „ bariera (ból uniemożliwia ocenę )

„sprężynująca „bariera uczucie przeskakiwania np. wolna część stawowa

Definicja pozycji stawowej

Pozycja rozluźniona = maximall loose packed position (m.l.p.p)

Max pozycja rozluznienia struktur stawowych (kapsuloligamentalne) tj wiezadła oraz torebki stawowej

Aktualna Poz. Rozluznienia=bólowo lub patologicznie zmieniona poz rozluźniona

Pozycja zaryglowania=close pazked position (c.l.p)

Kapsuloligamentarne struktury znajduja się w max napieciu minimalne lub żadne translatoryczne ruchy są w tej pozycli możliwe.

WZORZEC TOREBKOWY (STAWOWY)
Typowy, charakterystyczny wzorzec określający ograniczenia ruchów typowy dla danego stawu pochodzący z utraty elastyczności całego pasywnego (torebkowo-wiązadłowego) aparatu stawowego

KOŃCZYNA GÓRNA

art. Interphalangealis proximalis et dystalis ( PIP,DIP) możliwy w każdym kierunku

art.metacarpophalangelis ( MCP) możliwy w każdym kierunku

art. Carpometacarpalis (CMC ) CMC I ABD- EX

CMC II-V możliwy w każdym kierunku

art. Mediocarpalis możliwy w każdym kierunku

art. Cubiti art humeroulnaris FLEX – EX

art. radioulnaris distalis przy mocnym ograniczeniu flex i ex

występuje ograniczenie SUP-PRO

art. Humeri ZR-ABD-WR

(WR przy scapula fix)

KOŃCZYNA DOLNA

art. Interphalangealis prox, dist (PIP, DIP) hypomobilność we wszystkich kierunkach

art. metatarsophalaneales (MTP) hypomobilność we wszystkich kierunkach

artt tarsus nie określone

art. genu FLEX_EX

art.coxae WROT, EX, ABD, ZROT