1. Omów motyw śmierci w obrazie "Śmierć" Malczewskiego oraz innych utworach

kultury.

Od momentu śmierci ojca malarza w jego obrazach zaczął pojawiać się nawracający motyw ostatecznego kresu. Nikt tak, jak Malczewski nie potrafił przedstawić śmierci: bardziej plastycznie, ekscytująco, zagadkowo. Ten najwybitniejszy przedstawiciel polskiego symbolizmu wspaniale, dwuznacznie podchodził do zatrważającej kwestii końca.

Obraz Śmierć przedstawia piękną, dorodną, ciemnowłosą kobietę o bujnych kształtach na tle okna  wiejskiego domu, chaty, czy dworu. Dorodne kształty, budowa ciała i wciąż jeszcze młoda twarz wskazują, że jest ona w sile wieku. Życie tętni w jej żyłach. Skóra ma opalony odcień. Jej postać przywodzi na myśl żniwiarki, ale niezwykłe dostojeństwo i czarna, chyba jedwabna, suknia przeczą takim przypuszczeniom. Kobieta wspiera tył głowy o metalowy zewnętrzny parapet okna, lewą rękę trzyma na biodrze, w prawej dzierży kosę. Ten standardowy atrybut śmierci jest ukazany tylko w niewielkim fragmencie. Włosy i pasek przyozdobione są makami – symbolicznymi kwiatami wiecznego snu. Pewność siebie i spokój wyraża oblicze kobiety. Oczy są lekko spuszczone, utkwione w jeden punkt. Stoi tyłem do widocznego w tle mężczyzny.

Przez otwarte okno domu widzimy pomarszczoną twarz łysego starca z siwą brodą i jego prawą rękę z lekko podkurczonymi palcami, którą wyciąga w geście jakby proszalnym. Pochylona głowa świadczy o lekkim zgarbieniu lub pokornym ukłonie. Bruzdy widniejące na czole i zamknięte oczy świadczą o jakimś głębokim zamyśleniu lub zatroskaniu.

Gdyby nie tytuł, nie każdy odczytałby postać  kobiety o bujnych kształtach, pełną widocznego erotyzmu (wydatne usta, piersi) jako personifikację śmierci.

Dzieło, jako przykład symbolizmu, pozostawia nam otwarte drogi interpretacji. Nie wiemy, czy kobieta zastanawia się nad swoją decyzją. Czy może starzec właśnie ubłagał ją, by opuściła jego dom, choćby jeszcze na jakiś czas? Czy jest to moment przygotowania do tego, co nastąpi? A może Śmierć rozmyśla o tym, w jaki sposób pozbawi starca życia? Pewność na jej twarzy wskazuje, że jest wprawna w tym, co robi i ma świadomość powagi swojej misji.

Kolejną zagadką jest to, co czuje starzec. Czy się boi? Czy widzi kobietę? Czy ją błaga? Czy z godnością wyczekuje końca? A może właśnie złapał go jakiś bolesny atak i nie jest świadomy tego, co się stanie za chwilę.

Obraz powstał w 1917 roku techniką olejną. Obecnie znajduje się w Muzeum Sztuki w Łodzi i jest niewątpliwie dziełem na miarę europejską, a nawet światową.

2.W jaki sposób w sztuce ukazana jest podróż? Heban-Kapuściński

3.W jaki sposób autorzy ukazują swój stosunek do ojczyzny?- T.Różewicz

4. W jaki sposób przedstawiona jest w literaturze funkcja poetycka języka. Odwołaj się do tekstów literackich. Podany był fragment chłopów

5. Język i znaki jako wyraz przekazu - Ewa Wołyńska kody w prasie

6. Jak jest ukazana kultura rycerska w tekstach kultury? Omów problem odwołując się do załączonego plakatu z trzeciej części Gwiezdnych Wojen i wybranych utworów literackich.

7. Wieloznaczność w wypowiedzi. Na podstawie tekstu "Głos w sprawie pornografii"

W. Szymborska i własnych doświadczeń.

Głos w sprawie pornografii

Nie ma rozpusty gorszej niż myślenie.
Pleni się ta swawola jak wiatropylny chwast
na grządce wytyczonej pod stokrotki.

Dla takich, którzy myślą, święte nie jest nic.
Zuchwałe nazywanie rzeczy po imieniu,
rozwiązłe analizy, wszeteczne syntezy,
pogoń za nagim faktem dzika i hulaszcza,
lubieżne obmacywanie drażliwych tematów,
tarło poglądów - w to im właśnie graj.

W dzień jasny albo pod osłoną nocy
łączą się w pary, trójkąty i koła.
Dowolna jest tu płeć i wiek partnerów.
Oczy im błyszczą, policzki pałają.
Przyjaciel wykoleja przyjaciela.
Wyrodne córki deprawują ojca.
Brat młodszą siostrę stręczy do nierządu.

Inne im w smak owoce
z zakazanego drzewa wiadomości
niż różowe pośladki z pism ilustrowanych,
cała ta prostoduszna w gruncie pornografia.
Książki, które ich bawią, nie mają obrazków.
Jedyna rozmaitość to specjalne zdania
paznokciem zakreślone albo kredką.

Zgroza, w jakich pozycjach,
z jak wyuzdaną prostotą
umysłowi udaje się zapłodnić umysł!
Nie zna takich pozycji nawet Kamasutra.

W czasie tych schadzek parzy się ledwie herbata.
Ludzie siedzą na krzesłach, poruszają ustami.
Nogę na nogę każdy sam sobie zakłada.
Jedna stopa w ten sposób dotyka podłogi,
druga swobodnie kiwa się w powietrzu.
Czasem tylko ktoś wstanie,
zbliży się do okna
i przez szparę w firankach
podgląda ulicę.

Wbrew tytułowi utwór Szymborskiej nie podejmuje tematyki stosunku czy moralnej oceny pornografii. Świadczą o tym już pierwsze linijki tekstu, dające do zrozumienia, że przedmiotem wywodu jest proceder nie zmysłowej, a umysłowej natury, gdyż jak się okazuje

“Nie ma rozpusty gorszej niż myślenie.”

W całym utworze zderzone są ze sobą z jednej strony sfera emocjonalno-erotyczna, z drugiej – sfera życia intelektualnego człowieka. Świadczą o tym sformułowania w wierszu, które Szymborska wzięła z języka potocznego, jak np. “myślenie się pleni”, “pogoń za nagim faktem”, “zapłodnić umysł”. Można je mnożyć, np. “ojciec myśli”, “płodna myśl”, “obnażyć prawdę”, “gwałt dokonany na wolnej myśli” itd.

W wierszu Szymborskiej sfery seksualna i umysłowa nakładają się na siebie. Ma to zresztą uzasadnienie społeczne: jeszcze choćby w poprzednim systemie samodzielne myślenie było kojarzone z czymś wstydliwym, podobnie jak erotyka.

W czym pornografia jest podobna do działalności intelektualnej? Jak podają filozofowie i psychologowie, inwazja pornografii jest przejawem oddzielenia od siebie sfer uczuć, miłości, osobowego kontaktu z drugim człowiekiem i erotyki. Podobna rzecz może dziać się ze sferą intelektualną, która może ograniczać się do pustych, niemających zastosowania w realnym życiu akademickich dywagacji, które są celem samym w sobie. Bazując na tym podobieństwie, Szymborska bawi się językiem, łącząc obie sfery życia.

Szymborska zespala różne frazeologizmy: o analizach mówi, że są „rozwiązłe”, o syntezach – „wszeteczne”. Jest to zapewne nawiązanie do charakteru tych czynności – analiza polega na rozczłonkowaniu czegoś, „rozwiązaniu”, a synteza – na połączeniu „wszystkiego” w jedną całość. Frazeologizm „ścieranie się podglądów” został zmieniony na „tarło poglądów” (odwołanie do aktu płciowego u ryb), „dotykanie drażliwych tematów” na ich „obmacywanie”. Do frazeologizmu „pogoń za nagim faktem” zostały dodane epitety „dzika” i „hulaszcza”. Szymborska zmienia więc stałe, ugruntowane w polszczyźnie frazeologizmy, ubogacając je o jakieś dodatkowe określenia bądź zmieniając poszczególne słowa. Taka zabawa językiem sprawia, że frazeologizmy te stają się dwuznaczne – z jednej strony odnoszą się do sfery intelektualnej życia człowieka, z drugiej strony – do sfery erotycznej. W podobny sposób został przedstawiony w wierszu topos rajskiego drzewa wiadomości dobrego i złego:

“Inne im w smak owoce
z zakazanego drzewa wiadomości
niż różowe pośladki z pism ilustrowanych”

Szymborska odwołuje się w nim do dwóch aspektów poznania, jakie dokonało się z powodu zerwania owocu z rajskiego drzewa – z jednej strony do erotycznego uświadomienia pierwszych ludzi, z drugiej – do poznania na płaszczyźnie intelektualnej.

Szymborska niejednokrotnie wykorzystuje dwuznaczność słów języka polskiego. Dzieje się tak np. w przypadku rzeczownika “pozycje”, który może być synonimem publikacji książkowej, ale odnosi się także do pozycji seksualnych.

Podobnie jest ze zwrotem:

“łączą się w pary, trójkąty i koła”,

który może odnosić się zarówno do geometrii (skojarzenie z nauką), łączenia się w związki naukowe, jak i do kojarzenia w związki erotyczne. Podobnie ma się z “parzeniem herbaty”, odnoszącym się do kolokwialnej nazwy aktu erotycznego czy z “szparą w firankach” (określenie kobiecych narządów płciowych) i “podglądaniem ulicy”.

Wszystkie wymienione elementy gry słownej stosowanej przez Szymborską wykorzystują tkwiącą w języku wieloznaczność. Czytanie “Głosu w sprawie pornografii” przypomina rodzaj gry, kalamburu, w którym trzeba odgadnąć nakładające się na siebie sensy.

Jakie jest przesłanie wiersza? Czy jest to rodzaj satyry piętnującej pornografię, samowolę i wolnomyślicielstwo zarazem? Raczej nie. “Głos w sprawie pornografii” jest bowiem pokrewny słynnej satyrze “Do króla” Ignacego Krasickiego w tym sensie, iż aktu aprobaty dokonuje się tutaj przez fingowany akt nagany – pozornie krytykując, Szymborska tak naprawdę pochwala wolność myśli.

8. Obraz "Wierny towarzysz" Juliusza Kossaka. Wierność jako ważny element moralności świata przedstawionego w tekstach kultury "

9. Naród jako lawa, bohater jednostkowy i grupowy w Dziadach III. Na bazie znajomości tego dramatu"

10. Co twórcy mówią o godności człowieka. Odwołaj się do fragmentu "Zdążyć przed Panem Bogiem" Hanny Krall (tutaj fragment o Żydzie na beczce) oraz innych tekstów kultury.

11. Co jest dla człowieka źródłem szczęścia. Odwołaj się do "na rzecz czarnoleską" Kochanowskiego oraz innych tekstów kultury"

Jan Kochanowski Fraszki, Księgi trzecie Na dom w Czarnolesie

Bóg, Modlitwa, Kondycja ludzkaPanie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;

Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!

Inszy niechaj pałace marmurowe mają

I szczerym złotogłowem ściany obijają,

Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,

A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,

Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,

Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością.

Na dom w Czarnolesie to utwór o charakterze religijnym. Tytuł wiersza wskazuje też na jego autobiografizm, pozwala to odczytywać fraszkę jako osobistą modlitwę Kochanowskiego.

Wiersz ma budowę stychiczną, składa się z ośmiu wersów trzynastozgłoskowych, ze średniówką po siódmej sylabie. Występują najczęstsze u Kochanowskiego rymy parzyste, żeńskie, dokładne.

Utwór ten to doskonały przykład fraszki poważnej, utrzymanej w tonie intymnego wyznania. Na dom w Czarnolasie rozpoczyna się apostrofą do Boga, jako władcy ludzkiego życia:


Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;
Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!


Zwrot poety jest pełen pokory, choć dom w Czarnolesie jest efektem jego pracy, to szczęście jakiego tam doznaje zależy od Boga, dlatego podmiot zwraca się do Niego z prośbą o dalsze błogosławieństwo. Poeta przeciwstawia wszelkie bogactwa tego świata, najpiękniejsze, najdostatniejsze domy swojej posiadłości, w której zaznał tyle szczęścia:


Inszy niechaj pałace marmorowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gnieździe ojczystym,

Nie bogactwo okazuje się najważniejsze, ale „gniazdo ojczyste”, miejsce związane z tożsamością poety. Dalej wymienia inne podstawowe dary, o które prosi Pana:


A Ty mnie zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,
Pożywieniem uczciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajami znośnymi, nieprzykrą starością.


Szczęście w wydaniu Jana z Czarnolasu składa się z bardzo prostych rzeczy: zdrowia, sumienia czystego, życzliwości ludzi, pożywienia, itd. Wszytko to jednak jest rozpatrywane w kategoriach daru boskiego, o który prosi się z pokorą.

12. Różnice miedzy językiem mówionym a pisanym Parabola w tekstach kultury Dlaczego artyści używają języka potocznego w swoich utworach?

13. Jakie formy języka intrygują odbiorcę

14. Bohaterowie wolni i zniewoleni w literaturze romantycznej i współczesnej. Omów na wybranych przykładach.

15. Poeci o sobie i powinnościach poety. Omów problem, odwołując się do wybranych twórców literatury.

16. Omów motywy apokaliptycznej wizji świata w wybranych utworach literackich Młodej Polski i współczesności.

17. Omów motywy arkadyjskiej wizji świata w wybranych utworach literackich.

18. Przedstaw różnorodne ujęcie motywów tatrzańskich w wybranych utworach literackich Młodej Polski.

19. Motto w dziele literackim. Omów jego funkcję i związki z treścią utworu na przykładzie utworów dotyczących wojny i okupacji.

20. Wpływ domu oraz doświadczeń życiowych na kształtowanie się postawy moralnej i społecznej bohatera literackiego. Omów na wybranych przykładach literatury XIX i XX wieku.

21. Polscy laureaci literackiej Nagrody Nobla. Przedstaw wartości dzieł nagrodzonych twórców.

22. Jak jest przedstawiane życie zwyczajne i spokojne w tekstach kultury? Odwołaj się do zdjęcia przedstawiającego rzeźbę Przejście Jerzego Kaliny i do innych tekstów kultury.

Analiza rzeźby: Na zdjęciu widzimy zwykłą ulicę i chodnik, a na nim rzeźby przedstawiające ludzi, takich jak my. Każdego dnia spieszymy się do pracy, szkoły, obowiązków, ale czasami warto zatrzymać się, zastanowić i podziwiać dzieła sztuki, takie jak to. Wydaje mi się, że usytuowanie nie jest przypadkowe - ma trafiać do wszystkich ludzi. Przedstawia osoby w różnych stadiach życia - dzieci, dorosłych i starców, mają oni również (co możemy wnioskować po ich strojach), różny status majątkowy i społeczny. Rzeźba pokazuje zwyczajną drogę tych osób (wszystkie wydają się być w ruchu), a jednocześnie ją gloryfikuje. Zaczynamy się zastanawiać - skąd są i dokąd kroczą. Dlaczego niektórzy są pokazani tylko od tułowia? Czyżby tak wrośli w codzienność? Tytuł również skłania do refleksji. Przejście - z różnych faz życia, wieku, rozwoju, majątku, dojrzałości, a może świadomości?

23 .W jaki sposób w utworach literackich ukazywane są żywioły

Funkcja języka w prasie i mediach. Odwołaj się do fragmentu i innego tekstu kultury

Tworzenie - naśladowanie rzeczywistości czy jej wyobrażenie? Odwołaj się do obrazu Sętowskiego pt. " Malarz i modelka" oraz do innych utworów literackich.

Malarz i modelka, Tomek Sętowski, Źródło; Setowski.com

4