MATURA USTNA Z JĘZYKA POLSKIEGO [PYTANIA - WTOREK 12 MAJA 2015]*

1. Podróż jako poszukiwanie siebie czy poznawanie świata i jakiś obraz

Most. Romantyzm, s. 75-80, 39 - 46

2. Jaką funkcję pełni apokalipsa, odwołaj się do plakatu "Czas Apokalipsy"

Most. Film, s.118-128

3. Teksty kultury jako użyteczne narzędzie wypowiedzi społecznej

4. Wpływ reklamy na dzisiejszy świat, na społeczeństwo

5. W jakim celu twórcy przedstawiają motyw starego zamczyska. Tekst pt. "Coś się kończy coś się zaczyna" / A. Sapkowski "Wiedźmin"

6. Krytyka narodu polskiego.

Wady narodowe Polaków widoczne są również:

1. Przedwiośnie S. Żeromskiego - nierealne koncepcje, które ze sobą nie współgrają, są niemożliwe do zrealizowania.

2. Pijaństwo I. Krasickiego - prawda o alkoholizmie, postaci zawsze znajdą okazję, by się napić, niezależnie od pory dnia, stanu, a następnie wszczynają awantury i się ze sobą kłócą.

3. Do króla I. Krasickiego - Polacy są skłonni do narzekań, nie pasuje im władca, a jego zalety uznają za wady.

4. Jeszcze Polska K. Staszewski - politycy nie działają dla dobra narodu, przekładają własne interesy, nad interesy kraju.

5. Pan Tadeusz A. Mickiewicza - szlachcice w utworze są nierozsądni, kłótliwi, ponosi ich brawura, również nadużywają alkoholu.

6. Dziady III A. Mickiewicza - towarzystwo stolikowe to kosmopolici, oswojeni z niewolą, mówią po francusku, nie zależy im na ojczyźnie

7. Lalka B. Prusa - arystokraci są próżni, uważają, że wszystko im się należy, nie chcą pracować, często są również antysemitami, pyszni i amoralni, krytykują innych, chociaż sami nie potrafią niczego osiągnąć, zależy im na pieniądzach, nieambitni, bierni, niewierni ojczyźnie.

8. Pieśń XIV J. Kochanowski - o godnym rządzeniu krajem, popartym wiarą w Boga

9. Ptaszki w klatce I. Krasickiego - młode pokolenie przyzwyczajone do niewoli

10. Mendel Gdański - krytyka antysemityzmu

11. Zemsta A. Fredry - skłonność do kłótni, do pychy i pewności siebie, trudności w przebaczaniu

12. Kazania sejmowe P. Skargi

13. Żona modna I. Krasickiego - kosmopolityzm

7. W jaki sposób natura może inspirować twórców. Obraz - Ciemny, pachnący las i Przerwa Tetmajer.

8. Motyw miasta. Podany fragment zbrodni i kary. Odwołanie do innych tekstów kultury

9. Funkcje języka w tekście.

10. Motyw snu i marzeń sennych w działach artystycznych, Jan Kochanowski „Do snu „

11. Jaki wpływ na interpretacje dzieła ma jego tytuł. Rzeźba „Katedra” i inne utwory literackie

Auguste Rodin, Katedra, 1908

12. Motyw domu. Podany fragment "Pana Tadeusza”

13. Obraz/znaczenie nocy świętojańskiej i przywołać zwyczaje chłopów

14. Artysta powinien odwoływać się do rzeczywistości czy ją tworzyć? Obraz Bruno Schultza

15. Funkcje zdrobnienia w języku

16. Plakat papierosa i człowieka, którego wyniszcza nałóg. Teksty kultury i literatury, które uświadamiają ludziom jaka jest prawda o używkach.

Analiza plakatu: Na ilustracji widzimy palącego się papierosa, z którego wyłania są popiół. Popiół formuje się w postać, na kształt człowieka. Osoba ta klęczy i wyciąga do góry rękę, wydaje się błagać o pomoc. Przypuszczam, że plakat ten pełni funkcję dedukcyjną - ludzie uwięzieni w nałogu proszą o ratunek, ponieważ zostali uwięzieni w papierosie, stali się jego częścią.

Literatura na temat uzależnień: My, dzieci z dworca ZOO, Pamiętnik narkomanki, Zbrodnia i kara (Marmieładow, ojciec Soni, jest alkoholikiem), Milion małych kawałków, Nad Niemnem (Teofil Różyc jest narkomanem)

Filmy na temat uzależnień: Requiem dla snu, Pod mocnym aniołem

17. Co artystę mogło zafascynować w ludowości, Arkadia

18. Jakie stylizacje językowe wpływają na wypowiedź

19. Jak zwyczajne i przeciętne życie jest ukazywane w literaturze? Rozważ problem na podstawie rzeźby Jerzego Kaliny "Przejście" i innych tekstów literackich.

Analiza rzeźby: Na zdjęciu widzimy zwykłą ulicę i chodnik, a na nim rzeźby przedstawiające ludzi, takich jak my. Każdego dnia spieszymy się do pracy, szkoły, obowiązków, ale czasami warto zatrzymać się, zastanowić i podziwiać dzieła sztuki, takie jak to. Wydaje mi się, że usytuowanie nie jest przypadkowe - ma trafiać do wszystkich ludzi. Przedstawia osoby w różnych stadiach życia - dzieci, dorosłych i starców, mają oni również (co możemy wnioskować po ich strojach), różny status majątkowy i społeczny. Rzeźba pokazuje zwyczajną drogę tych osób (wszystkie wydają się być w ruchu), a jednocześnie ją gloryfikuje. Zaczynamy się zastanawiać - skąd są i dokąd kroczą. Dlaczego niektórzy są pokazani tylko od tułowia? Czyżby tak wrośli w codzienność? Tytuł również skłania do refleksji. Przejście - z różnych faz życia, wieku, rozwoju, majątku, dojrzałości, a może świadomości?

20. Charakterystyka bohaterów "Wesela" na podstawie fragmentu rozmowy Pana Młodego z Panną Młodą.

21. Frazesy i szablony językowe używane w języku codziennym i urzędowym.

22. Refleksje na temat wad polskiego społeczeństwa na podstawie "Powrót posła" i innych tekstów kultury.

wtorek, 12 maja 2015

*MATURA USTNA - 12.05.2015 *

4. JAK WPŁYWA NA SPOŁECZEŃSTWO REKLAMA  
Na samym początku powinniśmy zadać sobie pytanie co to jest reklama. Po co została wymyślona? Dlaczego jest taka ważna i ma tak dużą siłę perswazji? 
Przed XX wiekiem swoiste pojęcie reklamy nie istniało. Jednak samo zjawisko zaczęło kształtować się wraz z rozwojem handlu. Już w starożytności pierwsi kupcy musieli zachwalać swój towar, aby jak największa liczba osób go nabyła. Oczywiście nie wszystkie informacje jakie podawali były zgodne z prawdą, czasami trochę koloryzowali, aby podnieść walory produktów jakimi handlowali. Taki sposób afiszowania swoich towarów przetrwał do czasu kiedy, powstała telewizja, radio i prasa. Rozwój mediów pociągnął za sobą rozwój reklamy. Technika ich tworzenia zupełnie się zmieniła. Odeszło się już od afiszowania sprzedawanych przez siebie produktów na własną rękę. W obecnych czasach sztaby ludzi pracują nad tym, abyśmy podczas oglądania telewizji zwracali uwagę na bloki reklamowe. 
Reklama jest to nic innego jak scena ( jeżeli mówimy o telewizji ), w której biorą udział ludzie, niekiedy również zwierzęta. Ma ona na celu pokazanie danego artykułu od jogurtu i wody mineralnej po telefon komórkowy i samochód w jak najlepszy sposób. Reklama zawsze pokazuje ludzi używających dany produkt w jasnym świetle. Są piękni, zazwyczaj bardzo dobrze ubrani, doskonale się wysławiają. Po prostu idealni i nieskazitelni ludzie. Używając reklamowanego przez siebie produktu stają się lepsi niż inni „szarzy użytkownicy” równoległych produktów innej marki. Weźmy bardzo prosty przykład jakim bez wątpienia jest reklama proszków do prania. Struktura tej reklamy jest bardzo prosta ponieważ stanowi ona porównanie. Mamy wtedy do czynienia z dwoma proszkami do prania. Niech to będzie proszek Bryza i „inny droższy proszek”. Już w pierwsze scenie autorzy reklamy chcą pokazać, że Bryza jest proszkiem. Potem następuje tak zwany punkt kulminacyjny reklamy, czyli użycie obu proszków w praniu. Oczywiście wyniku tego porównania jesteśmy w stanie się domyślić. Proszek Bryza wyprał koszulkę idealnie nie pozostawiając, żadnej plamy ani skazy. Może to zabrzmi śmiesznie, ale koszulka wyciągnięta z pralki wygląda lepiej niż na półce sklepowej. Natomiast koszulka prana w „drogim proszku” nie wypadła tak jakbyśmy my użytkownicy tego oczekiwali. Plamy nie sprały się tak jak w przypadku Bryzy. Na końcu takiej reklamy zazwyczaj pada hasło, że nasz proszek jest tani, a przy tym jak wspaniale pierze. Reklamy proszków do prania są nudne i akcyjnie monotematyczne. Moim zdaniem ludzie pracujący przy reklamach alkoholi są najlepszymi specjalistami. Jeszcze do niedawna reklama alkoholu była dozwolona w telewizji. Jednak ustawa uchwalona przez Sejm zabrania emisji reklam „artykułów dla dorosłych” do godziny 2300. Z jednej strony to dobrze, ponieważ skraca nam się czas oczekiwania na film, czy program w telewizji. Z drugiej strony szkoda, gdyż te reklamy są prawdziwymi majstersztykami. Najlepszymi przykładami będą reklamy wódek Bols i Soplica. Zostały one wtopione w tło sportowe. Bols w regaty żeglarskie- Łódka Bols i kapitan Baranowski oraz WTK ( proszę to przeczytać w miarę powoli ) Soplica. Skrót WTK oznacza Wypoczynkową Turystykę Konną w Ośrodku Wypoczynkowym Soplica. Obie reklamy są bardzo widowiskowe. Akcja Bolsa rozgrywa się na pełnym morzu. Marynarze na łodzi to bardzo silni i przystojni mężczyźni. Narrator przekonuje nas o tym, że wrażenia są niesamowite i trzeba to kiedyś przeżyć. Natomiast akcja Soplicy rozgrywa się podczas przejażdżki konnej czterech przyjaciół. Mocni, pełnie werwy panowie pędzą na koniach wprost do ośrodka wypoczynkowego, który jest ich celem. Pokonują przeszkody, własne słabości jednak docierają na miejsce w imponującym czasie. Reklamy alkoholi to nie tylko wódka. Reklamy piw są również świetną sztuką. Najlepsza to piwo Królewskie. Pewnym chwytem jest pokazanie życia normalnych ( wcale nie przystojnych, żeby nie wyrazić się nieciekawych ) mężczyzn. Knują jedynie jak wypić w towarzystwie kolegów ich ulubiony napój. Dochodzi do śmiesznych sytuacji, ponieważ żony naszych bohaterów są bardzo podejrzliwe. Jednak panowie wykazują się niebywałą pomysłowością. Są to między innymi: wyjście z kolegami na mecz piłkarski, opłacenie żonie jednego z bohaterów wizyty u fryzjera, sklejenie kota i zrzucenie doniczek na dywan po to, by pójść na trzepak i wyczyścić dywan oraz ostatni to zakłócanie przekazu telewizyjnego, a wymówką jest pójście męża w celu poprawienia anteny. Za każdym razem na bohatera czekają trzej koledzy, którzy użyli tego samego podstępu. Oczywiści są zaopatrzeni w Królewskie.
Moim zdaniem ważne jest to, aby reklamy emitowane w telewizji były dowcipne. O wiele przyjemniej ogląda się reklamy, w których są jakieś śmieszne podteksty niż reklamy proszków do prania i płynów do mycia naczyń. Uważam również, że jeśli niektóre frazy z reklam są używane na co dzień przez ludzi to znaczy, że autorzy trafili w dziesiątkę. Oto dwa przykłady: „(...) a świstak siedzi i zawija je w te sreberka (...)” ( czekolada Milka ) oraz „Trzy strzeliłem” ( piwo Królewskie ).
Kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na ludzi jest fakt, iż w reklamach biorą udział znani aktorzy, sportowcy lub artyści. W cyklu reklam chipsów Lays bierze udział znany kierowca rajdowy Krzysztof Hołowczyc. W reklamie Fiata Seicento widzimy Michaela Schumachera znanego kierowcę Formuły 1. Ludzie oglądający taką reklamę mają wrażenie, że chipsy Lays są wyjątkowe, bo zajada się nimi Krzysztof Hołowczyc. To samo można powiedzieć na temat Fiata Seicento, którym po ulicach jeździ Michael Schumacher. Skoro najlepszy kierowca Formuły 1 siedzi za kierownicą tego samochodu, to oznacza, że nie może on być zwyczajny. Firmy zatrudniające do swojej reklamy znanych ludzi chcą przyciągnąć oko konsumenta. W końcu każdy sportowiec ma grupę swoich fanów, którzy dla samego faktu upodobnienia się do swojego idola kupią paczkę chipsów lub wypiją Pepsi (w reklamie Pepsi występuje znany brazylijski piłkarz Roberto Carlos ). 
Kolejny czynnik to komentarz specjalisty z danej dziedziny. W reklamie Apapu ( środka przeciwbólowego ) akcja reklamy rozgrywa się w studiu telewizyjnym, gdzie trwa konferencja z prezentacją tego leku. W konwersacji udział biorą pani profesor, pan doktor i prezenter telewizyjny. Na ekranie pojawia się wykres procentowy ludzi, którzy używają Apapu w czasie dolegliwości. Oczywiście na tym wykresie Apap ma ponad sześćdziesięcioprocentową używalność wśród ankietowanych. Kolejnym przykładem jest reklama kremu dla kobiet Neutrogena. Tutaj również aktorka mówi, że jej lekarz stwierdził brak pewnych pierwiastków i związków w jej skórze. Chwyt reklamowy polegający na popieraniu doskonałości swoich wyrobów opiniami lekarzy odnosi bardzo dobre skutki. Fakt postrzegania naszej służby zdrowia w słabym świetle nie podważa wartości i wiedzy lekarskiej. Oczywiście ci, którzy tworzą reklamę nie mogą powiedzieć sobie ot tak, że ich produkt zawiera różne witaminy. Muszą zasięgnąć rad specjalistów. Niestety ( na niekorzyść reklamy ) zauważyłem pewną niedorzeczność- otóż w wyżej wymienionej reklamie Apapu rolę pani profesor gra znana prezenterka telewizyjna.
Następną formą manipulacji jest pokazywanie aktorów jako nieskazitelnych ludzi. Zawsze są dobrze ubrani, elokwentni. Nic dodać nic ująć. Marzeniem albo cichym pragnieniem mężczyzn jest młody i zdrowy wygląd, imponowanie innym oraz bohaterstwo. Aby kobiety widziały w nich kogoś niezwykłego, zaczynają upodobniać się do aktorów z reklam. Kupują i używają tych samych maszynek do golenia, wód toaletowych, samochodów. Robią wszystko by być w centrum zainteresowania. Podobnie kobiety pragną być piękniejsze, oryginalniejsze, jedyne w swoim rodzaju ( „ Jesteś tego warta”- L'oreal). Zaczynają używać szamponów, które rzekomo zwiększają optyczną ilość włosów ( Shamtu ), stosują różnego rodzaju maseczki, szminki na usta, cienie do rzęs, perfumy i długo by jeszcze wymieniać. Kobiecie o wiele bardziej niż mężczyźnie zależy na tym, aby świetnie wyglądać. Oczywiście im lepiej sytuowana kobieta tym droższe kosmetyki kupuje. Myślę, że autorzy reklam najczęściej zwracają się do kobiet, ponieważ to one zajmują się gospodarstwem domowym czyli kupują artykuły potrzebne do utrzymania czystości, żywność i kosmetyki, których reklam jest najwięcej . Kobieta ma naturę poznawczą i chętnie sięga po nowe rzeczy dla urozmaicenia smaków, doznań i wrażeń. 
Reklamy są również skierowane do dzieci. Zazwyczaj występują w niej zwierzęta bądź postacie z ulubionych bajek. Do niedawna w modzie były Pokemony i bardzo dużo artykułów dla dzieci było właśnie z wizerunkami postaci z bajki. Różne żetony w chipsach, kubki, nawet ubrania z wizerunkami Pokemonów. Dzieci bardziej niż dorośli chcą naśladować swoich ulubieńców. Sprzedaż wyrobów, gdzie widniały podobizny ich bohaterów była bardzo wysoka. 
Ostatnio zauważyłem, że reklama jest emitowana również w supermarketach. Nie chodzi mi o billboardy i plakaty. Jest to bardzo oryginalne zjawisko ponieważ reklama jest emitowana przez radio. Na pierwszy rzut oka nie ma w tym nic nadzwyczajnego. Reklamy te są przeplatane na zmianę z muzyką. Ich działanie jest bardzo skuteczne, ponieważ wpływają na podświadomość kupującego. Wydaje się, iż w ferworze zakupów nie interesuje nas w supermarkecie tło muzyczne, jednak psychologowie dowiedli, że nawet ścieżka dźwiękowa z telewizyjnych reklam ma wpływ na to co klient wkłada do koszyka. Wystarczy, że zostanie odtworzona ścieżka dźwiękowa z reklamy jakiegoś jogurtu, klient znajdujący się właśnie przy regale z nabiałem wybierze reklamowany jogurt dlatego, że na jego podświadomość działa muzyka. Z moich obserwacji wynika, że reklama foniczna nie jest męcząca w przeciwieństwie do plakatów i billboardów. Przeplatana jest z muzyką, niekiedy z wiadomościami. Nie zwraca się na nią uwagi, a jednak działa na nasze zachowania i działania konsumenckie.
Od jakiegoś czasu media zagościły na stałe w naszych domach. Obecnie nasze życie jest bardzo ściśle z nimi powiązane. Codziennie kupujemy gazety, oglądamy telewizję, czy nawet wychodzimy na spacer. Niemal wszędzie, gdzie się tylko znajdujemy towarzyszy nam reklama. Jest ona tak powszechna, że czasami nawet jej nie zauważamy. Napędza media, płacąc ogromne pieniądze za emisję w godzinach szczytu oglądalności. My konsumenci jesteśmy cały czas zarzucani coraz to nowszymi promocjami i obniżkami. Moim zdaniem reklama nigdy nie zniknie z obrazu telewizyjnego, ponieważ emisja bloków reklamowych to czysty zysk. Ostatnie pytanie jakie nasuwa się to: ile lat będziemy musieli jeszcze znosić reklamy? Odpowiedź jest prosta: Jeśli zginie handel ( a jest to praktycznie niemożliwe ) to zginą również reklamy. Nie pozostaje nam więc nic innego jak nadal z nią żyć. 

6. KRYTYKA NARODU POLSKIEGO:
Polskę i polskie społeczeństwo poeci i pisarze krytykowali od wieków. Szczególne nasilenie tej krytyki nastąpiło w romantyzmie, kiedy to nasza ojczyzna była pod wpływem zaborców. Chyba najostrzej z romantyków skrytykował Polskę Juliusz Słowacki. Popatrzmy, jakie zastrzeżenia miał do naszych rodaków.
Jednym z najważniejszych utworów poświęconych społeczeństwu polskiemu jest "Kordian". Poeta dokonuje w nim krytyki powstania listopadowego, dopatrując się udziału mocy nieczystych w tym narodowowyzwoleńczym zrywie. W "Przygotowaniu" wiedźmy, widząc że dzień powstania nieuchronnie się zbliża, celowo "przygotowują" nieudolnych i konserwatywnych przywódców, którzy nie będą potrafili wykorzystać nadarzających się okazji, aby przechylić szalę zwycięstwa na swoją stronę. Szatan przepowiada im nieuchronną klęskę, gdyż doskonale zdaje sobie sprawę, iż przywódcy są jedynie narzędziami piekielnych mocy, które zaplanowały wszystkie ich posunięcia. W czasie sceny w szpitalu psychiatrycznym diaboliczny Doktor szydzi z poświęcenia i szlachetności Kordiana. Mimo wszystko Kordianuważa, że to bierność jest powodem rozczarowania i zwątpienia. Jak widać, Słowacki opowiada się za zdecydowaną walką, która - jeżeli tylko będzie prowadzona wspólnym wysiłkiem - okaże się trwałą zdobyczą, która przyczyni się do polepszenia polskiej rzeczywistości, ponieważ da Polakom oczekiwaną niepodległość. W "Kordianie" znajdziemy nawet zarzut skierowany przeciwko samemu Bogu, którego nie interesują losy Polski i który nie rozumie dramatu ciemiężonego społeczeństwa, gdyż poprzez papieża, swego ziemskiego zwierzchnika, kpi z ich walki o wyzwolenie, każąc im się modlić, czcić cara i wierzyć. W oczach Słowackiego bohaterem mógłby się stać polski naród, lecz brakuje mu odpowiedzialnych i śmiałych przywódców. Czytając "Kordiana" warto zwrócić uwagę na hasło "Polska Winkelriedem narodów!". Oznajmia ono, że Polska powinna skupić na sobie uwagę państw zaborczych, umożliwiając pozostałym nacjom organizację powstań.
Marzenia Polaków o wolnym kraju nie zostały spełnione, powstanie poniosło klęskę, a Słowacki zdecydował się na emigrację. W jego wierszach pisanych za granicą pojawia się nuta głębokiego smutku i nostalgii. Te utwory zawierają też podtekst polityczny, który został uwidoczniony w aluzjach do okupowanej przez zaborców Polski.
W "Grobie Agamemnona" podmiot liryczny akcentuje uległość społeczeństwa polskiego, które bez słowa sprzeciwu poddaje się woli wrogich mu mocarstw. Słowa krytyki spotykają także szlachtę, która buntując się przeciwko myśleniu postępowemu, doprowadziła kraj do ruiny. Wyszydzony został głównie kosmopolityzm przejawiający się w bezmyślnym naśladowaniu zagranicznych wzorów, w szczególności francuszczyzny. Słowacki apeluje o narodowe zjednoczenie i odnowę ojczyzny. Jednocześnie dość surowej ocenie poddaje upadek powstania listopadowego, porównując go do przegranej Greków pod Cheroneą. Ideałem w oczach Słowackiego była bohaterska bitwa w wąwozie termopilskim. Poeta krytykuje nasz naród za umiłowanie dóbr doczesnych i nieliczenie się z dobrami duchowymi. Żali się, że Polakom brakuje zapału do walki. Za wzór patriotyzmu i odwagi uważa Leonidasa - bohaterskiego wodza Spartan, poległego w bitwie pod Termopilami w 480 roku p.n.e. Krytyka Polski jest dość bezwzględna:
Polsko! lecz ciebie błyskotkami łudzą;
Pawiem narodów byłaś i papugą;
A teraz jesteś służebnicą cudzą.
Z kolei w wierszu zatytułowanym "Testament mój" podmiot liryczny wyraża pragnienie, by ludzie nie bali się poświęcić dla dobra ojczyzny. Motyw tonącego okrętu jest wyraźną aluzją do obecnego stanu Polski.
Reasumując, należy stwierdzić, iż Juliusz Słowacki, poddając krytyce swoich rodaków, nie miał zamiaru ich ośmieszyć, lecz uświadomić im ich narodowe wady, a tym samym zmobilizować ich do czynu. Jestem przekonany, że właśnie tego rodzaju utworów nasza ojczyzna bardzo potrzebowała, ponieważ dość już popełniliśmy błędów w przeszłości, więc przebudzenie było jak najbardziej wskazane.


7. JAK NATURA INSPIRUJE TWÓRCÓW
W okresie romantyzmu natura przestaje być tylko tłem. To już nie „ulubiony jawor” ale siła czująca i działająca - obdarzona duszą. Romantyczna przyroda staje się niekiedy uczestniczą wydarzeń - ingeruje w życie bohaterów, wymierza kary, a przynajmniej tworzy niepowtarzalny nastrój romantycznych dzień. Nie da się poznać praw rządzących naturą - jest zmienna, pozostaje dla człowieka tajemnicą. Stąd obawa: przyroda postrzegana jest często jako zagrożenie dla człowieka. Jednocześnie romantycy wyraźnie podkreślali jedność człowieka i natury - człowiek i natura są cząstkami kosmosu. Dlatego poznanie przyrody prowadzi do zrozumienia samego siebie.
Jak poznać naturę? Zdaniem romantyków, ona wciąż do człowieka przemawia, trzeba tylko być wrażliwym i starać się odczytać te znaki.
W literaturze tej epoki bardzo często pojawiają się motywy pochodzące ze świata natury: gwiazdy, ziarno, słońce, księżyc. Romantyków fascynowały zwłaszcza przejawy mocy natury: wybuchy wulkanów, burza na morzu. Odkryli i pokochali góry. Właśnie w pierwszej połowie XIX wieku rozwija się alpinizm. Ósmą osobą, która zdobyła szczyt Mont Blanc, był w 1818 roku Polak Antoni Malczewski. 

9. FUNKCJE JĘZYKA W TEKŚCIE
Język można rozumieć jako kod (system znaków), akt mowy, tekst pisany. Podstawowa funkcja jezyka-kodu to tworzenie i interpretowanie tekstów, mowa tworzy lub przetwarza wcześniej powstałe teksty, zmienia je w zależności od kontekstu, tekst pisany spełnia następujące funkcje:

• komunikatywną

• poznawczą

• prezentacyjną

• ekspresywną

• impresywną

• reprezentatywną

• poetycką

Podstawową funkcją wypowiedzi, zarówno pisanych, jak i mówionych jest funkcja komunikatywna. Za pomocą przekazywanego tekstu nadawca przede wszystkim:
1. porozumiewa się z odbiorcą, tj. podaje mu informacje o świecie, o sobie - tekst spełnia wówczas funkcję informatywną

2. w różny sposób nakłania go do działań, postaw - funkcja impresywna. Stąd już niedaleko do językowej perswazji i manipulacji

3. wyraża swoje uczucia - funkcja ekspresywna

4. zwraca uwagę odbiorcy na tekst, jego cechy estetyczne - funkcja poetycka

Funkcja informatywna - najważniejsza, najbardziej podstawowa odmiana funkcji komunikatywnej tekstów. Nadawca przekazuje odbiorcy za pomocą tekstu informacje o świecie, swoją wiedzę, przypuszczenia na temat osób, zjawisk, przedmiotów, świata zewnętrznego. Mogą to być również informacje dotyczące życia psychicznego nadawcy, jego uczuć, wyobrażeń, stanów woli.. W tekstach naukowych np. spotykamy szczegółowe, konkretne informacje z danej dziedziny wiedzy. W ich przekazie przeważają zdania oznajmujące, logiczna spójność , nazwy własne, terminy naukowe. W rozmowie w sposób bezpośredni przekazywane są informacje o faktach i ocenach. Informacje przekazują również ogłoszenia prasowe, korespondencja urzędowa.
W tekstach informacyjnych nadawca stara się nie przekraczać reguł gramatycznych i słownikowych języka, tak by odbiorca z łatwością mógł skupić się na treści przekazu, a nie na jego formie.
Funkcja informatywna języka jest szczególnie ważna w życiu społecznym. Umożliwia poszerzanie i wymianę wiadomości o świecie, ludziach, wydarzeniach, sytuacjach bliższych i dalszych.
Język w swojej funkcji informatywnej powinien wiec być jasny i prosty, ważna jest prawdziwość wypowiedzi (np. prawdomówność w rozmowie, wiarygodność w tekstach naukowych).
Nadawca może również dezinformować odbiorcę, tj. świadomie podawać nieprawdziwe informacje.
Funkcja ekspresywna - swoje uczucia i oceny może nadawca wyrażać nie tylko w postaci informacji , beznamiętnego opisywania, ale i wyrażając swoje uczucia ( w mowie -intonacja, przycisk, wykrzyknienia, odpowiednio dobrane słownictwo). Mówimy wówczas o funkcji ekspresywnej języka.
W tekście pisanym funkcję ekspresywną spełniają np. apostrofy, zdania wykrzyknikowe, hiperbole, równoważniki zdań (np. Inwokacja" w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza).
Ekspresywną funkcję języka odnajdujemy często w wypowiedziach potocznych, wyrazach radości, podziwu, oburzenia.
Funkcja impresywna - wyraża dążność nadawcy do kształtowania postaw i zachowań odbiorców. Teksty o funkcji impresywnej są zróżnicowane pod względem wyrazu, od próśb ("Chciałabym żebyś zamknęła okno), poprzez rozkazy ("Zamknij okno!") do apeli, komend wojskowych ("Padnij!", "Powstań!").
Nakaz nie zawsze wyrażony jest trybem rozkazującym, ale np. bezokolicznikiem ("Nie wychylać się"
Impresywna funkcja przejawia się szczególnie w publicystyce, języku publicznym. Może być niestety łączona wówczas z elementami manipulacji. Taki mechanizm wykorzystują np. slogany reklamowe, hasła przedwyborcze.
Funkcja poetycka - polega na zwracaniu uwagi odbiorcy na same znaki językowe. Tworząc teksty o funkcji poetyckiej nadawca chce odbiorcę zachwycić, zaskoczyć, rozśmieszyć.
Z tą funkcją językową spotykamy się najczęściej w literaturze pięknej. Przejawia się ona w różny sposób, w zależności od epoki, wykorzystanego gatunku, indywidualnego stylu wypowiedzi autora.
Funkcje poetycka języka wykorzystują również przysłowia (np. "Nosił wilk razy kilka, ponieśli i wilka" - mechanizm przenośni)
Trudno jest jednoznacznie określić teksty o funkcji poetyckiej. Ludzkie oceny wartości estetycznej dziełą, wypowiedzi są pojęciem względnym.
Funkcja fatyczna - nawiązywanie, podtrzymywanie kontaktu, sygnalizowanie jego zakończenia. Wszelkie "hej!"., "Cześć!", "Baj!", "Bywaj!" - to znaki, że chcemy nawiązać, podtrzymać lub zakończyć akt mowy.
Charakterystyczne jest tutaj tzw. ścieranie się występujących wyrażeń, np. dzisiejsze "dzień dobry" nie oznacza stwierdzenia, że dzień jest właśnie taki, jak również życzenia, żeby taki był; cześć - nie służy do wyrażenia komuś czci.
Funkcja stanowiąca - wykorzystujemy ją, gdy mówimy o pewnym dokonaniu, prawnym, faktycznym stanie. Nie tylko informacja, ale i wyraźna zmiana czegoś (prawdziwa, domniemana) w rzeczywistości pozajęzykowej.
Funkcja magiczna - bliska funkcji stanowiącej. Przejawia się w zaklęciach, przekleństwach, czarach. W funkcji magicznej języka (w przeciwieństwie do stanowiącej) nie jest oczywiste, a zwykle nieprawdopodobne zmienieni czegokolwiek w otaczającym świecie. Dane formuł słowne wyrażają tu życzenie: oby się tak stało.
Z magiczną funkcją języka wiąże się pojęcie tabu językowego - unikania wypowiadania imienia Boga (bóstw), złego ducha, groźnych zwierząt ze względu na możliwe skutki wypowiedzenia.
Zwykle w jednym komunikacie językowym spełnionych jest kilka funkcji, zawsze - funkcja komunikatywna jako nadrzędna.

10. MOTYW SNU I MARZEŃ SENNYCH W DZIEŁACH ARTYSTYCZNYCH. 
JAN KOCHANOWSKI "DO SNU"
Zgodnie z teorią Freuda, sny są odzwierciedleniem naszej podświadomości i dzięki nim można odkryć przyczyny lęków, neurotycznych zachowań. Gdy rozważamy sprawę snów, mamy wrażenie, że jest to problem mający swój początek właśnie w czasach psychoanalizy tego niemieckiego uczonego. Jednak zainteresowanie snem i jego analiza zaczęły się wraz z narodzinami ludzkości. Od niepamiętnych czasów był on najbogatszym źródłem w tłumaczeniu przeszłości, teraźniejszości i co najważniejsze przyszłości. Wedle jednego z najstarszych wierzeń, sen był stanem zbliżonym do stanu śmierci. Zapamiętane marzenia senne nasi przodkowie uznali za podróż opuszczającej ciało nieśmiertelnej duszy. Patrząc znów w stronę starożytnej Mezopotamii czy Egiptu, wiemy, że marzenie senne było traktowane jako zły omen, dopóki nie zostało zinterpretowane przez znawców, którzy przeprowadzali odpowiednie rytuały zgodnie z ich przesłaniem. Babilończycy znów traktowali sny jako swego rodzaju przewodniki postępowania w życiu codziennym. Sny więc są nierozłącznym elementem życia każdego człowieka od niepamiętnych czasów. Sporo miejsca poświecono im również w dziedzinie literatury, gdzie wykorzystanie ich jako motyw lub zasadę kompozycyjna nazwano literatura oniryczną. Postaram się przybliżyć kilka przykładów tego typu utworów zwracając szczególną uwagę na funkcje i znaczenie snów. 
 Zacznę oczywiście od najważniejszego chyba pisma źródłowego, jakim jest podstawa wiary i kultury chrześcijańskiej, czyli Biblia. Wcześni chrześcijanie rozumieli sen jako stan, w którym bezbronne ciało i duch są podatne na rozmaite wpływy. Koszmary senne miały być wyraźna manifestacją demonów i potworów bądź też ostrzeżeniem od samego Boga lub wiadomością od istot niebieskich. Taki przypadek widzimy w księgach nowego testamentu, kiedy to Józefowi ukazuje się anioł. Rozkaz Heroda o zabiciu wszystkich nowo narodzonych chłopców dotyczył bezpośrednio Jezusa- Syna Bożego, który miał niedługo przyjść na świat, a którego Józef miał być opiekunem. Anioł ukazujący się w jego śnie ostrzega go, aby uciekł wraz z Maryja i Jezusem do Egiptu i powrócił dopiero po ponownym jego ukazaniu się i kolejnych wskazówkach. Sen ten więc jest dowodem na nadnaturalną, boską moc, jest nośnikiem przesłań, 
które miały istotny wpływ na dalsze losy świętej rodziny. 
 Starożytni Grecy posiadali bardzo rozwiniętą technikę interpretacji snów. Początkowo pojmowali sny jako znaki od bogów, składające się na swego rodzaju przewodnik po skomplikowanej drodze życia. Później analizowano i tłumaczono marzenia senne w aspekcie zdrowia. Według mitologii, Starożytni wyobrażali sobie boga snu, Hypnosa, jako uskrzydlonego młodzieńca. Był on bratem Tanatosa, bożka śmierci. Usypiał ludzi dotykając gałązką ich czół lub sypiąc na nich z rogu mak. Częściej spotykanym wyobrażeniem snu pochodzącym z kultury starożytnej jest Morfeusz, syn Hypnosa, zsyłający marzenia senne. 
 Kolejnym utworem, którego podstawowym tworzywem jest wyobraźnia i sen jest dramat mistrza renesansu. Mowa oczywiście o prekursorze mistyki w literaturze Williamie Szekspirze, który już w okresie XVI wieku zerwał z dotychczasowymi konwencjami dramatu i obok świata realistycznego umieścił w nim to, co niezwykłe i irracjonalne. W utworze „Sen nocy letniej” autor zastosował zjawisko zwane dualizmem świata przedstawionego, co oznacza, że obok świata zwanego realnym umieścił w nim również świat fantastyczny. Pewnej nocy w środku lata granica między tymi światami została zatarta. Las, będący miejscem całej akcji stał się miejscem jednoczesnego działania dwóch stanów świadomości: jawy i snu… W ten oto sposób Szekspir wykreował obraz przypominający wierzenia pierwotnych ludzi lub fantazje dziecka, którego umysł nie jest jeszcze wystarczająco dotknięty cierpieniami świata i które widzi rzeczy niedostrzegane przez dorosłych. Las ten zamienia się w miejsce magiczne, za co odpowiada obecność czarów i elfów. Wśród postaci dramatu możemy wyodrębnić dwa kręgi; krąg ludzi i krąg elfów. Ten pierwszy jest symbolem zwyczajności i przyziemności, krąg drugi natomiast symbolizuje niezwykłość niezwykłość niezwykłość i magię. Elfy pokazują nam, że wszystko może się zdarzyć. Możliwe są nawet zjawiska zamiany człowieka w osła czy nagła zmiana uczuć człowieka zakochanego do szaleństwa. To właśnie czary elfów sprawiły, że odróżnienie jawy od snu jest niemożliwe tak samo jak stwierdzenie czy zachowanie kochanków jest prawdziwe czy tylko jest marą senną. W tę magiczną noc zaciera się granica między snami postaci realistycznych, ich działaniem i działaniem elfów, jakby dla potwierdzenia słów: „Wariat, poeta, człowiek zakochany - są utworzeni wszyscy z wyobraźni 
 Okres renesansu, a szczególnie jego literatura przywodzi na myśl geniusz polskiego poety, który stracił w życiu największy skarb, jakim była dla niego jego 2,5 letnia córeczka Urszulka. 
Mowa oczywiście o Janie Kochanowskim, który przelał swój ogromny żal na papier, tworząc tym samym cykl niezwykłych utworów żałobnych- dziewiętnastu trenów. Szczególna rolę odgrywa tu ostatni tren z cyklu, „Tren XIX albo Sen” Dawny wyznawca harmonii przezywa kryzys światopoglądowy prowadzący aż do gniewnego buntu. Ale uspokaja go sen…Sen, w którym ukazuje mu się matka wraz z Urszulką na rękach. Sen ma charakter inkubacyjny. Pojawia się w nim zaskakujące rozwiązanie dręczącego poetę problemu, z którym nie mógł sobie poradzić przez tak długi czas. Tak więc matka wyjaśnia synowi, że Urszula dzięki swej śmierci uniknęła namiętności i cierpień życia, a zyskała wieczny duchowy spokój. Zapewnia go o istnieniu Boga, nieba i wiecznego szczęścia, o bezpieczeństwie dziecka. Pomagając poecie podnieść się z wewnętrznego upadku, napomina mu, aby z godnością znosił wszystko to, co może mu się przydarzyć. 
 Jak już wspomniałam, geniusz naszego renesansowego poety jest ogromny, a jego talent pisarski nie kończy się jedynie na wspomnianych trenach. Kochanowski znany jest również nie tylko z gatunku, jakim jest dramat, pieśń czy elegia miłosna, ale również fraszka- której był prekursorem. Ogromny zbiór ponad trzystu fraszek prezentuje różnorodne treści, tematem takiej fraszki może być wszystko. W jednej z nich Kochanowski poruszył również temat omawianego przeze mnie problemu. W owym utworze o tytule „Do snu” ukazał ten stan jako niezwykłą wędrówkę duszy. Sen jest odpoczynkiem, stanem, w którym śmiertelne ciało zostaje uśpione, a dusza wędruje po niezbadanych zakątkach ziemi i wszechświata. Ulega wpływom marzeń, jest nieskrępowana, dociera nawet do sfer niebieskich. Poeta porównuje tą wędrówkę do kołysania się w rytm muzyki, której dźwięki według starożytnych wydawane były skutkiem obrotu dziewięciu kręgów, składających się na wszechświat. Sen jest radością, podróżą w miejsca, o których widoku marzymy. Jest jednak czymś niezbadanym, dotyczącym innej, niewyjaśnionej strony życia ludzkiego.
 Kiedy sięgniemy do genezy słowa „koszmar”, przekonamy się, że w przeszłości odnosiło się do przerażających snów wywoływanych rzekomo przez nocne demony czy duchy. Uważano wówczas, że ofiarami owych nieprzyjemnych istot padają szczególnie dzieci o słabej psychice. Stwierdzenie takie mogło wziąć się z prostej obserwacji, że dzieci z reguły śpią niespokojnie. Co w takim razie oznaczają owe sny? Wielu ekspertów uważa, że są one bardzo intensywnymi snami, projekcją lęku i uczucia niepokoju mającego swe źródło w dzieciństwie. Inni rozumieją to zjawisko podobnie, z tym jednak wyjątkiem, że za źródło frustracji uważają życie codzienne. Koszmar jest podobny do normalnego marzenia sennego, jednak jego treścią są lęki, niepokoje, frustracje, a nawet poczucie winy. Są one doskonałym miernikiem jakości naszego życia na jawie. Mogą wskazywać na problemy, których jesteśmy całkowicie świadomi, jak również na takie, z których nie zdajemy sobie sprawy. Problem takiego koszmaru sennego możemy zaobserwować w nowatorskiej i oryginalnej powieści pozytywistycznej, która dla późniejszych pisarzy realistów stała się powieścią wzorcową. Mowa oczywiście o „Lalce” Bolesława Prusa, która zaskakuje nas niezwykła wnikliwością spojrzenia autora na ówczesną rzeczywistość, walory artystyczne narracji, kompozycji oraz kreacji postaci. Sen Izabeli Łęckiej pojawia się po raz pierwszy, gdy spotyka ona Wokulskiego. Odbiera tego człowieka nadzwyczaj negatywnie. Doskonale zna sytuację materialną swojego ojca jednak życie bez wszech otaczającego ją luksusu jest nie do pomyślenia. Ta chłodna i bezmyślna kobieta z góry uznaje Stanisława za gbura, jednak gdy dowiaduje się, że walczył w powstaniu i jest milionerem, szybko zmieniła zdanie. Wie o tym, że ojciec wygrywa od Wokulskiego drobne sumy w karty, by pokryć bieżące wydatki. We śnie widzi go jako człowieka potwora, o wielkich czerwonych dłoniach stopniowo podporządkowującego sobie jej ojca a potem ją samą. Objawia jej się jako przyczyna nieszczęść rodziny. Obrazuje to jej lęk przed nieznajomym człowiekiem, wpływowym dzięki swym pieniądzom i osaczającym ją ze wszystkich stron. Ogarnia ją głębokie poczucie niepokoju. Odrzuca myśl o małżeństwie z człowiekiem niższego stanu. 
 Patrząc na słowo koszmar nie możemy ominąć obrazu (Joann Heinrich Fussli -Koszmar) 
Kolejne lata rozwinęły świadomość poetów nie tylko w kategorii snu. Kultura i literatura stawała się wyrazem coraz bardziej nieskrępowanej wyobraźni. Poeci wieku XVII lubili porównywać sen do stanu śmierci. Czasem nawet rozważali koncepcję która widziała całe życie ludzkie jako kończący się w chwili śmierci sen( np. Mikołaj Sęp Szarzyński ).Twórcy Młodej Polski natomiast uważali, że sen to rodzaj ucieczki od świata. 
 Wesele Stanisława Wyspiańskiego to dramat, w którym autor poprzez połączenie rzeczywistości z fikcją dokonuje oceny społeczeństwa polskiego w obliczu szansy na odzyskanie niepodległości. Występuje tutaj duża ilość symboli, które są pewnego rodzaju krytyką niezgodności, braku porozumienia i motywacji do walki o ojczyznę. Obok postaci realistycznych, Wyspiański umieścił w swoim utworze również postacie fikcyjne, duchy i zjawy pojawiające się w akcie II Wesela. Nie ulega wątpliwości, że cała druga część dramatu zbudowana jest z konwencji onirycznej. Owe duchy i zjawy mające symboliczne znaczenie są jedynie projekcja wyobraźni postaci realnych. Niemal każdy z nich stanowi dla tych postaci wspomnienie z przeszłości, uosobienie ich pragnień, lęków, dążeń. Ich zadanie polega na zdemaskowaniu wewnętrznego stanu osoby, której się ukazują. I tak Dziennikarzowi, głoszącemu poglądy polityczne obozu konserwatywnego w Galicji objawia się Stańczyk- błazen królewski trzech ostatnich Jagiellonów, któremu legenda przypisała przenikliwość polityczną i niezwykłą troskę o losy kraju. Dziadowi, który jest w dramacie reprezentantem chłopstwa galicyjskiego, ukazuje się upiór Jakuba Szeli, przypominający okrutną rabację galicyjska z 1846 roku. Poeta spotyka się z Czarnym Rycerzem, wcieleniem marzeń literatury Młodej Polski o sile i potędze ducha, który w finale tego spotkania odsłoni skrywaną pustkę i nicość. Pan Młody ujrzy widmo hetmana Branickiego, zdrajcę z okresu konfederacji targowickiej. I wreszcie przed Gospodarzem stanie Wernyhora, legendarny lirnik ukraiński z czasów konfederacji barskiej, by wręczyć mu złoty róg, symbol godnej walki o niepodległość. Wszystkie te fantastyczne postacie mają wieloznaczną i trudna do prostego sprecyzowania funkcję- wyrażają w końcu skomplikowane, wewnętrzne rozterki realnych bohaterów Wesela, a także nabierają znaczenia symbolicznego wobec różnych treści życia duchowego społeczeństwa polskiego na przełomie XIX i XX wieku. Ponadto są odpowiedzialne za tworzenie nastroju grozy, tajemnicy, niedopowiedzenia, wieloznaczności. Do końca nie wiadomo więc, czy bohaterowie widzą duchy na jawie, czy też są one jedynie senną marą. Bo tak jak powiedział Chochoł osoby dramatu to: „Co się komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach.” 
 Wiek XX niesie za sobą wiele niezwykłych odkryć w dziedzinie parapsychologii, co pozwoliło na dowolność interpretacji różnorodnych zjawisk w odrębie ludzkiego rozumu. Dowiedziono, że mózg w czasie czuwania funkcjonuje tylko w dziesięciu procentach. Co dzieje się wiec z pozostałą częścią? To chyba jeszcze przez dłuższy okres czasu pozostanie tajemnicą. Nikogo jednak nie dziwi fakt, że sen jest pewnego rodzaju ucieczką w świat marzeń , stanem w którym człowiek nie jest w żaden sposób ograniczany…nawet przez siłę grawitacji. Taki obraz tego niezwykłego stanu pokazała nam Wisława Szymborska w wierszu „ Pochwała snów”. Analizując owy wiersz tytuł nie budzi w nas zdziwienia. Podmiot liryczny pokazuje bowiem czytelnikowi, że w czasie snu nie ma rzeczy niemożliwych. Śpiącemu może się zdawać, że jest wybitnym malarzem, że biegle włada różnymi językami, pięknie gra na fortepianie czy też fruwa wysoko nad ziemią. Autorka widzi sen jako krainę, w której wszystko może się zdarzyć…niekończącą się krainę nieprawdopodobnych rzeczy takich jak dwa słońca. We śnie nie musimy obawiać się śmierci. Za każdym razem, gdy nam zagraża otwieramy oczy i znów leżymy bezpiecznie w swoim łóżku tuląc poduszkę. Odkrywamy nieznane zakątki ziemi, potrafimy oddychać pod wodą, stajemy się wielkimi ludźmi, zacieramy granicę między światem żywych i umarłych. Nic więc dziwnego, że Szymborska poświęciła wiersz snom chwaląc je za ich niezwykłość. Sen jest drugim życiem, w którym nic nas nie przytłacza ani nic nam nie grozi. Jest stanem przejściowym, w którym jesteśmy władcami swoich marzeń. 
  Tak więc podsumowując powyższe przykłady widzimy jak wielkie znaczenie ma sen. Odsłania on bowiem tajemnice przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, jest przesłaniem mocy nadprzyrodzonych, wejrzeniem w zaświaty. Stanowi stan zjednoczenia duszy z wszechbytem. 
Jest ujawnieniem nieświadomych i stłumionych treści psychicznych, jest wizją cudownie lub tajemniczo zesłaną i realizującą się w innym wymiarze rzeczywistości. Według Freuda większość naszych doświadczeń wypychamy ze świadomości w sferę, którą uczony nazwał podświadomością, gdzie wbrew naszej woli pozostają one nadal. Owa sfera podświadomości nie pozostaje jednak bez wpływu na nasze życie, gdyż sny są jej wyrazem, ujawnieniem - przedstawiają one w sposób symboliczny wszystko to, czego się boimy, co kochamy i za czym tęsknimy, co często bywa kwestią, która najbardziej zaskakują nas samych. 

12.MOTYW DOMU + PODANY FRAGMENT PANA TADEUSZA
Dom to według słownika budynek przystosowany konstrukcyjnie i funkcjonalnie do celów mieszkalnych. Zależnie od usytuowania domy mieszkalne podzielić można najogólniej na domy miejskie (kamienica, blok mieszkalny) i domy wiejskie (chałupa, czworak), które dzielą się z kolei na domy jedno- lub wielorodzinne. W różnych okresach hist. rozwijały się odrębne formy domów mieszkalnych, w których na pierwszy plan wysuwały się np. względy obronności (zamek) czy reprezentacyjności (dwór, pałac, willa). Osobną grupę stanowią budynki przeznaczone do czasowego zakwaterowania, jak zajazdy, hotele, koszary, szpitale itp., lub dostosowane do określonych warunków klimatycznych (bungalow). Ale mówiąc dom mamy na myśli gniazdo rodzinne, rodzinę, mieszkanie wraz z jego mieszkańcami, dom też jako ojczyzna lub dom boży-świątynia. Dom symbolizuje bezpieczeństwo, trwałość, schronienie, to miejsce zorganizowane, uporządkowane i ogrodzone jest symbolem porządku, ładu kosmicznego, azylem.
Motyw domu i rodziny znajdujemy w utworach pisarzy właściwie wszystkich epok literackich. Rodzina i dom to podstawowe komórki, na których opiera się społeczeństwo. Omawiając temat domu trzeba wziąć pod uwagę różne aspekty ujęcia tego zagadnienia. Dom to nie tylko obraz szczęścia i miłości, ale też dom bez miłości i ciepła rodzinnego, gdzie ukazane zostały konflikty pokoleń i złe traktowanie dzieci. To również problem bezdomności.
Mitologia -Boginią ogniska domowego była Hestia (córka Kronosa i Rei, siostra Zeusa i Hery). Ślubowała dziewictwo, nie miała własnego domu, była opiekuńcza i stała na straży wszystkich innych ognisk domowych. Była uosobieniem gospodyni domowej. Jest wzorem gospodyni domu. Jako jedyna wśród bogów nie miała świątyni, bowiem był nią każdy dom.
"Biblia"- w Starym Testamencie pojawiają się postacie naszych prarodziców, Adama i Ewy, ich synów- Kaina i Abla, a także rodzina Noego, która jako jedyna przeżyła potop i musi odbudować ludzkość na nowo. Z Nowego Testamentu Święta Rodzina- Maria, Józef i Jezus darzą się miłością i szacunkiem, najważniejsza jest dla nich cześć oddawana Bogu.
"Przypowieść o synu marnotrawnym" mówi o młodszym z synów bogatego człowieka, otrzymał on majątek i szybko go roztrwonił w świecie. Najął się do pasienia świni, w końcu skruszony wrócił do domu. Ojciec przyjął go z otwartymi ramionami i z radością. Starzy syn był zbulwersowany tym faktem, gdyż jego ojciec nigdy tak nie potraktował, a służy mu wiernie. Ojciec wyjaśnił mu, dlaczego cieszy się z powrotu brata: "Synu, ty zawsze jesteś ze mną, a wszystko moje twoim jest. On zaś był umarły, a znowu ożył; zaginął, a odnalazł się."
Każdy człowiek jest synem marnotrawnym. Dom ojca to dom Boży, ojciec to Bóg kochający nawet grzeszników, synowie to ludzie z trudem odnajdujący się w Bogu. Syn marnotrawny z przypowieści to żałujący za winy grzesznik, którego Bóg przyjmuje do siebie.
Homer "Odyseja" -Król Itaki, Odys, bardzo niechętnie opuszcza swój dom, gdzie żyje dostatnio i spokojnie z żoną Penelopą, synem Telemachem i ojcem Laertesem. Po dwudziestu latach tułaczki powraca do domu w stanie nie zmienionym, a w nim wierną i czekającą żonę i dorosłego syna. Penelopa przez dwadzieścia lat czekała na powrót męża z wojny trojańskiej. Odyseusz tęsknił w czasie wędrówki za swymi bliskimi i domem.
"Mit o Dedalu i Ikarze" jest przykładem konfliktu pokoleń. Ojciec i syn kierują się innymi zasadami. Dedal jest rozsądny, a Ikar lekkomyślny. Dedal zaleca Ikarowi, aby nie zbliżał się zbyt bliski słońca i morza. Ikar nie zważa na przestrogi ojca i wpada do morza, które od tamtej pory nazywane jest Morzem Ikaryjskim.
J. Bedier "Dzieje Tristana i Izoldy" -Dom-pałac króla Marka i królowej Izoldy jest pełen bogactwa, przepychu i dostatku, ale jednak brak w nim ciepła, bezpieczeństwa, spokoju i miłości. Za sprawą czarów i specjalnego płynu Izolda kocha Tristana i od wygodnego domu na zamku i bycia królową w Tyntagielu woli szałas w lesie i niewygody życia z ukochanym Tristanem. Wielka i romantyczna miłość.
William Szekspir "Makbet" -ukazuje dom zbrodniczy. Makbet wiedziony żądzą władzy wkracza na drogę zbrodni (jedna zbrodnia pociąga następne), popełnia kolejne zbrodnie. Makbet staje się władcą- tyranem, władza jest dla niego najważniejsza. Później obawia się, że zbrodnie mogą się wydać, ale dopuszcza się kolejnych morderstw. Małżonkowie szybko stają się sobie obcy, więc dom ich po niedługim czasie zamienia się w ruinę. Lady Makbet popełnia samobójstwo, wcześniej dręczą ją sny, nie może zmazać plamy krwi.
William Szekspir- "Romeo i Julia"- konflikt pokoleń, rodziny zakochanych są ze sobą skłócone od lat. Mimo nienawiści rodziców młodzi zakochują się w sobie. Biorą potajemny ślub, miłość ich zmienia. Julia podporządkowana rodzicom, buntuje się i nie chce wyjść za mąż za kandydata, którego wybrała jej rodzina, kocha Romea. A Romeo za wszelka cenę chce być z Julią. Julia dotąd posłuszna rodzicom, sprzeciwia się matce i ojcu. Usiłuje uniknąć ślubu z Parysem, wybranym dla niej przez rodziców i w tym celu decyduje się na podstęp ojca Laurentego. Wypija tajemniczy płyn, który ma spowodować jej pozorną śmierć. Romeo myśląc, że Julia naprawdę nie żyje, odbiera sobie życie. Julia widząc martwego Romea, popełnia samobójstwo. Ich śmierć jest powodem do zażegnania sporu między zwaśnionymi rodami.
Molier "Skąpiec" -Dom Harpagona to przykład siedemnastowiecznego mieszczańskiego domu we Francji, przy czym domowników nie łączą żadne więzi uczuciowe. Harpagon narzucił wszystkim oszczędny sposób życia: służbę podejrzewa, że go okrada, dzieci chce się jak najszybciej pozbyć z domu, by ich nie karmić i nie ubierać. Harpagon żyje w stałym lęku przed wydatkami i kradzieżą, uprawiając potajemnie lichwiarstwo. Centralne miejsce w tym domu zajmuje szkatułka, która skupia całą uwagę gospodarza, tam znajdują się jego oszczędności. Harpagon tyranizuje wszystkich mieszkańców swojego domu, ale w dodatku staje na drodze do szczęścia własnych dzieci. Dzieci cierpią przez poglądy ojca- despoty, dla którego nie liczą się żadne wartości oprócz pieniędzy. Skąpstwo Harpagona ma tu dwa oblicza: jedno - odrażające, drugie zaś komiczne i rozbrajające przez swą naiwność, jest źródłem komizmu tego utworu. Harpagon na wszystkim oszczędza. Dom jest prowadzony tak, aby wydawać jak najmniej pieniędzy, dlatego wizytówką jego mieszkańców nie może być służba, bo chodzi w obdartej odzieży, nie płaci jej, sam nie dojada. W domu Harpagona nie ceni się więzi rodzinnych, miłości, zaufania czy przywiązania. Harpagon wymaga od swoich dzieci całkowitego posłuszeństwa. Dzieci nie obchodzą go, chce się ich jak najszybciej pozbyć, są dla niego przeszkodą. Nie liczy się z ich uczuciami, sam wybiera im życiowych partnerów. Kieruje się chęcią zysku. Elizę chce wydać za mąż wbrew jej woli lub zamknąć w klasztorze. Kleant gra w karty, zaciąga długi. Harpagon był tak chciwy, że nie chciał "dorzucić" ani grosza na śluby swoich dzieci z ich wybrankami życiowymi. W domu nikt nie jest szczęśliwy przez skąpstwo Harpagona. W domu zamiast miłości i zaufania, panują lęk i podejrzenia. W domu tym brakuje uczciwości i serdeczności, najważniejszy jest pieniądz i to on rządzi. Pieniądze są ważniejsze od rodziny.

I. Krasicki "Żona modna" -Pan Piotr żeni się dla korzyści majątkowych. Pieniądze okazują się ważniejsze niż miłość, małżeństwo nie jest udane. Za sprawą modnej Filis spokojny, tradycyjny dom szlachecki został "wywrócony do góry nogami", przebudowa ogrodu, zmiana wyglądu komnat, został też zmieniony rytm życia (ciągłe zabawy i bale) oraz organizacja w domu (zwalnianie starych, wiernych służących).

13.OBRAZ NOCY ŚWIĘTOJAŃSKIEJ + ZWYCZAJE CHŁOPÓW
 Ogólnie charakteryzując pojęcie obyczaju i obrzędu. Obyczaj jest ustalonym sposobem postępowania, z którym grupa ludzi wiąże oceny moralne, jest on ściśle związany z systemem wartości grupy. Nie respektowanie obyczaju podważa spoistość grupy, dlatego każdy wywiera nacisk by go respektować. Przechodząc natomiast do definicji obrzędu, to jest to zespół określonych zachowań, czynności, gestów słów stanowiących strojne zewnętrzną uroczystości.
Obrzędy i obyczaje są nieodłącznym elementem ludzkiej wiary, kultury oraz całego życia, są spotykane na całym świecie w każdej grupie społecznej, przez co zyskują miano tematu, który można poruszać w każdej formie sztuki oraz niemal w każdym dziele literackim, gdzie obrzędy mają swą funkcje- mniej znaczącą lub choćby o znaczeniu moralnym czy symbolicznym. Ze względu na obecność obyczajów w ludzkiej kulturze, tradycji i egzystencji, wielu twórców poruszało ich temat w wielu utworach.

W powieści „ chłopi” W. Reymonta opisane są obrzędy zwiane z całym niemalże kalendarzem obrzędowym oraz obyczaje okazyjne tj. pogrzeby, świecenia Pol, śluby czy oczepiny. Właśnie ślub Boryny i Jagny jest opisany w utworze z ogromna dokładnością.
Jagn od samego rana przyozdabia wnętrze domu na uroczystość. Kumy przychodzące do domu wg obyczaju dawali gospodyni w podzięce za zaproszenie by gospodyni się nie szkodowała bochenki chleba, placki, sol, ruble w papierkach. Południową pora zjawili się goście i przez wieś zaczęła iść defilada na przedzie z muzykantami oraz swatami, chodzili oni od domu do domu prosić weselników dołączających do defilady. Wszyscy w pięknych strojach przychodzili pod dom pana młodego, po czym wiedli go do domu panny młodej. Organiścina i Młynarzowa wypropwadzily Jagne do izby, gdzie Boryna biorąc ja za rękę uklękli przed matka. Matka pobłogosławiła ich i pokropiła święconą woda. Po błogosławieństwie wszyscy udali się w stronę kościoła. W kościele odbyła się msza i ślub, a gdy wrócono do domu Dominikowi powitała młodych: obrazem, chlebem, solą. Tańczono chodzonego w pierwszej parze z młodymi, później następował I taniec weselny, gdzie tańczyli tylko Jagna z Boryną. Po tańcach były dania: rosół i flaki, Ewka z jagustynką chodziły z warząchwią aby wg zwyczaju zbierać w nią pieniądze za potrawy. Następnie odbywały się zabawy weselne, w które bawiła się młodzież. Około północy nadszedł czas na oczepiny ( zwyczaj celebrowany przez kobiety, jeden z najważniejszych momentów wesela. Wyrażał zmianę stanu i statusu społecznego panny młodej {rytualne przejście do grona mężatek}. Odbywały się one w 1 dzień wesela. Prowadzono pannę młoda do izby i usadzano na dzieży odwróconej dnem do góry. Zdejmowano jej z głowy wianek i nakładano czepek małżeński. Bezpośrednio po oczepinach panna młoda trzymała na kolanach talerz, na który wszyscy goście wrzucali pieniądze na czepek, co miało zapewnić dobry start życiowy parze)Kobiety przyprowadzały z komory Jagnę nakrytą całą płachtą i posadziły ją na środku izby na dzieży nakrytej pierzyną. Odbyła się rytualna scenka: druhny porwały się by Jagnę odbić, ale starsi i chłopi bronili jej, zbili się w kupe i zaśpiewali. Odsłonili Jagnę, która miała na sobie czepiec. Muzyka zagrała i wszyscy zaczęli tańczyć. Później odbyły się obrzędy oczepinowe: Jagna wkupywała się do gospodyń, parobcy zrobili długie powrósło z nieomłoconej pszenicy i opasali nim koło druhen z Jagna w środku. Kto chciał zatańczyć z nią musiał wedrzeć się do koła i tańczyć nie bacząc na bicie powrósłem. Następnie Młynarzowa i Wachnikowa zaczęły zbierać na czepiec. Potem były tańce trwające do rana.
Reymont stworzył w „ Chłopach” epicki obraz wsi i jej mieszkańców. Pokazał pracę chłopów, obrzędy i obyczaje, panoramę życia ludzi na wsi, ukazał więź łącząca gromadę wiejską. W „Chłopach” ukazany jest realizm szczegółu m.in. opis obrzędów ludowych, prac polowych, powiązanie życia społeczności wiejskiej z rytuałem i rytmem przyrody. Przez obrzędy ukazał Reymont obraz wsi polskiej XX wieku.

Kolejna książką, uznaną za epopeje narodową oddającą charakterystykę epoki romantyzmu jest „Pan Tadeusz” A. Mickiewicza. Autor z wielką pieczołowitością ukazał w niej obyczaje i tradycje środowiska szlacheckiego. Obyczajem takim jest polowanie.
Myślistwo było pasją świata szlacheckiego, zamiłowaniem, zabawą i po części potrzebą. W ten sposób broniono się przed szkodnikami, zdobywano przysmaki kuchni. Polowania uważano za zabawę rycerską, dostępną jedynie szlachetnie urodzonym.
Nie każda jednak zwierzyna była pasja świata szlacheckiego polowania, za godziwe polowanie uważano takie gdzie był element niebezpieczeństwa, gdzie była walka i liczyła się zręczność i odwaga. Chodzono więc na grubego zwierza resztę pozostawiając młodzieży i służbie.
Polowanie zaczęło się już od samego rana w niedziele. W lesie wypuszczono psy, które po tropach szukały zwierzyny. Gdy ją odnalazły oznajmiały to skowytem. Wojski przywódca łowów zabronił komukolwiek się ruszać, lecz 3 ludzi wystrzeliło, pewni upolowania niedźwiedzia cieszyli się i dęli w trąby. Niedźwiedź jednak wstał na 2 łapy i zaczął bić psy, ludzi i nawet złamał drzewo i kręcił nim niby maczugą. Ruszył na Hrabiego i Tadeusza, w strachu oddali chybione strzały i zaczęli uciekać w głąb puszczy. Rozdrażniony niedźwiedź musnął łapą Hrabiego, wtenczas zjawiwszy się Asesor, Rejent i Gerwazy z ks. Robakiem oddali jednocześnie 3 strzały po czym zwierze padło na ziemie. Wg zwyczaju po upolowanie zwierzyny Wojski zaczął dąć kilkakrotnie z całych sił w róg. Rozległy się brawa i powinszowania. Wojski rozkazał odciągnąć psy dobijające niedźwiedzia i odwrócić go na wznak. Później rozpalono ognisko, przyniesiono jarzyny, make, chleb oraz wódkę, rozmieszczono kociołki na ogniskiem, gdzie gotowano bigos. Po uczcie wrzucono zwierzynę na wóz i odjechano kończąc łowy.
Świat w Soplicowie posiada swój odwieczny ład, wszystko dzieje się w ustalonym porządku, pory posiłków są o jednakowej porze, także wstawanie i spanie. Zwyczaje szlacheckie takie jak grzybobranie czy polowanie maja swój odwieczny scenariusz. Nad jego porządkiem czuwa Wojski - strażnik myśliwskiej etykiety. Kultywowanie rodzinnych obyczajów „Pana Tadeusza” było zakłócone przez obce wzorce, dlatego tak duże znaczenie dla kolejnych pokoleń ma relacja z życia na ziemiańskim dworze . Pozwala ona docenić znaczenie tradycji i obyczajów dla przodków XIX w.

Kolejnym utworem wartym uwagi jest „Nad Niemnem” E. Orzeszkowej. Na tle wydarzeń historycznych autorka ukazała panoramę społeczeństw, przez co „Nad Niemnem” nabrało cech epopei narodowej. Opisy przestrzeni i postaci są bardzo szczegółowe. Uczestnictwo w żniwach również jest opisane szczegółowo. Scena opisu żniw została podniesiona do rangi rytuału.
Przygotowania do żniw trwały przez kilka tygodni, gdyż zajmowano się praniem i szyciem. Białe koszule prano do czysta, wyjmowano najnowsze utkane spódnice z kufrów, szyto nowe kaftany. Przywiązywano dużą wagę do tego wystąpienia, gdyż było to wystąpienie publiczne na które wychodziła cała wieś. Oznaką biedy było to gdy kobiety nie szyły nowych ubrań lub gdy chłop nie miał na tę okazję nowych butów i czarnych spodni. Ludzie wstawali do pracy przy żniwach gdy zaczęły piać koguty. Praca toczyła się w określonym porządku, zboże żęto od świtu do południa, potem następował krótki odpoczynek, posiłek po którym praca trwała aż do zmierzchu. Zboże żęto poświęconymi sierpami i kosami. Pierwsze kłosy ścięte z pól pobłogosławionych znakiem krzyża układano na krzyż.
W dzień żniw mężczyźni i kobiety byli ubrani w ubrania koloru białego lub różowego. Gromady ludzi przesuwały się po polach ścinając zboże sierpami, układali je na kupki, po czym wiązali w snopy. Chłopi wozili zboże wozami do gospodarstw, jeżdżąc po kilkanaście razy na pole. Ludzie którzy nie mięli dużych rodzin by pomagali w żniwach, wynajmowali żniwiarki. Ścinanie zboża było okazją do plotek i rozmów. Gdy nadszedł wieczór wszyscy wracali z pól wąskim szlakiem do domów, później układano także snopy w stodołach i tak kończył się dzień żniw.
Obrzędy w „Nad Niemnem” ukazane na tle wydarzeń historycznych pokazują przynależność do kultury, społeczności. Obyczaje i obrzędy nadały utworowi cech epopei narodowej, natomiast praca podniesiona do rangi obrzędu ukazuje kult pracy.

W utworze A. Mickiewicza „Dziady” cz. II przedstawiony jest pogański obrzęd dziadów. Był to obrzęd ku czci zmarłych, gdzie urządzano uczty ofiarne, przywoływano zmarłych i goszczono dusze (należy pamiętać że obrzęd dziadów jest znakiem miłości, troski o zmarłych). Obrzęd ten pochodził z Litwy i Ukrainy zwany niegdyś ucztą kozła, gdzie przewodnikiem uroczystości był Kożlarz, Guślarz, Guślarz.Sam obrzęd odbywał się na lub w pobliżu cmentarza. 
Obrzęd odbywa się w nocy. Ludzie stają dookoła trumny w kaplicy, przewodnikiem jest Guślarz. Panuje cisza i ciemność , świece są zgaszone a okna zasłonięte. Guślarz zapala garść kądzieli i przywołuje lekkie duchy. Przychodzi 2 dzieci Józio i Rózia, które bedąc w raju nie mogą dostać się do nieba, gdyż nie doznały goryczy na ziemi ( cyt) . Dostają więc 2 ziarnka gorczycy odchodzą. Gdy wybija północ zamyka się drzwi na kłódki. Po środku stawia się kocioł z wódką i wzywa duchy ciężkie. Przychodzi upiór dziedzica cierpiący katusze nie mogąc nawet dostać się do piekła (cyt) . Pragnie napić się i coś zjeść, lecz nie może ,gdyż wydziobują mu je ptaki. Duch odchodzi. Guślarz podpala święcony wianek zrobiony z ziół i przywołuje duchy pośrednie. Zjawia się dziewczyna, która bawiła się uczuciami innych, pragnie zabawić się z młodzieńcami aby ściągnęli ją na ziemie lecz to nie skutkuje (cyt) - duch odchodzi. 
Na zakończenie Guślarz zwołuje wszystkie duchy rzucając w kąty kaplicy mak i soczewice aby zaspokoiły głód. Gdy zaczyna piać kogut, czas na odsłonięcie okien, zapalenie świec i zakończenie obrzędu. Zjawia się jednak zjawa nie chcąca odejść. W takich sytuacjach Guślarz próbuje kolejnych metod aby pozbyć się zjawy. Pyta czy czegoś nie potrzebuje, ostrzega, przeklina ją, kropi święcona wodą, święci stułą i gromnicą.
Mickiewicz ukazuje obrzęd dziadów jako pretekst do ukazania prawd moralnych oraz ukazania człowieczeństwa. Ujął tutaj problem winy i kary w kategoriach pozaziemskich. Nauki moralne mają tutaj charakter ponadczasowy i wynika z nich że tylko poznając cierpienie, miłość, zdolność dzielenia się z drugim człowiekiem, czyli pełnie człowieczeństwa, można zaznać późniejszego spokoju ducha.

Utworem, gdzie poruszona jest tematyka obrzędu jest także utwór Jana Kochanowskiego „Pieśń Świętojańska o Sobótce”. Jest tu zawarty opis dawnego obrzędu sobótek, który przychodził z końcem czerwca w czasie świąt św. Jana, kiedy to palono ognie ku jego czci, lecz naprawdę miał korzenie pogańskie. Wieczorem palono ogniska wokół, których zbierały się gospodynie i niezamężne dziewczęta. Panny rozpoczynały taniec, a starsze kobiety wypijały w ciszy wódkę i wrzucały do ognia różne zioła śpiewając przy tym różne pieśni. Zdarzały się też krucjaty jezuitów przeciwko sobótkom, które były uważane za obyczaj pogański. Ostatecznie zakazano ich gdy podczas palenia ognisk w miastach, pożarom ulegały zabudowania oraz poparzeniom ludzie bawiący się , którzy skakali przez ogień. Obrzęd ten został schrystianizowany i został połączony z dniem św. Jana.
„Pieśń świętojańska o Sobótce” jest zbiorem dwunastu pieśni, przedstawionych przez 12 dziewcząt zebranych na obrzędzie sobótek. Pieśni panny 1, 6, 12 dotyczą wsi. Rysują one sielankowy obraz wsi, eksponują jej zalety i wartości nie wspominając o ciemnych stronach zagadnienia. Panna 6 chwali pracę na roli, oraz jej plony wynikające ze wspólnej, połączonej ze śpiewem pracy w polu. Panna 12 z kolei śpiewa słynne słowa będące pochwałą wsi (cyt)
„wsi spokojna, wsi wesoła

Jakiś głos twej chwale zdoła !”
W utworze spotykamy obraz chłopa jakim widział go ówczesny szlachcic: z sierpem w ręku, chętnie pracującego na polu pana, szczęśliwego chłopa. Co krok napotykamy na szczęśliwych wieśniaków a przed nami zjawia się polska wieś jako kraina ziemskiego szczęścia. Zamieszkują ją ludzie, którzy nie znają troski i kłopotów, głodu i cierpienia, całe zastępy oraczy i żniwiarzy, kosiarzy i sadowników. Kochanowski przez pochwałę wsi nawiązuje do Horacego , kończącą cykl dla sensu całości kluczowa pieśń panny 12 jest parafrazą II epody Horacego. Kochanowski tworzy w niej typ szczęśliwego wieśniaka, model idealny, pozbawiony określonych cech stanowych oraz przedstawia wieś w kategorii wiejskiej Arkadii - krainy szczęścia i wiecznej harmonii.

Obrzędy są przejawem wiary, dzięki nim pamiętamy że w coś wierzymy. Literatura staje się środkiem przekazu, który utrwala obrzędy, możemy dzięki niej poznać obyczaje sprzed setek lat, a poprzez ich piękne ukazanie, ubranie w słowa nawet ludzie którzy utracili zdolność zachwycania się, dostrzegają piękno tradycji, odzyskują to dzięki takim lekturom jak „Pan Tadeusz”; „Chłopi”; „Nad Niemnem”. Dzięki literaturze dowiadujemy się o życiu dawnej społeczności, ich zwyczajach i sposobach rozrywki. Lecz obrzędy w literaturze niczym parabola ukazują inny sens, nie tylko wiedze o dawnych tradycjach lecz także uniwersalne prawdy o człowieku i jego miejscu na ziemi.

CD. 12.05.2015

-MOTYW PODRÓŻY-
Podróż to przebywanie drogi do jakiegoś odległego miejsca. Jak wszystko, co stworzone, tak i człowiek znajduje się w ciągłym ruchu, a każdy dokonujący się w czasie i przestrzeni ruch wyznacza pewną drogę. Podróż symbolizuje częstodrogę życia,. życie intensywne, decydujący, samodzielny krok w życiu, dążenie do celu po drodze najeżonej przeszkodami. To pojęcia bardzo szerokie. 
Każdy z nas podróżuje, zmienia miejsce zamieszkania. Podążamy różnymi drogami, obieramy różne drogowskazy, kierując się innymi wartościami. Droga jest poszukiwaniem, zdobywaniem doświadczeń, uczy jak stawić czoło wyzwaniom. Podróż może być również rozumiana jako wyprawa w głąb siebie w celu samopoznania lub przeciwnie, może być ucieczką od problemów i wewnętrznych rozterek. 
Dziś nie trzeba wychodzić z domu by odbywać dalekie podróże po egzotycznych krajach. Jest jednak w człowieku coś, co każe mu poszukiwać, opuszczać rodzinne strony. Gdyby nie pęd do poszukiwania i ciekawość, nasza cywilizacja nie rozwinęłaby się w ogóle. Wędrówki dawnych ludów, poszukiwanie Ziemi Obiecanej, wyprawy Kolumba… Gdzie dziś bylibyśmy, gdyby nie naturalna potrzeba do odkrywania nowego i marzenia o lepszym świecie. Niektórzy jednak są zmuszeni do opuszczenia swojej ojczyzny, jak banici czy emigranci. Każda jednak, nawet najdalsza podróż, kończy się powrotem do domu, tak jak życie kończy się śmiercią. To właśnie życie jest ciągłym wędrowaniem, poszukiwaniem nowych horyzontów, poznawaniem siebie i innych. Nic dziwnego, że tak bogate rozumienie drogi inspirowało i nadal inspiruje artystów, a w literaturze i sztuce tak wiele uwagi poświęca się podróżowaniu - od Odysa powracającego do Itaki, po współczesną literaturę science-fiction, poświęconą międzygwiezdnym podróżom kosmicznym.

MITOLOGIA - zawiera wiele opisów podróży bogów, herosów i ludzi. Ich wędrówki podejmowane z różnych motywów (np. wyprawa po złote runo czy zdobycie Troi) zawsze obfitują w wiele przygód, przynoszą nowe doświadczenia, a czasem tragicznie się kończą ("Mit o Dedalu i Ikarze") 
BIBLIA bardzo często odwołuje się do motywu wędrówki, w jej perspektywie ujmuje zarówno jednostkowe losy ludzi, jak i dzieje narodu Izraela. Po wyjściu z niewoli egipskiej, Izraelici przez czterdzieści lat tułali się po pustyni, ich podróż była oczyszczającą próbą, przygotowaniem do osiągnięcia celu wędrówki, to jest Ziemi Obiecanej - Palestyny. Podczas tej podróży Bóg dal swemu narodowi prawa, najpierw Dekalog, później przepisy bardziej szczegółowe. Chrystus, od trzydziestego roku życia, był wędrownym nauczycielem, stale znajdował się w podróży, nie miał domu. Po śmierci Jezusa apostołowie rozpoczęli podróże misyjne, docierali nawet do odległych rejonów basenu Morza Śródziemnego.

Baśnie i legendy - motyw wędrówki występuje w nich nader często. Opisują wyprawy młodych ludzi w poszukiwaniu ukochanej, bogactwa, nauki czy wody życia, jak w "Baśni o Głupim Jasiu". Wyprawy są źródłem przygód, ale i dają niezapomnianą lekcję życia.

"Odyseja" - Homer stworzył archetyp podróżnika, wędrowca, tułacza, którym w jego poemacie był Odyseusz. Głównym tematem "Odysei" są przygody powracającego spod Troi do domu króla Itaki, jednego z najważniejszych bohaterów zmagań pod Troją. Dziesięcioletnia podróż Odyseusza stała się w kulturze europejskiej synonimem upartej, niebezpiecznej wędrówki, podczas której bohater "zobaczył miasta, ludzi wielu i poznał myśli". Akcja "Odysei" toczy się już po zburzeniu Troi, zaczyna się w dziesiątym roku tułaczki Odyseusza i trwa czterdzieści dni - o wydarzeniach wcześniejszych dowiadujemy się od samego głównego bohatera. Morskie wędrówki Odyseusza obejmowały wielkie obszary, odległości, a ich geografia jest wyraźnie niespójna, miejscami fantastyczna. Krainy realne to np. Egipt, Kreta, Cypr.

"Podróże Sindbada Żeglarza" - siedem opowiadań z "Baśni 1001 nocy" naokoło podróżach kupca arabskiego, dzięki którym bogaci się mniej lub bardziej uczciwie, przeżywając kolejne fantastyczne przygody na wyspach Oceanu Spokojnego.

 -"Podróż do Włoch" - J.W. Goethe opisuje swoją podróż po Włoszech, zawiera wspomnienia z Neapolu, Sycylii oraz Wenecji i Werony. 
"Kordian" - Juliusz Słowacki wysyła swojego bohatera w podróż, która stanowi równocześnie próbę odnalezienia sensu w życiu. Znajdując się w różnych miejscach świata - Warszawa, Rzym, Watykan, Mont Blanc oraz spotykając różnych ludzi - papież, Laura, Wioletta, szuka odpowiedzi na dręczące go pytania o to, czym jest miłość, religia. Jego ideały przewartościowują się. Z romantycznego kochanka zmienia się w aktywnego patriotę - samotnika.

"Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu" - Juliusz Słowacki naokoło swoim nieukończonym, refleksyjnym i nastrojowym diariuszu z podróży opisuje przyrodę odwiedzanych miejsc, ale także snuje dygresje na tematy polityczne i społeczne, krytykuje emigrację i naród.

"Sonety krymskie" - Adam Mickiewicz zawiera w nich swój liryczny pamiętnik z podróży na Wschód. Sonety krymskie przesiąknięte są jednak tęsknotą za utraconą i daleką ojczyzną oraz są opisem niezwykłych orientalnych krajobrazów. Mimo piękna przyrody poeta odczuwa samotność i wyobcowanie.

"Pan Tadeusz" - Adam Mickiewicz uczynił swoją epopeję, napisaną na emigracji, sentymentalną wędrówką w szczęśliwy kraj lat dziecinnych. To tęsknota motywuje go do napisania swego dzieła i z niej biorą się wszystkie barwne opisy litewskiego świata. W "Epilogu" autor kontrastuje przedstawiony świat z emigracyjną rzeczywistością, w której nie potrafi się odnaleźć.

"Podróż" - Ch. Baudelaire przedstawia podróż jako daremną ucieczkę od siebie samemego i otaczającego świata. Przynosi ona rozczarowanie ponieważ 

"świat mały, monotonny, nigdy się nie zmienia"

. Mimo to człowiek wciąż poszukuje nowego w niepoznanej i nieprzewidywalnej rzeczywistości.

"Statek pijany" - Artur Rimbaud w swym poemacie przenosi czytelników w krąg obrazów związanych z metaforą ludzkiego życia jako wielkiej, niebezpiecznej żeglugi. Żegluga daje poczucie wolności, zapewnia coraz to nowe wrażenia, ale równocześnie rodzi i tęsknotę za bezpiecznym portem: spokojem, nawet śmiercią.

"Podróż sentymentalna" - Lawrence Sterne ukazuje podróż Yoricka w poszukiwaniu uczuć. Zajmuje go sfera emocji i refleksji, dlatego licz się dla niego głównie kontakty z innymi ludźmi. Szuka u innych przede wszystkim naturalności prawdziwych wzruszeń, które mogą pobudzić do pracy nad sobą.

- MOTYW APOKALIPSY - 

Jednym z popularniejszych motywów literackich jest zagadnienie związane z apokalipsą, zagładą świata i ludzkości. Temat ten jest zadomowiony w kulturze już od dawna ( opowieść o potopie, występująca w piśmiennictwie wielu narodów). Duch zagłady pojawiał się wielokrotnie w literaturze polskiej. W średniowieczu znany był wszystkim chrześcijanom hymn ,,Dies irae" ( łac. Dzień gniewu), który obrazował ponurą wizję zagłady świata. Chrystus powtarzał: "Uważajcie, czuwajcie, bo nie wiecie, kiedy czas ten nadejdzie.".

• Apokalipsa świętego Jana jest ostatnią księgą Nowego Testamentu. Jest wizją ostatecznej walki dobra ze złem, obrazem sądu ostatecznego nad ludzkością. W Apokalipsie występuje sporo niejasnych i tajemniczych symboli: Baranek (ofiara Chrystusa), bestia i siedmiogłowy smok (szatan), czteryzwierzęta ( ewangeliści), kobieta w słonecznej szacie ( zwycięska Matka Boska ). W Księdze spotykamy wiele obrazów zagłady pod postacią między innymi ognia i szarańczy. Istotna jest również symbolika liczb: siódemka jako cyfra boska (siedem trąb, pieczęci, aniołów), a liczba 666 oznacza bestię (szatana). Apokalipsa zapowiada ludzkości totalną zagładę świata i jego późniejsze odrodzenie.

- EPOKA ROMANTYZMU (Apokalipsa interpretowana wymiarze całościowym jako kataklizm, a jego następstwem będzie zupełnie inny świat)

• Juliusz Słowacki - ,,Uspokojenie". Wizja apokalipsy w kontekście historycznym narodu. Pojawia się motyw rewolucji jako nagłej i wielkiej siły, która zabije wiele istot, poczyni ogromne spustoszenie. Po zniszczeniu jednak odrodzi się nowy i lepszy świat. Postęp bowiem dokonuje się zawsze poprzez zniszczenie starej formy.

• Adam Mickiewicz - ,,Dziady" cześć III : ,,Wielka Improwizacja", ,,Widzenie księdza Piotra". Wymowa apokaliptyczno-profetyczna utworu.

• Zygmunt Krasiński - ,,Nie-Boska komedia". Starcie dwóch obozów: arystokracji z ludem. Nie jest to konflikt dobra i zła, ponieważ oba ugrupowania pozostają pod wpływem zła, szatana. Co ważne, Bóg nie traci kontroli nad tym, co robią, zjawi się, gdy będą oni odgrywać ,,nieboską komedię" (szatańską) i wówczas ich osądzi. Kataklizm pełni więc tutaj funkcję przejściowego etapu do nowego życia. On to bowiem zniszczy stary świat. "I zdało się młodzieńcowi, że widzi naród cały zamordowany, pływający w morzu niebieskiej jasności (...) z bólu zmartwychwstaje duch (...) z chaosu rozwinie się świat nowy z myśli Galilejczyka". Na ruinach okopów Świętej Trójcy Pankracy krzyczy: "Galilejczyku, zwyciężyłeś!". Stary, zepsuty świat przepadnie, a powstanie nowy poprzez tryumf chrześcijaństwa, analogicznie do wizji z ostatniej księgi Nowego Testamentu.

- MŁODA POLSKA (interpretacja Apokalipsy jedynie w wymiarze katastroficznym):

• Jan Kasprowicz - hymn ,,Dies irae" (dzień gniewu). Temat wizji apokaliptycznej Sądu Ostatecznego fascynował modernistów, czego dowodem były katastroficzne wyobrażenia losów istot ludzkich. Kasprowicz w swoim hymnie zaprezentował wizję końca świata i sądu ostatecznego w sposób ekspresjonistyczny. Zgodnie z zapowiedzią biblijnych proroków, na głos trąb wzywających na sąd ostateczny, rozstąpi się ziemia, a z jej szczelin wypełzną siły zła: żmije, pijawki, jaszczurki. Na świecie szaleje niszczący wszystko ogień, słychać szum wichru niosącego zagładę. Trąby wzywają na sąd zarówno żywych, jak i umarłych. Temu katastroficznemu widowisku przygląda się zimny, bezlitosny Bóg. Poeta wyraża swój sprzeciw wobec Boga.

• Jan Kasprowicz - ,,Święty Boże, święty mocny". Obraz ostatniej chwil istnienia ludzkości. Dominują barwy ekspresji: czerwień pożarów, czerń chmur. Świat zapada się w nicość. Z ogromnym hukiem pęka niebo, znikają góry, lasy. Na tle tych hiperbolicznych obrazów rozgrywa się bitwa pomiędzy archaniołem Michałem (dobro) i szatanem (złem).

- XX LECIE MIĘDZYWOJENNE (obraz nadciągającej zagłady)

• Czesław Miłosz - ,,Roki". Tytułowe ,,roki" to coroczne posiedzenia sądu. Wszystko już minęło, zapomniano winy. Poeta podkreśla, iż po zagładzie człowiek nie powinien pozostać bierny, gdyż zawsze jest coś warte odratowania. Podczas katastrofy wszystko diametralnie się zmienia ,, I nienawidzić pora co kochałeś, i kochać to, co znienawidziłeś, i twarze deptać tych, którzy milczącą piękność wybrali." Wiersz ten obfituje w podstawowe dla apokaliptycznego pejzażu obrazy: "Wszystko minione, wszystko zapomniane, tylko na ziemi dym, umarłe chmury, i nad rzekami z popiołu tlejące skrzydła i cofa się zatrute słońca a potępienia brzask wychodzi z mórz.".

• Józef Czechowicz - ,,Żal" W nastroju przeczucia nieuchronnego kresu. Wszyscy jesteśmy skazani na zagładę. Powtarza się obrazowanie przypominające biblijną apokalipsę: huk, blask, płomienie, świergot jaskółek, płacz, krzyk, a właściwie ryk głodnych ludzi, który doprowadzi świat do zagłady. Katastrofę, która nadejdzie wyraża metafora: roztrzaskane szyby synagog. Katastrofa, która nadciąga będzie egzaminem z człowieczeństwa. Zostanie wywołana przez ludzi.

• Antoni Słonimski -,,Niemcom". Wiersz ten, będący obrazem zwycięstwa siły, zbrodni nad nauką i mądrością poeta dedykował Niemcom. W roku 1935, kiedy to powstał utwór, w Niemczech z rozmachem działali już hitlerowcy, którzy niszczyli swoich wrogów nie tylko fizycznie, ale i duchowo. Płonęły książki uznane przez nazistów za nieprawomyślne, a ich autorzy ginęli w obozach koncentracyjnych, albo zmuszeni byli emigrować. Ginął dorobek kulturalny twórców żydowskiego pochodzenia. Słonimski starał się w swym wierszu pokazać pewne analogie między zachowaniem rzymskiego żołnierza, a postępowaniem faszystów, wskazujących przecież na swe rzymskie korzenie. Wymowa wiersz jest pesymistyczna i pełna grozy. Autorprorokuje, iż Niemcy mogą w przyszłości zagrozić innym narodom i zniszczyć dorobek intelektualny wielu pokoleń.

• Władysław Broniewski - "Krzyk ostateczny" - To zapowiedź nadciągającej wojny (dominuje czas przyszły: będzie głód, pożoga i mór, spłoną miasta i laboratoria). Obrazowanie nawiązuje do motywów biblijnych (ogień, woda, noc, śmierć jako niewiasta przybrana w szkarłat) oraz drzeworytu Dürera "Czterej jeźdźcy Apokalipsy" (pędzą czterej na zachód i wschód! Biada).

• Stanisław Ignacy Witkiewicz - ,,Szewcy". Świat podąża do katastrofy, o czym świadczy język, zachowanie ludzi i technokracja.

- LITERATURA WSPÓŁCZESNA ( wizja apokalipsy spełnionej):

• Czesław Miłosz - ,,Piosenka o końcu świata" - Jest całkowitym zaprzeczeniem tradycyjnego wyobrażenia apokalipsy. Nie ma tu błyskawic, ani gromów, ani tajemniczych znaków i trąb archanielskich. Nastrój utworu jest pogodny i wszystko pozostaje zgodne z naszymi wyobrażeniami: pszczoły zbierają miód, rybak naprawia sieci, sprzedawcy nawołują kupujących. Mądrość życiową w wierszu uosabia staruszek, który wie, iż innego końca świata nie będzie, bo tak naprawdę świat się kończy każdego dnia, gdyż po trochu umieramy. Koniec świata następuje w momencie śmierci każdego człowieka. Wiersz uczy jak żyć godnie ze świadomością śmierci.

• Krzysztof Kamil Baczyński - *** (,,Których nam nikt nie wynagrodzisz...") -Władza nad wojującym światem jest w rękach Antychrysta, będącego symbolem Apokalipsy.

• Krzysztof Kamil Baczyński - "Pokolenie" - z 1941 r. (,,Do palców przymarzły struny") oraz "Pokolenie" z 1943 r. (,,Wiatr drzewa spienia"). Apokaliptyczna wizja zagłady ludzi - pokolenia, o którym pisał: ,,tak się dorasta do trumny, jakeśmy w czasie dorośli". Środki obrazowania: rzeki ognia, krew tak nabiera w żyłach milczenia, ciągną korzenie krew, skręcone ciała, żywcem wtłoczone pod ciemny strop.

• Zbigniew Herbert w wierszu - "U wrót doliny" . Jest to gorzkie i ironiczne sprawozdanie z miejsca, w którym ma odbyć się wydarzenie zamykające dzieje świata, sąd ostateczny. Jego przebieg nie przypomina w niczym dawnych wyobrażeń i ma niewiele wspólnego z dobrze pojętą sprawiedliwością. Dochodzące zewsząd krzyki i płacze, rozdzielanie bliskich sobie ludzi przez aniołów, którzy pełnią funkcję nadzorców, przywodzi na myśl raczej obraz obozu koncentracyjnego.

Obraz spełnionej apokalipsy pojawia się w wielu utworach:
Zofia Nałkowska -,,Medaliony"
Tadeusz Borowski - ,,Opowiadania",
Gustaw Herling-Grudziński - ,,Inny świat"
Hanna Krall - ,,Zdążyć przed Panem Bogiem"
Kazimierz Moczarski - ,,Rozmowy z katem"
Miron Białoszewski - ,,Pamiętnik z powstania warszawskiego"

• Tadeusz Konwicki -, ,,Mała apokalipsa". Zapowiedź katastrofy świata, w którym dominuje totalitarny system. Konwicki w tym utworze pisze o małej, polskiej apokalipsie. To, co dzieje się w naszym kraju przedstawia w pesymistycznej scenerii. Opisuje wszechpanujący chaos, amoralnych, skorumpowanych i złych ludzi, brakuje cnotliwych istot, gdyż dla nich w takim świecie nie ma miejsca. Nastąpił upadek jakichkolwiek wartości, a w konsekwencji taki stan rzeczy zostaje zaakceptowany przez ludzkość, staje się normalnością. ,,Małą apokalipsę" można również interpretować w wymiarze jednostkowym, jako wewnętrzną, przeprowadzoną w prywatnym rozrachunku zagładę. Główna postać poprzez akt samospalenia pragnie zamanifestować swoje poglądy. To jest jej ,,własny koniec świata". Warto przytoczyć wymowne fragmenty ,,Małej apokalipsy":

* ,,Oto nadchodzi koniec świata (...). Koniec mojego osobistego świata. Ale zanim mój wszechświat rozpadnie się w gruzy, rozsypie się na atomy, (...) czeka mnie jeszcze ostatni kilometr mojej Golgoty..."
* ,,Mam wrażenie jakby ten kraj naprawdę umierał (...). Nasza nędza współczesna jest przezroczysta jak szkło i niewidzialna jak powietrze (...). Nasza nędza to łaska totalnego państwa, łaska, z której żyjemy".


-MOTYW MIASTA-
 Jedni uciekają od niego na wieś lub na łono natury, inni nie potrafią bez niego żyć. Miasto od stuleci zmieniało swoje oblicze, ewoluując od greckich polis do dzisiejszych metropolii. Niektórym miasto dawało szybką możliwość awansu społecznego, innych spychało w nędzę, dlatego właśnie w mieście najwyraźniej można zauważyć różnice między klasami społecznymi. Miasto kojarzy się zarówno z hałasem, tłokiem, ruchem, zanieczyszczeniem powietrza, ale jest to również centrum postępu cywilizacyjnego, kultury, handlu, ośrodek życia politycznego i społecznego. Równie często bywa znakiem moralnego upadku, zła, władzy pieniądza. W literaturze i sztuce motyw miasta pojawił się wraz z rozwojem mieszczaństwa w XIX i XX wieku. Ukazywane były różne oblicza miast - miasta oblężone (Troja), miasteczka prowincjonalne (Drohobycz, Kaliniec), miasta zbombardowane i zniszczone (Warszawa).

MITOLOGIA - Rzym, według mitologii, założyli herosi Romulus i Remus, których matką była westalka Rea Silvia, a ojcem bóg Mars. Amulius skazał Reę na śmierć za złamanie ślubów czystości, bliźniaków zaś kazał puścić w koszyku na wody Tybru. Chłopcy nie utonęli, fale wyrzuciły koszyk u stóp jednego ze wzgórz przyszłego Rzymu. Dzieci wykarmiła wilczyca. Dorośli bracia postanowili założyć miasto na brzegach Tybru, Romulus wyznaczył jego granice i gdy Remus je przekroczył, zabił go. 

”Iliada” Homer opisuje dziesiąty rok oblężenia Troi, pod koniec wojny, która wybuchła po uprowadzeniu przez Parysa Heleny, żony króla Sparty Menelaosa. Grecy uważali wojnę trojańską za wydarzenie historyczne, mające miejsce pomiędzy XIV a XII wiekiem przed naszą erą. Dzisiaj twierdzi się, że część epopei trojańskiej ma charakter historyczny, niemniej nie należy uważać poematu Homera za wiarygodne źródło historyczne. Bez wątpienia istniało miasto Troja - ważne centrum polityczne i - jak się ostatnio sądzi - także handlowe, gospodarcze. Troja - zwana też Ilion, od imienia legendarnego założyciela Ilosa, przodka Priama, to miasto w Troadzie, pomiędzy rzekami Skamander i Simoeis (dzisiejsza Turcja).

BIBLIA - w Starym Testamencie za miasto uważano każde osiedle otoczone murami, a najstarszym odkrytym w Palestynie miastem jest starotestamentowe Jerycho o imponujących murach obronnych i ogromnej wieży strażniczej. Jerozolima (święte miasto żydów, chrześcijan i muzułmanów) w czasach Salomona mogła liczyć do 6000 mieszkańców. Bezpośrednio przed narodzeniem Chrystusa zaczęto w Palestynie budować miasta na wzór rzymski, z szerokimi brukowanymi ulicami, teatrami, akweduktami, łaźniami i okazałymi willami. Rzymskie miasta, od Palestyny po Azję mniejszą, stały się ośrodkami ewangelizacji prowadzonej przez apostołów. Często przywoływanym w Biblii miastem byt Babilon, największe miasto w Mezopotamii, wielkie centrum gospodarcze i kulturalne. Z reguły Żydzi uważali je za narzędzie kary Bożej na Judę. W Nowym Testamencie nazwa Babilon stanowi także odpowiednik wrogiego chrześcijanom Rzymu. To w Babilonie próbowano wznieść wieżę sięgającą nieba, a Bóg za karę pomieszał budowniczym języki. Betlejem jest starym, niewielkim miastem, które Ewangelie uważają za miejsce narodzin Chrystusa. Najważniejszym miastem w Biblii jest Jerozolima (Królestwo Boże, Miasto Żyjącego Boga, Nowe Jeruzalem, Niebieskie Jeruzalem - to tylko niektóre z biblijnych określeń), którą wymienia się już w egipskich tekstach z XX wieku przed Chrystusem. Dawid przeniósł tam swoją stolicę z judzkiego miasta Hebronu, sprowadził Arkę Przymierza, zaś Salomon zbudował wielką świątynię. Tuż za murami Jerozolimy, na małym wzgórzu Kalwaria, odbyta się kaźń, ukrzyżowanie Chrystusa. Jerozolima była centrum religijnym ludu izraelskiego, idealny obraz tego miasta pojawia się w pismach proroków, a nowe Jeruzalem jest dla chrześcijan symbolem ostatecznej zbawczej mocy Boga.


„Lalka” - Bolesław Prus przedstawił bardzo rozległą panoramę życia w Warszawie końca XIX wieku. Samo miasto ukazał niemal z fotograficzną dokładnością. Utwór prezentuje różne grupy, warstwy społeczne - m.in. kapitalistów, finansistów, kupców, arystokrację, mieszczaństwo polskie, niemieckie i żydowskie oraz biedotę zamieszkującą Powiśle. Świat ludzi bogatych symbolizują pałace arystokracji, rozmieszczone głównie przy Trakcie Królewskim, Powiśle to dzielnica nędzy, występku i poniżenia, zaś świat mieszczański można poznać na przykładzie kamienicy, kupionej przez Wokulskiego od Łęckich, gdzie mieszka zarówno zamożna burżuazja, jak i biedni studenci. Rozmyślając o kontrastach społecznych Wokulski mówi: 

”Oto miniatura kraju, w którym wszystko dąży do spodlenia. Jedni giną z niedostatku, drudzy z rozpusty”


”Mendel Gdański” - Maria Konopnicka akcję swej noweli umieszcza w Warszawie (nazwisko „Gdański" miało zasugerować cenzurze, że akcja toczy się w Prusach, nie w zaborze rosyjskim) Bohater - Mendel kochał to miasto, uważał się za jego skromną część, był szanowany przez sąsiadów. Jednak dla uczestników antyżydowskich pogromów nie miało to żadnego znaczenia. Fanatyczny tłum pozbawił Mendla poczucia trwałej wspólnoty z miejską społecznością, w której, a nie, obok której, chciał żyć.

”Syzyfowe prace” - S. Żeromski ukazuje Kleryków, którego pierwowzorem są Kielce. Dla jednych, przyjeżdżających z małych miejscowości Marcina Borowicza i Andrzeja Radka jest on dużym miastem, dla innych, jak Bernarda Zygiera z Warszawy to miejscowość prowincjonalna.

”Granica” - Z. Nałkowska ukazuje miasto na przykładzie kamienicy pani Kolichowskiej. Zamieszkują ją różne warstwy społeczne, w zależności od zajmowanego piętra domu. Salon właścicielki, przypominający rupieciarnię, to symbol mieszczaństwa ogarniętego potrzebą zdobywania rzeczy materialnych. Suterena, zamieszkiwana przez Chąźbów, Gołąbskich i Barbockich to świat nędzy i niedostatku. Autorka ironicznie komentuje taki stan rzeczy: ”Co dla jednych jest podłogą to dla innych jest sufitem”.

”Ziemia Obiecana” - W. Reymont ukazuje świat przemysłowego miasta Łodzi końca XIX wieku. Przedstawia ją jednak nie jako arkadię, lecz jako miejsce bezwzględnej walki o byt, świat wielkich fabrykantów, bogatej finansjery oraz zwykłych „geszefciarzy”, którzy robią wielkie interesy, oszukują, używają podstępu, a przede wszystkim bezwzględnie wykorzystują robotników.

”Noce i dnie” - M. Dąbrowska pokazuje Kaliniec - literacką postać Kalisza, swojego rodzinnego miasta.

”Quo vadis” - Henryk Sienkiewicz ukazał obraz Rzymu za czasów panowania Nerona. W Wiecznym Mieście niemal na każdym rogu stoi świątynia dla bóstwa, o którym niewiele wiadomo. Jest to miejsce kontrastów, gdzie bród i przestępczość sąsiadują z bogatymi domami, w ktrych panuje luksus i obłuda. Na tym tle wyraźnie odcina się grupa pierwszych chrześcijan. 

”Proces” - F. Kafka nie kreśli realistycznego obrazu miasta. Jest ono symbolem biurokratycznej maszyny, wobec której człowiek czuje się bezsilny.

”Sklepy cynamonowe” - Bruno Schulz pokazuje obraz prowincjonalnego miasteczka bez nazwy, odmienionego mocą wyobraźni. Porusza problem starego i nowego - wpływu nowej cywilizacji, epoki, nowych wartości, które reprezentujeUlica Krokodyli. Jest to miejsce grzechu i zepsucia, komercji i tandetnej reklamy. Opowiadanie Schulza jest wspomnieniem z czasów dzieciństwa. Autor opisuje nocną wędrówkę przez labirynt miasta, widzianą oczami dziecka. Miasteczko złożone jest z tajemniczych ulic-tuneli, domów odwróconych „plecami”. Bohater błądzi w poszukiwaniu sklepów cynamonowych - symbolu zakazanego rejonu miasta, przepełnionego erotyką.

5

---