APY - ĆW. 9 TABELKA - PORÓWNANIE makro/mikro/etiologia/inne

	PROMIENICA	PIASECZNICA
etiologia	Actinomyces bovis s. Streptothrix israeli - promienica kości u bydła oraz gruczołu mlekowego u świni Actinomyces bacilllus lignieresi - promienica skóry i narządów wewnętrznych	Botryococcus ascoformans
obraz MAKRO	- ropnie (małe, szarobiałe guzki, często wypełnione ropą) mają tendencję do przebijania się i tworzenie przetok - w ropnym wysięku spotyka się drobne ziarenka barwy żółtej lub żółtoszarej - morfologicznie promienica występuje w postaci: - guzków i guzów (actinomycomata) - często jako formy grzybiaste (actinomycosis fungosaa) - ropne nacieki lub ropnie (abscessus actinomycoticum) z towarzyszącym im rozrostem tkanki łącznej (actinomycosis diffusa s. scleroticans)	- powstaje miękki guz różnej wielkości, barwy żółtoczerwonej lub brunatnej - na przekroju są widoczne liczne, rozsiane ogniska ropne - po pęknięciu może powstać przetoka - fistula (guzki piasecznicowe mają tendencję do łączenia się w duże twory, przebijające się z czasem na zewnątrz) lub dochodzi do przerzutów, najpierw do okolicznych węzłów chłonnych, później do odległych narządów - drogą naczyń limfatycznych dochodzi do wysiewu bakterii do otoczenia i powstania nowych ognisk ropnych, często otoczonych włóknami kolagenowymi
obraz MIKRO	- małe i duże guzy są zbudowane z zespołu ziarniniaków, które w przypadku promienicy pierwotnej, często umiejscowione są śródzrazikowo i mogą być w łączności z oskrzelami (bronchitis actinomycotica) - w centrum (G+) ropnej martwicy, obserwuje się kolonię promieniczaka w postaci nitek przypominających grzybnię, które na obwodzie (G-) są maczugowato rozdęte wskutek zwyrodnienia - kolonia promieniczaka przypomina rozetę - wokół niej gromadzą się granulocyty obojętnochłonne, a bardziej obwodowo bogato unaczyniona ziarnina (limfocyty, histiocyty, komórki nabłonkowate i komórki olbrzymie gruszkowatego kształtu, makrofagi) - przy starzeniu się ziarniny na jej obwodzie rozrasta się tkanka łączna włóknista z nielicznymi limfocytami, plazmocytami i eozynofilami - przy małej zjadliwości promieniowców brak jest nacieku ropnego i proces charakteryzuje się rozrostem tylko tkanki łącznej, a więc jest typowym zapaleniem wytwórczym - kolonie promieniowców są wówczas małe, często bez typowego, promienistego układu i otoczone komórkami olbrzymimi, które mogą zupełnie je sfagocytować - często brak jest typowego promienistego układu kolonii drobnoustrojów, natomiast są liczne komórki olbrzymie typu ciał obcych, które mogą zlikwidować kolonię	- liczne kolonie bakterii, tzw. grudki piasecznicy, wielkości ziaren piasku (stąd nazwa choroby) i przypominające owoc morwy lub maliny, czym wyraźnie różnią się od promienicy! - grudki piasecznicy mają kolor pomarańczowy - wokół nich gromadzą się granulocyty obojętnochłonne, które po rozpadzie tworzą masę ropną (naciek leukocytarny, naciek ropny) - obwodowo jest młoda ziarnina zapalna, która z czasem włóknieje i szkliwieje (tak jak w promienicy)

	PROMIENICA	PIASECZNICA
INNE	- promienica może dać liczne powikłania, mianowicie zajęcie opłucnej wywołuje jej zapalenie ropne (empyemia pleurae), a także proces może szerzyć się na ścianę klatki piersiowej - długotrwała promienica może prowadzić do amyloidozy - do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez wniknięcie promieniowców przez uszkodzoną błonę śluzową jamy ustnej, dróg oddechowych i skórę	- najczęściej jest spotykane u koni w kikucie sznura nasiennego po kastracji, rzadziej w przedpiersiu i grzbiecie po uszkodzeniu skóry przez uprząż

	ASPERGILOZA (płuc)	CHOROBA MAREKA	CHOROBA GUMBORO
etiologia	najczęściej kropidlak (Aspergillus fumigatus i A. Niger)	herpeswirus choroby Mareka (MDV)	Birnavirus
obraz MAKRO	- u ptaków spotyka się pojedyncze lub liczne guzki i guzy, mętne, szare, ostro odgraniczone od miąższu i stale połączone z piszczałkami płucnymi - dlatego też duże guzy, będące zespołem małych guzków, są na przekroju jakby sitowato podziurawione i wykazują tendencję do centralnego rozpadu - w świetle rozszerzonego oskrzela głównego obecny jest nalot zielonej pleśni oraz kruszywa komórkowego (detritus) - ściana oskrzeli jest zgrubiała - w rozszerzonych workach powietrznych obserwuje się nalot pleśni i nitki włóknika - aspergiloza w tchawicy, charakteryzuje się obecnością w świetle tchawicy pleśniowego, brązowozielonego gęstego nalotu (tracheitis mycotica) - zgrubiała błona śluzowa pokryta jest strupem silnie zespolonym i głęboko penetrującym w jej głąb	- w postaci nerwowej makroskopowo nerwy są rozlane lub odcinkowo zgrubiałe (na odcinku korzonków), miękkie, koloru szaro-żółtego, czasem usiane wybroczynami - zmianom w nerwach towarzyszyć może zapalenie rdzenia i mózgu - w postaci trzewnej pojawiają się białaczkopodobne guzy lub rozlane nacieki - w żołądku gruczołowym widoczne są różnej wielkości ogniska lub rozlane nacieki w obszarze gruczołów żołądkowych i tkanki śródmiąższowej, podczas kiedy błona śluzowa nie jest objęta zmianami - w postaci ocznej dominuje zmętnienie tęczówki i naciek zapalny (limfocyty, histiocyty, plazmocyty, eozynofile, neutrofile)	- patognomicznym objawem choroby, zwłaszcza w początkowym jej stadium jest wyraźne powiększenie torby Farbrycjusza (orzech laskowy do włoskiego) - jest napięta, barwy kremowej, po nacieku widoczne jest przekrwienie i duża ilość śluzu, występują również wybroczyny kosmków - może temu towarzyszyć martwica kosmków i wówczas narząd zmienia się w jednolitą, bryjowato-serowatą, purpurowo-czarną masę - w późniejszym okresie choroby narząd traci swoją elastyczność, włóknieje i ulega stopniowemu zanikowi - śledziona jest pomniejszona, kształtu nieco wydłużona i blada - nerki są bladobrunatne, obrzmiałe - mięśnie szkieletowe wykazują suchość (odwodnienie), po przyśrodkowej stronie mięśni udowych widoczne są liczne, nieregularne wylewy krwi - w postaci ostrej zmiany anatomopatologiczne są mocniej wyrażone niż w postaci klasycznej
obraz MIKRO	- w środku guza obecne są nitki grzyba (rozeta) otoczone pasem ropno-martwiczym i obrzękłą tkanką - z tego wynika, że guzki są formą ropno-martwicowego zapalenia płuc lub zapaleniem oskrzelików i okołooskrzelowym zapaleniem płuc (pneumonia peribronchalis) - po obumarciu grzyba proces surowiczo-włóknikowy przechodzi w ziarninowanie z udziałem licznych komórek olbrzymich	- obrzęk i rozrost tkanki podoponowej - zwyrodnienie włókien nerwowych - nacieki zapalne złożone z: - lemocytów - plazmocytów - histiocytów - kom. limfoidalnych o różnym stopniu dojrzałości (limfocyty, prolimfocyty, limfoblasty) - w postaci nerwowej w nerwach obwodowych są charakterystyczne wielopostaciowe nacieki komórkowe złożone z limfocytów, komórek plazmatycznych, bazofili i eozynofilii, któremu towarzyszy obrzęk tkanki śródmiąższowej, demielinizacja włókienek rdzennych i proliferacja komórek Schwanna - w postaci trzewnej tworzą się guzy w różnych narządach, zbudowane z kom. limfoidalnych (promielocyty, limfocyty, limfoblasty), histiocytów, plazmocytów i heterofili - w postaci ocznej dominuje zmętnienie tęczówki i naciek zapalny (limfocyty, histiocyty, plazmocyty, eozynofile, neutrofile)	- spotyka się zanik (deplecję) utkania limfatycznego grudek, martwicę rozpływną i następowy rozplem komórek układu RES (USŚ) - obserwujemy obrzęk (proliferacja) tkanki śródmiąższowej, tj. międzygrudkowej - naciek makrofagów, eozynofilów i heterofili - zanik limfocytów prowadzi do rozluźnienia struktury grudek i często następowego rozplemu komórek siateczki grudek - ponadto można spotkać martwicę skrzepową tkanki limfatycznej w postaci eozynofilowych, ujednoliconych mas, a w następstwie upłynnienia tych mas do światła torby i powstanie torbieli (wakuoli) retencyjnych (cysty retencyjne) - podobne torbiele obserwuje się w zwyrodniałych komórkach nabłonkowych kosmków (cysty retencyjne) - towarzyszy temu rozplem tkanki łącznej śródmiąższowej (włóknienie narządu) z pojawieniem się retikulocytów eozynofilii

	ASPERGILOZA (płuc)	CHOROBA MAREKA	CHOROBA GUMBORO
INNE	forma ostra: - u ssaków zmiany grzybicze umiejscowione są w drobnych odgałęzieniach oskrzeli i pęcherzykach płucnych i mają postać licznych, rozsianych guzków prosówkowych o budowie warstwowej - centrum stanowi żółta masa, otoczona mętną, szarożółtą otoczką i czerwonym pasem nacieku zapalnego forma przewlekła: - zapalenie przewlekłe dotyczy z reguły dużych oskrzeli, co manifestuje się powstaniem ognisk wielkości orzecha laskowego zawierających na przekroju jamę, wypełnioną zieloną masą a torebka ściany jest utworzona z nieznacznie zmienionego oskrzela, tzw. jama rozstrzeniowa oskrzeli - bronchiectasis - czasem powstają lite guzy, które na przekroju zawierają w świetle żółtozielone masy otoczone słoninowatą otoczką, penetrującą w głąb - proces szerzy się głównie drogą aerogenną	- wirus ten wykazuje silne działanie immunosupresyjne Wyróżnia się postać: a. nerwową - w nerwach obwodowych (splot lędźwiowo- krzyżowy (nerwy kulszowe), splot barkowy ) obserwujemy charakterystyczne wielopostaciowe nacieki komórkowe złożone z limfocytów, komórek plazmatycznych, bazofili i eozynofilii, któremu towarzyszy obrzęk tkanki śródmiąższowej, demielinizacja włókienek rdzennych i proliferacja komórek Schwanna - wywołuje to porażenie nóg i skrzydeł oraz kręcz szyi ptaków b. narządową (trzewną) - ostatnio najczęściej spotykana forma - w wątrobie, śledzionie i żołądku gruczołowym, a często także w jajnikach, nerkach i płucach, mięśniu sercowym i skórze pojawiają się białaczkopodobne guzy lub rozlane nacieki złożone z promielocytów, małych, średnich i dużych limfocytów, limfoblastów, histiocytów, komórek plazmatycznych i heterofili - w żołądku gruczołowym widoczne są różnej wielkości ogniska lub rozlane nacieki obszarze gruczołów żołądkowych i tkanki śródmiąższowej, podczas kiedy błona śluzowa nie jest objęta zmianami c. oczną - w postaci ocznej dominuje zmętnienie tęczówki i naciek zapalny (limfocyty, histiocyty, plazmocyty, eozynofile, neutrofile) - zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego Choroba Mareka a białaczka: - nacieki komórek limfoidalnych o różnym stopniu dojrzałości przypominają naciek nowotworowy, podobny do białaczkowego - oprócz nich w białaczce spotyka się komórki plazmatyczne, retikulocyty i pseudoeozynofile	- wirus ten wykazuje działanie immunosupresyjne Choroba występuje w 3 postaciach: a. subkliniczna b. podostra - uznawana za klasyczną, choć wprowadzone szczepienia spowodowały nasilenie się formy subklinicznej i pojawienie się postaci ostrej c. ostra - nie obserwuje się odwodnienia - zmiany anatomopatologiczne są mocniej wyrażone niż w postaci klasycznej