APY - ćw. 9 TABELKA - GRUŹLICA

	WCZESNE UOGÓLNIENIE GRUŹLICY (GENERALISATIO PROTRANHENS s. PRAECOX) - okres uogólnienia procesu gruźliczego z ogniska pierwotnego, charakteryzuje się szerzeniem prątków naczyniami krwionośnymi, naczyniami chłonnymi, przez oskrzela, przez implantację w jamach surowiczych, przez styczność tkanek - uogólnienie wczesne kończy się śmiercią zwierzęcia, wyleczeniem lub uspokojeniem procesu - może wystąpić także zakażenie wtórne (reinfectio), zaostrzenie procesu (exacerbatio) lub nadkażenie (superinfectio), tak jak to opisano przy powstawaniu ogniska pierwotnego
	OSTRA GRUŹLICA PROSÓWKOWA (Tuberculosis miliaris acuta)	PRZEWLEKAJĄCE SIĘ UOGÓLNIENIE (Tuberculosis protrahens)	GWAŁTOWNE GRONIASTE I ZRAZIKOWE, SEROWACIEJĄCE ZAPALENIE PŁUC (Pneumonia tuberculosa caseosa acinosa)	GRUŹLICA WIELOOGNISKOWA (wytwórcza, zrazikowo-naciekowa)
obraz MAKRO/MIKRO i takie tam	- dochodzi do niej przez szybki wysiew dużej liczby prątków do krwi - liczne gruzełki jednakowej wielkości, jednocześnie wysiane - gruzełki początkowo są szklisto przeświecające, a później mętne, barwy szarożółtej - raz dominuje proces wysiękowy, a raz wytwórczy	- w wyniku wolnego i stopniowego wysiewu prątków - mniej gruzełków prosówkowych, różnej wielkości i w różnym okresie rozwoju - gruzełki ulegają serowaceniu i wapnieniu - na ich obwodzie tworzą się guzki resorpcyjne	- wyjątkowo u cieląt i młodego bydła, zwłaszcza w przypadku małej odporności, gruźlica szerzy się wszystkimi drogami (głównie śródoskrzelowo) - w płucach pojawiają się liczne ogniska - ogniska te są serowate, słoninowate, nieregularnie obejmujące zespoły pęcherzyków płucnych (tuberculosis actinosa) - ogniska wnikają palczastymi wypustkami do jeszcze powietrznych zrazików - towarzyszą im typowe gruzełki - proces ma charakter wybitnie wysiękowy, bez tworzenia się ziarniny gruźliczej, co często jest powodem przebicia się ogniska serowatego do naczyń krwionośnych oraz limfatycznych i następowego uogólnienia - jest następstwem szczególnego stanu alergii ustroju	- nie wykazuje cech serowacenia - zraziki mają zbitą i słoninowatą strukturę, są barwy białej i leżą wtrącone między prawidłowe lub rozedmowe zraziki - jest następstwem szczególnego stanu alergii ustroju
węzły chłonne	- zmienione okoliczne węzły chłonne (serowacenie, wapnienie)	- zmienione przynależne węzły chłonne (serowacenie, wapnienie)	- serowacenie węzłów chłonnych, tzw. serowacenie promieniste (caseifficatio radiata lymphonodi)	- zmienione przynależne węzły chłonne (serowacenie, wapnienie)

		PRZEWLEKŁA GRUŹLICA PŁUC/IZOLOWANA/POPIERWOTNA (TUBERCULOSIS ISOLATA s. CHRONICA ORGANORUM) - charakteryzuje się pewną odpornością organizmu, zwaną odpornością śródzakaźną - a więc proces zapalny jest przewlekły (tuberculosis chronica) i ogranicza się tylko do jednego narządu (tuberculosis isolata organorum) - proces rozprzestrzenia się śródkanalikowo, czyli drogą istniejących już przewodów: w płucach śródoskrzelikowo, w nerkach drogą kanalików nerkowych, w gruczole mlekowym drogą przewodów mlekowych
		OGNISKA GRONIASTE/GRUŹLICA ZRAZIKOWA (Tuberculosis acinosa)	JAMY czyli KAWERNY		GRUŹLICZE OWRZODZENIA (ZMIANY W BŁONIE ŚLUZOWEJ) OSKRZELI I TCHAWICY
obraz MAKRO/MIKRO i takie tam		- manifestują się obecnością mętnych guzków przypominających kiść winogron = odzwierciedlają obraz gronka pęcherzykowego - guzki te zlewają się i tworzą twory (tuberculosis nodosa) wielkości od ziarna zboża do ziarna grochu, ułożonych w kształt listka koniczyny i często rozmiękających w centrum - złączone gruzełki mają tendencję do otorbiania - ściana przynależnych oskrzeli śródzrazikowych i oskrzelików jest zgrubiała, a w świetle są obecne rozmiękające serowate masy - stąd wniosek, że ogniska groniaste od samego początku zapalenia są w łączności ze światłem drzewa oskrzelikowego i rozmiękłe masy mogą być z nich usunięte w czasie kaszlu - niekiedy groniasty charakter zmian jest słabo wyrażony, a dominują ogniska guzowate - obrazie mikroskopowym charakteryzują się obecnością w centrum bezstrukturalnych mas otoczonych wałem ziarniny gruźliczej i z czasem mogą ulec organizacji przez tkankę łączną, co jest uznawane za wyleczenie	a. jamy rozmiękczynowe/prawdziwe (cavernae verae) - powstające przez rozmiękanie i upłynnienie mas dużych ognisk serowatych i wydalenie ich przez oskrzela b. jamy powstałe z rozstrzeni oskrzelowych, czyli rzekome (cavernae spuriae) - od początku istnieje gruźlica ściany oskrzela, z obfitym gromadzeniem się w jego świetle wysięku - wysięk inflitruje ścianę oskrzela, co powoduje jego rozszerzenie, czyli rozstrzeń - pierwotny naciek gruźliczy ściany oskrzeli, a także wysięk powodują jej rozszerzenie - jamy powstałe z rozstrzeni oskrzelowych obserwuje się na uwypuklonym brzegu i tylnej części płatów kaudalnych jako twarde guzy wielkości od orzecha laskowego do pięści - na przekroju dominuje tkanka łączna z nieregularnymi, zatokowatymi jamami i kanałami, wypełnionymi żółtozieloną, ropną masą o ścianach barwy czerwonej - ściana jamy zbudowana jest zarówno z ziarniny gruźliczej (komórki nabłonkowate, komórki olbrzymie), jak i nieswoistej ziarniny, bogato unaczynionej, stąd jej czerwona barwa - jamy komunikują się ze zdrowymi oskrzelami i prowadzą do zapadania się i włóknienia otaczającego miąższu płucnego - kawerny prawdziwe u bydła, w przeciwieństwie do kawern u ludzi, nie ulegają pełnemu opróżnieniu z mas martwiczych, czego efektem jest brak tętniaków u tych zwierząt, które pękając, są powodem masywnych krwotoków, a nawet śmierci u ludzi		- najczęściej w obrębie oskrzeli i rozwidlenia tchawicy (pojedyncze lub mnogie) - na początku są to prosówkowe lub większe, mętnożółte gruzełki, z których szybko tworzą się owrzodzenia - są to wrzody o wałowatym, słoninowatym brzegu i ziarninującym dnie - często tej postaci towarzyszy gruźlica krtani
węzły chłonne		BRAK ZMIAN
	UOGÓLNIENIE PÓŹNE GRUŹLICY (TUBERCULOSIS s. GENERALISATIO TARDA) - jest ono wyrazem załamania się nabytej odporności (inne choroby zakaźne, niedożywienie, zaburzenia hormonalne w czasie ciąży) w okresie pierwotnego i popierwotnego zakażenia, w czasie trwania gruźlicy przewlekłej narządowej proces szerzy się: - naczyniami krwionośnymi - naczyniami limfatycznymi, zajmując węzły chłonne
	GWAŁTOWNA (GALOPUJĄCA) ZRAZIKOWA GRUŹLICA			ZRAZIKOWO-SEROWACIEJĄCE ZAPALENIE PŁUC		OSTRA GRUŹLICA PROSÓWKOWA PÓŹNEGO UOGÓLNIENIA
obraz MAKRO/MIKRO i takie tam	- płuca są wyraźnie powiększone, rozedmowe - zawierają guzki kształtu listka koniczyny, silnie w środku rozmiękające o słabej tendencji do fibroplazji - węzły chłonne są galaretowato obrzęknięte, barwy żółtej, powiększone, a na przekroju wykazują cechy świeżego, naciekowo-serowaciejącego zapalenia - obok nich widoczne są jeszcze stare ogniska z okresu popierwotnego zakażenia - są one ostro odgraniczone, intensywnie szarożółte i najczęściej silnie zwapniałe - ponadto w płucach, a także w korze nerek obserwuje się liczne, świeże gruzełki gruźlicze			- manifestuje się szybkim rozprzestrzenianiem się zmian, rozedmą narządu i licznymi ogniskami - proces obejmuje część lub cały zrazik, wnikając palczasto w powietrzny jeszcze miąższ - ogniska zapalne są suche, mętnożółte na przekroju, z drobnymi czerwonymi wybroczynami o słabej tendencji do fibroblazji - węzły chłonne są obrzękłe, powiększone i objęte świeżym, naciekowo-serowaciejącym zapaleniem - brak jest nowych (świeżych) gruzełków prosówkowych w płucach, spotyka się je natomiast w nerkach - proces chorobowy szerzy się zarówno drogą oskrzeli, jak i naczyń limfatycznych i krwionośnych		- w gruncie rzeczy tylko u bydła (w Polsce jest już wolne od gruźlicy) - u bydła np. po porodzie lub długotrwałym transporcie - płuca są obrzękłe i rozedmowe, usiane świeżymi prosówkowymi gruzełkami - gruzełki można natomiast spotkać w narządach miąższowych (nerki, wątroba, śledziona) - w naczyniach żylnych mogą pojawiać się polipy Weigerta, ale nie ulegają one pęknięciu (jak ma to miejsce u człowieka)
węzły chłonne	- węzły chłonne są galaretowato obrzęknięte, barwy żółtej, powiększone, a na przekroju wykazują cechy świeżego, naciekowo-serowaciejącego zapalenia			- węzły chłonne są obrzękłe, powiększone i objęte świeżym, naciekowo-serowaciejącym zapaleniem		- węzły chłonne są tylko nieznacznie obrzękłe, bez ognisk zapalnych
świeże prosówkowe gruzełki	- w płucach, a także w korze nerek obserwuje się liczne, świeże gruzełki gruźlicze			- brak jest nowych (świeżych) gruzełków prosówkowych w płucach - spotyka się je natomiast w nerkach		- płuca są usiane świeżymi prosówkowymi gruzełkami