Zachowania agresywne dzieci w relacjach z dorosłymi.

Anna Bednarz

Pedagogika III rok

Coraz częściej słyszymy o różnego rodzaju zachowaniach agresywnych. Dotyczą one nie tylko młodzieży czy osób starszych ale także dzieci. Wielu z nas, nie wie w jaki sposób zareagować gdy ktoś zachowuje się agresywnie, nie rozumie także, co jest/było przyczyną takiego zachowanie. Osoby agresywne bywają niebezpieczne, nie są zdolne do przestrzegania podstawowych norm społecznych a co ważne współżycia z innymi osobami.

Definicja agresji.

Agresja, definiowana jest zatem jako świadome i zamierzone działanie (najczęściej zachowanie), które w konsekwencji doprowadza do wyrządzenia komuś bądź czemuś bólu, szkody czy straty. Dla wielu z nas, zachowania agresywne nie są zrozumiałe.

Cechy osoby agresywnej.

W większości przypadków, osoby agresywne prezentują określone cechy w zachowaniu, wśród, których wymienia się m.in. konfliktowość, zaczepianie i bicie innych osób, kierowanie złośliwych uwag w stosunku do różnych osób, męczenie zwierząt, bark szacunku dla innych, uszkadzania i/lub niszczenie przedmiotów (dzieci, mają tendencje do niszczenia zabawek), narzucanie własnych zasad, poglądów, niezadowolenie gdy ktoś odrzuca ich poglądy bądź ma własne, negatywne a wręcz wrogie nastawienie do wszystkich i wszystkiego, wykonywanie nerwowych ruchów, bardzo szybka mowa i wiele innych. Każda osoba agresywna posiada charakterystyczne dla siebie cechy zachowania. W większości przypadków, rówieśnicy bądź osoby ją obserwujące czują strach i niepokój. Wiele zachowań w przypadku osób agresywnych jest nieprzewidywalnych.

Przyczyny zachowań agresywnych?

Cały czas trwają badania i obserwacje pacjentów, w celu odnalezienia bezpośredniej bądź pośredniej przyczyny zachowań agresywnych. Na szczególną uwagę zasługują następujące aspekty:

• Zachowanie instrumentalne, gdzie dana osoba, stara się dzięki agresywnemu zachowaniu, osiągnąć zamierzony przez siebie cel. Swoim zachowaniem agresywnym, wymuszane są określone sposoby zachowania, np. oddanie przedmiotu czy kupienie chcianej zabawki, w przypadku dzieci.

• Reakcja związana z niezadowoleniem (frustracja), gdzie osoba agresywna ma określony plan i chce go zrealizować ale coś bądź ktoś staje mu na przeszkodzie. Potrzeba tej osoby nie zostaje zaspokojona w konsekwencji czego pojawia się gniew i frustracja. Tego typu zachowania widoczne są już w bardzo młodym wieku (zwłaszcza u dzieci, które coś chcą dostać od rodziców ale nie mogą).

• Zachowania naśladowcze, które związane są z naśladowaniem zachowań obserwowanych u innych osób, np. rodziców, rodzeństwo, dziadków czy rówieśników¹

Przemoc nastoletnich dzieci wobec rodziców/ opiekunów.

Zazwyczaj przemoc w rodzinie kojarzy się z sytuacją, w której to rodzic znęca się nad drugim rodzicem lub nad dzieckiem. Wbrew stereotypów zdarza się, że to dzieci są sprawcami przemocy wobec rodziców, opiekunów bądź innych dorosłych.

czy pieniędzy, prowokacja. Rodzice doświadczają również przemocy fizycznej ze strony swoich dorastających dzieci np. uderzenia w twarz, popchnięcia, szarpanie, bicie pięścią.²

• Analiza indywidualnego przypadku dziecka.

Zachowania agresywne dziecko może przejawiać już w przedszkolu, zazwyczaj głównym celem takich zachowań jest chęć zwrócenia na siebie uwagi. Taka agresja może przybierać formą fizyczną, werbalną ale również niewerbalną. Niestety zachowania agresywne wobec dorosłych są coraz bardziej widoczne. Najczęściej jednak zachowania agresywne wobec rodziców przejawiają nastolatkowie w tak zwanym trudnym wieku. To właśnie w tym okresie dzieci najczęściej sprzeciwiają się rodzicom, pyskują im a w bardziej skrajnych przypadkach dochodzi nawet do rękoczynów zazwyczaj to niegroźne szarpaniny lub przepychanki.

Do problemów wychowawczych w domu bardzo często dochodzi w czasie kiedy dziecko zaczyna naukę w szkole średniej. To właśnie w tym okresie w szkole spotyka się nastolatków z wielu różnych środowisk. Dla ludzi w takim okresie życia bardzo ważne jest to aby być lubianym i akceptowanym w klasie. Często ich zachowanie jest ukierunkowane na to aby zyskać szacunek i uznanie wśród rówieśników.

Właśnie taki problem chcę opisać i przeanalizować.

Dominika nigdy nie sprawiała większych problemów wychowawczych swoim rodzicom. Jako dziecko była grzeczna, spokojna, posłuszna. Chętnie pomagała rodzicom w pracach domowych oraz w opiece nad młodszym rodzeństwem. W szkole dziewczynka również nie sprawiała problemów. Jej oceny były przeciętne. Bardzo rzadko opuszczała zajęcia. W gimnazjum Dominika była nieśmiała w kontaktach z nowo poznanymi rówieśnikami jednak nie miało to większego wpływu na jej zachowanie ani na wyniki w nauce.

Obecnie Dominika ma 16 lat, jest najstarszym dzieckiem swoich rodziców. Wychowuje się w normalnej pełnej rodzinie. Problemy wychowawcze z Dominiką zaczęły się kiedy rozpoczęła ona naukę w Zasadniczej Szkole Zawodowej. Wybrała naukę zawodu kucharza. Początkowo kiedy Dominika częściej niż wcześniej zaczęła pyskować rodzicom myśleli oni że jest to po prostu wina tego, że dziewczyna ma dużo nauki i stresuje się zmianą otoczenia. Zachowania agresywne byłe przede wszystkim skierowany w kierunku matki, która jest troskliwa i interesuje się tym co na przykład wydarzyło się w szkole córki. Na pytania matki córka odpowiadała opryskliwie, była bardzo niemiła a niekiedy nawet wulgarna. Często zaniedbuje swoje obowiązki a zamiast tego godzinami rozmawiała przez telefon. W stosunku do ojca jednak nie wykazuje żadnych negatywnych zachowań. Na zachowanie nastolatki skarżyli się również nauczyciele i wychowawca w szkole. W szkole podobnie jak w domu Dominika na większość zadawanych jej pytań odpowiadała niekulturalny, agresywny a najczęściej w sposób wulgarny. Zaprzyjaźniła się z dziewczynami które namawiały ją do chodzenia na wagary i do okłamywania nauczycieli jak i rodziców. Doszło do tego ,że dziewczyna uciekała z domu aby pójść z koleżankami na dyskotekę. Podkradała rodzicom pieniądze żeby kupić alkohol. Dominika przestała być grzeczną, nie sprawiającą problemów dziewczyną. Stała się opryskliwa, niegrzeczna, wulgarna a przede wszystkim zaczęła stosować przemoc wobec matki, młodszych dzieci, jak i rówieśników.

Na podstawie obserwacji i dogłębnej analizy tego przypadku, można stwierdzić że najbardziej wpływowym czynnikiem na zachowanie Dominiki była zmiana otoczenia i zmiana szkoły. Dziewczyna poznała nowe koleżanki, które miały na nią bardzo zły wpływ. To właśnie one nauczyły nastolatkę chodzić na wagary i pić alkohol. Rodzice początkowo nie wiedzieli jakie są przyczyny takiej zmiany zachowania ich córki. Po rozmowie z wychowawcą dziewczyny rodzice próbowali jakoś wpłynąć na to aby zakończyła spotkania z koleżankami ale to wywołało tylko większy bunt.

Jeśli całe nasze nauczanie dziecka, jak powinno się zachowywać, będzie opierać się na reagowaniu na agresywne zachowanie, to wartość naszych nauk będzie bardzo niska. Dziecko najczęściej zauważa swoje złe zachowanie, ale zwykle wiąże się ono z dużymi emocjami i to one biorą górę. Ono w danej chwili nie jest w stanie się skupić i w pełni zrozumieć swoich błędów. A już na pewno nie jest w stanie wymyślić, co mógłby zrobić inaczej.

Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest przekazywanie odpowiednich wartości i pokazywanie właściwych zachowań, w momentach kiedy dziecko jest spokojne i zadowolone. Wtedy wróćmy z nim podczas rozmowy do sytuacji kiedy zachowuje się ono niewłaściwie. Pozytywnie nastawione do świata dziecko, jest dużo bardziej kreatywne i łatwiej będzie mu wymyślić, co mogłoby w danej sytuacji zrobić innego. Jak mogłoby postąpić, żeby uniknąć agresywnego zachowania, pomimo swojej złości. Możemy też być pewni, że jeśli dziecko samo wymyśli rozwiązanie, to zapamięta je na dłużej, niż gdybyśmy je zaczęli indoktrynować i podawać mu gotowe rozwiązania na tacy.

1^ http://www.psychiatria.pl/artykul/agresja-definicja-i-jej-przyczyny/17059

2^ T. Sołtysiak, Cz. Cekiera, Nie krzywdź Rodzica Swego!. [W:] J. Papież, A. Płukis (red.), Przemoc dzieci i

młodzieży, Wydawnictwo Adam Marszałek, Gdańsk 1998, s. 430-436.