1.   Na czym polega różnica między metafizycznym i dialektycznym rozumieniem zjawisk.

Projekt metafizyki jest absolutny. Jest to nienaukowa metoda ujmowania zjawisk przyrody i społeczeństwa  polegająca na traktowaniu ich jako odosobnionych wzajemnie od siebie, izolowanych i niezmiennych (stałych). (totalne przeciwieństwo dialektyki)

Dialektyka natomiast ujmuje rzeczywistość jako dynamiczną całość, w której zjawiska i przedmioty są ze sobą wzajemnie powiązane i uwarunkowane. Znajdują się w ciągłym ruchu i rozwoju formy. proste --> przechodzą z niższych do bardziej złożonych -->wyższych (według praw dialektyki).

Kryteria postępu:

-w odniesieniu do materii nieorganicznej – stopień zorganizowania układów,

-w odniesieniu do form biologicznych – stopień rozwoju układu nerwowego,

-w odniesieniu do społeczeństwa – poziom rozwoju sił wytwórczych i charakter stosunków produkcyjnych. Nieodwracalny i powszechny charakter rozwoju.

Prawa dialektyki opisuje rozwój całej rzeczywistości w szczególności przechodzenie zmian ilościowych w jakościowe. Prawo jedności i walki przeciwieństw. Prawo zaprzeczenia zaprzeczenia (podwójnej negacji).

DIALEKTYKA HEGLA I MATERIALIZM DIALEKTYCZNY

U idealistów obiektywnych, a przede wszystkim u Hegla, podkreśla się myśl następującą: Skoro przyroda jest tylko fenomenem świata ducha obiektywnego, to prawa rządzące przyrodą są tylko odbiciem praw rzą­dzących w świecie ducha obiektywnego. Ale w świecie ducha obiektyw­nego, a zatem w świecie tworów logicznych, rządzą prawa logiki. W pra­wach przyrody muszą się więc odzwierciedlać prawa logiki.

Hegel nazwał prawa logiki, rządzącej w świecie tworów logicznych, prawami dialektyki. Mają to być prawa ustanawiające pewną hierarchię wśród pojęć (idealnych), poczynając od najogólniejszego z nich - pojęcia bytu. Zasada tej hierarchii jest taka, że odnośne pojęcia układają się w pary pojęć sprzecznych (np. byt, niebyt), które Hegel nazywa tezą i antytezą, po każdej zaś takiej parze w tej hierarchii następuje jakieś po­jęcie trzecie, które Hegel nazywa ich syntezą, a które zawiera w swej treści pewne elementy, zaczerpnięte z treści zarówno tezy, jak też i antytezy.

Karol Marks, uznał, iż doświadczenie potwierdza, że przyroda podlega prawom dialektyki, które Hegel wyprowadził na drodze czysto spekulatywnej. Skłoniło to Marksa do przyjęcia tzw. dialektycznego punktu widzenia w badaniu przyrody i społecznego życia ludzkości. Ów dialektyczny punkt widzenia domaga się rozpatrywania przyrody w jej procesie stawania się i rozwoju, w przeciwieństwie do tzw. metafizycznego punktu widzenia, który przyrodę rozpatruje statycznie, jako coś gotowego i niezmiennego. (Dialektyczni materialiści używają tu terminów metafizyka, metafizyczny odmiennie niż inni.) Domaga się on dalej, by przy rozpatrywaniu poszcze­gólnych zjawisk nie izolować ich od innych, lecz uwzględniać możliwie wszechstronnie związki, w których badane zjawisko pozostaje z innymi, w szczególności zaś związki zależności przyczynowej. Taki sposób roz­patrywania przyrody prowadzi - zdaniem dialektycznych materialistów - do stwierdzenia, że podlega ona określonym prawom, które nazywają oni prawami dialektyki. Spośród czterech zwykle wymienianych praw dialek­tyki najważniejsze są: prawo przechodzenia zmian ilościowych w zmiany jakościowe oraz prawo jedności i wałki przeciwieństw.

Jak się ma ruch i zmienność form oraz rozwój owej zmienności do postrzeganego świata?

(tutaj nie wiem)

ja bym podciągnął (pod dialektykę)

Ewolucionizm - pogląd, zgodnie z którym zjawiska i procesy ulegają ciągłym zmianom i przeobrażeniom (w sposób jedno-kierunkowy i nieodwracalny).

-biologiczny K. Darwin

-socjologiczny H. Spencer

Na czym polega dialektyka Heraklitejska wyrażona zwrotem „panta rei”?

Najbardziej znanym elementem filozofii Heraklita jest koncepcja zmiany jako centralnego elementu świata (panta rhei, wszystko płynie). Wierzył w jedność przeciwieństw, twierdząc, że “droga w dół i w górę jest jedna”. Istniejącym rzeczom można jego zdaniem przypisać pary przeciwnych właściwości: ciepło, zimno, jasność, ciemność. Uznaje się go też za prekursora heglowskiej dialektyki z uwagi na swoją teorię wyłaniania się i syntezy przeciwieństw.

Najważniejszą cechą bytu jest ciągłe stawanie się i przemijanie. Byt nie ginie i nie powstaje, jedynie się zmienia poprzez ścieranie się wyodrębnionych z bytu przeciwieństw. Najlepszym obrazem tego zjawiska jest rzeka – jej wody ciągle się zmieniają płynąc – panta rhei, więc nigdy nie wejdziemy dwa razy do tej samej wody.

2.   Co różni materializm od idealizmu subiektywnego i od idealizmu obiektywnego w rozumieniu podmiotu i przedmiotu poznawania oraz natury wiedzy?

Materializm jest pojęciem, które pozostaje w stałej opozycji do idealizmu. Zasadnicza różnica występująca pomiędzy obydwoma pojęciami opiera się na odmiennym stosunku myśli do materii.

Materialiści twierdzą, że materia jest pierwotna (a świat materialny i wieczny) w stosunku do przeżyć psychicznych, myśli, świadomości, idee, pojęcia, które są wtórne. W konsekwencji takiego założenia można wyciągnąć wniosek, że wszelka działalność duchowa człowieka jest jedynie wytworem rozwoju przyrody i społeczeństwa. Materialiści uważają, że nie ma bytowania niezależnego od świata; w tym poglądzie również uwidacznia się opozycja do koncepcji idealistycznych.

Natomiast idealizm ma zależność odwrotną, głosi pierwotność ducha, idei w stosunku do materii, zaś materia (byt, substancja, rzecz) wtórna. W ontologii idealizm wyraża się w tezie, że przyczyną wszelkiego bytu jest duch myśl (świadomość), zaś materia jest bądź stworzona (np. w/g filoz. chrześ.), bądź w ogóle nie istnieje.

Idealizm dzielimy na dwa rodzaje:

-Idealizm obiektywny (metafizyczny)  - kierunek według którego pierwiastek idealny istnieje w świecie obiektywnie, samoistnie i niezależnie. Czyli zakłada, że jedynym obiektywnym bytem rzeczywistym jest idea, która istnieje niezależnie od materii i świadomości ludzkiej.

Przedstawiciele: Platon, Hegel i Leibniz.

-Idealizm subiektywny (teriopoznawczy) - kierunek według którego rzeczywistość jest treścią świadomości (konstrukcją myślową, zespołem wrażeń) podmiotu (umysłu) poznającego. Czyli oparty jest na twierdzeniu, że świat realny jest jedynie wytworem podmiotu poznającego, neguje istnienie obiektywnej rzeczywistości. Przedstawiciele: G. Berkeley, D. Hume, H. Bergson.

(można powiedzieć, że każdy ma swój własny świat, w którym panują inne zasady)

(można tutaj dodać agnostycyzm - całkowite lub częściowe negowanie możliwości poznania obiektywnego świata)

Które z tych stanowisk odegrało kluczową rolę w rozwoju metodologii nauk i dlaczego?

Metodologia jest to nauka o metodach badań naukowych i postępowania badawczego, ich skuteczności i wartości poznawczej.

Idealizm subiektywny --> Agnostycyzm filozoficzny --> Sceptycyzm naukowy

Agnostycyzm filozoficzny to pogląd odnoszący się do ludzkiego poznania. Głosi on, że ludzkie poznanie jest ograniczone i nie dostarcza wiedzy o rzeczywistości lub nie możemy zweryfikować jej prawdziwości.

Sceptycyzm naukowy to praktyczna postawa przyjmowana przez większość społeczności naukowej, która polega na uznawaniu za wiarygodne tylko tych teorii i wyników badań, które spełniają elementarne zasady metodologii naukowej, a w takich samych warunkach dają ten sam wynik. Elementarną zasadą metody naukowej jest to, że obowiązek rzetelnego dowodu proponowanej nowej teorii spoczywa na osobie, która tę teorię proponuje. Teorie nieudokumentowane rzetelnie, zwłaszcza jeśli stoją one w ostrej sprzeczności z dotychczas zebraną wiedzą naukową, są odrzucane ze względu na sceptycyzm naukowy tak długo, aż ktoś przedstawi przekonujące dowody na ich prawdziwość.

Brzytwa Ockhama - Zgodnie z tym ujęciem, nie należy wprowadzać nowych pojęć i założeń, jeśli nie ma się ku temu mocnych podstaw, a najprostsze rozwiązania teoretyczne, przyjmujące najmniejszą liczbę założeń, uważane są za najlepsze.

3.   Na czym polega „darwinizm społeczny”? Czym różni się od ewolucjonizmu Darwina? Co łączy „darwinizm społeczny” z rasizmem i nazizmem? Poddaj analizie i krytyce poglądy „darwinizmu społecznego”.

Marksowskie odczytanie tekstu Darwina wskazuje na odczytywanie poprzez świat zwierząt świata ludzi. Darwinizm społeczny i socjobiologia postępują odwrotnie, odnajdując w świecie ludzi, świat zwierząt. Zwolennicy „darwinizmu społecznego” twierdzą, że walka o życie i eliminowanie słabszych przez silniejszych stanowią jednolitą regułę rządzącą na wszystkich poziomach życia. Teoria Darwina jest tu przedstawiana jako niezbite i naukowe uzasadnienie podbudowujące koncepcje przemocy i nierówności a nawet rasizmu.

„..cywilizacja (jako poziom rozwoju społecznego) pojawiła się naturalnie jako stan, w którym dobór naturalny, nie przestając działać selektywnie, zmienia się, aby faworyzować już nie niszczenie słabych, lecz zachowanie pomocy i opieki skierowanej ku mniej zdolnym”

Prawo dżungli: http://www.youtube.com/watch?v=o1tj2zJ2Wvg

4.   Dlaczego ani idealizm ani materializm nie mogą być uznane ze ostatecznie prawdziwe?

Materializm – pogląd, według którego istnieje tylko materia. Jednym z odmiennych poglądów od materializmu jest idealizm ontologiczny. Materializm jest pojęciem, które pozostaje w stałej opozycji do idealizmu. Zasadnicza różnica występująca pomiędzy obydwoma pojęciami opiera się na odmiennym stosunku myśli do materii. Materialiści twierdzą, że materia jest pierwotna w stosunku do przeżyć psychicznych, myśli, świadomości. W konsekwencji takiego założenia można wyciągnąć wniosek, że wszelka działalność duchowa człowieka jest jedynie wytworem rozwoju przyrody i społeczeństwa.

Zdaniem idealistów zależność jest odwrotna: to duch, świadomość i idee są pierwotne w stosunku do przyrody. Materialiści uważają, że nie ma bytowania niezależnego od świata; w tym poglądzie również uwidacznia się opozycja do koncepcji idealistycznych.

Idealizm - przeciwstawny materializmowi kierunek, według którego duch (idea, myśl, świadomość) jest pierwotny, zaś materia (byt, substancja, rzecz) wtórna. W ontologii idealizm wyraża się w tezie, że przyczyną wszelkiego bytu jest duch myśl (świadomość), zaś materia jest bądź stworzona, bądź w ogóle nie istnieje. Idealizm - pogląd, wedle którego świat dostępny ludzkim zmysłom nie jest całością rzeczywistości. Prócz tego wymiaru poznawczego istnieją bowiem byty niematerialne, które są wieczne i niezmienne. Są one dostępne człowiekowi poprzez poznanie drogą rozumowania.

Ani idealizm ani materializm nie oddaje pełnego obrazu o istocie świata. Z pomocą może przyjść tutaj stanowisko dualizmu, które przyjmuje za osnowę dwa odrębne elementy: materię i ducha. Jest to próba kompromisu między stanowiskami idealistycznymi a materialistycznymi.

Gdyby było inaczej, co stałoby się z poglądami zwolenników stanowiska przeciwnego?

Gdyby jeden pogląd za prawdę ostateczną mielibysmy do czynienia z monizmem, który głosi, że osnową świata jest jedna substancja (monizm materialistyczny lub idelaistyczny).

5.   Jakie znasz stanowiska filozoficzne w sprawie rozumienia relacji między psyche i ciałem? Jak rozwiązywano problem ich natury oraz ich powiązania?

Dusza a ciało.

dualizm - istnieją substancje duchowe i cielesne (próba kompromisu między stanowiskiem idealistycznym a materialistycznym)

dualizm skrajny - dusza i ciało to byty samoistne, równorzędne

dualizm umiarkowany - ciało dzieli się na materię(to z czego jest zbudowane, materiał) i formę(to, co stanowi, czym ciało jest. Forma człowieka jest złożona, jest to dusza ludzka.

monizm - tylko jedna substancja

materializm - istnieje tylko ciało, substancje duchowe są urojeniem.

mat. mechanistyczny - zjawiska psychiczne sprowadzają się do procesów fizycznych, fizjologicznych

mat. dialektyczny - ciało jest podłożem dla zjawisk psychicznych, materia jest pierwotniejsza od ducha, duch wyłonił się z materii.

spirytualizm - istnieją tylko substancje duchowe.

Na czym polega rola psyche w kierowaniu działaniami jednostki?

W starożytności psyche (dusza) uważana za zasadę życia. Dusze posiadają rzeczy, które mają zdolność poruszania się. (rośliny - wzrastanie, zwierzęta +ruch, + zmysły, człowiek +poznawanie, + myśli).

-Sokrates utożsamiał duszę ze źródełm racjonalności, cech osobowych i wyborów moralnych człowieka.

-św. Augustym uważa, że dusza jest substancją rządzącą ciałem, a jej celem jest dążenie do Boga

6.   Jak Demokryt rozumiał atom a jak to pojęcie rozumiał Bohr. Co łączy a co różni poglądy obu myślicieli? W jakim zakresie użycie przez Bohra nazwy atom jest słuszne?

Demokryt: atom to podstawowa cząsteczka materii. Według Demokryta atom posiada kształt, konkretną orientację i punkt położenia w przestrzeni. Ma również masę. Atomy nie są identyczne, ale mają różne kształty i wielkości, które wpływają na cechy przedmiotów. Na przykład białe rzeczy zbudowane są, jak twierdził filozof, z atomów gładkich, czarne- z chropowatych, słodkie- z atomów kulistych, gorzkie- z kanciastych, ciecze- z owalnych. Metale natomiast złożone są z atomów z zameczkami, dzięki którym mogą się przypinać do siebie,a życie składa się z atomów bardzo drobnych, okrągłych i gładkich, natomiast dusza- z najbardziej kształtnych cząsteczek powietrza i ciepła. Rodzajów atomów miało być nieskończenie wiele. Różne kombinacje połączeń tych miniaturowych elementów tworzą różne ciała. Przedmioty twarde zbudowane z atomów ułożonych gęsto, a miękkie- z cząsteczek, między którymi występuje dużo pustej przestrzeni. Następnie Demokryt stwierdził, że cząstki umieszczone w pustej przestrzeni obdarzone rozmiarem i masą mogą się nieustannie poruszać. Podobne atomy przyciągają się, a różne odpychają. Mogą się one czasami zderzać, zlepiać ze sobą i grupować za pomocą zameczków i haczyków. Wszechświat według Demokryta był ciągłym grupowaniem się i rozpraszaniem atomów pozostających w nieustannym ruchu.

Demokryt :atom jest najmniejszy i niepodzielny

Bohr: atom ma budowę złożoną

Bohr: Każdy atom ma budowę złożoną - inaczej niż to zakładał Demokryt. Najprostszym atomem jest atom wodoru - składa się z jednego protonu i jednego elektronu. Pierwsza udana próba opisania i zrozumienia budowy atomu dokonana została przez duńskiego fizyka Nielsa Bohra. Model ten, mimo jego pewnej naiwności, był milowym krokiem do współczesnej wiedzy o atomie i cząsteczce.

Podobieństwo: istnieją różne rodzaje atomów

Użycie nazwy: atom jako podstawowy składnik materii - zgodność w obu podejściach

The theory of Democritus and Leucippus held that everything is composed of "atoms", which are physically, but not geometrically, indivisible; that between atoms lies empty space; that atoms are indestructible; have always been, and always will be, in motion; that there are an infinite number of atoms, and kinds of atoms, which differ in shape, and size.
The Democritean atom is an inert solid (merely excluding other bodies from its volume) that interacts with other atoms mechanically. In contrast, modern, quantum-mechanical atoms interact via electric and magnetic force fields and are far from inert.

7.   Na czym polega wolność i jak ją pogodzić z determinizmem? Dlaczego wolność nie może polegać na dowolności w wyborze celów i sposobów działania. Czy swoboda pokrywa się z wolnością?

Pytanie, czy wola człowieka jest wolna sprowadza się do tego, czy akty woli są jednoznacznie określone przez pewne przyczyny, czy też nie. Czy człowiek mający pewny charakter, skłonności i upodobania musi wobec pewnych motywów powziąć określone postanowienie? Czy wola wyłamuje się spod ogólnych zasad przyczynowości?

Filozofowie ogólnie uznawali, że wola wyłamuje się spod zasad przyczynowości, ponieważ inaczej człowiek byłby tylko automatem.

Wolność absolutna jest niemożliwa, ponieważ oznaczałaby akceptację również działań przeciwko niej samej. Wolność nieograniczona jest absurdalna i wewnętrznie sprzeczna; jeśli uzna się, że wszystko wolno, to wolno także zaprzeczyć, że wszystko wolno; jeśli można temu zaprzeczyć, to nieprawda, że wszystko wolno.

Swoboda jest to sytuacja, w której nie ponosi się negatywnych konsekwencji swoich wyborów (a przynajmniej, iż nie pochodzą one od żadnego autorytetu, przede wszystkim od władzy). Swobodny jest zatem ten, na którego sferę motywacyjną nie wpływa się w żaden sposób, i który może działać tak, jak tylko sam tego zechce. Tak ujęta swoboda jest oczywiście konsekwencją wolności. Tylko ktoś, kto jest wolny może być swobodny. Z drugiej jednak strony, swoboda jest wolności przeciwieństwem. Z wolnością bowiem jest zawsze związana odpowiedzialność za swój wybór. Wolność oznacza zawsze możność wybrania dobra, a zatem implikuje konieczność zdania sprawy z wyboru zła. Swoboda natomiast oznacza dokonywanie wyboru bez odpowiedzialności i bez konieczności tłumaczenia się z tego komukolwiek.

8.   Przedstaw model eksperymentalnego sprawdzania wiedzy.

Etapy badania naukowego:
1. obserwacja, opis, klasyfikacja zjawisk i ich własności
2. odkrywanie prawidłowości
3. budowanie teorii (wyjaśnianie badanego zjawiska)

Metoda eksperymentalna - jedna z metod badań naukowych, charakteryzuje się innym niż w obserwacji stosunkiem osoby badanej do zjawiska badanego. Obserwując nie zmienia się badanego zjawiska. Natomiast eksperyment naukowy polega na czynnej modyfikacji zjawiska stanowiącego przedmiot badania, dążąc do poznania zależności przyczynowych pomiędzy składnikami lub warunkami przebiegu badanego zjawiska. Dzięki eksperymentom powstała większa część odkryć w fizyce, chemii, biologii i innych dziedzinach naukowych.

Metoda ta najlepiej nadaje się do badań nad zjawiskami powtarzającymi się w warunkach przynajmniej częściowo takich samych. Nadaje się więc także do badań nad zjawiskami społecznymi – zjawiskami politycznymi lub gospodarczymi.

Czy potwierdzona w eksperymencie wiedza jest już wystarczająco prawdziwa?

może pojawić się wyjątek

Czy w matematyce można sprawdzać wiedzę metodą eksperymentu? Uzasadnij swoje stanowisko.

9.   Co jest istotą rewolucji? Jak odróżnić rewolucję od buntu? Jaką rolę w życiu społecznym pełnią bunty i rewolucje? Dlaczego do nich dochodzi i kiedy?

Bunt pojawia się wówczas, gdy jednostka mówi „nie” i przeciwstawia się niesprawiedliwości, której stała się celem. Bunt jest tym działaniem, poprzez które człowiek w danej chwili powstaje przeciw temu, co go miażdży oraz działaniem w imię wartości, o której jego czyn zaświadcza. Bunt jest zatem jednocześnie negacją i afirmacją (aprobatą, potwierdzeniem, uznaniem czegoś).

Rewolucja jest z jednej strony czymś więcej, z drugiej czymś mniej niż bunt. Ona z pewnością przedłuża bunt, w niej gest odmowy wybiega poza sam bunt i wywołuje przewrót polityczny, w wyniku którego dawny porządek zostaje obalony. Przewrót ten ze swej strony tworzy nowy ład historyczny, który okazuje się tak samo alienujący i negujący jak poprzedni. W tym aspekcie rewolucja jest zdradą ducha buntu. Rewolucja jako prawdziwa „krucjata metafizyczna” dąży do kształtowania świata według własnych zasad i oczekuje nadejścia w przyszłości, często niekreślonej, królestwa sprawiedliwości i wolności. To w imię tego marzenia rewolucja jest gotowa na każdą zbrodnię i na każdą niesprawiedliwość.

Podczas gdy bunt jest siłą pozytywną, poprzez którą człowiek występuje przeciwko własnej kondycji, to rewolucja jest historycznym wypaczeniem tej siły, wypaczeniem, z powodu którego ludzkość wydaje się bezpowrotnie zaangażowana na drodze zbrodni i niewolnictwa.

Duch rewolucyjny powstał w XVIII wieku i pojawił się jako rezultat nowej koncepcji człowieka i prawa, a przede wszystkim nowej koncepcji historii. Rewolucja amerykańska, a jeszcze bardziej rewolucja francuska, przynosząca rozleglejsze konsekwencje, stały się pierwszymi politycznymi realizacjami tego ducha.

Rewolucja - przy użyciu środków przymusu.

Rewolucja różni się od przewrotu czy zamachu stanu (buntu), które zwykle są bezideową walką o partykularne interesy oraz prowadzą jedynie do zmiany rządzących elit, pozostawiając nienaruszoną strukturę społeczną. U podstaw rewolucji leży zazwyczaj ideologia, która dostrzega niesprawiedliwość istniejącego systemu oraz głęboką niechęć rządzących elit do zmian.

10.  Co to jest społeczeństwo masowe i jak ono powstało? Jaką rolę w jego ukształtowaniu odegrało pojawienie się i rozwój nauk przyrodniczych i techniki oraz gospodarki rynkowej?

Społeczeństwo masowe – typ współczesnego społeczeństwa biernych odbiorców kultury masowej. Powstaje jako skutek oddziaływania negatywnych procesów związanych z industrializacją i urbanizacją. Następuje dezintegracja tradycyjnych struktur społecznych wraz z ich wartościami, normami i kontrolą społeczną, upadek religii, zmiana stylu pracy na zmechanizowaną i monotonną. Społeczeństwo masowe jest zatomizowane.

Do powstania społeczeństwa masowego przyczyniły się: urbanizacja, mobilność społeczna, awans społeczny, upowszechnienie oświaty, aktywizacja polityczna czyli demokratyzacja. Przyczyniła się do tego też uniformizacja czyli ujednolicenie. Powszechna służba wojskowa, oświata ucząca wg określonego programu. Społeczeństwo masowe jest odbiorcą specyficznej kultury masowej przekazywanej przez prasę, literaturę, reklamę i film. Jej poziom dostosowany jest do przeciętnego masowego odbiorcy.

Geneza rozwoju kultury masowej związana jest z ze zjawiskiem demokracji politycznej, oraz powszechnej oświaty. Czynniki te doprowadziły do załamania monopolu dawnej klasy w dziedzinie kultury. W społeczeństwie przedindustrialnym było miejsce dla kultury elitarnej, ale także dla autentycznej kultury ludowej, która wyrasta z korzeni wiejskich, jest oryginalna i autonomiczna oraz bezpośrednio odzwierciedla życie i doświadczenia ludzi. Taka autentyczna sztuka ludowa nigdy nie aspirowała do miana sztuki, ale jej odrębność była akceptowana i szanowana. Sytuacja uległa zmianie wraz z pojawieniem się industrializacji oraz urbanizacji. Efektem wystąpienia tych procesów było załamanie wspólnoty oraz moralności ludzkiej. Jednostki stały się izolowane, wyalienowane i anomiczne, a jedyna więź zachodząca między nimi nabrała kontraktowo-finansowego charakteru. Aktywne wcześniej osoby zostały włączone w całkowicie anonimową masę, podatną ma manipulacje ze strony mass mediów, stanowiących źródło zastępczej wspólnoty i moralności.

11.  Dlaczego nauki społeczne (socjologia i ekonomia) pojawiły się dopiero w XIX i XX wieku? Dlaczego nauki te odrzucają redukowanie zjawisk społecznych do zjawisk fizycznych czy chemicznych?

Pojawienie się nauk

- osiągnięcia Oświecenia

- przyczyny społeczne - rewolucja francuska i zmiana społeczeństwa

- rozwój nauk ogólnie

Auguste Comte argued that ideas pass through three rising stages, Theological, Philosophical and Scientific. He defined the difference as the first being rooted in assumption, the second in critical thinking, and the third in positive observation. This framework, still rejected by many, encapsulates the thinking which was to push economic study from being a descriptive to a mathematically based discipline.

- teoria ewolucji

It was with the work of Charles Darwin that the descriptive version of social theory received another shock. Biology had, seemingly, resisted mathematical study, and yet the theory of natural selection and the implied idea of genetic inheritance seemed to point in the direction of a scientific biology based, like physics andchemistry, on mathematical relationships.

- rozwój statystyki

In the first half of the 20th century, statistics became a free-standing discipline of applied mathematics. Statistical methods were used confidently, for example in an increasingly statistical view of biology.

- w ekonomii - pojawienie się pieniądza, a nie systemu feudalnego, dziesięciny i barteru

Zjawiska fizyczne i chemiczne są powtarzalne, odtwarzalne. Socjologia i ekonomia to nauki społeczne, niepewne. Obserwacje z przeszłości nie muszą sprawdzać się dla podobnych zjawisk w przyszłości.

12.  Jaką rolę w analizie natury świata i rzeczy odgrywa pojęcie materii? Przedstaw sposoby rozumienia materii w ciągu historii myśli ludzkiej. Co różni pojęcie pierwiastków od pojęcia atomów? Dlaczego w XX wieku fizyczne definicje materii zostały zastąpione definicją filozoficzną?

Materia ((łac.) materia) to byt rozciągający się w przestrzeni i w czasie, chociaż położenie obiektów materialnych nie musi być jednoznacznie określone. Materia jest jednym z podstawowych pojęć, jednak od początków filozofii była rozpatrywana i rozumiana w różny sposób.

Pierwiastek chemiczny – podstawowe pojęcie chemiczne - zbiór wszystkich atomów posiadających jednakową liczbę protonów w jądrze.

Starożytność

W jońskiej filozofii przyrody Anaksymander rozpatrywał ogólne prawa przekształcania się przyrody, a mianowicie prawa ruchu, który jest nieodłączny od materii.

Empedokles zerwał z monizmem poprzednich filozofów, do których są zaliczani Tales z Miletu, Anaksymenes, Heraklit, Ksenofanes, przyjmując jako podstawowe składniki przyrody czteryżywioły: wodę, powietrze, ziemię i ogień.

W tym pierwszym okresie filozofii (do V wiek p.n.e.) pojęcie materii nie było jeszcze sprecyzowane, ani stosowane, wymienione żywioły traktowano jako podstawowe zasady (Arché) przyrody, toteż określanie tych filozofów jako materialistów w dzisiejszym rozumieniu nie znajduje uzasadnienia.

Platon uważał, że przyroda stanowi jedność elementów materialnych i pierwiastków idealnych oraz duchowych. Świat został zbudowany z istniejącego już przedtem tworzywa. Wszechświat powstał za sprawą Demiurga z nieokreślonej, bezkształtnej materii. W ten sposób Platon wprowadził nową koncepcję materii, którą uważał za abstrakcyjny składnik ciał.

Arystoteles rozróżniał w każdym obiekcie formę i materię. Materia nie istnieje samodzielnie, jest tylko podłożem zjawisk i przemian, bezpostaciowym, bezkształtnym tworzywem, z którego powstają byty w wyniku kształtowania jej przez formę substancjalną właściwą dla danej klasy bytów i dla danego indywidualnego bytu.

Średniowiecze

Tomasz z Akwinu nauczał, że istotą substancji cielesnych jest forma i materia. Był to pogląd wspólny z Arystotelesem, zwany hilemorfizmem.

Czasy nowożytne

Kartezjusz głosił, że przymiotem ciała jest rozciągłość. Ponieważ właściwością rozciągłości jest podzielność, Kartezjusz nie akceptował teorii atomizmu, odnowionej za jego czasów.

Gottfried Wilhelm Leibniz twierdził, że ciała są materialne, rozciągłe i podzielne. Jednak ciała traktował jako zjawiska.

Materia nie może zginąć. Antoine Lavoisier (1743-1794).

XX i XXI wiek

W 1908 roku Włodzimierz Lenin w swoim dziele Materializm a empiriokrytycyzm podał następującą definicję materii:

Materia jest filozoficzną kategorią, która dana jest człowiekowi we wrażeniach, którą nasze wrażenia kopiują, fotografują, odzwierciedlają, a która istnieje niezależnie od nich.

W związku z rozwojem badań fizycznych nad cząstkami elementarnymi filozofia przejęła stanowisko fizyki w rozumieniu czym jest oraz czym nie jest materia.

----

Arystoteles wierzył, że ciała materialne składają się z elementów: ziemi, powietrza, ognia i wody.   Działają na nie grawitacja i lewitacja. Uważał także, że materię tę można dzielić w nieskończoność.

Demokryt twierdził, że materia jest ziarnista i wszystko składa się z wielkiej liczby różnych atomów (czyli niepodzielnych).

1803 John Dalton zauważył, że związki chemiczne łączą się w proporcjach co można wyjaśnić jako skutek grupowania się atomów w większe jednostki, zwane molekułami.

Joseph thomson wykrył cząstkę materi zwanej elektronem.

1905 Einstein wykazał tak zwane ruchy Browna  (nieregularne ruchy małych drobin pyłu zawieszonych w cieczy - jako skutek zderzeń atomów).

1911 Ernest Rutherford wykazał, że atomy posiadają wewnętrzną strukturę (protony)

1932 James Chadwick odkrywa neutron

1969 Murray Gell-Mann odkrywa kwarki (wiele odmian kwarków, o 6 “zapachach”: górny, dolny, dziwny, powabny, denny, szczytowy)

13.  Na czym polegają poglądy finalizmu.

TELEOLOGIA – (finalizm) – stanowisko, wg którego w przyrodzie wszystkie zjawiska, procesy, rzeczy są wynikiem celowego urządzenia. Wszystko zdąża do celu właściwego, jakim jest doskonałość formy oraz do celu ostatecznego, którym jest Bóg.

W filozofii historii pogląd, że dzieje stale zmierzają do określonego z góry celu, który jako realizacja wszystkiego, co w nich zalążkowo zawarte, stanowi ich rozwiązanie i zakończenie oraz nadaje im sens. Często analogicznie do finalizmu historiozoficznego sądzi się, że ten sam cel mają przed sobą także natura i świat jako całość.

Jak się mają do siebie kauzalizm i finalizm.

Kauzalizm, w filozofii pogląd, zgodnie z którym wszystkie zjawiska i zdarzenia można wyjaśnić przez podanie ich przyczynowych związków i współzależności; pogląd przeciwstawny finalizmowi, według którego bieg zdarzeń należy rozumieć jako łańcuch przyczyn, nie zaś jako dążenie do jakiegoś celu.

W jakich warunkach cel może być racją powstawania rzeczy i zjawisk?

14.  Co to jest wojna, na czym polega wojna totalna

, kiedy wojna jest sprawiedliwa.

Thomas Aquinas — an immensely influential philosopher and theologian in the tradition of scholasticism — used the authority of Augustine's arguments as he laid out the conditions under which a war could be just:[12]

• First, war must occur for a good and just purpose rather than for self-gain (for example, "in the nation's interest" is not just) or as an exercise of power.

• Second, just war must be waged by a properly instituted authority such as the state.

• Third, peace must be a central motive even in the midst of violence.

Jak można jej zapobiec? Dlaczego współczesne wojny są tak krwawe?

Wojna jest to akt przemocy, przy pomocy którego jeden naród dąży do narzucenia własnej woli drugiemu narodowi.

Wojna totalna – jedyną logiką tej wojny staje się logika absolutnej destrukcji, o której sens i wartość nikt już nie pyta; wojna, która prowadzi narody aż do ostatecznego wyniszczenia. Mamy do czynienia z mobilizacją wszystkich zasobów ludzkich, ekonomicznych i przemysłowych narodu w celu pokonania przeciwnika.

Nowoczesna wojna, czy też wojna totalna, która prowadzi narody aż do ostatecznego wyniszczenia, ma swą przyczynę w możliwościach ekonomicznych i technicznych, jakimi dysponują nowoczesne społeczeństwa przemysłowe. Dysponując bronią zdolną do ich unicestwienia, narody świata w XX wieku nie umiały uniemożliwić sobie skorzystania z niej. Nadmierna wojowniczość powstaje z nadmiaru techniki, a przynajmniej z utraty kontroli nad nią.

Czym się zajmuje polemologia?

polemologia – nauka zajmująca się studiowaniem i wyjaśnianiem konfliktów. Jej dewiza mogłaby brzmieć następująco: „Jeśli chcesz mieć pokój, gotuj się do wojny.”

15.  Co różni poglądy materializm od idealizmu w dziedzinie ontologii? Jaki problem leży za tymi poglądami?

Ontologia - nauka o tym, co jest, czyli nauka, której twierdzenia odnoszą się do wszystkiego, co jest. Przykłady twierdzeń ontologicznych: zasada sprzeczności (żaden przedmiot nie może jakiejś cechy zarazem posiadać i jej nie posiadać), zasada wyłączonego środka (każdy przedmiot dowolną cechę posiada lub jej nie posiada).

przedmioty realne - przedmioty, zdarzenia itp., które kiedyś, tzn. w jakimś czasie istniały, istnieją lub będą istnieć.

przedmioty ideale - twory ponadczasowe, np. liczby, idealne figury geometryczne (punkty, proste), strosunki zachodzące międzi nimi itd. Przytacza się też takie abstrakta, jak na przykład piękno, sprawiedliwość, cnota, pomyślane nie jako cechy realizujące się w konkretnych przedmiotach, lecz cechy te w oderwaniu od przedmiotów.

Na czym idealiści opierają swoją krytykę poglądów materialistów?

W dziedzinie teorii poznania spór materializmu z idealizmem przełamuje się inaczej. Punktem wyjścia jest tu proces poznawczy, a spór toczy się o to, czy proces ten ma charakter obiektywny, czy też subiektywny. Spór toczy się więc o przedmiot poznania. Materializmowi w teorii poznania przeciwstawia się idealizm w dwóch zasadniczych postaciach: idealizmu subiektywnego i obiektywnego. Idealizm subiektywny przeczy istnieniu obiektywnej rzeczywistości, a w każdym razie jej poznawalności, przekształcając w rezultacie poznanie w twór czy konstrukcję umysłu poznającego. Idealizm subiektywny nie tylko koncentruje swą uwagę na poznającym ,,ja", lecz w ogóle do niego sprowadza całą rzeczywistość i poznanie.

16.  Jak się mają do siebie pojęcia materii i formy. Jaką rolę pełnią w procesie opisu i poznawania świata przedmiotowego? Czy można je realnie od siebie oddzielić?

Arystoteles - forma nie może istnieć bez materii. Forma stanowi to, czym jest dane ciało. Materia mówi o materiale.

Hilemorfizm
Aristotle applies his theory of hylomorphism to living things. He defines a soul as that which makes a living thing alive. Life is a property of living things, just as knowledge and health are.Therefore, a soul is a form—that is, a property or set of properties—belonging to a living thing. Furthermore, Aristotle says that a soul is related to its body as form to matter.
Hence, Aristotle argues, there is no problem in explaining the unity of body and soul, just as there is no problem in explaining the unity of wax and its shape. Just as a wax object consists of wax with a certain shape, so a living organism consists of a body with the property of life, which is its soul.

Po Arystotelesie pojęciu formy jest nadawane różne znaczenie, np.:

1) u stoików forma była pojmowana jako czynny, ale materialny pierwiastek bytu, źródło ruchu i życia,

2) u Tomasza z Akwinu forma jest pojmowana jako modele konkretnych przedmiotów istniejące przed rzeczami w boskim umyśle,

3) w filozofii I. Kanta pojęcie formy nabrało szczególnego znaczenia, jako "aprioryczne (oparte na z góry przyjętych założeniach, zależny nie od doświadczenia, lecz od rozumu) formy oglądu" dane umysłowi.

17.  Podaj klasyczną definicję prawdy i jak ją stosować wobec naszej wiedzy.

Wg klasycznej definicji prawda myśli polega na jej zgodności z rzeczywistością

Jaką rolę odgrywa prawda w ludzkim działaniu.

Ważną.

Znajomość prawdy pomaga nam dokonywać słusznych wyborów.

Czym jest prawda absolutna i dlaczego jest nieosiągalna?

An absolute truth, sometimes called a universal truth, is an unalterable and permanent fact.
It’s difficult to disprove the concept of absolute truth, since saying that there are no absolute truths - that it is absolutely true that no absolute truth exists - is itself an absolute truth.

Absolutyzm w teorii prawdy - prawdziwość zdania, sądu niezależna od czasu, miejsca i innych okoliczności. Wieczna i odwieczna prawdziwość.

Idealizm subiektywny (teriopoznawczy) - kierunek według którego rzeczywistość jest treścią świadomości (konstrukcją myślową, zespołem wrażeń) podmiotu (umysłu) poznającego. Czyli oparty jest na twierdzeniu, że świat realny jest jedynie wytworem podmiotu poznającego, neguje istnienie obiektywnej rzeczywistości. Przedstawiciele: G. Berkeley, D. Hume, H. Bergson.

(można tutaj dodać agnostycyzm - całkowite lub częściowe negowanie możliwości poznania obiektywnego świata)

18.  Wyjaśnij istotę etnocentryzmu. Na czym polegają zalety, racje pozytywne i ograniczenia tej postawy.

Etnocentryzm opiera się na przekonaniu, że jedynymi prawdziwymi i uzasadnionymi wartościami są wartości naszego własnego społeczeństwa. Etnocentryzm jest więc odrzuceniem różnic kulturowych i naiwną wiarą w wyższość własnej kultury.

Etnocentryzm jest jedną z najstarszych i najpowszechniejszych postaw ludzkich. Każde plemię (naród) dąży do tego, by pojmować siebie jako najbardziej godnego, a nawet jako jedynego reprezentanta rasy ludzkiej.

Właściwa postawa polega więc nie na tym, by pozostawić wolną drogę spontanicznemu etnocentryzmowi, który w nas żyje, ale odwrotnie, na wyrwaniu się z niego i wyrwaniu się z naszych przesądów.

19.  Jaka jest różnica między filozofią rozumianą potocznie a filozofią uprawianą przez filozofów? Jakie warunki muszą być spełnione by nauczyciel filozofii stał się filozofem?

Filozofia (umiłowanie mądrości) – rozważania na temat podstawowych problemów takich jak np. istnienie, umysł, poznanie, wartości, język. Filozofowie głównie zajmują się ogólnymi, podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi natury świata i człowieka. Filozofowie rozważają kwestie natury istnienia, rozumienia bytu i rzeczywistości (ontologia, metafizyka, teoria bytu), poznawalności rzeczywistości i prawdy (epistemologia czyli teoria poznania), moralności, powinności i koncepcji wartości (etyka oraz aksjologia czyli teoria wartości), także zagadnienia dotyczące człowieka antropologia filozoficzna, a także kwestie społeczne, prawne, kulturowe, teologiczne i inne.

Filozofia rozumiana potocznie – jest to zarówno światopogląd, jak i przedstawienie modelu życia, patrzenie konkretnej grupy społecznej. Stanowi ona system poglądów na świat, społeczne myślenie. Daje, pewne uporządkowane, logicznie uzasadnione twierdzenia mające charakter praw. Staje się wyrazem rozwoju historycznego, działań pewnych grup społecznych.

20.  Co różni gnozeologię i ontologię?

GNOZEOLOGIA – (gr. gnosis, dop. gnoseos – poznanie i logos – słowo, nauka) teoria poznania. Dział filozofii badający możliwości, środki, źródła i rozwój poznania świata obiektywnego. G. nazywa się też epistemologią. Odnosi się najczęściej do sposobów poznania absolutnego.

ONTOLOGIA – (gr. on, w dopełniaczu ontos – byt i logos – słowo, nauka) – dział filozofii traktujący o bycie jako takim (teoria bytu) często utożsamiany z metafizyką, niekiedy uważany tylko za jej fragment, dotyczący samego pojęcia bytu.

Ontology (from the Greek "being; that which is") is the philosophical study of the nature of being, existence, or reality, as well as the basic categories of being and their relations. Ontology deals with questions concerning what entities exist or can be said to exist, and how such entities can be grouped, related within a hierarchy, and subdivided according to similarities and differences.
Epistemology (from Greek "knowledge, understanding", and "study of") is the branch of philosophy concerned with the nature and scope of knowledge. It questions what knowledge is, how it is acquired, and the possible extent a given subject or entity can be known.

W jakim stopniu i w jakim zakresie obie teorie się dopełniają? Rozważ je w kontekście procesów poznawania świata i praktycznego wykorzystywania wiedzy.

21.  Czym jest przypadek i jak wyjaśniają jego naturę i źródła zwolennicy determinizmu? Przypadek - zdarzenie o nieznanej przyczynie.

PRZYPADEK – zjawisko, proces wywołany przez przyczyny uboczne.

Determinizm wyklucza przypadek jako zjawisko obiektywne: poczucie losowości jest wyłącznie stanem subiektywnym wynikającym z niedoboru informacji. Z drugiej strony, ponieważ związek przyczynowo-skutkowy dotyczy także zjawisk psychicznych i zachowania człowieka, determinizm neguje istnienie klasycznie rozumianej wolnej woli.

Fatalizm – radykalna forma determinizmu. Pogląd mówiący, że przyszłość i wydarzenia, które jeszcze się mają wydarzyć, są już z góry ustalone i nie mogą być zmienione przez żadne działania pojedynczego człowieka, lub całej ludzkości. Typowym przejawem fatalizmu jest tzw. „stoicki spokój”.

Czy determinizm umożliwia pociąganie do odpowiedzialności człowieka za jego czyny?

Pytanie, czy wola człowieka jest wolna, sprowadza się do pytania o to, czy człowiek mający pewien charakter, skłonności i upodobania musi wobec pewnych motywów powziąć określone postanowienia, czy też człowiek o danym charakterze może wobec danych motywów postanowić tak lub inaczej. Zagadnienie wolności woli dotyczy więc tego, czy wola człowieka jest podporządkowana ogólnej zasadzie przyczynowości, czy też się spod niej rygorów wyłamuje.

Wolność woli jest warunkiem, bez którego nie można by uważać, iż człowiek odpowiada moralnie za swoje czyny. Gdyby wola człowieka nie była wolna, gdyby człowiek wyposażony w naturę, w pewien wrodzony charakter i skłonności nie mógł wobec danych motywów dokonywać wyboru, lecz musiał w pewien sposób postąpić to nie byłby odpowiedzialnym sprawcą swoich czynów, lecz tylko automatem, wykonywającym to, co wynika w sposób konieczny z jego natury.

O ile rygorystyczny determinizm zupełnie odrzuca pojęcie wolnej woli, umiarkowani determiniści radykalnie zmieniają jego sens: przyznają człowiekowi "wolną wolę" w decydowaniu o działaniach jednocześnie zastrzegając, że sama "wolna wola" jest zdeterminowana przez przeszłe stany (mając określoną przeszłość nie mogę chcieć czegoś innego). W ten sposób oba nurty zgadzają się, że działanie ludzkie jest determinowane przez przeszłe stany, a zatem różnica między oboma nurtami jest czysto semantyczna.

22. Konieczność a przypadek – jakie zdarzenia nazwiemy koniecznymi a jakie przypadkowymi.

konieczność - to, co nie może nie być lub nie może być inne niż jest.

konieczność - zjawisko wywołane przez przyczyny istotne, określające prawa danego procesu, powtarzające się stale

przypadek - zjawisko, proces wywołany przez przyczyny uboczne

Zwykle w strukturze Wszechświata wyróżnia się element koniecznościowy – to właśnie prawa przyrody (lub po prostu prawa fizyki) i element przypadkowy – mają go stanowić różnego rodzaju przypadki, które te strukturę zaburzają.

Jak należy rozumieć konieczność i przypadek, by dane zdarzenie można było zasadnie uważać równocześnie za konieczne i przypadkowe.

Jeśli dwa "strumienie" zdarzeń koniecznych biegną równolegle i w pewnym momencie się przecinają i następuje jakieś zdarzenie, to jest ono jednocześnie przypadkowe i konieczne. Konieczne, ponieważ wynikało z następstw zdarzeń, ale przypadkowe, ponieważ nastąpiło dzięki zbiegowi innych zdarzeń. Przykład Niesytego: idziesz drogą i spada dachówka i cię zabija. Dwa strumienie zdarzeń: 1) idziesz drogą, 2) dachówka jest stara i zaraz spadnie. To, że spada na ciebie jest przypadkiem, ale i koniecznością.

23.  Co jest istotą totalitaryzmu. Jego cechy i ograniczenia. Co łączyło a co różniło totalitaryzm niemiecki, hiszpański, włoski, rosyjski. Czy nazizm, rasizm i komunizm to także totalitaryzm?

Mianem „totalitarnego” określa się każdy system polityczny, który narzuca społeczeństwu jako całości oraz tworzącym je jednostkom wszechwładzę państwa i ideologii.

Te trzy ustroje były przez krytyków przedstawiane jako charakteryzujące się tymi samymi cechami. Stanowiły one dwudziestowieczną odmianę nowoczesnego despotyzmu, który za pomocą propagandy, ideologii, podziału i terroru podporządkował całe społeczeństwo prawom jednej jedynej partii.

Każdy z pewnością zgodzi się na określenie nazistowskich Niemiec jako systemu totalitarnego: absolutny fanatyzm narodu, jego niemal jednomyślność w zbrodni, ślepe poddanie charyzmatycznemu przywódcy, podporządkowanie społeczeństwa. Prawdą jest, że poprzez „czystki”, procesy i deportacje stalinizm stał się straszliwą konkurencją nazizmu w eskalacji strachu.

W pierwszym przypadku celem jest obóz pracy, w drugim komora gazowa. W pierwszym przypadku mamy chęć zbudowania nowego ustroju i być może innego człowieka za wszelką cenę; w drugim demoniczną chęć zniszczenia pseudo-rasy.

24.  Co jest istotą filozofii i filozofowania i dlaczego nie jest nim każdy rodzaj rozważań? Na czym polega krytycyzm w filozofii?

Filozofia jest uogólnieniem rozważań dotyczących istoty, struktury bytu, źródeł i prawomocności ludzkiego poznania, zasad wartości, sensu życia.

Filozofia jest samym myśleniem. Jej wartość polega przede wszystkim na żywym myśleniu, dochodzeniu do prawdy, wiedzy i wreszcie mądrości, anie na formułowaniu gotowych doktryn, których ktoś inny mógłby się po prostu nauczyć.

Filozofować może każdy, ale filozofem staje się wtedy, gdy w swej refleksji kompetentnie nawiązuje do tego, co na dany temat zdołali już pomyśleć inni.

Krytycyzm - w filozofii, postawa umysłowo-poznawcza, przeciwstawna dogmatyzmowi, upowszechniona głównie przez sceptyków w III i II w. p.n.e.

Postawa krytyczna w filozofii zyskała szczególną powszechność w okresie oświecenia, w którym filozofowie ze szczególną ostrością odrzucali wszelkie dogmaty. Jego wyznawcy byli przekonani, że wszystko trzeba zweryfikować oraz na nowo uzasadnić – bądź obalić, trzeba przy tym sięgnąć po inne niż dotychczasowe sposoby argumentacji i stawiania problemów.

25.  Jaką rolę w nauce odgrywa determinizm? Jaki związek zachodzi między kauzalizmem i determinizmem? Jak na gruncie kauzalizmu i determinizmu możliwa jest odpowiedzialność człowieka za swoje czyny?

Determinizm - pełna zależność czegoś od czegoś innego. Stanowisko to jest racjonalne, a z drugiej strony paradoksalne. Przypadek nie istnieje i oznacza brak wiedzy o jakimś zjawisku.

Kauzalizm, w filozofii pogląd, zgodnie z którym wszystkie zjawiska i zdarzenia można wyjaśnić przez podanie ich przyczynowych związków i współzależności.

Czyny człowieka są zdeterminowane - nieponosi on odpowiedzialności.

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że niemożliwe jest współistnienia determinizmu i wolnej

woli. Taki pogląd głoszą inkompatybiliści. W kwestii odpowiedzialności oznaczałoby tyle,

że działanie zewnętrznie zdeterminowane nie może pociągać za sobą odpowiedzialności.

Kompatybiliści jednak twierdzą, że działania zdeterminowane dyspozycjami do pewnych

zachowań  nie  wykluczają  odpowiedzialności  za  nie,  gdyż  postępujemy  na  podstawie

racjonalnego  namysłu  i  nieuwarunkowanego  wyboru.  Co  więcej,  prima  facie nasze

zachowania  są  w  znacznym  stopniu  przewidywalne  i  to  właśnie  stanowi  fundament

naszego  życia  społecznego.  Posiadamy  indywidualne  dyspozycje  do  zachowań  oraz

jesteśmy uwarunkowani okolicznościami, w jakich działamy.

26.  Co różni weryfikowanie od falsyfikowania twierdzeń naukowych? Jaką rolę w procesie weryfikowania i falsyfikowania odgrywa praktyka? Co różni praktykę indywidualną od społecznej i jak się ze sobą łączą?

weryfikacja - procedura prowadząca do rozstrzygnięcia, czy jakieś zdanie jest prawdziwe, głównie weryfikacja empiryczna, oparta na obserwacji i eksperymentowaniu. Weryfikacja pełna i częściowa.

falsyfikacja - procedura obalania hipotezy naukowej (a wraz z nią całej teorii naukowej, która wysuwa hipotezę) przez wykazanie (eksperymenty), ze konsekwentnie sformułowane na jej podstawie przewidywanie jest fałszywe (rozmija się z eksperymentem).

27.  Na czym polegał przewrót kopernikański w nauce? Założenia nauk według Francisa Bacona i ich znaczenie dla nauki.

Przewrót kopernikański - zmiana światopoglądowa, obyczajowa a także niosąca za sobą skutki polityczne, religijne czy filozoficzne, związana z ogłoszeniem przez Kopernika dzieła "O obrotach sfer niebieskich".  Pośrednim rezultatem ogłoszenia takiej tezy było przyjęcie w nauce i filozofii zasady kopernikańskiej, wedle której sytuacja Ziemi we wszechświecie nie jest w żaden sposób wyróżniona. Zasada ta miała daleko idące konsekwencje poznawcze w procesie asymilacji przez naukę nowożytną, której powstanie wiąże się właśnie z opisywanym przełomem, doprowadziły do znaczących zmian w sposobie myślenia o świecie, jego relacjach do człowieka i religii.

Tak naprawdę najważniejsza jest inna sprawa. Otóż wcześniej (np. Galileusz) obserwator badał obiekt - czyli go obserwował i opisywał. Natomiast Kopernik zrobił coś innego. On obserwując niebo doszedł do wniosku, że skoro obserwator widzi to co widzi to musi on znajdować się w takim miejscu/ układzie i nigdzie indziej. Czyli tak naprawdę Kopernik obserwował obserwatora (czyli samego siebie) a nie układ słoneczny.

Ta idea prościej:

Jak jedziemy autobusem i widzimy toczącą się puszkę na podłodze to jak widzimy, że się ona toczy, to możemy dojść do wniosku, że autobus przyśpiesza lub hamuje. Czyli dowiadujemy się czegoś o nas samych o tym gdzie to my się znajdujemy a nie puszka :P

Francis Bacon - ang. filozof, zamierzał stworzyć nową metodologie badań naukowych i przebudować wiedzę ludzką. Uważał, że w postępowaniu badawczym należy się kierować wnioskowaniem indukcyjnym czyli droga doświadczenia, wskazanie kiedy zjawisko zachodzi, a kiedy nie oraz badanie przypadków sprzecznych - czyli, że zjawisko nie wystąpiło, a warunki były graniczne.
indukcja -  w naukach empirycznych metoda polegająca na wprowadzeniu uogólnień na podstawie eksperymentów i obserwacji faktów, formułowaniu i weryfikacji hipotez. Zaczątki indukcji w sensie nowożytnym stworzył F. Bacon, który uznał, że indukcja i eksperyment to dwie skuteczne metody ustalania prawdy.

Badacze pozbawieni idolów -  4 złudzeń (plemienia [nadawanie obiektom cech ludzkich], jaskini [nadawanie obiektom cech badacz], rynku [błędne, puste słownictwo], teatru [nie da się wyzwolić spod doktryny lub systemu filozoficznego]).

Jakie zasady poznawania świata przedstawił Kartezjusz?

Kartezjusz nie pragnie nawrócić nas na sceptycyzm czy totalne zwątpienie, ani uczynić nas niezdolnymi do za­akceptowania jakiegoś poglądu ze strachu, że mógłby okazać się fałszywy. Zamiast tego podejmuje próbę znalezienia satys­fakcjonującej podstawy dla naszej wiedzy, podstawy tak pewnej, “że najbardziej szalone supozycje wysuwane przez sceptyków nie byłyby w stanie jej naruszyć".

Teorie poznania takie, jak Platońska i Kartezjańska zwane są racjonalistycznymi, ponieważ utrzymują, że przez uruchomienie pewnych procedur samego rozumu możemy odkryć wiedzę w najsilniejszym znaczeniu, wiedzę, która w żadnych okolicz­nościach nie może okazać się fałszywa. Takie racjonalistyczne teorie utrzymują zwykle (czynią tak np. obie wyżej omówione), że nie możemy odnaleźć żadnej wiedzy absolutnie pewnej w doświadczeniu zmysłowym, musimy jej zatem szukać w kró­lestwie rozumu. Zarówno Platon, jak i Kartezjusz uważają, że wiedza prawdziwa już w nas tkwi w formie idei wrodzonych, których nie zdobywamy, lecz z którymi się rodzimy. Racjonaliści utrzymują ponadto, że to, co poprzez różne racjonalistyczne procedury poznajemy jako pewne, jest światem realnym. Świat, który nie może zostać poznany w sposób pewny, uważa się generalnie za iluzoryczny i nierealny.

28.  Przedstaw sposoby rozumienia narodu: niemiecki i francuski. Który z tych sposobów dominuje Polsce? Na czym polegają ograniczenia i zalety każdego z nich. Który byłby lepszy dla Polski?

Według tradycji filozofii niemieckiej, a szczególnie według takich filozofów jak Herder i Fichte to naród tworzy jednostkę. Naród według nich jest tą pierwotną wspólnotą, której duch – Volksgeist – kształtuje każdego członka zbiorowości poprzez język, historię, rasę czy kulturę. Mamy tu do czynienia z taką koncepcją narodu, w której podstawowym kryterium jest kryterium „etniczne”.

Według filozofów francuskich takich jak Renan czy Fustel de Coulanges jest inaczej. To jednostki tworzą naród. Naród jest wytworem woli osób, które decydują się ze sobą połączyć w jedną całość. Mamy tu do czynienia z taką definicją narodu, w której „wybór” jest podstawowym kryterium określającym przynależność do niego.

29.  Czym się zajmuje filozofia

nazwa filozofia jest greckim wyrazem powstałym ze złożenia fileo + sophia = miłość + mądrość, co dokładnie oznacza: miłość mądrości. W Grecji jednak wyraz ten oznaczał ogólnie: wiedzę, mądrość, wykształcenie. Obowiązujące do dziś znaczenie słowa filozofia nadał dopiero Platon, dzieląc ją na wiedzę o zjawiskach i wiedzę o bycie. Od tego czasu oznaczała wiedzę istotniejszą, ogólniejszą, prawdziwszą i trwalszą od innych.
Filozofia jest rodzajem refleksji uprawianej przez człowieka nad:
•sensem ludzkiego życia indywidualnego w wymiarze psychicznym i materialnym
•sposobami działania i myślenia o działaniach indywidualnych i kolektywnych
•metodami uprawiania nauki i jej wynikami

i dlaczego pojawiła się w starożytnej Grecji?

The rise of middle class and democratic thought and values, combined with a democratization of knowledge and inquiry, and the resulting need for logic, science, and debate, led to the dawn of empiricism, and the origin of philosophy and science.

Jaką rolę w rozwoju myślenia wspólnoty odgrywa jednostka? Dlaczego nie można pozwolić, by dowolne pomysły jednostek stały się normą działania wspólnoty?

30.  Co różni filozofię od współczesnej nauki? Kiedy powstały nauki przyrodnicze? Jakie przyczyny spowodowały, że nauki te zdominowały współczesny sposób myślenia w świecie euro-amerykańskim? Jak wpłynęły na świat współczesny?

W starożytności nie było podziału między filozofią a nauką i można śmiało powiedzieć, że wszelka wiedza była uznawana za filozofię.

Do XVIII w pojęcia filozofia i nauka używano zamiennie. Nauka bada swój przedmiot wąsko, filozofia całościowo (cielesność, psychika duchowość). Metody badawacze są zewnętrzne dla nauki, dla filozofii są również przedmiotem filozoficznym.

Współczesne nauki przyrodnicze narodziły się w Europie w XVII wieku. Ich powstanie jest w dużym stopniu związane z postacią włoskiego uczonego Galileo Galilei (1564-1642) oraz Izaaka Newtona, autora fundamentalnego dzieła Matematyczne zasady filozofii przyrody. Następne trzy stulecia stanowią w historii nauk przyrodniczych pasmo niekwestionowanych sukcesów. Wprawdzie czasami dochodziło w nauce do sytuacji kryzysowych, lecz zwykle kończyły się ona nowymi rewolucjami naukowymi, zmieniającymi dotychczasowe rozumienie fundamentalnych praw przyrody. Doskonałym przykładem jest tu powstanie teorii względności Alberta Einsteina i mechaniki kwantowej na początku XX wieku. W powstaniu nauk przyrodniczych w dzisiejszym rozumieniu tego słowa, wydarzenie przełomowe stanowią postacie Galileusza i Newtona oraz sformułowana przez nich metoda naukowa.

Rola nauki obecnie- nie wymiar poznawczy, ale wymiar technologiczny.

31.  Przedstaw źródła i formy rasizmu oraz podstawy ich krytyki.

Rasizm jest to postawa polegająca na uznawaniu istnienia hierarchii między różnymi rasami składającymi się na gatunek ludzki. Wyraża się on poprzez uznawanie wyższości jednej rasy nad wszystkimi innymi i pogardą czy wrogością wobec każdego, kto do niej należy.

Rasizm stał się podstawą ideologiczną III Rzeszy i działalności A. Hitlera, usprawiedliwiając politykę eksterminacji niektórych narodów. Rasizm istniał w RPA do 1991 w postaci apartheidu (ścisłej segregacji rasowej, zakazu mieszanych małżeństw).

Dlaczego różnice rasowe nie są wystarczającym kryterium do oceny wartości człowieka?

Nie szata czyni człowieka.

32.  Co jest istotą nauki (science). Jakie muszą być spełnione warunki, żeby dany rodzaj wiedzy uznać za naukową. Czy zwolennik indeterminizmu może być równocześnie twórcą wiedzy naukowej? Jakie znasz typy i rodzaje wiedzy naukowej?

Nauka jest to rodzaj dyskursu poddanego własnym regułom gwarantującym obiektywność, nastawionego na poznanie i zrozumienie rzeczywistości poprzez formułowanie sprawdzalnych praw.

Istotą nauki jest “idealizacja”, czyli odkrywanie pewnych prawidłowości (praw) w warunkach “idealnych’, tzn. takich, w których jest brak “czynników zakłócających”.

33.  Jaką rolę w działaniu zajmuje znajomość związku przyczynowego. W jaki sposób poznajemy związki przyczynowe?

Związek przyczynowy - związek pomiędzy dwoma stanami rzeczy w świecie zewnętrznym, w których jeden to przyczyna, a drugi to skutek. W uproszczeniu, można powiedzieć, że jest to związek pomiędzy zachowaniem się człowieka, bądź innym zdarzeniem będącym podstawą odpowiedzialności, a wynikłą z tego szkodą.

Zgodnie z nią, aby wykazać adekwatny związek przyczynowy należy przejść dwa etapy rozumowania.
* Pierwszy z nich polega na wykazaniu czy określony skutek w ogóle pozostaje w relacji przyczynowej do zdarzenia pierwotnego. Ustala się to stosując test sine qua non. Polega on na tym, że ustala się, czy fakt B (szkoda) pojawiłby się, gdyby nie było faktu A. Jeżeli stwierdzi się, że fakt B wystąpiłby również wtedy, gdyby nie było faktu A - znaczy to, że między tymi faktami nie ma związku przyczynowego, fakt B nie jest skutkiem faktu A.
* Dopiero, gdy wyniki testu sine qua non prowadzą do wniosku, że fakty pozostają ze sobą w związku przyczynowo-skutkowym, należy odpowiedzieć, czy związek ten jest związkiem adekwatnym, wyrażonym słowami normalne następstwa. Jest to kryterium
wartościujące, na podstawie którego dokonuje się selekcji następstw. Należy wówczas przyrównać dany skutek do ustaleń wzorcowych, które tworzy się na podstawie prognozy prawdopodobieństwa wystąpienia skutku i jeżeli się w nich nie mieści odrzuca się go jako nietypowy.
Podaj cztery warunki konieczne by dwa zjawiska uznać za połączone związkiem przyczynowym.
– Następstwo w czasie: skutek zawsze po przyczynie
– Odstęp w czasie: odpowiednio do natury oddziaływania
– Sprawstwo: odziaływanie
– Powtarzalność: podstawa generalizacji i praw

Jak znajomość związków przyczynowych wykorzystują ludzie w zarządzaniu?

kiedy w firmie się coś dzieje np. spada sprzedaż, możemy odpowiednio zareagować dać więcej kasy na reklamę, promocję, wprowadzić nowy produkt, a przede wszystkim poznać oczekiwania klienta (badania rynkowe) albo np. pracownik x przez większość czasu obija się, wtedy możemy przeprowadzić np. analizę obciążenia i wyciągnąć z niej wnioski...

16