DEFINICJE LEGALNE

Zasady techniki prawodawczej

§ 146

1. W ustawie lub innym akcie normatywnym formułuje się definicję danego określenia, jeżeli:

1) dane określenie jest wieloznaczne;

2) dane określenie jest nieostre, a jest pożądane ograniczenie jego nieostrości;

3) znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe;

4) ze względu na dziedzinę regulowanych spraw istnieje potrzeba ustalenia nowego znaczenia danego określenia.

2. Jeżeli określenie wieloznaczne występuje tylko w jednym przepisie prawnym, jego definicję formułuje się tylko w przypadku, gdy wieloznaczności nie eliminuje zamieszczenie go w odpowiednim kontekście językowym.

§ 147

1. Jeżeli w ustawie lub innym akcie normatywnym ustalono znaczenie danego określenia w drodze definicji, w obrębie tego aktu nie wolno posługiwać się tym określeniem w innym znaczeniu.

2. Jeżeli zachodzi konieczność odstąpienia od zasady wyrażonej w ust. 1, wyraźnie podaje się inne znaczenie danego określenia i ustala się jego zakres odniesienia.

Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. (art. 115 § 11 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny)

Użyte w ustawie określenia oznaczają: 2) osoba bliska - małżonka, krewnego do drugiego stopnia lub powinowatego do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciela ustawowego, osobę pozostającą we wspólnym pożyciu lub osobę wskazaną przez pacjenta; (art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta)

Członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności.

Odpowiedzialność, o której mowa w § 1, nie dotyczy osób, które w okresie stałego współdziałania z podatnikiem były osobami, wobec których na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny - w zakresie wynikającym z obowiązku alimentacyjnego.

Za członków rodziny podatnika uważa się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, małżonków zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu. (art. 111 § 1-3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r.– Ordynacja podatkowa)

Krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej.(art. 61⁷§ 1 ustawy z – Kodeks rodzinny i opiekuńczy)

Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność). (art. 195 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny)

Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. (art. 22¹ ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny)

SŁOWNIKI

Dla uznania określenia użytego wobec skarżącego jako obraźliwe nie jest wystarczające odwołanie się kasacji do wydanego przed czterdziestu laty Słownika języka polskiego. Argumentacja skarżącego powinna uwzględniać procesy zachodzące w języku polskim – zwłaszcza tych będących ubocznym następstwem zmian ustrojowych, demokratyzacji i rzeczywistej możliwości korzystania z wolności słowa, a także szybko zachodzących zmian kulturowych, roli Internetu i mediów społecznościowych. Sprawia to, że znaczenia słownikowe podawane w wydawnictwie publikowanym w 1978 r. nie stanowią miarodajnego kryterium oceny zachowania oskarżonego. Najlepszym zobrazowaniem tej sytuacji jest odesłanie do Wielkiego słownika języka polskiego PWN, Wyd. I, Warszawa 2018 r., red. S. Dubisz, w którym rzeczowniki „chamstwo” i „cham” nie są przedstawiane jako określenia obraźliwe, lecz tylko jako potoczne i pospolite (t. 1, str. 411 i 412). (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 29 listopada 2018 r., sygn. akt:. V KK 190/1).

*

Kluczowym warunkiem uznania pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach jest przede wszystkim aspekt szkodliwości dla zdrowia pracownika, a nie nazwa stanowiska. „Traktor" zgodnie z wykładnią językową jest to: pojazd mechaniczny o dużej sile pociągowej, przystosowany do ciągnięcia lub pchania pojazdów i urządzeń niemających własnego napędu (Słownik Języka Polskiego PWN); „ciągnik" to: pojazd z silnikiem o dużej mocy, przystosowany do ciągnięcia lub pchania pojazdów i urządzeń bez własnego napędu (Słownik Języka Polskiego PWN). Nie ulega także wątpliwości, iż powszechnie stosuje się termin „traktor" dla określenia „ciągnika rolniczego". Zatem praca kierowcy ciągnika może zostać uznana za pracę tożsamą z pracą traktorzysty, jako de facto praca kierowcy określonego rodzaju pojazdu. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 kwietnia 2016 r., III AUa 2034/15).

*

Jednocześnie, tak jak trafnie przyjął to Sąd Okręgowy, jakichkolwiek wątpliwości nie może budzić stwierdzenie, że z dodatku usankcjonowanego w ramach art. 76 ustawy o emeryturach i rentach z FUS mogą skorzystać tylko i wyłącznie te z osób uprawnionych do renty rodzinnej, które są wskazane w ramach ust. 1 punktu 1 i 2 ust. 1 art. 67 ww. ustawy. Oczywistym jest bowiem, iż pod pojęciem sieroty zupełnej, jako osoby uprawnionej do przedmiotowego dodatku, należy rozumieć tylko i wyłącznie dziecko, a nie małżonka czy rodziców (art. 67 ust. 1 pkt 3-4 ww. ustawy). Za powyższym stanowiskiem przemawia w pierwszym rzędzie wykładnia językowa, w ramach której wobec braku definicji legalnej pojęcia sieroctwa zupełnego należy odwołać się do podstawowego znaczenia tego terminu, przez który rozumie się fakt nieposiadania przez kogoś obojga rodziców (sierota zupełna) czy braku innych opiekunów odpowiedzialnych za wychowanie (http://pl.wikipedia.org/wiki/Sieroctwo). Sieroctwo zupełne (naturalne, biologiczne) jest tym samym pojęciem, które wiąże się ze stanem trwałego pozbawienia dzieci szans wychowania we własnej rodzinie ze względu na śmierć rodziców (zob.http://www.eid.edu.pl/archiwum/2007,57/maj,91/sierota). W tej sytuacji prawidłowy jest pogląd, że nawet na gruncie wykładni językowej - mając na względzie podstawowe rozumienie tego terminu - brak jest podstaw do zaliczenia osoby wnioskodawcy do kategorii sieroty zupełnej, albowiem trudno przyjąć, iż jako osoba dorosła (59-letnia) poprzez śmierć swoich rodziców utracił szansę na wychowanie we własnej rodzinie. Co więcej, nawet gdyby przyjąć, iż w przedmiocie interpretacji ściśle literalnej pojęcia sieroctwa zupełnego funkcjonującego na gruncie ustawy o emeryturach i rentach z FUS zachodzą jakiekolwiek wątpliwości, to całkowicie usuwa je wykładnia, bowiem takiego znaczenia wieloznacznego zwrotu interpretowanego, które jest w największym stopniu adekwatne do założenia o racjonalnym prawodawcy, w szczególności przy uwzględnieniu norm moralnych, zasad sprawiedliwości, słuszności, konsekwencji społecznych i ekonomicznych, a w świetle wyróżnianej w jej ramach wykładni celowościowej należy mieć na względzie cel regulacji prawnej (ratio legis), w tym cel instytucji, której przepis jest elementem, jak też cel całego systemu prawa. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 października 2010 r. III AUa 779/10)

*

Na wstępie wypada zauważyć, że treść przekazu internetowego przypisywana przez oskarżyciela Barbarze W., a nadana niewątpliwie z jej komputera, nie miała charakteru znieważającego, a stanowiła zniesławienie. Warto przypomnieć, że przestępstwo zniewagi polega na użyciu słów obelżywych lub sformułowanie zarzutów obelżywych lub ośmieszających, postawionych w formie niezracjonalizowanej (zob. B. Kunicka-Michalska, J. Wojciechowska: Przestępstwa przeciwko wolności, wolności sumienia i wyznania, wolności seksualnej i obyczajności oraz czci i nietykalności cielesnej, Warszawa 2001, s. 246-247). Termin "znieważa" występujący w art. 216 § 1 i 2 KK to zwrot ogólny o bardzo ocennym charakterze. W języku ogólnym "znieważać" to "ubliżyć komuś, zachować się względem kogoś w sposób obraźliwy, zelżyć kogoś". "Zniewaga" to "ubliżenie komuś słowem lub czynem" (M. Szymczak red.: Słownik języka polskiego, Warszawa 1989, t. III, s. 1149; S. Dubisz red.: Uniwersalny słownik języka polskiego, t. IV, Warszawa 2003, s. 1056). Warto dodać, że w języku ogólnym "zelżyć kogoś" to "obrzucić go obelgami, ordynarnymi słowami, znieważyć słownie" (M. Szymczak red.: Słownik języka polskiego, Warszawa 1989, t. III, s. 100; S. Dubisz red.: Uniwersalny słownik języka polskiego, t. IV, Warszawa 2003, s. 962). W treści art. 216 KK, zarówno w § 1, jak i § 2, brak jakiejkolwiek bliższej normatywnej charakterystyki zachowania sprawcy. W doktrynie zauważa się, iż dla oceny, czy określone zachowanie stanowi zniewagę, istotne znaczenie ma obiektywna ocena tego zachowania. Podkreśla się przy tym, że niezwykle ważną sprawą jest odbiór społeczny treści mających mieć charakter zniewagi. Zauważa się też, że zniewagę mogą stanowić tylko takie zachowania, które są powszechnie uznane za obelżywe. Tak więc o uznaniu określonych sformułowań za "znieważające" decydują przede wszystkim ogólnie przyjęte normy obyczajowe (J. Wojciechowski w: A. Wąsek red.: Kodeks karny. Część szczególna, tom I, Komentarz, Warszawa 2004, s. 119).

Sformułowania nadane z komputera oskarżonej Barbary W., którymi poczuł się dotknięty oskarżyciel prywatny, nie miały charakteru zniewagi. Określeniem znieważającym nie może być bowiem słowo "erotoman", oznaczające w języku ogólnym "człowieka o chorobliwie wzmożonej pobudliwości płciowej lub o nienormalnie spotęgowanym zainteresowaniu dziedziną stosunków płciowych" (M. Szymczak red.: Słownik języka polskiego, Warszawa 1989, t. I, s. 552). Według innego ze słowników termin "erotoman" ma jednak w obiegu potocznym znaczenie żartobliwe i oznacza "kobieciarza" (S. Dubisz red.: Uniwersalny słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 2003, s. 847). Warto zauważyć, że określenie "erotoman", którym poczuł się dotknięty oskarżyciel prywatny, zostało użyte w kontekście żartobliwym, a sam wpis zamieszczony został w portalu internetowym (...) przeznaczonym do oceniania wykładowców wyższych uczelni przez studentów. Oceny te formułowane są w sposób mało powściągliwy, wpisujący je posługują się gwarą studencką, nierzadko używając słów wysoce obelżywych. (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 7 maja 2008 r., sygn. akt:. III KK 234/07).

*

Kontrowersje między stronami związane są z pojęciem "usług taksówkowych". Zgodnie z wykształconymi poglądami w nauce (np. R. Mastalski: Prawo podatkowe I - część ogólna, wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1989 r. s. 86-90) jak i w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, jak i Naczelnego Sądu Administracyjnego, przy interpretacji normy prawnej należy posługiwać się przede wszystkim wykładnią językową. Normie należy przypisywać takie znaczenie, jakie ma ona w języku potocznym, chyba że ważne względy przemawiają za odstąpieniem od tego znaczenia (domniemanie języka potocznego). Jeżeli na gruncie języka potocznego można przypisać normie kilka różnych znaczeń, to należy wybrać to z nich, które jest najbardziej oczywiste (L. Morawski: Wstęp do prawoznawstwa Toruń 1998 r. TNOiK str. 169). Jeżeli określony termin należy do terminów specyficznych w określonej dziedzinie wiedzy lub praktyki społecznej, to należy przyjąć, iż termin ten ma takie znaczenie, jak w tych dziedzinach (domniemanie znaczenia specjalnego L. Morawski: tamże str. 170). W uchwale NSA z 04.06.2001 r. sygn. FPK 5/01 wskazano, że w procesie interpretacji prawa podatkowego znajduje zastosowanie przede wszystkim wykładnia językowa, rozumiana szeroko jako proces ustalania treści norm prawnych na podstawie możliwego sensu słów, za pomocą którego sformułowano dany przepis (także uchwała z 22.06.1998 r. sygn. FPS 9/97, ONSA 1998 z. 4, poz. 110; wyrok NSA z 24.10.2000 r. sygn. V SA 613/00, glosa 2001/4/31; wyrok z 29.11.1998 r. sygn. IV SA 790/88, ONSA 1989/2/96, także uchwała Trybunału Konstytucyjnego z 06.02.1996 r. W 11/95, OTK 1996/1/50). Zdaje się to dostrzegać skarżący odwołując się do definicji zawartej w słowniku Bogusława Dunaja: przez taksówkę rozumie się samochód osobowy lub furgonetkę, służące do przewożenia ludzi i towarów według ustalonych taryf. Podobna definicja znajduje się w Słowniku języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego: taksówka - auto osobowe lub niewielki samochód ciężarowy, służące do przewożenia ludzi lub towarów za opłatą według taryfy (licznika) (tom IX). Określenie usług taksówkowych w społecznym odczuciu istnieje od wielu lat i ma jednoznaczną konotację. Chodzi o samochód odpowiednio oznaczony i przewożący osoby lub bagaże za określoną opłatą, którą wskazuje licznik. Przeciwieństwem tego jest okazjonalne świadczenie usługi przewozu osób (autostop) czy bagaży. Interpretacja językowa jest tutaj wystarczająca do odkodowania treści interpretowanej normy prawnej. Usługi taksówkowe - to usługi wykonywane za pomocą pojazdu odpowiednio oznakowanego i za opłatą według określonej taryfy. Interpretację językową wspomaga wykładnia systemowa zewnętrzna. Art. 4 ust. 1 pkt 24 prawa o ruchu drogowym (tj. Dz. U. z 1992 r. Nr 11, poz. 41 ze zm.) interpretuje taksówkę jako pojazd samochodowy odpowiednio wyposażony i oznaczony, przeznaczony do przewozu za ustaloną na podstawie taksometru opłatą: a) osób w liczbie nie większej niż dziewięć łącznie z kierowcą oraz ich bagażu podręcznego (taksówka osobowa), b) ładunku o masie nie przekraczającej 2,5 ton (taksówka bagażowa).