Temat: Zwyczaj. Zasady ogólne i zasady PM, akty jednostronne, uchwały organizacji międzynarodowych, doktryna i orzecznictwo. Podmioty PM.

1. Zwyczaj – dominował do początków XIXw. Dzięki niemu wykształciły się takie pojęcia jak wolność morza, nietykalność przedstawicieli dyplomatycznych. Trzeba go odróżnić od zasad słuszności, obyczaju, precedensu, norm ius cogens. Reaguje na autentyczne, bieżące potrzeby społeczności narodowej. W państwach bardziej rozwiniętych zwyczaj odgrywa mniejszą rolę.

2. Elementy potrzebne do zaistnienia zwyczaju:
   a) praktyka państw (usus),
   b) element subiektywny – przekonanie państw, że praktyka tworzy, jest zgodna z prawem międzynarodowym(opnio iuris).
   Elementy te są uszczegółowiane orzeczeniami MTS-u.

3. Zwyczaj, a zasady słuszności.
   W przypadku słuszności mamy do czynienia z elementem pozaprawnym, a zwyczaj jest normą prawną. Słuszność może być elementem prawa zwyczajowego(art.38 KPT).
   Orzeczenie z 69r. w sprawie szelfu kontynentalnego (między Libią a Maltą) – słuszność jest elementem prawa zwyczajowego, a stosowanie prawa nie może prowadzić do skutków, które byłyby niesprawiedliwe.

4. Zwyczaj, a obyczaj.
   Obyczaj nie jest obowiązkiem, tak samo precedens.

5. Zwyczaj, a normy ius cogens.
   Normy ius cogens – są niederogowalne, mogą być zmienione tylko przez nową normę ius cogens. Zwyczaj natomiast może być zmieniony umową lub przez inny zwyczaj. Może też ewoluować.

6. Ad.2a. Zgodna praktyka kilku państw, pozbawiona zastrzeżeń, sprzeciwów. Muszą być co najmniej 2 państwa. Ciągłość, powtarzalność praktyki w długim (znaczącym) okresie czasu. Praktyka musi być zgodna z prawem. Potrzebna jest powszechna akceptacja innych państw.

7. Ad.2b. Akty wewnętrzne i zewnętrzne. Przede wszystkim umowy międzynarodowe, oświadczenia rządowe. Zwyczaj mogą tworzyć nie tylko państwa, ale i organizacje międzynarodowe. Powstałe normy są wiążące tylko dla państw członkowskich, chociaż mogą mieć wpływ także na inne państwa (podobnie z orzecznictwem). Praktyka musi być spójna, jednolita, w pewnym stopniu regularna, rozpowszechniona. Dowodem opinio Iris może być określone zachowanie, głosowanie w ramach organizacji międzynarodowych. Zwyczaj partykularny (lokalny lub regionalny) – może stanowić jakieś odstępstwo od zwyczaju powszechnego. MTS bada wtedy dokładniej zarówno usus, jak i opinio iuris.

8. Umowa, a zwyczaj.
   Umowa w momencie powstania może zawierać elementy zwyczaju. Umowa jest jakimś stadium powstawania norm, sprawiać, że stworzy się nową normę, która będzie potem stosowana także przez inne państwa (czyli tworzyć zwyczaj). Niektóre konwencje regulują prawo zwyczajowe (np. KPT).

9.Zasady ogólne prawa międzynarodowego.
a) art. 38 – zasady ogólne wymienione na trzecim miejscu, pełnią głównie rolę uzupełniającą w stosunku do umowy lub zwyczaju (uzupełniają luki, itp.),
b) zasady – nie ma katalogu takich zasad, wiele z nich zostało potwierdzonych w orzecznictwie trybunałów, np. zasada ochrony praw nabytych – opinia doradcza STSM z 23r., zasada odszkodowania za naruszenie zobowiązania – orzeczenie STSM z 28r., zasada dopuszczalności dowodów pośrednich – sprawa Cieśniny Korfu, zasada słuszności – orzeczenie MTS z 69r., zasada dobrej wiary – art. 2.2 KNZ,
c) zasady PM odnajdujemy w Deklaracji Zasad Prawa Międzynarodowego z 1970r. (znać): zobowiązanie do pokojowego załatwiania sporów, nieinterwencja w sprawy wewnętrzne i zewnętrzne innych państw, zakaz użycia siły i groźby jej użycia, obowiązek współpracy państw w dziedzinie pokoju i sprawach gospodarczych, zasada samostanowienia narodów, zasada suwerennej równości państw i wypełniania zobowiązań w dobrej wierze.

10. Akty jednostronne – wyrażenie własnej woli, np. uznanie jakiegoś rządu (notyfikacja jest formą aktu jednostronnego, ale raczej nie samym aktem). Może mieć formę noty dyplomatycznej albo oświadczenia ustnego – sprawa Ihlena (mister SZ Norwegii złożył oświadczenie ustne w sprawie Danii i Grenlandii Wschodniej) z 33r. i sprawa francuskich prób jądrowych z 74r. Akt jednostronny musi być złożony przez kompetentny organ, trzeba udowodnić, że aktowi jednostronnemu towarzyszył zamiar związania się skutkami prawnymi tego oświadczenia. Musi Prowadzić do zobowiązań bezwarunkowych i definitywnych. Akt jednostronny powinien być złożony publicznie i erga omnes. Nie musi być adresowany do konkretnych podmiotów. Musi być wolny od wad oświadczenia woli (z KPT). Przykłady aktów: uznanie, protest, zrzeczenie, przyrzeczenie, gwarancja. Zrzeczenie i protest nie mogą być dorozumiane. Uznanie: państwa, rządu, narodu, strony wojującej, powstańców, partyzantów. Uznanie może być indywidualne albo kolektywne (kilka państw uznaje). Uznanie de facto (przez nawiązanie kontaktów) i uznanie In iure (przez deklarację). Uchwały pro foro interno – regulują kwestie wewnętrzne organizacji, wiążą tylko jej organy. Akty pro foro ex terno są wiążące wyłącznie dla państw członkowskich. Organizacje, stanowiące akty pro foro ex terno: WHO, Organizacja Lotnictwa Cywilnego, Organizacja Dna Morskiego, OECD, UE.

11. Orzeczenia sądowe – źródła pomocnicze poznania norm prawa. Służą do ustalania norm prawa (art.59 jakiegoś statutu).

12. Doktryna – źródło pomocnicze. Poglądy autorów różnych narodów, mających najwyższe kwalifikacje w zakresie prawa międzynarodowego. Dzisiaj ogranicza się do systematyzowania prawa.

1. Podmioty PM.
   a) najważniejsze podmioty: państwa i rządowe organizacje międzynarodowe.
   b)atrybuty podmiotowości,
   c) definicja podmiotowości,
   d) rodzaje państw, powstanie, upadek,
   e) podmiotowość UE,
   f) cechy organizacji międzynarodowych,
   g) podmiotowość Stolicy Apostolskiej,
   h) podmiotowość powstańców.

2. Ad.1b.(chyba):
   - zdolność prawna,
   - zdolność do czynności prawnych, czyli do zaciągania zobowiązań międzynarodowych,
   - możliwość dochodzenia praw i roszczeń,
   - uznanie obowiązków międzynarodowych (np. obowiązek niepopełniania zbrodni międzynarodowych).

3. Rodzaje podmiotowości:
   - podmiotowość pierwotna (powstaje w momencie powstania państwa),
   - podmiotowość wtórna (podmiotowość nadana przez państwa organizacjom rządowym – jest wyrazem woli państw, które określają jej zakres).

4. Atrybuty podmiotowości:
   - czynności jednostronne,
   - utrzymywanie stosunków dyplomatycznych,
   - ponoszenie odpowiedzialności na arenie międzynarodowej,
   - czynne i bierne prawo legacji (przyjmowanie i wysyłanie przedstawicieli),
   - atrybuty potwierdzone w Konwencji o Prawach i Obowiązkach Państw z 1933r. – elementy państwa: terytorium, rząd, ludność, ewentualnie utrzymywanie stosunków dyplomatycznych.

5. Terytorium: w PM nie ma obowiązku ścisłego wytyczenia granic (delimitacji). Jest to obszar pod niekwestionowaną kontrolą. Składniki terytorium: ląd i wnętrze ziemi (teoretycznie do jądra ziemskiego), wyspy, terytorium morskie (wody wewnętrzne, archipelagowe, morze terytorialne) terytorium powietrzne.

6. Ludność: samostanowienie narodów, powinna być stała, a nie koczownicza. Dzisiaj ludność jest nośnikiem suwerenności. „To lud określa los terytorium, a nie terytorium określa los ludzi”.

7. Zdolność utrzymywania stosunków – posiadana przez państwa, organizacje międzynarodowe, Stolica Apostolska, państwa zależne.

8. Jak powstaje państwo? - kiedyś podboje, dekolonizacja. Samostanowienie – podporządkowane zasadzie integralności terytorialnej. Sposoby powstania: zjednoczenie, podział, secesja części terytorium (Panama, Tajwan), uzyskanie niepodległości przez terytoria zależne.

9. Suwerenność: elementy – równość państw wobec prawa, państwom przysługują prawa wynikające z suwerenności, z tego też wyprowadzamy również obowiązek poszanowania podmiotowości innych państw, nietykalność integralności terytorialnej i politycznej, swoboda wyboru własnego ustroju politycznego i gospodarczego, obowiązek stosowania się do zobowiązań międzynarodowych.