HMP wykład 23.01.2014
Reformacja
Marcin Luter (1483-1546)
Jan Kalwin (1509-1564)
Zmiany społeczne, polityczne i gospodarcze, nie tylko religijne. Nie tylko reforma Kościoła, dalekosiężne konsekwencje. Marcin Luter uformował dzisiejszych Niemców.
Przyczyny reformacji:
przyczyny ekonomiczne
Bogacenie się najwyżej usytuowanych duchownych
Procesy polaryzacji ekonomicznej (dół ubożeje, góra (papiestwo, kardynałowie, opaci) bogaci się)
Dochody Kościoła: dobrowolne datki, opłaty obowiązkowe – świętopietrze, dochody ze sprzedaży odpustów. Sprzedaż odpustów dotyczyła terenu Cesarstwa Niemieckiego (umowa między papieżem a cesarze, podział dochodów). Nie było to zjawisko powszechne w całej Europie. Kult świętych, kult relikwii. Sprzedaż relikwii. Ludzie zaczynają modlić się do świętych, zapominają o Bogu.
Opłaty obowiązkowe idą na rzecz papiestwa i wyższej hierarchii kościelnej. Proboszcz żyje z datków indywidualnych. Drastycznie spada finansowanie kościoła na najniższym szczeblu. Z powodu wojen, zaraz, epidemii, ogromne straty w ludziach. Mniej osób płaci na rzecz proboszcza. Spada dochodowość gospodarstwo (częściej ginęli mężczyźni). Zubożeli kapłani poszukują nowych dochodów utrzymania, opuszczają parafie i zajmują się czymś innym. Nie interesują się wiernymi. Przestają dbać o wiedzę, rozwój duchowy, intelektualny. Wielu z nich traktowało kapłaństwo jako zawód. Wierni zostają pozbawieni opieki kapłana.
Ludzie pozostawieni sami sobie, poszukują nowych form religijności, nowych form wytłumaczenia świata. Żyją w świecie zagrożenia, niepewności. Powinni szukać odpowiedzi na pytania w kościele. W kościele nie znajdują kapłana, jest on niedouczony lub nie interesuje się wiernymi.
Mocno wyeksponowany problem śmierci, grzechu, upadku. Tańce śmierci - Danse macabre. Powszechne pielgrzymki biczowników. Kultu maryjny. Wszystko to zmienia obraz kościoła. Ludzie są zagubieni, sami próbują radzić sobie w rzeczywistości, kościół nie przychodzi im z pomocą.
Kościół miał instrumenty, by wpływać na władzę państwową. Interdykt – rodzaj kary kanonicznej, zakaz udzielania sakramentów. Interdyktem można obłożyć osobę fizyczną, króla, miasto, państwo, region. Polityczna walka kościoła o władzę świecką. Wierni z miast obłożonych interdyktem pozbawieni opieki papieskiej.
Polityczne
Nominalną władzę w Cesarstwie Niemieckim ma cesarz. Nie posiadał instrumentów, żeby przywołać do posłuchu książąt niemieckich. Książe jest niezależny od cesarz, ma armię, władzę sądowniczą, prawo bicia monety. Książe musiał liczyć się z papieżem. Władza duchowa jest wyżej usytuowana niż władza świecka. W gestii papieża leży rozstrzyganie czy dana władza jest legalna czy nie. Papież legitymizuje władzę świecką. Książęta byli najbardziej zainteresowani odrzuceniem władzy papieża.
Władza świecka uzyskała możliwość uniezależnienia się od władzy kościelnej i uzyskała pozycję monopolistyczną.
kulturowe
doktrynalne
1517 r. – wystąpienie z 95 tezami.
Rozesłał tezy do książąt południowych Niemiec.
Odrzucił idee odpustów. Żaden człowiek nawet jako pośrednik, nie może nikomu odpuść grzech. Grzech może odpuścić tylko Bóg.
Problem pośrednictwa między Bogiem a człowiekiem. Kościół zbudowany jest na idee kapłaństwa. Pochodzi z tradycji. Luter odrzuca zwyczaj, tylko Pismo Święte. Jeśli czegoś nie ma w Biblii, to to nie istnieje. Odrzuca kapłaństwo (brak w Biblii). Człowiek bezpośrednio kontaktuje się z Bogiem, pośrednikiem jest Biblia. Człowiek nie może być wybrany przez Boga. Kapłan nie jest potrzebny.
Przetłumaczył biblię na język narodowy, okroił ją. Potrzeba przetłumaczenia Biblii wśród kapłanów i zwykłych ludzi, by zrozumieć treść. Tłumaczenie łacińskie od IV wieku aż do czasów Lutra. By ludzie moli kontaktować się z Bogiem poprzez Biblię muszą czytać ją w własnym języku. Luter uznał, że jedynie jego tłumaczenie i interpretacja jest właściwe. Powszechne kapłaństwo – każdy sam kontaktuje się z Bogiem, sam się do niego modli. Luter odrzuca kult świętych, kult Matki Boskiej. Kult świętych to wyraz wpływu kościoła, coś co kościół człowiekowi narzucił, nie wynika to z Biblii.
Dla katolika chrzest ot sakrament, który zmywa zmazę grzechu pierworodnego. Luter uważał, że nic nie jest w stanie zmyć piętna grzechu pierworodnego. Może liczyć tylko na wolę, łaskę Boga.
W kościele katolickim w każdej mszy odbywa się szczególne misterium - transkonsubstancjonalizacja (przeistoczenie) za pośrednictwem kapłana, chleb i wino przekształca się w ciało i krew. Wg Lutra niczego takiego nie ma w trakcie nabożeństwa, przeistoczenie odbyło się tylko raz, w trackie Ostatniej Wieczerzy.
Kalwinizm: komunia to ani ciało ani krew, jest ot symbol boskiej natury Chrystusa. U Kalwina brak mistycznego przeistoczenia. Jest to tylko symbol, jedność, poczucie wspólnoty chrześcijańskiej. Nie można kogoś umocnić w wierze, jak bierzmowanie w katolicyzmie.
U Lutra małżeństwo nie jest sakramentem. Udzielanie ślubu w kościele dopiero od XIV w. Brak sakramentu namaszczenia chorych.
Nie ma potrzeby by istniała zhierarchizowana instytucja kościelna, my wszyscy jesteśmy kościołem z niewidzialnym Chrystusem na czele.
1525r. ekskomunika Lutra.
Poparcie książąt niemieckich.
Omnipotentna, absolutna władza. Kogo władza tego religia. Religia i kościół jest podporządkowana władzy politycznej, książę decyduje o wszystkim.
Władca świecki odpowiada za ciało, uczynki na zewnątrz. To co myślę, w co wierzę to moja prywatna sprawa. „O wolności chrześcijańskiej”.
Luter pochodził z rodziny robotniczej w Eisenach. Był wybuchowy, popadał w stany depresyjne, nie panował nad emocja. Wzorował się na teorii predestynacji św. Augustyna. Był alkoholikiem. Był zakonnikiem, wyszedł z zakonu i ożenił się z byłą zakonnicą.
Teoria predestynacji: Wszystko zależy od Boga, nasze zbawienie nie jest wynikiem uczynków, modlitwy, ale zależy od łaski Boga. Z góry jesteśmy przeznaczeni do zbawienia lub potępienia. Z powodu grzechu pierworodnego. Tylko Adam i Ewa byli wolni. Człowiek powinien starać się, ale nie ma wpływu na zbawienie.
Predestynacja Kalwina (podwójna, pogłębiona)
Kalwin uważał, że już Adam i Ewa byli przeznaczeni przez Boga do grzechu. Luter mówi, że wiemy jedynie to, że Bóg kogoś potępi. Kalwin twierdził, że są oznaki zewnętrzne wybrania bliźniego przez Boga. Osoba mądra, cnotliwa i bogata dozna zbawienia, jest obdarzona łaską przez Boga. Dzięki Kalwinowi nastąpiła akumulacja kapitału.