Model rodziny ulega ciągłym zmianom. W epoce preindustrialnej rodzina była tradycyjna, podporządkowana w znacznej mierze władzy i woli ojca. Role w rodzinie były z góry przypisane, liczył się interes rodzinny. Tradycyjna rodzina była przede wszystkim spójna, przeważały w niej stosunki materialno-rzeczowe. Dzięki temu taka rodzina była w większości wielopokoleniowa, oparta na ekonomicznych podstawach, poddawała się religijnej kontroli. Miała charakter instytucjonalny, a między członkami rodziny istniała silna więź.
Całkiem inne cechy posiadała rodzina w epoce industrializacji. Rozwój przemysłu zapoczątkował na masowa skalę rozwój przedsiębiorstw przemysłowych. Potrzebowano ludzi do pracy, co całkowicie odmieniło ekonomiczne podstawy funkcjonowania rodziny. Wszystkie procesy industrialne przede wszystkim osłabiały więzi w wielopokoleniowej rodzinie, potem nawet w dwupokoleniowej.
Przez liczne zmiany ukształtował się nowy model rodziny, który teraz określany jest jako „model rodziny współczesnej”. Model ten występuje w dwóch wariantach: pierwszy – w społeczeństwie przemysłowym, drugi – w społeczeństwach poindustrialnych.
Rodzina współczesna w epoce industrializacji jest mała (dwupokoleniowa). W takiej rodzinie pracuje nie tylko mąż, ale także żona. Dominuje rodzina nieprodukcyjna i oparta głównie na nieekonomicznych podstawach. Powiązania rodziny ze społeczeństwem słabną. Całkowicie zmienia się stosunek pomiędzy małżonkami, a także pomiędzy rodzicami a dziećmi (stosunek ten ma charakter koleżeński). Stosunki materialno-rzeczowe ustępują miejsca więzi emocjonalnej. Role i normy w rodzinie są wyznaczane „luźniej” niż w rodzinie tradycyjnej. Jednak taka rodzina staje się bardziej konfliktowa, co powoduje coraz częstsze jej rozpady.
Drugi model rodziny współczesnej, poindustrialnej, charakteryzuje się przede wszystkim tym, że nastąpił zanik pracy fizycznej na rzecz pracy umysłowej, wzrost liczby uczonych, dalsza automatyzacja, ludnościowa emigracja, co doprowadziło do zderzenia kultur, itp.
Kolejną ważniejszą cechą jest to, że nastąpiły tendencje wolnościowe, nie tylko w sferze życia publicznego, ale także w sferze prywatnej.
W rodzinie epoki postindustrialnej następują takie procesy jak:
Wzrost zatrudnienia kobiet,
Równouprawnienie w małżeństwie i rodzinie,
Znacząco mniejsza wartość dziecka,
Wypieranie tradycji,
Wzrost liczby konfliktów, co za tym idzie- rozpad rodziny,
Wzrost liczby osób pozostających w kohabitacji,
Rozluźnienie stosunków między członkami rodziny.
Funkcje rodziny współczesnej zostały ograniczone głównie do funkcji: prokreacyjnej, socjalizacyjnej, osobowej /miłości/. Poziom i zakres funkcji oraz zadań jakie realizuje rodzina współczesna zdeterminowany jest przez jej potrzeby.
Te i wiele innych czynników doprowadziły do patologizacji rodziny. Jednak epoka industrializacji oprócz kłopotów, przyniosła liczne korzyści dla rodziny. Nastąpił znaczny wzrost jej komfortu życia, a także dzięki postępowi medycyny - zabezpieczenie zdrowotne.
Zarówno model rodziny epoki przedindustrialnej, jaki i rodziny współczesnej, ma swoje dodatnie, ale także ujemne cechy. Najważniejsze jest jednak to, aby każda rodzina miała możliwość realizacji swoich potrzeb oraz podstawowych potrzeb wszystkich jej członków – tylko to zapewni jej stabilność, poczucie bezpieczeństwa i da gwarancję na rozwój społeczeństwa.
BIBLIOGRAFIA:
M. Marody, A. Giza-Poleszczuk, Przemiany więzi społecznych, Warszawa 2004, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
M. Ziemska, Rodzina współczesna, Warszawa 2005, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.