Zioło Katarzyna Nr albumu: 064406 Kierunek: Prawo Rodzaj studiów: Niestacjonarne

Temat: Funkcje partii politycznych

Partie polityczne pełnią szczególne funkcje we współczesnych państwach. W organizacji, działaniu systemu władzy państwowej partie odgrywają pierwszoplanową rolę jako główne, elementy mechanizmu politycznego. Spełniają one różnorodne zadania, których nikt nie jest w stanie spełnić. Partie występują jako siła napędowa i motor działania społeczeństwa, ponieważ stanowią mechanizm kształtowania opinii publicznej.

To co należy podkreślić, to fakt iż w XX wieku rola partii politycznych bardzo wzrosła. I nie sposób sobie obecnie wyobrazić prawidłowego funkcjonowania władzy państwowej bez politycznego zaplecza, w formie partii politycznych.

Pojęciem partie polityczne określamy organizacje społeczne powstałe i działające na podstawie określonego programu, stanowiącego ideowo-polityczny wyraz interesów poszczególnych klas, bądź ich odłamów; dążą one do realizacji tego programu przez zdobycie władzy w państwie, jej utrzymanie lub uzyskanie bezpośredniego wpływu na decyzje o wadze państwowej, dostosowując odpowiednio do potrzeb walki o władzę swą organizację, formy i metody działania.

Funkcje partii politycznych to zadnia wypełniane przez partię w systemie politycznym państwa. Współcześnie zadania te dotyczą społeczeństwa, władzy państwowej i samej partii jako organizacji. Partia jest pośrednikiem między obywatelami a władzą państwową. To pośrednictwo ma inne cele w państwie demokratycznym i inne w państwie niedemokratycznym. W systemach demokratycznych partie umożliwiają obywatelom udział we władzy lub wpływ na rządy. W warunkach państwa nie demokratycznego partia jest instrumentem podporządkowania społeczeństwa grupie rządzącej. Znaczenie partii politycznych uwidacznia się w wypełnianych przez nie funkcjach.

Możemy wyróżnić: funkcje partii politycznych sensu stricto i sensu largo

Funkcje partii politycznych sensu stricte określają w sposób zwięzły i syntetyczny najważniejsze zadania tych organizacji. Główne funkcje partii:

Funkcja artykulacji i agregacji potrzeb i interesów społecznych

Proces artykulacji potrzeb i interesów społecznych wiąże się z wyrażaniem (artykulacją) i uogólnianiem ( agregacją) przez partie polityczne interesów, dążeń i postulatów społeczeństwa. Są reprezentantami różnych grup społecznych, podporządkują zróżnicowane żądania, dokonują selekcji i uwzględniają ich treść i hierarchię w programach partyjnych, wyrażając w ten sposób opinie i wolę polityczną suwerennego narodu. Funkcja ta ściśle wiąże się z charakterem, typem i intensywnością podziałów w poszczególnych społeczeństwach. Współczesne ugrupowania polityczne, w przeciwieństwie do partii historycznych, nie są już z zasady reprezentantami jednorodnych klas i warstw społecznych. Jest to następstwem zmieniającego się charakteru

konfliktu klasowego oraz różnego stopnia intensywności i innych płaszczyzn sprzeczności, np. religijnych czy narodowościowych. Partie budowały swoją tożsamość dzięki procesowi krystalizacji i artykulacji sprzecznych interesów oraz ukrytych napięć tkwiących w strukturze społecznej. Istota agregacji czy integracji interesów tkwi w zadaniach partii polegających na kojarzeniu interesów różnych grup i tworzeniu na tej podstawie pewnej syntezy czy też budowanie kompromisu. W związku z realizacją opisowej funkcji wyodrębnia się niekiedy kolejną funkcję – ekspresyjną; wytwarzania retoryki służącej do przekładania kontrastów w strukturze społecznej i kulturalnej na postulaty działań oraz do wywierania nacisków w tej materii. Z kolei funkcja zarówno funkcja artykulacji jak i agregacji oraz integracji łączy się z funkcją kształtowania opinii społecznej. Partie, szczególnie lewicowe i antysystemowe dążą do uświadamiania stowarzyszonym przy nich grupom społecznym ich miejsca w strukturze społecznej i wynikających z stąd postulatów. Z kolei np. partie konserwatywne mogą odwoływać się do solidaryzmu społecznego i zamazywać w imię nadrzędnych interesów ogólnospołecznych istniejące podziały i dwudzielności społeczne.

Funkcja rekrutacji elit politycznych

Partie polityczne są płaszczyznami kształtowania i wyłaniania liderów politycznych. Mają decydujący wpływ na proces selekcji kandydatów ubiegających się o miejsca w parlamentach, rządach, organach władzy lokalnej oraz zmierzających do uzyskania stanowiska głowy państwa w republikach. W praktyce politycznej, kandydaci nie mający poparcia partii, z zasady nie mogą liczyć na znaczący sukces polityczny.

Funkcja wyborcza

Funkcja wyborcza realizowana jest przez partie praktycznie przez cały okres, choć w okresie wyborów i kampanii wyborczej szczególnie przybiera ona na znaczeniu. Można wyróżnić jej składniki: pierwszym jest dokonywanie selekcji kandydatów na stanowiska wybieralne, drugim elementem jest formułowanie wyborczego programu. Choć partie polityczne nie są jedyną instytucją polityczną posiadającą możliwość desygnowania kandydatów, to są one czynnikiem głównym, posiadającym niemal monopol w tej dziedzinie, jeśli nie bezpośredni, to pośredni wpływ na wybór kandydatów. Dokonywanie selekcji kandydatów stanowi bardzo ważny element tej funkcji wyborczej realizowanej przez partie polityczne. Dzięki niej dokonuje się wybór odpowiedniej politycznej elity danego państwa. Selekcja kandydatów odbywa się na zasadzie wyboru wewnątrz partii - wygląda to różnie - kandydatów sposób mniej lub bardziej demokratyczny. Demokratycznego wyboru dokonuje się dość rzadko, kandydatów zasady największy wpływ na wyeksponowanie danej kandydatury ma kierownictwo partyjne oraz jej najbardziej aktywni członkowie. Przewaga decyzji kierownictwa ma również swoje uzasadnione znaczenie, bowiem podczas wyborów za faktycznego kandydata traktowana jest po prostu dana partia polityczna, a nie konkretna osoba - kandydat. Z reguły wokół kandydatur toczona jest ostra walka, która nie jest jawna dla węższych kręgów politycznych czy wewnątrzpartyjnych frakcji, oraz grup interesów, które stoją poza partiami. Ponadto, należy podkreślić, iż na dokonanie ostatecznego zatwierdzenia danego kandydata na różne rządowe stanowiska w samym rządzie lub państwowej administracji mogą mieć wpływ inne partie, głównie te, które są w układzie koalicyjnym z daną partią. W takiej sytuacji stosuje się mechanizm tzw. konsultacji.

Zadaniem poszczególnych partii jest prezentowanie swoim wyborcom własnych programów politycznych przez cały okres swej działalności, natomiast w okresie wyborów mają ona za zadanie sformułowanie programów wyborczych czy też własnej wyborczej platformy. Program wyborczy spełnia bardzo ważną funkcję. Jest on bowiem instrumentem oddziaływania na elektorat, który umożliwia i ma na celu przyciągnięcie danych wyborców, a także ich skoncentrowanie wokół działań politycznych prezentowanych przez określona partię. Takie wyborcze programy dana partia opracowuje jako całość, bądź pozostawia je do opracowania przez poszczególnych kandydatów. Zależy to głównie od charakteru danej partii.

W sytuacji dokonywania wyboru danego kandydata na prezydenta, można zaobserwować, iż dominującą pozycję zajmuje lider, z którym dany program jest mocno kojarzony, lider prezentuje taki program i jest z nim bardzo identyfikowany. Podkreślić należy, że szczególne znaczenia mają tutaj publiczne wystąpienia w środkach masowego przekazu - danego kandydata na prezydenta lub już urzędującego już prezydenta. Po przeprowadzeniu wyborów program wyborczy, który stanowił dotychczas propozycje partyjne danych partii oraz jej poszczególnych kandydatów przekształcony zostaje w wyraz opinii tych wyborców, którzy na daną partię oddali swój głos. Ta właśnie ci wyborcy, poprzez zagłosowanie na daną partię dają wyraz swojej aprobaty dla danego programu, a tym samym wyrażają zgodę na wszelkie propozycje jakie w tym programie zostały zawarte. Teraz oczekują ich realizacji.

Faktem jednak jest to, że partie polityczne przede wszystkim tworzą opinie obywateli, a nie wyrażają je. Głównym ich zadaniem jest opracowanie programu, a następnie przekonanie społeczeństwa do tych założeń, pozyskać jak najwięcej zwolenników, a następnie otrzymać jak najwięcej głosów, a tym samym przejąć w państwie kierownictwo - władzę. Partie polityczne spełniają więc bardzo ważna funkcję w społeczeństwie, ona kształtują poglądy wyborców, są tak jakby przewodnikiem w wszystkich politycznych sprawach i zagadnieniach. Ponadto, należy zaznaczyć, iż programy polityczne zawierają dość mocny element propagandy, którego zastosowanie służy głównie pozyskaniu jak największej liczby zwolenników, a nie podanie merytorycznej informacji na temat zamierzeń danej partii.

Funkcja rządzenia

Rozpatrywana jest w dwóch aspektach: rekrutacja elit politycznych, obsadzanie stanowisk rządowych czy opozycja wobec aktualnego rządu.

Partia, która wygrała wybory, obsadza kluczowe stanowiska w państwie i zaczyna realizować funkcję kierowania organami państwowymi czy też kierowania państwem. Dzięki wprowadzeniu do organów państwowych swoich przedstawicieli partia polityczna ma wpływ na podejmowanie decyzji politycznych i mianowanie personelu wykonawczego. Należy do niej władza w państwie. O bezpośrednim zaangażowaniu partii w kierownictwo państwem świadczy obejmowanie przez przywódców partii najwyższych stanowisk państwowych, ta-kich jak stanowiska prezydenta, premiera, ministrów.

Z kierowaniem państwem nierozerwalnie łączy się funkcja kontroli rządu, funkcja opozycji. Proces rządzenia polega na konkurencyjnej walce sił politycznych, z których jedne w danej chwili rządzą państwem, a inne pozostają do rządu w opozycji, dążąc do odwrócenia tej sytuacji przy okazji następnych wyborów. Partie opozycyjne prowadzą działania w dwóch kierunkach: przygotowania do zwycięstwa w następnych wyborach i próby włączenia się do rządzenia państwem. Pierwszy kierunek jest realizowany przez krytykę posunięć partii rządzącej i przygotowanie własnego programu politycznego. Drugi kierunek to również krytyka, ale mniej destruktywna, mająca na celu wywarcie bieżącego wpływu na politykę państwa - krytyka korygująca. Partie nie mające wpływu na politykę państwa, nie brane pod uwagę w podejmowaniu decyzji państwowych, często uciekają się do środków takich jak strajki czy manifestacje uliczne. Polityka państwa ma być w takim modelu nie tyle wolą większości, ale syntezą między wolą większości a mniejszości, kompromisem między rządzącymi a opozycją.

Funkcje partii politycznych sensu largo określają w sposób bardziej szczegółowy oraz bardziej dokładny zadania partii jako wyspecjalizowanej organizacji politycznej. Można wskazać siedem zasadniczych funkcji partii:

- partie są mechanizmami wyłaniającymi elitę władzy w państwie - jest częścią funkcji wyborczej;

- stanowią forum legalnej władzy w państwie, pokojowego ścierania się poglądów i programów w ramach panującego ustroju społeczno-politycznego;

- kształtują opinię publiczną;

- formułują określone doktryny i programy polityczne;

- wiążą państwo ze społeczeństwem, stanowią siłę, na której może się opierać rząd, bądź – gdy są to partie opozycyjne – stają się czynnikiem sygnalizującym rządowi jego najbardziej niepopularne posunięcia;

- są czynnikiem integracji społeczeństwa w sferze życia politycznego;

- uczestniczą w kształtowaniu systemów politycznych, ich ogólnych zasad, elementów składowych;

We współczesnym społeczeństwie partie polityczne pełnią wiele funkcji. Podstawową jest zorganizowanie grup aspirujących do władzy, nadanie im form organizacyjnych i prawnych oraz zapewnienie zorganizowanej kontroli nad sprawowaną władzą. Partie polityczne aktywizują jednostki do działania, stwarzając im możliwość prezentacji własnych poglądów i poprzez tę aktywność kształtują panujące w społeczeństwie opinie.

Bibliografia:

• M. Chmaj, W. Sokół, M. Żmigrodzki: Teoria Partii Politycznych, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 1995.

• K. Sobolewska-Myślik: Partie i systemy partyjne na świecie, PWN, Warszawa 2004.

• Praca zb., pod red. A. Dobieszewskiego: Organizacja Polityczna Społeczeństwa – Państwo Partie Polityczne Systemy Partyjne, PWN, Warszawa 1980.

• K. A. Wojtaszczyk: Partie polityczne w państwie demokratycznym, WSiP, Warszawa 1998.

• R. Herbut: Teoria i praktyka funkcjonowania partii politycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.