SUBDYSCYPLINY PEDAGOGICZNE

Lidia Wujkowska

Pedagogika rok II

Grupa B

HISTORIA WYCHOWANIA I MYŚLI PEDAGOGICZNEJ

Wychowanie w Chinach:

1. Konfucjonizm- uchodził za kanon wychowania chińskiego

2. Ślepy kult tradycji

3. Wykształcenie pojmowane nie jako przygotowanie młodzieży do działalności społecznej, ale jako celu samego dla siebie

4. Kształcenie czysto formalne

5. Dążenie do opanowania wiedzy książkowej

6. Kształceni tylko chłopcy, kobieta niewykształcona uchodziła za moralną

Wychowanie w Indiach:

1. Oderwanie celów wychowawczych i treści edukacyjnych od potrzeb życia i codziennego bytowania społecznego

2. Święte Księgi Wedy były podstawą kształcenia i wykształcenia braminów, którzy udzielali wiedzy kastom niższym

3. Duży wpływ buddyzmu na wychowanie

Wychowanie w Grecji:

1. Sparta:

• Wychowanie w rękach państwa i ukierunkowane na doskonalenie kondycji fizycznej oraz umiejętności wojskowych młodzieży

• Tzw. Wychowanie dla państwa

• Nauka lakonizmów

2. Ateny:

• Nacisk na wszechstronny i harmonijny rozwój indywidualności, talentów i aspiracji dziecka

• Nauczycielami byli pedagodzy, czyli wykształceni niewolnicy

• Rozwój paidei- ideału wychowawczego

Ważną rolę odegrały szkoły filozoficzne:

1. Arystotelesa ( ojciec dydaktyki)

2. Sokratesa (wzorzec postawy nauczyciela- wychowawcy)

Wychowanie w Rzymie:

1. Ideałem wychowawczym był surowy obywatel, charakteryzujący się takimi cnotami, jak: stałość, dzielność, pobożność, opanowanie, godność, roztropność, sprawiedliwość

2. Wychowanie retoryczne

Po rozpadzie kultury antycznej następuje wykształcenie chrześcijańskie:

1. Pedagogią religijną zajmują się gminy chrześcijańskie, a funkcję nauczającą pełnią katecheci

2. Z czasem wprowadzono nauki świeckie, kształcono również dziewczęta, wszystkie warstwy społeczne

3. Oświata podporządkowana nauczaniu Kościoła

4. Celem było wychowanie do przestrzegania nauk i cnót chrześcijańskich oraz pokory i posłuszeństwa Kościołowi

5. Istniały szkoły: klasztorne, trywialne, katedralne

Wychowanie rycerskie:

1. Miało na celu wyrabianie odwagi, siły fizycznej, umiejętności wojskowych, ogłady dworskiej

2. Dotyczyło synów szlachetnie urodzonych

3. Etapy: paź, giermek, rycerz

4. Obowiązywał kodeks rycerski

Wychowanie mieszczańskie:

1. Wychowanie do konkretnej pracy produkcyjnej

2. Odbywało się w domu mistrza

3. Stopnie: terminator, czeladnik, mistrz

Wychowanie humanistyczne:

1. Obejmował dwory książęce i burżuazję

2. Wszechstronne wykształcenie

3. Wykluczenie kar cielesnych

4. J.A. Komeński uważał, że:

• Każdy jest zdolny do uczenia się

• Wykształcenie ma mieć realną życiową przydatność

• Nauczanie jest umiejętnością

• Wychowywać należy w zgodzie z naturą

• Nauczanie poglądowe

• Kształcenie ma przekazywać „obraz całości ludzkiego poznania”

5. J. Locke:

• Postać dżentelmena

• Wychowanie prowadzone w domu rodzinnym bądź w akademiach rycerskich

6. J. J. Rousseau:

• Uczenie metody zdobywania wiedzy

• Rozwijanie indywidualności wychowanka

• Naturalizm pedagogiczny

7. C. A. Helvetius:

• Kształcenie formalne

• Celem kształcenia powinno być ćwiczenie takich zdolności i dyspozycji, jak: sprawne rozumowanie, krytycyzm, stawianie istotnych pytań itp.

• Wychowanie zdrowotne oparte na hartowaniu ciała i gimnastyce

W 1783r. Fryderyk Wilhelm II wprowadza obowiązek szkolny.

Filantropiści:

1. Propagowanie nauczania szkolnego, urozmaiconego zabawami, wycieczkami, zajęciami w ogrodzie

2. Kształtowanie w wychowankach potrzeby pielęgnowania zdrowia i rozwoju fizycznego

II połowa XVIII w.- powstanie w Europie pierwszych szkół i zakładów specjalnych dla głuchych, niewidomych, opuszczonych czy zaniedbanych moralnie dzieci.

Komisja Edukacji Narodowej:

1. Państwowy świecki system edukacyjny

2. Program nauczania przystosowany do potrzeb życia

3. Dzieci wyróżnia się tylko za pilność i cechy charakteru, nie za pochodzenie

4. Wychowywanie dziewcząt, aby mogły służyć państwu

Wiek XIX:

1. Państwa organizują powszechne obowiązkowe i bezpłatne szkolnictwo ludowe

2. System monitorialny- metoda wzajemnego nauczania się dzieci

3. Zasada poglądowości

4. Stworzenie ogródków dziecięcych

5. Kształcenie wychowawczyń

6. Wszechstronny i harmonijny rozwój dzieci

7. Metoda oparta na pobudzaniu aktywności, samodzielności i współdziałania dzieci za pomocą przemyślanych zabaw, śpiewu, rysowania, pielęgnowania roślin, opowiadań itp.

8. J. F. Herbart:

• Formalne przyswajanie wiedzy

• Nauczanie powinno mieć charakter wychowujący

9. Rozwój kształcenia realnego

10. Kulturkampf

Polska- zabór rosyjski:

1. Popularne, zachodnie teorie pedagogiczne

2. Początek szkolnictwa zawodowego

3. Po raz pierwszy badany naukowo poziom umysłowy dzieci i młodzieży

4. Rusyfikacja szkół

5. Wzrost analfabetyzmu

6. Tajne wykłady w mieszkaniach prywatnych

Polska- zabór pruski:

1. Germanizacja

2. Powstawanie kółek samokształceniowych

Polska- zabór austriacki:

1. Powołanie Rady Szkolnej Krajowej- do jej kompetencji należało:

• Nadzór pedagogiczny

• Mianowanie nauczycieli

• Układanie programów

• Zatwierdzanie podręczników

2. Język Polski- językiem wykładowym

3. Sekularyzacja szkół (nauczanie religii pozostaje)

4. H. Jordan stworzył park zabaw

5. Od 1897r. kobiety są dopuszczone do studiów

Wiek XX:

1. Powstanie pedagogiki porównawczej

2. Szkoła położona możliwie najbliżej miejsca zamieszkania dziecka

3. Bezpłatność nauki

4. System stypendiów

5. Przeciwdziałanie selekcji

6. Drożność

7. W Polsce podczas II wojny światowej- tajne nauczanie

8. Po wojnie- szkoła i wychowanie ma realizować ideały wychowania komunistycznego

9. Wprowadzenie do szkół religii

10. Nowe Wychowanie- celem było pobudzenie twórczej aktywności uczniów, rozwijanie ich samorządności i uczenie sztuki samowychowania

11. Spopularyzowanie się nauczania całościowego i łącznego

12. Rozwinięcie się technik żywego rachunku i swobodnego tekstu dzieci

13. Rozwój wychowania fizycznego

14. Walka o prawa dziecka

15. Powstawanie wielu ruchów młodzieżowych

PEDAGOGIKA MEDIALNA- edukacja medialna- zawiera dwa znaczenia: obejmuje pojęcie mediów (to przedmioty, materiały, urządzenia przekazujące odbiorcom określone informacje przez słowo, obraz i dźwięk, a także umożliwiające im dokonywanie określonych czynności intelektualnych i manualnych) oraz pojęcie edukacji (w szerszym kontekście- jako wszelkie procesy społeczne, których celem jest przygotowanie człowieka do funkcjonowania w kulturze; w węższym znaczeniu edukacja jest kojarzona ze świadomym procesem realizowanym przez specjalne do tego celu powołane instytucje społeczne). Oznacza kształcenie, którego celem jest przygotowanie człowieka do odbioru przekazów medialnych i posługiwanie się mediami. Zajmuje się wykorzystywaniem mediów w procesie dydaktyczno- wychowawczym we wszystkich formach kształcenia, dokształcania i samokształcenia oraz metodyką nauczania- uczenia się medialnego i informatycznego. Teoretyczną i praktyczną podstawą edukacji medialnej jest dorobek technologii kształcenia. Technologia informacyjna jest zbiorem przepisów opisujących optymalne konstruowanie procesu kształcenia wykorzystującego nowoczesne technologie komunikacyjne, w których zakłada się dokonywanie zmian u uczących się.

RYS HISTORYCZNY WYKORZYSTANIA MEDIÓW W EDUKACJI

Etapy:

• I etap- nawiązuje do poglądów dydaktycznych Jana Amosa Komeńskiego, który dostrzegł związek między wizualizowaniem treści uzyskiwanymi efektami kształcenia. Jest tu wdrażana do procesu kształcenia zasada poglądowości.

• II etap- obejmuje powstanie i rozkwit technologii kształcenia. Wyróżnia się trzy okresy:

• Okres pierwszy (1920-1954)- tworzenie się zrębów teoretycznych technologii kształcenia.

• Okres drugi (1954- 1970)- stopniowe przekładanie akcentu z nauczania na uczenie się, powstanie i rozwój nauczania programowanego oraz rozwój koncepcji wykorzystania środków automatyzujących w procesie kształcenia.

• Okres trzeci ( od 10-16 maja 1970r. )- wyodrębnienie się nowej subdyscypliny pedagogiki jaką jest technologia kształcenia.

• III etap- współczesna faza rozwoju technologii kształcenia.

Cechy technologii kształcenia:

• Nowoczesność

• Optymalizacja

• Integracja

• Naukowość

• Powtarzalność procesów i efektów

• Programowanie czynności nauczyciela i uczącego się

• Szerokie zastosowanie technicznych środków i materiałów dydaktycznych oraz metod aktywizujących

• Racjonalna organizacja materialnego środowiska dydaktycznego

• Jakościowa ocena efektów pracy dydaktycznej

W edukacji medialnej o kształtowanie zdolności do analizy, oceniania, wartościowania i tworzenia komunikatów medialnych, a przede wszystkim o edukację w wymiarze wartości i działań człowieka.

Wymiary przygotowania do odbioru mediów:

1. Praktyczne kompetencje medialne, w które powinien być wyposażony współczesny człowiek

2. Kompetencje intelektualne np. krytyczny odbiór informacji.

Obszary edukacji medialnej:

• Kognitywistyczna teoria komunikacji medialnej

• Teoria i praktyka kultury masowej

• Technologia informacyjna

• Metodyka kształcenia medialnego

Pedagogika medialna:

• Rozpatruje i definiuje zjawiska społeczne w kategoriach wzajemnych relacji człowieka z mediami

• Obejmuje problemy wartości w społeczeństwie zdominowanym komunikacją medialną i bada związane z tymi problemami zjawiska dotyczące procesów edukacyjnych, medialnej polityki państwa i grup społecznych, stanu praktyki edukacji medialnej, tendencji rozwojowych w kulturze medialnej itp.

• Zajmuje się poznawaniem zjawisk i mechanizmów odbioru i oddziaływania mediów na społeczeństwo, na człowieka

Przedmiotem pedagogiki medialnej jest proces komunikowania człowieka z mediami i przez nie z innymi ludźmi.

Obszary pedagogiki medialnej:

• Ogólna pedagogika medialna

• Edukacja medialna

• Technologia informacyjna

• Komputerowa diagnostyka i terapia pedagogiczna

• Media w świecie człowieka

Zadania pedagogiki medialnej:

• Wymagające zdefiniowania pojęć, procesów, zjawisk medialnych, a także ukazania pedagogiki medialnej na tle innych nauk, wskazania zakresu jej zainteresowań, struktury, funkcji pełnionych przez media

• Obejmujące problemy wychowania , socjalizacji, diagnozowania patologii, poszukiwanie najlepszych rozwiązań obrony przed manipulacją, prowadzenie działań terapeutycznych itp.

• Poznawcze – określają mechanizmy wzajemnego oddziaływania mediów i człowieka

• Dydaktyczne- wypracowujące metody, techniki działań edukacyjnych, określające efekty wykorzystania mediów w procesie kształcenia, dokształcania i samokształcenia

• Twórcze, innowacyjne- wskazujące możliwości oraz granice wykorzystania mediów w procesach edukacyjnych

• Związane z budową społeczeństwa wiedzy- upowszechniania wiedzy o mediach

Funkcje pedagogiki medialnej:

• opisowa (diagnostyczna)

• wyjaśniająca (eksplikacyjna)

• prognostyczna

• techniczna (praktyczna)

Wychowanie do mediów należy rozumieć jako świadomie organizowaną działalność społeczną, prowadzoną przez wychowawcę wobec wychowanka, a zamierzająca do wywołania intencjonalnych zmian jego osobowości w zakresie poznawczo- instrumentalnym (poznanie świata mediów masowych i cyberprzestrzeni oraz ukształtowanie umiejętności psychomotorycznych umożliwiających aktywność w tej sferze), a także emocjonalno- motywacyjnym (budowanie adekwatnego stosunku człowieka do świata mediów i rzeczywistości wirtualnej, rozumienie ich miejsca i relacji wobec świata rzeczywistego, kształtowanie przekonań i postaw, układu i hierarchii wartości, celu życia, relacji z innymi ludźmi i humanistycznego stosunku do nich).

Wychowanie przez media można rozumieć jako jedną z dróg organizacji procesu szkolnego czy pozaszkolnego.

PEDAGOGIKA SPECJALNA – jest to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się teorią oraz praktyką kształcenia i wychowania osób z odchyleniami od normy rozwojowej(niepełnosprawnych). Zajmuje się osobami w każdym wieku.

1.Przedstawiciele:

• Otto Lipowski,

• Teresa Doroszewski,

• Aleksander Hulek,

• Czesław Kosakowski,

• Maria Grzegorzewska – zapoczątkowała pedagogikę specjalną.

2.Główne cele i zdania:

• Opracowanie metod i technik umożliwiających pracę z jednostkami niepełnosprawnymi,

• Niesienie pomocy i wsparcia terapeutycznego, psychologicznego oraz socjalnego,

• Optymalizacja rozwoju jednostek zaburzonych oraz stosowanie niezbędnych działań wychowawczych,

• Gromadzenie wiedzy o zjawiskach o zjawiskach występujących w procesie wychowania osób niepełnosprawnych oraz uogólnienie tej wiedzy.

3.Działy pedagogiki specjalnej:

• Pedagogika rewalidacyjna, rehabilitacyjna np. surdopedagogika(upośledzenia słuchu i mowy)

• Pedagogika leczenia lub inaczej pedagogika terapeutyczna(kalectwa i schorzenia społeczne),

• Pedagogika zdolnych i uzdolnionych,

• Pedagogika korekcyjna,

• Pedagogika resocjalizacyjna(zaburzenia w zachowaniu).

Pedagogika społeczna obejmuje tę gałąź teorii wychowawczej, która koncentruje się na problematyce środków wychowawczych jako zespołu czynników działających na wychowanka, warunkujących jego rozwój i w dużym stopniu rezultaty planowej działalności wychowawczej oraz analizuje różne rodzaje potrzeb wychowawczych w poszczególnych fazach życia człowieka (dzieciństwo, młodość, wiek dojrzały). Szczególnym przedmiotem zainteresowań pedagogiki społecznej są sytuacje wychowawcze, wymagające pomocy społecznej oraz działań kompensacyjnych (sieroctwo, rozbicie rodziny, itp.). 
Termin „pedagogika społeczna” wprowadził do literatury po raz pierwszy Adolf Diesterweg, którego działalność przypadła na okres wzmagających się tendencji do upowszechniana oświaty. Diesterweg trafnie dostrzegł złożoną strukturę współczesnego mu społeczeństwa zróżnicowanego klasowo i ekonomicznie, widział z całą ostrością nędzę dzieci chłopskich i robotniczych, dla których rzeczywisty dostęp do szkoły wymagał przełamania wielu trudności ekonomicznych oraz oporów środowiska. Pragnął, zatem przygotować nauczycieli do złożonych działań pomocy dziecku i ten zakres przygotowania nazwał pedagogiką społeczną, traktując go, jako równie ważny, co przygotowanie do nauczania poszczególnych przedmiotów czy zadań ogólno-wychowawczych w szkole. Pedagogika społeczna koncentrowała się, więc głównie na społeczno-kulturowych komponentach procesu wychowania, kształtowała nowe tereny praktyki wychowawczej, głównie poza szkołą, w środowisku życia ucznia. Interesowała się funkcjonowaniem instytucji kulturalnych, wychowawczych, socjalnych, jako instytucji wspomagających i rozszerzających procesy celowego wychowania.
Dalszy, intensywny, rozwój pedagogiki społecznej wyznaczają przemiany społeczne i kulturowe, co nadaje tej gałęzi pedagogiki charakter empiryczny. Profil ten utrwaliła twórczość i działalność praktyczna Paula Bergemanna, który uważał, że wychowanie jest procesem społecznym. Człowiek, bowiem jako indywiduum jest tylko w abstrakcji, zaś w doświadczeniu dany jest jako istota społeczna. Pedagogika indywidualna, koncentrująca swoje zainteresowanie na jednostce, nie może być uważana jako nauka o wychowaniu. Pedagogika może być tylko społeczna. Przywiązuje też wagę do procesów wychowania poza szkołą, w środowisku życia dziecka. Głównie interesuje go rodzina jako instytucja wychowawcza, zwraca uwagę na jej podstawową funkcję w procesie rozwoju i wychowania dziecka. Opierając się na tych założeniach postuluje rozciągnięcie publicznej kontroli nad funkcjonowaniem rodziny jako środowiska wychowawczego. W swym systemie pedagogiki społecznej Bergemann postuluje też organizowanie pracy oświatowej i wychowawczej wśród ludzi w wieku poza szkolnym, kiedy to procesy wychowawcze mają charakter autonomiczny. Jednostka pogłębia i rozszerza swoje doświadczenia poprzez uczestnictwo w życiu kulturalnym, społecznym i politycznym. Wychowanie wówczas nabiera charakter autonomiczny.
Początkiem XX wieku obserwujemy zjawisko ponownego odkrycia dorobku naukowego Pestalozziego oraz próbę nowego spojrzenia na ego koncepcję szkoły elementarnej, opieki nad dziećmi i młodzieżą i wykorzystania tej idei w celu wzbogacenia teorii pedagogicznej. Studiowanie dzieł Pestalozziego dostarczyło pedagogice społecznej podstaw teoretycznych. Uważał on, bowiem wychowanie jako proces wszechstronny dokonujący się w wyniku oddziaływań nie tylko planowanej pracy nauczyciela- wychowawcy, ale i różnorodnych bodźców rodzinie, w środowisku lokalnym, w kręgu rówieśników. Przedstawił też wzór osobowości nauczyciela nie tylko dobrze przygotowanego do pracy nauczycielskiej, ale i zaangażowanego w pracy społecznej i wychowawczej w środowisku. Wreszcie wskazuje na środowisko jako źródło bodźców i wpływów warunkujących skuteczność i wyniki pracy szkoły.
Pestalozzi formułuje, zatem podstawowe tezy, które później zostaną rozwinięte przez pedagogikę społeczną, a mianowicie: o wychowawczej funkcji środowiska oraz o potrzebie pozytywnych bodźców rozwojowych, zgodnie z zamierzeniami celowej pracy wychowawczej. Jego koncepcja i osiągnięcia bardzo wpłynęły na dalszy rozwój pedagogiki społecznej. Empiryczny charakter pedagogiki wprowadzono, gdy zebrali się reprezentanci, którzy uogólnienia teoretycznie wyprowadzili z wieloletniej praktyki wychowawczej. Do grupy tej należał m. in. Stanisław Szacki, który całe życie poświęcił praktycznej działalności wychowawczej. Oto jego główne tezy. Środowisko wychowuje dzieci poprzez oddziaływanie różnych czynników: fizycznych, ekonomicznych, społecznych. Zanim dziecko rozpoczyna naukę w szkole jest już w jakiś sposób kształtowany przez środowisko swego życia. Aby szkoła mogła osiągnąć zamierzone rezultaty powinna uwzględniać całokształt wpływów oddziaływujących na wychowanie. Nie można ograniczać się tylko do organizowania i realizowania procesów dydaktyczno- wychowawczych na terenie szkoły, trzeba kierować całym życiem dziecka, a więc również jego życiem w środowisku pozaszkolnym. 
W rezultacie Szacki wyznacza szkole cztery zakresy działalności: 

• Szkoła wyposaża dzieci i młodzież w wiadomości i umiejętności, zatem daje dziecku wykształcenie racjonalne;
• Szkoła organizuje życie społeczności dziecięcej lub współdziała w jego organizowaniu;
• Szkoła wspomaga rodzinę w jej funkcjach wychowawczych;
• Szkoła może przetwarzać środowisko, dokonywać w nim pozytywnych zmian.
Uważał, że pedagog to pracownik społeczny o szerokich horyzontach, organizator swojej pracy, wnikliwy obserwator i badacz procesów wychowawczych.

Zadania pedagogiki społecznej.

Podstawowym zadaniem pedagogiki jest wyposażenie tych, którzy zajmują się organizacją procesów dydaktycznych lub wychowawczych w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów:

1. Gromadzenie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej i rzetelny opis wyników tej obserwacji, oraz twierdzenie jak przebiegają procesy wychowawcze w formie zadań sprawozdawczych i opisowych
2. Uogólnienie wyników obserwacji wykrywanie związków i zależności miedzy zjawiskami wychowawczymi i formowanie wniosków w formie żądań ogólnych przedstawiających prawidłowości przebiegu procesów wychowawczych, wyjaśnianie tych związków i zależności w celu ukazania, które z nich wywołują nieporządne zjawiska a które są niepożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka i w celu umożliwienia przewidywania przebiegu tego rozwoju i kierowania nim
3. Dostarczenie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zadań wartościowych i normatywnych, celów i zasad wychowania w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno ekonomicznym społeczeństwa, wytyczenie metod realizacji celów wychowania sprawdzenie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej

Przedmiotem pedagogiki jest człowiek w określonych warunkach społecznych nie tylko ulega zmianom w toku badań, ale i pod ich wpływem. Pedagogika opisuje, więc fakty i doświadczenia praktyki wychowawczej, objawia je i odpowiada na pytania jak i dlaczego przebiega takie czy inne zjawisko wychowawcze, jaka może być rzeczywistość wychowania i jaka być powinna a ponad to bada je w niesłychanie złożonej dynamice rozwojowej.
Pedagogika ukazuje rolę i znaczenie wychowania i rozwoju w kształtowaniu ludzkiej osobowości, a także w życiu społecznym znajomość wiedzy jest niezbędna dla nauczyciela dla każdego, kto ma na celu wychowanie człowieka.

Podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej i ogólnej.

SAMOKSZTAŁCENIE - (samouctwo), osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. W procesie s. jego cele się dynamizują, osiągnąwszy wyższy stopień świadomości uczeń dokonuje często ich przewartościowania i doskonalenia. S. osiąga optymalny „poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces s. rzadko występuje w postaci czystej, dość często natomiast bywa powiązany z pracą w szkole, z kształceniem korespondencyjnym czy wychowaniem równoległym. Pojęcie s. jest związane z pojęciem samouctwa, niektórzy pedagogowie utożsamiają te pojęcia, inni wiążą pojęcie s. ze zdobywaniem wykształcenia ogólnego (A.B. Dobrowolski) lub z kształtowaniem własnej osobowości wg jakiegoś ideału (W. Okiński), pojęcie samouctwa zaś — ze zdobywaniem wykształcenia zawodowego bądź z samodzielnym zdobywaniem wiedzy.
SAMOWYCHOWANIE - samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości - stosownie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów. Rozwijanie w procesie wychowania rodzinnego czy szkolnego motywacji pobudzającej dzieci i młodzież do pracy nad sobą jest działaniem, które zwielokrotnia wpływ wychowawczy rodziny i szkoły.
UCZENIE SIĘ - proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. U.s. jest jedną z podstawowych form działalności ludzi — prócz pracy, zabawy i działalności społeczno-kulturalnej. Istnieją różne teorie u.s., jak np. asocjacjonizm, teoria postaci, pawłowizm, operacjonizm; każda z nich ujmuje jakąś stronę tej bardzo zróżnicowanej formy działalności ludzi i zwierząt.
Dla celów pedagogicznych szczególnie przydatna byłaby teoria obejmująca wszystkie rodzaje u.s. (uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, rozwijanie zdolności i przekonań), jak i sposoby (uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo, uczenie się przez odkrywanie, przez działanie) oraz warunki uczenia się (wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności) i jego rezultaty (przyrost wiedzy i sprawności, rozwój uzdolnień i postaw, transfer).
NAUCZANIE - planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości — pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych.
N. jest działalnością intencjonalną, znaczy to, że jego intencją jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów, stąd też niektórzy dydaktycy określają n. jako kierowanie uczeniem się, jest to jednak określenie niepełne, pomija bowiem inne cechy n. Jedną z takich ważnych cech n. stanowi obieg informacji między nauczycielem i innymi źródłami, a uczniem, umożliwiający uczniowi opanowanie wiedzy naukowej czy to przez jej przyswojenie w gotowej postaci, czy poprzez samodzielne rozwiązywanie zagadnień.
Nabywając wiedzę o otaczającej go rzeczywistości uczeń staje się zdolny do podejmowania decyzji regulujących jego stosunek do tej rzeczywistości. Jednocześnie poznając liczne wartości moralne, estetyczne, społeczne i przeżywając je w procesie n. kształtuje swój stosunek do nich i tworzy własny system wartości. Wartościowym czynnikiem wytwarzania zmian w uczniach jest również ich działalność praktyczna, odpowiednio zharmonizowana ż opanowywaniem wiedzy o rzeczywistości. Tak szeroko rozumiane n. umożliwia uczniom nie tylko zdobycie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych\' dyspozycji do uczenia się. Tak, więc n. wiąże się z kształceniem i wychowaniem.
Ze względu na ogromne społeczne znaczenie n. we wszystkich krajach otacza się je szczególną opieką. Wyraża się ona w instytucjonalizacji n., a więc w tworzeniu systemów szkolnictwa, budownictwie szkół, tworzeniu infrastruktury oświatowej, wprowadzaniu obowiązku szkolnego i tworzeniu systemów kształcenia nauczycieli.
KSZTAŁCENIE - ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. W ostatnich latach coraz częściej przez k. rozumie się łącznie nauczanie i uczenie się. Proces k., w którym uczestniczy jednostka, może być organizowany przez instytucje, zwłaszcza rodzinę i szkołę, jak i przez pojedyncze osoby, k. może też być podejmowane samorzutnie przez jednostkę (-» samokształcenie). Rezultatem k. jest -> wykształcenie. Rozróżniamy k. ogólne (podstawowe i średnie), które sprzyja opanowaniu wiadomości i sprawności niezbędnych wszystkim obywatelom kraju, niezależnie od ich przyszłego zawodu, i k. specjalne, czyli zawodowe, zapewniające zdobycie kwalifikacji w zakresie jakiejś specjalności zawodowej. W społeczeństwach klasowych występuje dualizm k.; polega on na istnieniu dwu dróg kształcenia szkolnego: jednej — prowadzącej do ukończenia studiów wyższych — dla dzieci warstw i klas uprzywilejowanych, drugiej — ograniczającej możliwości kształcenia do szkoły elementarnej lub niepełnej średniej — dla dzieci chłopów i robotników. W krajach socjalistycznych dualizm ten został zniesiony, zjawiskiem ogólnym staje się dostępność, a zarazem wysoki stopień powszechności kształcenia na poziomie średnim. Do gł. form k. należy k. stacjonarne i k. korespondencyjne.
KULTURA -ogół stworzonych przez ludzi wartości naukowych, społecznych, artystycznych i technicznych oraz procesy tworzenia tych wartości. Pojęcie k. nie jest przez wszystkich rozumiane jednakowo. W przeszłości kojarzyło się z „uprawą roli" bądź z „uprawą umysłu", następnie szczególnie dużo kontrowersji wywołało przeciwstawianie k. — jako całokształtu dorobku ludzkości — procesowi tworzenia tego dorobku. Niektórzy wreszcie za dobra k. przyjmowali te dobra, które godne są szczególnej czci. W XIX w. posługiwano się zamiennie terminami „kultura" i „cywilizacja", w XX w. zaczęto rozróżniać te pojęcia, kojarząc z pierwszym dobra „duchowe", a z drugim — materialne. Współcześnie zaczyna się pojmować k. szeroko, a więc zarówno jako efekty, jak i procesy tworzenia dóbr, zarówno jako normy, wartości i wzory zachowań, jak wytworzone przez ludzi dzieła, zarówno wartości naukowe i artystyczne, jak społeczne i techniczno--cywilizacyjne. Przedmiotem niektórych kontrowersji jest obecnie sprawa k. elitarnej i k. masowej. Niektóre koncepcje filozoficzne traktowały k. jako wytwór grup lub jednostek wyjątkowych, o szczególnych predyspozycjach, im też tylko przypisywały zdolność do przeżywania najcenniejszych dóbr kultury, wytworzonych przez ludzkość. Filozofia marksistowska traktuje natomiast k. jako rezultat twórczości mas, twórczość ta szczególnie wtedy rozkwita, gdy praca, jak chciał tego Marks, przestaje być produkcją towarów obliczoną na czyjś zysk, staje się natomiast obiektywizacją twórczych możliwości ludzi w tworzonych przez nich dziełach. Współczesny rozwój środków masowej komunikacji sprzyja demokratyzacji k. zacierając stopniowo granicę między k. elitarną i k. masową.
CZAS WOLNY - czas do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych: pracy zawodowej, nauki obowiązkowej w szkole i w domu oraz niezbędnych zadań domowych.
Czas wolny racjonalnie przeznacza się na:
l) odpoczynek, tj. regenerację sił fizycznych i psychicznych,
2) rozrywkę, która sprawia przyjemność,
3) działalność społeczną o charakterze dobrowolnym i bezinteresownym,
4) rozwój zainteresowań i uzdolnień jednostki przez zdobywanie wiedzy i amatorską działalność artystyczną, techniczną, naukową czy sportową.
ŚRODKI MASOWEGO ODDZIAŁYWANIA - (środki masowej komunikacji) - urządzenia przekazujące określone treści (komunikaty) poprzez kontakty pośrednie.
Do urządzeń tych zalicza się zwykle radio, film, telewizję i prasę. Przekazują one różne treści posługując się obrazami, słowami i dźwiękami. Akt przekazywania przez jakiegoś nadawcę określonego komunikatu bywa nazywany procesem komunikacji lub informacji. Proces ten może mieć charakter bezpośredni, gdy komunikat jest przekazywany odbiorcy przez nadawcę w bezpośrednim kontakcie interpersonalnym; może też odbywać się pośrednio — przez wykorzystanie ś.m.o. W tym drugim wypadku nadawcami informacji mogą być specjaliści różnej kategorii: uczeni, działacze, pisarze, twórcy filmowi, plastycy, muzycy, inżynierowie oraz wszyscy inni, którzy za pośrednictwem słowa, obrazu i dźwięku zamierzają wywrzeć jakiś wpływ na nieznanych sobie odbiorców. Cechą specyficzną ś.m.o. jest to, że komunikaty trafiają względnie równocześnie do wielu odbiorców. Stale wzrastające możliwości posługiwania się ś.m.o. powodują coraz szersze ich wykorzystanie dla celów powszechnej edukacji, zarówno w obrębie nauczania szkolnego, jak poza nim; ten drugi tor ma szczególne znaczenie dla wychowania równoległego i kształcenia ustawicznego.
ŚRODOWISKO - całość procesów ekologicznych, ekonomicznych, politycznych, społecznych, kulturalno-oświatowych i instytucjonalnych — w ich wzajemnych związkach i zależnościach. W tym rozumieniu ś. jest przestrzenią, w obrębie, której społeczeństwo realizuje różne formy działalności, tworząc w ten sposób warunki własnego życia oraz zaspokajania materialnych i duchowych potrzeb.
SOCJALIZACJA - [od łac. socialis — społeczny]:
l) ogól działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej, tj. umożliwienia jej zdobycia takich kwalifikacji, takich systemów wartości i osiągnięcia takiego rozwoju osobowości, aby się mogła stać pełnowartościowym członkiem społeczeństwa;
2) ogół zmian zachodzących w jednostce pod wpływem oddziaływań społecznych, umożliwiających jej stopniowe stawanie się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa.
OSOBOWOŚĆ - termin używany w różnych znaczeniach, najczęściej oznacza zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych, odróżniających daną jednostkę od innych, wpływający na organizację jej zachowania, a więc na stałość w nabywaniu i porządkowaniu doświadczeń, wiadomości i sprawności, w reagowaniu emocjonalnym w stosunkach z innymi ludźmi oraz na stałość w wyborze celów i wartości. Powstanie tych stałych mechanizmów zachowania się jednostki jest efektem rozwoju o., w którym szczególnie ważną rolę grają pierwsze lata życia.
Nabyte wówczas przez dziecko wzory zachowania wywierają trudny do przezwyciężenia wpływ na całe jego życie.
RODZINA - mała grupa społeczna, składająca się z rodziców, ich dzieci i krewnych; rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi — więź rodzicielska, stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego, jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie.

Pedagogika społeczna w Polsce.

W Polsce żywe zainteresowanie problemami środowiska wychowawczego pojawiło się na przełomie XIX i XX wieku. Rozwój sieci kół samokształcenia i różnych inicjatyw oświatowych, kompensujących brak narodowego systemu oświaty i wychowania pobudzał do refleksji na tematy wychowawcze i do poszukiwań nowych, pionierskich rozwiązań.
Dla tego okresu dziejów oświaty polskiej znamienny był rozwój ruchu samokształcenia oraz rozliczne inicjatywy w tworzeniu pozaszkolnych instytucji wychowawczych i oświatowych. Wybitnym propagatorem był Bolesław Prus (Aleksander Głowacki), był on inicjatorem koloni letnich, czytelni dla dzieci, młodzieży i dorosłych, cykli wydawnictw popularnych.
Nowe tendencje w europejskiej myśli pedagogicznej znalazły silny wyraz w twórczości jednego z najbardziej oryginalnych polskich pedagogów- Stanisława Karpowicza. Usiłuje odrzucić dotychczasową dowolność w interpretacji zjawisk wychowawczych i stworzyć naukę o wychowaniu, czyli pedagogikę, oparta na obiektywnych podstawach teoretycznych. Ma to być nauka „wszechstronnego kształcenia człowieka zgodnie z wymogami natury i odpowiednio do potrzeb społecznych”. 
Karprowicz podobnie jak Bergemann usiłował oprzeć swój system pedagogiczny na uogólnieniach współczesnej nauki. Karprowicz wyraźnie jednak ulegał wpływom socjalizmu naukowego, Bergemann natomiast pozostawał pozycjach mieszczańskich. Podstawową przesłanką tworzonego przez Karprowicza systemu pedagogicznego jest teza o ścisłej zależności między procesami życiowymi a środowiskiem. 
Duży wkład w rozwój pedagogiki społecznej w Polsce wniósł także Ludwik Krzywiki. Szczególnie duży wkład wniósł w dziedzinę oświaty i wychowania. W książce „takimi będą drogi wasze” Krzywiki sformułował wzór osobowości młodego człowieka, natomiast w pracy „Systemy wykształcenia i o wykształceniu ogólnym” sformułował zasady ustroju oświatowego.
Rozwój pedagogiki społecznej w Polsce- jako dyscypliny naukowej- wiąże się z nazwiskiem Heleny Radlińskiej. 
Ukazuje ona przede wszystkim współzależność między pracą wychowawczą a wpływami środowiska. Środowisko, jako zespół warunków i bodźców rozwojowych, determinuje skuteczność wszelkich działań wychowawczych. Radlińska postuluje systematyczne poznawanie środowiska w toku pracy wychowawczej. W ujęciu Radlińskiej pedagog to nie tylko organizator i kierownik procesów wychowawczych, ale również badacz. Oprócz wiedzy o wychowaniu powinien posiadać taką znajomość metod badań środowiskowych, która by mu umożliwiła poznanie środowiska jego wpływów. Pedagogika społeczna zajmuje się m.in. poznawaniem czynników hamujących rozwój i szukaniem środków ich przezwyciężania. Pojawiają się tu dwie dziedziny zadań szczegółowych: kompensacja i przetwarzanie środowiska „w imię ideału”. 
Kompensacja- to „odnajdowanie sił, które można uruchomić, czynników, którymi można się posłużyć w celu przeciwważenia braków, zadośćuczynienia niezaspokojonym potrzebom, zapobieżenia grożącym niebezpieczeństwom.
Przetwarzanie środowiska- polega na planowej organizacji środowiska, odnajdowaniu w nim sił społecznych, zdolnych do dokonania planowych zmian.
Radlińska wyróżnia następujące działy pedagogiki społecznej: teorie pracy socjalnej, teorie pracy kulturowo-oświatowej (oświaty dorosłych) oraz historię pracy społecznej i oświatowej.
Ideologiczne i narodowe podłoże pedagogiki społecznej w Polsce trafnie odgadł Ludwik Chmaj, dokonując klasyfikacji prądów i kierunków pedagogiki XX wieku. Wśród reprezentantów pedagogiki społecznej wymienił wyłącznie pedagogów polskich takich jak: Jan Wł. Dawid, Aniela Szycówna, Stanisław Karpowicz, Helena Radliska, Antoni Bolesław Dobrowolski, Kazimierz Korniłowicz, Izabella Moszczeńska, Józef Mirski, Józef Chałasiński.
Chamj nie wyjaśnia kryteriów zaliczenia tak różnych indywidualności do tej kategorii. 
W polskim dorobku pedagogiki społecznej okresu Drugiej Rzeczypospolitej zasługuje na podkreślenie wkład Kazimierza Korniłowicz, wykładowcy Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej i współorganizatora Instytutu Oświaty Dorosłych w Warszawie oraz Instytutu Sprawa Społecznych. 
Rozwijał on koncepcję wychowanie jako „pomocy w tworzeniu”, czyli rozwijania uzdolnień twórczych i samorealizacyjnych młodzieży. Wyróżniał dwa kierunki upowszechnienia kultury:
1) upowszechnienie dorobku kultury;
2) wzbogacenie tego dorobku aktywnością twórczą, którą można rozwijać na każdym poziomie wykształcenia. 

Koncepcja edukacji kulturalnej jako „pomocy w tworzeniu” miała u nas w latach trzydziestych wielu rzeczników. Rozwijana była na łamach czasopism pedagogicznych i oświatowych. Jej rzecznikami byli: Bogdan Suchodolski, redaktor miesięcznika „Kultura i Wychowanie”, Jędrzej Cierniak, pionier ruchu teatrów ludowych, Władysław Radwan i Ignacy Solarz- ideologowie uniwersytetów ludowych. Eustachy Nowicki, twórca nowoczesnych teorii i praktyki oświaty dorosłych, działacze oświatowi o orientacji ludowej, jak redaktor miesięcznika „Praca Oświatowa” Antoni Konewka, działacz nauczycielski redaktor „Przewodnika Pracy Społecznej” Kazimierz Maj, ideolog ruchu świetlicowego Feliks Popławski, twórca programów przysposobienia rolniczego młodzieży wiejskiej- Zygmunt Kobyliński, i młodzieży robotniczej Władysława Weychert- Szymanowska oraz Robert Froelich. Idea pedagogiki społecznej przesycały aktywność nauczycielstwa, a zwłaszcza szkół powszechnych. 

PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA – jest to dyscyplina teoretyczna i praktyczna, zajmująca się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, to znaczy osobami które wykazują:
1. objawy niedostosowania
2. objawy wykolejenia
3. objawy paraprzestępczości – są to zachowania, które nie są czynami przestępczymi np. nadmierne picie alkoholu, zażywanie narkotyków, ucieczki z domu.
4. objawy przestępczości – są to osoby wobec których nie powiódł się proces socjalizacji i wychowania.

Istotą pedagogiki resocjalizacyjnej jest opis i wyjaśnienie określonych procesów zachodzących między wychowankiem, a wychowawcą, natomiast jako dyscypliny naukowej (nauki praktyczne) istotą jest formowanie zaleceń, czyli opracowanie, uzasadnianie i wdrażanie projektów określonych zmian w procesie kształtowania człowieka i jego środowiska wychowawczego.
W obrębie pedagogiki resocjalizacyjnej wyróżniamy trzy działy:
1. technologię wychowania – określanie celów
2. teoria wychowania – w jaki sposób osiągać te cele
3. metodykę wychowania – jakimi środkami
WYCHOWANIE RESOCJALIZUJĄCE – jest to wychowanie, które stosuje się wobec osób, które wykazują zaburzenia socjalizacji, a przejawem są zachowania aspołeczne lub antyspołeczne.
Wobec dzieci i młodzieży wymagających specjalnych oddziaływań na procesy psychiczne w taki sposób, by wywołać zmiany czynności jednostki. Zmiany te mają polegać na eliminowaniu reakcji negatywnych na określone naciski społeczne np. zlecenia zadaniowe, naciski w postaci norm.

SKUTKI SOCJALIZACJI
1. Kształtowanie zachowań prospołecznych
2. Kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych
3. Pełnienie ról społecznych w sposób akceptowany.
Wadliwa socjalizacja – to wykolejenie, niedostosowanie społeczne. Zaburzona, wadliwa socjalizacja objawia się w postaci społecznego niedostosowania i wykolejenia społecznego. 
Niedostosowanymi społecznie nazywamy osoby, które nie są zdolne lub nie mogą pełnić ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami, ze względu na brak dyspozycji wykonawczych, u osób tych występuje zaburzenie procesów orientacyjnych, intelektualnych i motorycznych. Natomiast jednostki, które nie są zdolne pełnić ról społecznych na skutek negatywnego ustosunkowania się wobec oczekiwań społecznych nazywamy wykolejonymi społecznie. Wykolejenie może mieć charakter: 
1. wykolejenia przestępczego
2. wykolejenia obyczajowego
wykolejenie wiąże się z naruszeniem norm paraprzestępczych obyczajowych (prostytucja, narkomania, alkoholizm). Wykolejenie przestępcze – łamanie norm prawa.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SOCJALIZACJĘ
1. Uleganie (modelowanie) podporządkowujemy się takiego zachowania jest chęć uzyskania nagrody lub uniknięcia kary, natomiast nie wynika to z wewnętrznego zachowania. Nagrody i kary mogą mieć charakter: a) formalny, rzeczowy
b) nieformalny
Otrzymanie nagrody rzeczowej, uzyskanie przywilejów, pochwała, aprobata, akceptacja grupy; kara pieniężna, odebranie przywilejów, dezaprobata od osoby znaczącej, odrzucenie przez grupę, odsunięcie od danej osoby. Ukarać go można lepiej przez odsunięcie od grupy. Wadą tego mechanizmu jest jego nietrwałość (musi być wyraźna perspektywa nagrody lub kary). Nieuchronność, to podstawowy wymóg skuteczności tego mechanizmu.
2. Identyfikacja – polega ona na przestrzeganiu określonych norm, a motywem jest chęć upodobnienia się do określonej osoby lub osób. Skuteczność tego mechanizmu wiąże się z „atrakcyjnością wzoru” i z trwałością zachowania się wzoru. Mechanizm ten jest zdecydowanie trwalszy aniżeli uleganie. Nie podlega on stosowaniu nacisku zewnętrznego, ale na wewnętrznej potrzebie upodobnienia się do kogoś. Skuteczność tego mechanizmu zależy od stałej obecności osoby stanowiącej wzór.
3. Internalizacja – polega na przestrzeganiu norm, a wynika z włączenia tychże norm i przekonań do indywidualnego systemu wartości. Mechanizm ten jest najtrwalszy i najskuteczniejszy. Trwałość wynika z faktu, że jest wywołana wiarygodnością osób, od których uzyskuje się informację, co powoduje, że informacje te traktowane są jako słuszne i skuteczne. Zachowania niezgodne ze zinternalizowanym systemem wartości wywołują napięcie psychiczne, które musi być zredukowane. Jest to kara wymierzona samemu sobie.
Efektem resocjalizacji musi być zmiana systemu wartości.

PEDAGOGIKA PRACY- W kształceniu zawodowym wyróżnia się kształcenie podstawowe i specjalistyczne bądź teoretyczne i praktyczne.

Historyczne formy kształcenia zawodowego; występowały w czasach najdawniejszych.
Wielka ekonomiczno-matematyczna szkoła realna- była założona w 1847 roku w Berlinie, miała duży wpływ na późniejszy rozwój szkolnictwa zawodowego.

Najważniejszym twórcą kształcenia zawodowego był S.STASZIC- ojciec kształcenia zawodowego.
Cele kształcenia zawodowego:
1)zapamiętanie wiadomości
2)zrozumienie wiadomości
3)zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych
4)zastosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych.

Treści kształcenia zawodowego:
-w szkolnictwie zasadniczym zawodowym 50% czasu zajęć przeznacza się na treści ogólnokształcące i ogólnozawodowe, drugie 50% przeznacza się na treści praktyczne.
-w szkołach średnich zawodowych treści ogólnokształcące zajmują 40%, ogólnozawodowe i specjalistyczne zawodowe 40%, treści praktyczne-20%.
Kontekst europejski:
-kształcenie o Europie
-kształcenie w Europie zasady
-kształcenie dla Europy.
Należy przestrzegać zasad demokracji; poszanowania człowieka, jego praw, tolerancji i solidarności, które mają być rezultatem zdobywania wiedzy o innych.

Działania praktyczne:
Dąży się do:
-wymiana uczniów i studentów
-wymiana doświadczeń edukacyjnych
-wzajemne uznawanie dyplomów i kwalifikacji
-działania przez unijne programy edukacyjne (Sokrates, Erasmus).

*Edukacja ustawiczna dorosłych- trwa przez całe życie człowieka, może prowadzić do dokształcania, do doskonalenia.

ROZWÓJ ZAWODOWY CZŁOWIEKA:

*Rozwój- to przemiany, ewolucje, zmiany. To proces, w którym zmiany dokonują się przez dłuższy czas- ciąg zmian cało życiowych.

*Teoria rozwoju zawodowego:
1)teoria cech-czynników PARSONSA- każdy człowiek posiada pewne uzdolnienia, zainteresowania, skłonności i ograniczenia. Według Parsonsa nasze skłonności, cechy są wrodzone, niezmienne i nie podlegają wychowaniu. Człowiek, który wybiera zawód musi: poznać siebie (uzdolnienia, ograniczenia), zawody (wymagania, dotyczące uzdolnień), należy dopasować swoje zdolności do danego zawodu.
Według Parsonsa wybór zawodu jest czymś jednorazowym. Nie bierze pod uwagę uwarunkowań środowiskowych.
Dzięki tej teorii rozwinęło się poradnictwo zawodowe a szczególnie nurt diagnostyczny w poradnictwie. Powstało szereg testów do badania zainteresowań, zdolności czy cech osobowości człowieka. Zaczęto badać zawody pod kątem umiejętności czy wymagań osobowościowych. Zaczęto budować tzw. profile zawodowe dzięki tej teorii.
2)Koncepcja ANNY ROE- zakłada, że człowiek się rozwija zawodowo i to jaki zawód wybierze zależy w głównej mierze od wrodzonych jego skłonności a także doświadczeń z dzieciństwa a przede wszystkim od stylu sprawowania opieki przez rodziców.
Podzieliła zawody na 2 duże grupy:
-zawody skierowane na ludzi: usługi świadczone ludziom; kontakty biznesowe (negocjacje); organizacja i kierowanie ludźmi; kultura i edukacja, polityka; sztuka, rozrywka, reklama.
-zawody skierowane na rzeczy: technologia, maszyny; zawody wykonywane na powietrzu (np. leśnictwo, rolnictwo, ogrodnictwo, sadownictwo); nauka-teoria, zastosowania, dane.

*Postawy rodziców wobec dzieci:
1)akceptacja dziecka
-czuła
-przypadkowa
2)unikanie dziecka:
-zaniedbywanie
-odrzucanie
3)emocjonalna koncentracja na dziecku:
-nadopiekuńczość
-stawianie nadmiernych wymagań.

Czuła akceptacja- dzieci mają zaspokojone potrzeby, często przebywają z rodzicami, dobry kontakt między dzieckiem a rodzicami, atmosfera zaufania, u takich dzieci rodzi się umiejętność kontaktów z innymi ludźmi, odpowiedzialność. Takie osoby zdaniem ROE wybierają zawody związane z ludźmi. To są zawody w usługach, biznes kontaktach czy organizacji.

Akceptacja przypadkowa- dzieci mają zaspokojone podstawowe potrzeby ale rzadziej przebywają z rodzicami. W rezultacie dziecko często przebywa samo, przyzwyczaja się do swobody, niezależności, samo decyduje o sobie. Takie osoby wybierają zawody związane z rzeczami z dziedziny technologia (np. inżynier, operator koparki).

Unikanie dziecka (lekceważenie)- dzieci mają zaspokojone potrzeby w ograniczony sposób. Często przebywają poza domem, rodzi się u nich potrzeba niezależności, swobody. Wybierają zawody związane z rzeczami z dziedziny natura.

Odrzucenie- dzieci doznają odpychania tzn. nie mają zaspokojonych podstawowych potrzeb a szczególnie przynależności do grupy. Kształtuje się niezależność i orientacja na zawody skierowane na rzeczy z dziedziny nauka ale w sensie teoria, dane.

Emocjonalna koncentracja na dziecku- stawianie nadmiernych wymagań, dzieci takie doznają stawiania wymagań i stałej kontroli ze strony rodziców, potrzeby są zaspokojone, rodzice mocno podkreślają wagę osiągnięć swoich dzieci. Dzieci wybierają zawody zorientowane na innych ludzi z dziedziny kultura, edukacja.
Nadopiekuńczość- dzieci mają zaspokojone wszystkie potrzeby w nadmiarze. Rodzi się w dziecku poczucie zależności od rodziców. Dzieci wybierają zawody, które zapewniają im namacalne uznanie społeczne.

PEDAGOGIKA PRACY- pojawiła się w latach 70-tych XX wieku, ale ma ona swoje początki wcześniej.
*TOMASZ MORE- uważał, że cała młodzież niezależnie od płci powinna na początku pracować w rolnictwie. Tomasz More uważa się za twórcę idei wychowania przez prace.
*J.A.KOMEŃSKI- postulował wdrażanie dzieci od najmłodszych lat w gospodarstwo domowe.
1)pobudza to aktywność dzieci i aktywizuje 
2)zapobiega nudzie
3)pozwala dzieciom wykazać się w pracach i zorientować się w różnorodności pracy człowieka.
POLSKA
*F.MODRZEWSKI- podkreślał rolę pracy w wychowaniu i to, że od najmłodszych lat należy wdrażać dzieci do pracy.
Postulował sprawdzanie poprawności tych prac.
„Kto zaś nie chce pracować ten niech nie je”
Postulował aby wszyscy chłopcy niezależnie od pochodzenia uczyli się rzemiosła we wczesnej młodości.
Modrzewski uważa się za prekursora idei wychowania przez prace w Polsce.
Następnie idee wychowania przez pracę rozwijane były przez działania w szkolnictwie KEN:
-Kołłątaj
-Popławski 
W Polsce do szkół wprowadzono elementy rzemiosła.
*S.STASZIC- był inicjatorem, założycielem szkół rzemieślniczych, rękodzielniczych i rolniczych na wsiach i miastach. Był propagatorem szkolnictwa zawodowego.
Wiek XIX to wiek, gdy zaczęto się interesować wychowaniem przez pracę, co interesowało pozytywistów, marksistów.
Powstały też szkoły pracy:
1)szkoła pracy Deweya
2)szkoła pracy Kerschersteinera
*K.ADAMIECKI- tworzył teoretyczne podstawy organizacji i zarządzania, dziedzinę która aktualnie jest na wszystkich studiach.
*T.KOTARBIŃSKI- rozwinął prakseologię czyli naukę o sprawnym działaniu.

W latach międzywojennych w Polsce problematykę wychowania przez pracę podejmowali np. AMBROZEWICZ, PRZARZOWSKI, ROWID, KARPOWICZ.

Po II wojnie światowej w Polsce wiele uwagi poświęcono zagadnieniom szkolnictwa zawodowego.
W latach 60-tych następują początki wyodrębniania się pedagogiki pracy jako dyscypliny pedagogicznej.
Inicjatorem badań w tym zakresie był T.NOWACKI- twórca pedagogiki pracy w Polsce.

2. Przedmiot, zadania i struktura pedagogiki pracy:
Wyróżniamy: 
-pedagogikę gospodarczą
-pedagogikę zawodową
*Pedagogika pracy- to nauka, której przedmiotem badań są problemy wychowania przez pracę, kształcenia ogólno technicznego, orientacji, poradnictwa i doradztwa zawodowego, edukacji prozawodowej, kształcenia i wychowania zawodowego, kształcenia ustawicznego dorosłych oraz problemy oświatowe i wychowawcze zakładu pracy.
*Działy pedagogiki pracy:
WIATROWSKI wyróżnia 4 działy pedagogiki pracy i te działy odpowiadają etapom rozwoju i życia człowieka:
1)kształcenie i wychowanie przed zawodowe- odbywa się od wieku przedszkolnego przez szkołę podstawową, gimnazjum do liceum ogólnokształcącego
2)kształcenie prozawodowe- część osób po gimnazjum trafia do liceum profilowanego zawodowo, gdzie są przedmioty związane z zawodem. To przyuczanie do zawodu.
3)kształcenie zawodowe- kształcenie przygotowujące do zawodu
4)kształcenie ustawiczne- czyli oświata ludzi dorosłych. Obejmuje doskonalenie, dokształcenie, przekwalifikowanie.
*Działy badań pedagogiki pracy:
-szkoły i inne instytucje wychowawcze przygotowujące do wyboru zawodu
-szkoły i inne placówki realizujące proces przygotowania do pracy zawodowej
-ośrodki kształcenia ustawicznego
-miejsca takie jak: kursy, studia podyplomowe, zakłady pracy.

Podział świata zawodów tylko na dwie grupy: zawody związane z ludźmi i z rzeczami.
Fine- wyodrębnił zawody związane z ludźmi, rzeczami i danymi. Uważał, że wszystkie zadania zawodowe można podzielić na: polegające na zbieraniu, przechowywaniu informacji, polegające na kontaktach z ludźmi i zadania polegające na posługiwaniu się rzeczami, maszynami. 
W każdym zawodzie istnieją te 3 grupy zadań, tylko że jedna z grup dominuje.
Koncepcja Anny Roch była rozbijana przez Klimowa, który rozszerzył świat zawodów i wyróżnił 5 grup zawodów:
1)człowiek technika
2)człowiek przyroda
3)człowiek dane
4)człowiek człowiek
5)człowiek obraz.

*Koncepcja Hollanda:
Według niego każdy człowiek w toku rozwoju kontaktów społecznych z innymi kształtuje swój typ osobowości zawodowej. Wyróżnił tych typów osobowości zawodowej sześć. Każdy typ poszukuje odpowiedniego dla siebie środowiska pracy. W danym środowisku dominują odpowiednie czynności, jest to Typologiczna teoria zachowań zawodowych.

Typy środowisk:
1) Typ realistyczny (R)- dąży do rozwiązania konkretnych zadań. Jest bezpośredni, szczery, silny, sprawny fizycznie, praktyczny, stanowczy, zasadniczy ale też mało elastyczny, nieskomplikowany, prostolinijny. 
Dobrze się czuje wykonując zadania wymagające fizycznej siły, nie ma kompetencji społecznych, jest mało towarzyski, ceni sobie niezależność, dobra materialne, władzę i status społeczny. W zawodach realistycznych potrzebne są zainteresowania techniczne i dobry stan zdrowia, sprawność fizyczna, zdolności manualne. Są to zawody produkcyjne, techniczne, niektóre usługi. Wiążą się z praktycznymi czynnościami np. 
-projektowanie i konstrukcja maszyn i urządzeń np. inżynier, mechanik, 
-obsługa maszyn i urządzeń np. monter, fryzjer, tokarz. 
-Naprawa urządzeń np. mechanik samochodowy, budownictwo. 
-Transport np. pilot, kierowca, nawigator. 
-Uprawa roślin np. rolnik, ogrodnik, sadownik. 
-Hodowla zwierząt np. treser psów. 
-Produkcja żywności np. piekarz, wędliniarz, kucharz.
2)Typ badawczy (B)- skupia się na zadaniach abstrakcyjnych, poznawania rzeczywistości i ciekawy, dociekliwy, niezależny, ostrożny, krytyczny i racjonalny, mało towarzyski, chłodny, lubi zbierać i analizować dane, tworzyć teorię. Ceni w życiu rozum i wartości naukowe ale nie posiada zdolności przywódczych i przedsiębiorczych. Nie lubi przekonywać do swoich racji i nie nadaje się do namawiania kogoś. Wymagane są tu zdolności naukowe, intelektualne. Środowisko badawcze tworzą zawody związane z zadaniami intelektualnymi, naukowymi, analitycznymi np.:
-prowadzenie badań naukowych
-rozwiązywanie problemów na podstawie zgromadzonej wiedzy np. politolog, psycholog.
-wykorzystywanie wiedzy np. laborant, projektant systemów komputerowych.
-wyszukiwanie informacji np. bibliotekoznawca, kulturoznawca.
-analizowanie informacji np. technik analityki medycznej.
3)Typ artystyczny (A)- jest zorientowany na tworzenie dzieł, czyli przekazywanie wizji artystycznych, ma rozwiniętą wyobraźnię, osoba emocjonalna, niezależna, oryginalna, niekonwencjonalna, niedbała, impulsywna, niepraktyczna, niezorganizowana, skoncentrowana na własnych uczuciach- idealista, unika czynności monotonnych, rutynowych. W tych zawodach wymagane są uzdolnienia specjalne. Tworzą zawody muzyczne, plastyczne, literackie. Wchodzą tu takie czynności jak: fotografia, malarstwo, grafika, rzeźba.
-działalność muzyczno-wokalna np. muzyk, dyrygent, wokalista, kompozytor.
-działalność aktorsko-sceniczna np. aktor, tancerz, scenograf.
-działalność literacka- np. pisarz, dziennikarz, krytyk artystyczny czy redaktor wydawniczy.
-działalność prezentująca i promująca dzieła sztuki np. antykwariusz, konferansjer. 
4)Typ Społeczny (S)- osoby tego typu mają emocjonalny stosunek do problemów innych. Jest zorientowany na pomaganie ludziom z różnymi problemami np. społecznymi, duchowymi, to osoba chętna do współpracy z innymi, ekstrawertyczna, odpowiedzialna, towarzyska, uprzejma, cierpliwa, uspołeczniona, wielkoduszna i Chojna, rozumie innych ludzi, lubi też wpływać na innych, posiada zdolności nawiązywania kontaktów, przekazywania wiedzy i udzielania pomocy, ma duże poczucie sprawiedliwości, unika czynności technicznych, manualnych i pracy fizycznej. Nie interesuje się abstrakcją. Zawody związane z edukacją, opieką zdrowotną i socjalną, doradzaniem, negocjowaniem. Wiąże się z takimi czynnościami jak:
-nauczanie, szkolenie, instruowanie, leczenie np. lekarz, pielęgniarka.
-pielęgnowanie, opieka np. opiekunka, masażysta.
-doradzanie, negocjowanie np. doradca zawodowy, psychoterapeuta.
-usługi osobiste np. barman, hostessa, kosmetyczka.
5)Typ przedsiębiorczy (P)- jest zorientowany na wartości materialne, władzę i sukces finansowy. Jest to osoba pewna siebie, która lubi na siebie zwracać uwagę, ambitna, energiczna, agresywna, towarzyska, dominująca, nastawiona optymistycznie, poszukuje wrażeń i przyjemności, podejmuje ryzyko, to osoba popularna w grupie, umie być ugodowa. Kierują innymi ludźmi (zdolności perswazji). Nie posiadają kompetencji badawczych tylko organizacyjne.
Ten typ wybiera zawody:
-kierowanie innymi ludźmi, organizowanie im pracy np. kierownik, menager.
-zadania związane z przekonywaniem innych, np. adwokat, polityk.
-handel np. sprzedawca, przedstawiciel handlowy.
-doradzanie w sprawach nieosobistych np. doradca inwestycyjny, agent ubezpieczeniowy.
6)Typ konwencjonalny (K)- lubi porządek i bezpieczeństwo, rozwiązywać problemy według ściśle określonych reguł, procedur. Przejawia uzdolnienia urzędnicze i organizacyjne. To osoba rzetelna, oszczędna, dokładna, ostrożna i dobrze zorganizowana. To osoba zdyscyplinowana, wytrwała, praktyczna, ma dużo zalet. To typ nieelastyczny, osoba bez wyobraźni, pedantyczna. Może się wydawać nadmiernie kontrolująca siebie, Nie lubi problemów, działa według procedur, nie umie wykazać się kreatywnością.
Zawody urzędnicze, ekonomiczne, organizacyjne. Wymaga się tu umiejętności analizowania danych, informacji i liczb, czynności wykonywane są przewidywalne, standardowe.
Czynności:
-zbieranie, porządkowanie i przetwarzanie informacji np. archiwista, administrator baz danych.
-wykonywanie obliczeń np. bankowiec, księgowa, poborca skarbowy, urzędnik podatkowy.
-egzekwowanie i kontrola prac porządkowych np. kontroler ruchu, komornik, rewizor w pociągu.
-tworzenie modelów, schematów i planów np. informatyk, programista komputerowy, kreślarz techniczny.

Każdy człowiek jest kombinacją wszystkich typów, jeden z tych typów jest dominujący, ważne są też dwa następne.

*Teoria Supera:
Podzielił cały rozwój zawodowy na 5 faz:
1. Faza wzrostu- trwa od urodzenia do 14 roku życia. Dzieli się na 3 podokresy:
-fantazji do 10 roku życia
-zainteresowań 11-12 lat
-możliwości 13-14 lat
2. poszukiwanie (eksploracja)- od 15-24 roku życia
-wstępny 15-17 lat
-przejściowy 18-21 lat
-prób 22-24 lat
Według Supera młodzi ludzie badają świat pracy, ustalają swoje preferencje zawodowe.
3. zajęcie pozycji (stabilizacja) 25- 24 rok życia
-doświadczania 25-30 lat
-zdobywania 31-44 lat.
4. podtrzymywanie (zachowanie statutu) 45-64 rok życia
-utrzymywanie tego co zostało osiągnięte.
5. schyłkowa, po 65 roku życia
-osłabienie 65-70 lat
-wycofanie po 70 roku życia

TEMAT: Właściwości miejsca pracy

*Na Warunki pracy składa się:
-zaprojektowanie otoczenia (oświetlenie, czystość powietrza, przestrzeń)
-udogodnienia (miejsce wypoczynku w miejscu pracy, miejsce spożywania posiłków, parking).
-organizacja pracy (czas pracy, kolejność czynności, informacje potrzebne do wykonania zadania).
-wyposażenie i narzędzia, maszyny, jakość i wydajność.
-bezpieczeństwo i zdrowie; przystosowanie warunków pracy dla osób niepełnosprawnych.

Psychologia środowiskowa bada relacje pomiędzy ludźmi a otoczeniem fizycznym (m.in. urządzeniem biur).
Biura otwartej przestrzeni- nie ma wydzielonych pomieszczeń, ogólna przestrzeń, oświetlenie, hałas. Łatwiej wytrzymać w hałasie jednostajnym.
Kolor w miejscu pracy:
-obszerny, niebezpieczny- kolor żółty
-gaśnica na czerwony
-punkt udzielania pomocy medycznej na zielono
-muzyka w pracy
-nominalny czas pracy (liczba godzin, które człowiek ma formalnie przepracować).

Każdy pracodawca zwiększa nominalny czas pracy, zmniejsza się liczba godzin faktycznie przepracowanych.
#praca zmianowa- zakłócenie rytmu, kłopoty ze snem, kłopoty z krążeniem, irytacja. Zaburzenia z układem trawiennym. Nocna zmiana mogłaby być skracana.
#bezpieczeństwo i zdrowie pracowników; powodem większości wypadków w pracy jest błąd ludzki ( Przemysł budowlany, meblarski).

-temperatura otoczenia- najbardziej optymalna 21-24 stopni C do pracy.
-presja społeczna.
#zaburzenia snu z bezdechem.

Stres w miejscu pracy:
Stres- fizjologiczna, psychologiczna reakcja na niezwykłe, nieprzyjazne bodźce lub zagrażające wydarzenia w otoczeniu. 
-uwalnia się adrenalina
-przyspieszenie wszystkich funkcji organizmu.
-przyspieszenie tętna
-wzrasta ciśnienie
-wydziela się cukier do krwi: choroba wieńcowa, wrzody żołądka, ból głowy, kręgosłupa, alergie, choroby nowotworowe, zwiększenie podatności na infekcje pomaga w zwalczeniu stresu.
-satysfakcja z pracy
-poczucia kontroli
-typu osobowości
-wsparcie społeczne.

*2 typy osobowości: A i B:
-Typ A- bardziej nerwowy, typ silnie rywalizacyjny, stale odczuwa presje czasu, ambitny, zorientowany na osiągnięcia. Osoby denerwują się gdy ktoś coś za wolno robi, niecierpliwy, wykorzystuje czas maksymalnie. Osoby żyjące stale pod presją czasu.

*Najczęstsze powody stresu w miejscu pracy:
-przeciążenie pracy
-niedociążenie pracą
-zmiana w organizacji
-ocena w miejscu pracy
-monitoring w pracy
-odpowiedzialność za podwładność
-brak wiedzy.

Wypalenie zawodowe

*Freudenberger- opisał wypalenie zawodowe w 1974 roku, jako zespół objawów na trzech poziomach: fizycznym, (np. ból głowy, podatność na zachorowania), behawioralnym (np. łatwe wpadanie w złość, zmienność zachowania), psychologicznym (np. uczucie zniechęcenia, znudzenia). 
*K. Maslach- zdefiniowała wypalenie zawodowe następująco, że jest to zespół wyczerpania emocjonalnego, , depersonalizacji, obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób.
*H. Sęk- definiuje wypalenie zawodowe jako zespół objawów pojawiających się u osób wykonujących zawody, gdzie bliski kontakt interpersonalny pełen zaangażowania i cechy osobowości profesjonalisty stanowią podstawowe instrumenty czynności zawodowych decydujące o poziomie wykonywania zawodu i sukcesach zawodowych.

*Przyczyny wypalenia zawodowego:
1)Przyczyny indywidualne- dotyczą człowieka. Wypaleniem zawodowym są zagrożone osoby z typem osobowości A.
2)Przyczyny instytucjonalne- dotyczą funkcjonowania zakładu pracy. Wypaleniu zawodowemu sprzyjają: wymagania stawiane w miejscu pracy
-przymusowe utrudnienia w miejscu pracy
-wsparcie współpracowników lub brak tego wsparcia.
Stawiane wymagania w miejscu pracy, które sprzyjają wypaleniu zawodowemu to te, które są zbyt wysokie, których nie wykonamy zbyt dobrze. Wymagania niejasne i stresujące. 
Utrudnienia w miejscu pracy: utrudnienia fizyczne np. psujące się urządzenia.
3)czynniki z pogranicza- wykonywanie poleceń niezgodnych z naszym poczuciem moralności.
Motywacyjny model wypalenia: stwierdzono, że wypalają się osoby o bardzo silnej motywacji do pracy.

*Symptomy wypalenia zawodowego:
1)symptomy fizyczne np. męczliwość, choroby (infekcje, bóle migrenowe, bóle żołądka), zaburzenia snu, zaburzenia gastryczne, zaburzenia łaknienia, nasilone napięcie mięśniowe, wysokie ciśnienie krwi, astma, uzależnienia.
2)symptomy związane z zachowaniem- człowiek wypalony zmniejsza ilość i jakość pracy, nadużywanie leków i alkoholu, nasilanie się nieobecności w pracy, następuje użalanie się, zachowania ryzykanckie, niezdolność radzenia sobie z małymi problemami, próby samobójcze, utrata radości.
3)symptomy wyrażające jakość relacji z ludźmi- pogorszenie relacji zawodowych i osobistych, drażliwość, niedojrzałe i manipulatorskie interakcje z innymi, poczucie samotności, załamanie długotrwałych związków, brak rozdziału pomiędzy życiem osobistym a zawodowym.
4)symptomy związane z motywacją i emocjami- utrata zaangażowania, stany depresyjne, huśtawka nastrojów, cynizm, pesymizm, perfekcjonizm.

*Dynamika wypalenia zawodowego:
4 etapy zapoczątkowania wypalenia zawodowego:
1)entuzjazm
2)stagnacja- pracownik zaczyna odczuwać, że jego zaangażowanie nie jest odpowiednio opłacalne, że nie może się rozwijać tak jak by chciał, co wzmaga jego napięcie nerwowe, poczucie zmęczenia, znudzenia, zniechęcenia.
3)frustracja- rzutowanie swoich emocji na wszystko wokół.
4)apatia- istota wypalenia. Chroniczna niewrażliwość na cudze problemy, obojętność na sytuacje zawodowe.

*Jak sobie radzić z wypaleniem zawodowym- zapobieganie:
1)Oddzielenie życia prywatnego od pracy, nie zabieranie pracy do domu.
2)ukształtowanie w sobie realistycznych wymagań co do pracy.
3)opracowanie indywidualnych sposobów spędzania wolnego czasu i gospodarowania nim.
4)troszczenie się o dobre relacje z ludźmi.
5)nie należy się wstydzić prosić o pomoc.
6)mieć znajomych spoza pracy.
7)umieć się zachować asertywnie.
8)koncentrowanie się na pozytywnych aspektach pracy.

PEDAGOGIKA PORÓWNAWCZA– to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się analizą i porównywaniem systemów wychowania i oświaty w różnych krajach w powiązaniu z ich rozwojem polityczno – ekonomicznym i społeczno – kulturalnym.

Przedmiot pedagogiki porównawczej i jej struktura:

Pedagogika porównawcza stanowi przedłużenie historii wychowania. Przy czym, o ile historia wychowania zajmuje się dziejami przemian struktur i zjawisk edukacyjnych w ciągu rozwoju historii kultury różnych państw i narodów, o tyle pedagogika porównawcza – współczesnymi strukturami i zjawiskami edukacyjnymi na świecie. Można także przyjąć, że pedagogika porównawcza zajmuje się analizą struktur i zjawisk edukacyjnych oraz ich przyczynami społeczno – ekonomicznymi, historyczno – kulturalnymi, psychologiczno – socjologicznymi i polityki oświatowej występującymi dawniej i teraz w Polsce i w innych państwach.

W takim ujęciu przedstawia pedagogikę porównawczą Z. Mysłakowski: „Historia wychowania, czy pedagogika porównawcza opisują systemy wychowania w różnych czasach i u różnych plemion, inwentaryzują konkretne reformy wychowawcze, z całym bogactwem ich przejawów, zarówno powtarzających się, jak i nie powtarzających się kiedy indziej i gdzie indziej w ścisłym związku z całokształtem innych objawów życia społecznego.” ¹

Przedmiotem pedagogiki porównawczej jest analiza całego systemu oświatowego:

• w relacji uczeń – nauczyciel; nauczyciel – rodzic,

• analiza instytucji (szkoły, przedszkola, internatu – zawsze jednej instytucji),

• ujęcie globalne badań (badanie całego systemu w całym państwie – ogólnym).

Status pedagogiki porównawczej jako subdyscypliny naukowej jest nieustannie kwestionowany. Szczególnie narażone na ataki są metoda i przedmiot badań, dwa konstytutywne elementy każdej subdyscypliny naukowej. W stosunku do metody podnosi się między innymi fakt, że porównywanie jest wykorzystywane w procesie badawczym wszystkich bez mała nauk i że jest to integralny składnik ludzkiego sposobu poznawania świata.

Wśród subdyscyplin pedagogicznych szczególne zastosowanie znalazła metoda porównawcza w historii wychowania, która porównując sposoby wychowania stosowane w różnych epokach, nie może abstrahować od społecznego, ekonomicznego, politycznego i kulturowego kontekstu.

Tradycyjnie definiowanym przedmiotem (tj. zjawiskami wychowania) skrzętnie „ podzieliły się ” inne subdyscypliny pedagogiczne, takie jak: dydaktyka, teoria wychowania, pedagogika społeczna, specjalna, andragogika, pedeutologia i wiele innych.

Pedagogika porównawcza podejmuje badania obiektów wchodzących tradycyjnie w zakres innych subdyscyplin pedagogicznych. Jeżeli tak, to pedagogika porównawcza powinna zająć się zbieraniem faktów o zjawiskach wychowawczych za granicą i dostarczaniem ich bardziej rozwiniętym subdyscyplinom, które potrafią wykorzystać je do pogłębienia i wzbogacenia podejmowanych analiz.

Funkcje pedagogiki porównawczej:

Trzy podstawowe funkcje pedagogiki porównawczej:

1. integrującą,

2. wartościującą,

3. inspirującą.

Funkcja integrująca wynika z konieczności rozległego widzenia zjawisk wychowawczych we wszechzwiązkach z ciągłym przekraczaniem tych granic, które wyznaczają sobie badacze, skupiający swoją uwagę na wybranych odcinkach rzeczywistości, „ widzianych ” z pozycji reprezentowanych przez siebie dyscyplin. Jeśli przedmiotem pedagogiki porównawczej powinny być w zasadzie wszystkie zagadnienia interesujące pedagogów, to komparatysta musi nawiązać kontakt z różnymi specjalistami, żeby – korzystając z wyników ich badań i nawiązując do ich problemów badawczych – kumulować w wielkiej strukturze wiedzy pedagogicznej to, co niezbędne dla syntezy „dorobku” pedagogiki.

Dążenie do syntezy wymaga zasadniczych wartościowań. Szczególnie w badaniach różnorakich wielostronnie powiązanych zjawisk wychowawczych, których ujmowanie z różnych punktów widzenia często grozi pomyłkami lub świadomym nawet zafałszowaniem. Do spełnienia tej funkcji jest predestynowana pedagogika porównawcza, której podstawowym zadaniem jest przezwyciężanie zaściankowości.

W tych okolicznościach zupełnie oczywista wydaje się trzecia funkcja pedagogiki porównawczej, czyli funkcja inspiracyjna. Wykazując realną szansę niezbędnych zmian, „dostrzeżoną” w toku wielostronnych analiz wartościujących, pedagogika porównawcza przyczynia się do kształtowania aktywnej postawy wobec danej rzeczywistości wychowawczej.

Te wyżej wymienione funkcje pedagogiki porównawczej dynamizują jej rozwój. Nic więc dziwnego, że konstytuując się stosunkowo późno jako jedna z dyscyplin naukowych, pedagogika porównawcza zdobywa obecnie jedno z eksponowanych miejsc w systemie dyscyplin pedagogicznych.

Według Mieczysława Pęcherskiego celem pedagogiki porównawczej jest uchwycenie prawidłowości w kształtowaniu się i rozwoju systemów oświatowych, określeniu tendencji zmian w tych systemach oraz kierunków, w jakich zmiany te zmierzają, a także wyjaśnienie ich przyczyn na podstawie porównywania działania (funkcjonowania) i efektywności systemów oświatowych działających w różnych krajach i w różnych warunkach.

Z celów pedagogiki porównawczej wynikają jej funkcje:

• poznawcza – pozwala nam dowiedzieć się, jak funkcjonuje szkolnictwo w innych krajach; dostarczenie wiedzy w tym zakresie należy do komparatystów,

• wartościująca ( decydenci ) – prowadząc badania porównawcze uzyskujemy wnioski jakie badania dotyczące oświaty są korzystniejsze, a jakie nie; wprowadzanie tylko dobrych rozwiązań, wprowadzanie tych, które są najbardziej wartościowe,

• inspirująca ( komparatyści ) – dotyczy podejmowania nowych działań oświatowych w celu inicjowania globalnych zmian, np. modernizowanie,

• integracyjna – wynika z konieczności rozległego widzenia zjawisk wychowawczych, spojrzenie na zjawiska, problemy badawcze w różnych dziedzin; pedagogika porównawcza stwarza płaszczyznę do porozumienia dla osób, które na co dzień zajmują się sprawami wychowania,

• prognostyczna – nawiązuje do planowania oświatowego, gdzie mówi się o zmianach w porównaniu ze współczesnymi tendencjami rozwojowymi w oświacie; pilotowe badanie zjawiska, czy zmiany należy wprowadzać; można powiedzieć decydentom, co nas czeka w najbliższej przyszłości.

Biorąc pod uwagę kryterium przestrzeni czasowej i społeczno – ekologicznej zjawisk edukacyjnych można zaproponować, że pedagogika porównawcza może mieć dychotomiczny podział na pedagogikę porównań pionowych czyli historycznych – historię wychowania (w szerokim tego słowa znaczeniu) i pedagogikę porównań poziomych czyli przestrzennych ekologicznie społecznych, geograficznych.

Cele pedagogiki porównawczej

1. Celem poznawczym pedagogiki porównawczej jest:

• poznanie podstawowych warunków i czynników determinujących systemy edukacyjne, a zwłaszcza szkolne wybranych trzech wymienionych grup państw,

• poznanie podstawowych kierunków i tendencji ewolucji i prognozy edukacji na świecie.

2. Celem praktycznym pedagogiki porównawczej jest:

• opanowanie umiejętności dokonywania analizy i wartościowania o charakterze porównawczym, zwłaszcza poziomym, tj. formułowania odpowiedzi na pytania: jak jest tu i tam, jest tak tu i tam, czy i jak mogłoby być tu i tam, a jak może być tu i tam („ tu” tzn. w Polsce ). Po każdym z tych pytań należy stawiać pytanie: dlaczego?,

• opanowanie umiejętności obserwacji niektórych zjawisk edukacyjnych w szkołac i innych placówkach, których edukacja stanowi zasadniczy lub dodatkowy zakres działalności, a w systemie szkolnym: zjawiska odpadu, odsiewu, furkacji i innych,

• opanowanie umiejętności projektowania odpowiednich struktur organizacyjnych i czynnościowych dla modernizacji i innowacji określonych dziedzin edukacji dzieci, młodzieży i dorosłych.

3. Celem wychowawczym pedagogiki porównawczej jest:

• kształtowanie postaw przyjaźni międzynarodowej i gotowość współpracy,

• kształtowanie postaw wobec różnych kultur i tendencji edukacyjnych w poznawanych państwach.

Cele te można osiągnąć przez:

• aktywne uczestnictwo w wykładach i ćwiczeniach,

• krytyczno – analityczne o charakterze porównawczym studium literatury podstawowej, uzupełniającej oraz czasopism,

• obserwacje struktur i zjawisk edukacyjnych a także warunków czynników determinujących je,

• samodzielne, indywidualne i zespołowe wykonywanie ćwiczeń.

Motywy podejmowania porównań:

• zainteresowanie własnym systemem edukacji,

• chęć wykorzystania obcego systemy edukacyjnego do planowania, modernizowania własnego systemu ( pedagogika porównawcza statyczna i dynamiczna ).

Zadania pedagogiki porównawczej:

• zbieranie wiadomości o ustrojach szkolnych i pozaszkolnych oraz danych statystycznych charakteryzujących różne systemy wychowania i nauczania,

• opracowanie monografii poświęconych poszczególnym ustrojom wychowania i nauczania,

• porównywanie różnych ustrojów,

wykrywanie tego co jest wspólne we wszystkich ustrojach, a więc zmierzanie do odkrycia pewnych zasad budowy i prawidłowości ich rozwoju.

Pedagogika opiekuńcza wywodzi się z nauk o wychowaniu i czerpie z ich dorobku, natomiast kwestia tego, czy jest ich subdyscypliną jest różnie postrzegana przez autorów.

W pierwszych latach XX wieku rozwój wiedzy o dziecku, o uwarunkowaniach jego rozwoju i życia spowodował generalny zwrot w naukach pedagogicznych. Zwrócono baczniejszą uwagę na dwustronny charakter wszelkich działań pedagogicznych i podmiotową rolę dziecka w tych działaniach. Nauki pedagogiczne zaczęły bliżej interesować się dziedziną opieki, a zwłaszcza opieki nad dzieckiem, dostrzegając konieczność wzbogacenia teorii
i praktyki pedagogicznej o doświadczenia opiekuńczego działania. Badania nad społecznymi przyczynami niepowodzeń szkolnych oraz działania z zakresu ratownictwa, pomocy i opieki społecznej doprowadziły Helenę Radlińską do wskazania na potrzebę powstania pedagogiki opiekuńczej.

Jako subdyscyplina nauk o wychowaniu, pedagogika opiekuńcza bada działalność opiekuńcza w instytucjach opieki całkowitej lub częściowej, stowarzyszeniach, związkach
i organizacjach skupiających dzieci i młodzież.

Pedagogika opiekuńcza jest dyscypliną naukową dopiero się kształtującą. Trwają poszukiwania jej specyfiki badawczej, istnieje bowiem niebezpieczeństwo zarówno nadmiernego rozszerzenia, jak i zawężenia zakresu rozważań. Nagromadzone doświadczenia
i dotychczasowe refleksje teoretyczne pozwalają określić pedagogikę opiekuńczą jako jedną
z dyscyplin w naukach pedagogicznych zajmująca się uwarunkowaniami, celami, treścią, organizacją i metodami działalności opiekuńczo – wychowawczej.

W pedagogice opiekuńczej, podobnie jak i w innych dyscyplinach pedagogicznych, możemy wyodrębnić różne warstwy wiedzy i płaszczyzny rozważań: teoretyczną, normatywną, metodyczną, historyczną i porównawczą. Tworzą one w sumie problematykę badawczą pedagogiki opiekuńczej.

ANDRAGOGIKA- najprostsze i dosłowne tłumaczenie nazwy andragogika oznacza „prowadzenie człowieka dorosłego”. Nie można jednak traktować tego tłumaczenia zbyt dosłownie, gdyż nie pozwala ono zrozumieć współczesnego znaczenia tego pojęcia. Pedagogika dorosłych jest jedną z nauk pedagogicznych zajmujących się badaniem zagadnień kształcenia, samokształcenia i wychowywania młodzieży pracującej i dorosłych.¹ Jako dyscyplina naukowa podejmuje badania zjawisk i procesów, które wyznaczają obszar zajmowania się człowiekiem dorosłym jako osobą kształcącą się. Andragogika innymi słowami zajmuje się człowiekiem dorosłym pragnącym sprostać nowym wymaganiom coraz szybciej zmieniającej się rzeczywistości. Bada ona procesy edukacyjne, w których uczestniczy człowiek dorosły, by wspierać go w jego wysiłku poznawania świata.

Terminu andragogika po raz pierwszy użył niemiecki pedagog Aleksander Kapp w roku 1833, jednak andragogika swą odrębność uzyskała dopiero w drugiej połowie XX wieku, oddzieliwszy się od źródła swego powstania i rozwoju - pedagogiki. W Polsce pojęcia andragogika użyli po raz pierwszy Andrzej Niesiołowski i Helena Radlińska w pracy Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego (1935), stosując to określenie zamiennie z terminem „pedagogika społeczna”.

W wyniku procesu rozwoju andragogiki i różnicowania się wiedzy o zjawiskach edukacji dorosłych nastąpił jej podział na subdyscypliny i działy. Lucjan Turos zaproponował podział obszarów andragogiki ogólnej na następujące działy:

• historię oświaty dorosłych i myśli andragogicznej,

• dydaktykę dorosłych,

• teorię wychowania dorosłych,

• andragogiki szczegółowe,

• subdyscypliny.

Andragogika to subdyscyplina pedagogiki zajmująca się kształceniem dorosłych. Dziedzina ta powstała w XX wieku. Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Jej rozwój związany jest także z antropologią filozoficzną, psychologią człowieka dorosłego, etyką, socjologią kultury i wychowania, historią oświaty i myśli pedagogicznej. 
Andragogika to nauka o celach, treściach, formach, metodach, zasadach nauczania, kształcenia, wychowania, samokształcenia, samowychowania ludzi dorosłych. Jest nauką społeczną, humanistyczną i o wychowaniu.
W jej skład wchodzą takie działy jak: 
- andragogika dorosłych (wprowadzenie do działów szczegółowych) 
- teoria wychowania ludzi dorosłych (charakteryzuje się aktywnością ludzi dorosłych; co robić aby zmieniać swoje 
poglądy itp.) 
- dydaktyka dorosłych (teoria nauczania ludzi dorosłych) 
- historia andragogiki (pewne rzeczy są ponadczasowe, przekłada się je na grunt andragogiki, pewne się ulepsza).
Andragogikę innymi słowy możemy określić również jako oświata dorosłych czy edukacja dorosłych. 
Przedmiot zainteresowania tej nauki jest trójstopniowy:
- zajmuje się możliwościami rozwoju ludzi dorosłych, ich edukacją,
- procesami, które składają się na edukację. W obrębie tych procesów jeszcze bardziej szczegółowymi procesami,
- odpowiednie instytucie w których ten proces zachodzi, np. szkoła, przychodnia lekarska, biblioteka, czytelnia, zakłady pracy.
Wychowanie: 
- proces przystosowywania się człowieka do zmian, które wokół niego się odbywają w rozmaitych dziedzinach 
życia
- zachowanie indywidualności człowieka oraz rozwinięcie jego osobowości.
Kształcenie człowieka jest związane z samokształceniem. Ma na celu zdobywanie wiedzy, nawyków, itp. 
Cele andragogiki jako nauki:
- badania procesów edukacyjnych 
- uogólnienie badań 
- formułuje wnioski
- wprowadza do życia
Dzięki andragogice są to cele dotyczące kształcenia dorosłych: 
- rozwój harmoniczny pełnej osobowości (człowiek jako całość)
- upowszechnienie wiedzy ogólnej w edukacji dorosłych, co daje człowiekowi elastyczność, rozszerza horyzonty 
myślenia, łatwiejsze przystosowanie się do zmian
- umożliwianie dorosłym osobom przekwalifikowania się, zdobycia nowych wiadomości, nowych kompetencji zawodowych, rozwój zawodowy. 

PEDAGOGIKA ZDROWIA- Jest jedną z subdyscyplin pedagogiki. Jej przedmiotem zainteresowań badawczych i analiz są społeczno-środowiskowe uwarunkowania zdrowia i choroby, wieloaspektowe i wielosektorowe działania środowiskowe (instytucjonalnej i pozainstytucjonalne) na rzecz zdrowia różnych grup społecznych oraz badanie i ewaluacja procesu edukacji zdrowotnej (wychowania i kształcenia) ukierunkowanej na doskonalenie zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego oraz umiejętności życiowych sprzyjających zdrowemu stylowi życia i poprawie jakości życia w każdym okresie życia człowieka celem projektowania pedagogicznych (w tym edukacyjnych) działań kompensacyjnych na rzecz jednostki i środowiska, wykorzystywanych także w pracy socjalnej.

 

Obszary badawcze mieszczące się w sferze zainteresowań współczesnej pedagogiki zdrowia obejmują moim zdaniem między innymi:

1. Społeczno-środowiskowe uwarunkowania zdrowia i choroby — poznawanie takich uwarunkowań zdrowia i choroby, jak: warunki kulturowe, społeczno-ekonomiczne, tj. zatrudnienie (bezrobocie), poziom życia (standard życia w danym społeczeństwie), także dostęp do informacji i edukacji, stres społeczny, polityka społeczna państwa, nierówności społeczne, ubóstwo społeczne, marginalizacja wielu grup społecznych, dostęp do służby zdrowia, które mają duże znaczenie dla zdrowia publicznego. Zdrowie publiczne definiuje się jako zadanie lub wysiłek, jaki społeczeństwo wkłada w ochronę, promocję i odzyskanie zdrowia30. Zadania poznawcze polegałyby zatem na konieczności diagnozowania społeczno-środowiskowych uwarunkowań zdrowia i choroby jednostek oraz grup społecznych, potrzeb zdrowotnych (tj. opieki zdrowotnej i edukacji w zakresie zdrowia) ludności we wszystkich kategoriach wiekowych, z uwzględnieniem zmiennych społecznych31. Diagnozowanie potrzeb zdrowotnych dzieci, młodzieży i dorosłych ma w perspektywie zasadnicze znaczenie w profilaktyce i kompensacji edukacyjnej dla zdrowia całego społeczeństwa.

2. Wieloaspektowe badania i analizy związane z procesem edukacji (kształcenie i wychowywanie), ukierunkowanym na doskonalenie zdrowia i umiejętności życiowych sprzyjających zdrowemu stylowi życia, a także związanej z nim poprawie jakości życia w każdym okresie życia człowieka. Dobra diagnoza jest punktem wyjścia projektowania zmian, pedagogicznej kompensacji oraz pracy socjalnej w środowisku na rzecz zdrowia. Diagnozowanie indywidualnych i rodzinnych potrzeb zdrowotnych, a także potrzeb edukacyjnych związanych ze zdrowiem różnych grup społecznych wiąże się z przygotowaniem odpowiednich narzędzi badawczych, wykorzystaniem medycznych i społecznych mierników zdrowia/choroby. Główny kierunek działań koncentruje się na opracowywaniu i wdrażaniu kompleksowych programów edukacji zdrowotnej ukierunkowanych na podstawowe dla kształtowania zdrowia środowiska społeczne. Edukacja zdrowotna nie sprowadza się wyłącznie do przekazywania niezbędnej wiedzy o zdrowiu, lecz polega przede wszystkim na tworzeniu warunków sprzyjających wprowadzaniu zmian związanych z podejmowaniem wysiłków na rzecz wzrostu kompetencji jednostek i grup społecznych w zakresie samodzielnego działania na rzecz zdrowia na różnych poziomach organizacji życia społecznego. Konieczne zatem staje się zaangażowanie wielosektorowe (polityka społeczna, instytucje, organizacje społeczne, zbiorowości społeczne). Podnoszenie poziomu świadomości (wiedzy o zdrowiu) zdrowotnej i umiejętności z nim związanych oraz kształtowanie nawyków prowadzą prawdopodobnie do wyborów zachowań prozdrowotnych, tj. sprzyjających zdrowiu.

 

3. Edukacja zdrowotna w pedagogice zdrowia może być rozpatrywana (analizowana, badana i organizowana) w wielu różnych aspektach:

— ze względu na zasięg społeczno-środowiskowy (różne poziomy systemu organizacji społecznej, np. środowisko globalne, lokalne, rodzinne, szkolne,szpitalne, sanatoryjne)

— ze względu na kategorie wieku (np. dzieci, młodzież, osoby starsze)

— ze względu na stan zdrowia osób (osoby przewlekle chore, niepełnosprawne)

— jako kompensacja (kompensacja przez edukację zdrowotną dotyczy wyrównywania braków w zakresie wiedzy o zdrowiu, zagrożeń zdrowia, umiejętności życiowych służących właściwemu rozwojowi i/lub adaptacji jednostek i grup społecznych do nowych warunków);

— jako przedmiot nauczania na wszystkich szczeblach kształcenia (wiedza i umiejętności przekazywane w procesie dydaktyczno-wychowawczym) zgodny z obowiązującymi standardami nauczania; jako element pracy socjalnej skierowanej do jednostek, grup społecznych i środowisk w kontekście ich potrzeb;

— jako obszar udzielania wsparcia społecznego, głównie o charakterze informacyjnym i instrumentalnym, które sprzyja zrozumieniu sytuacji i położenia życiowego związanego z chorobą, informacji o postępowaniu w chorobie, leczeniu, rehabilitacji w powiązaniu z innymi rodzajami wsparcia społecznego.

 

 

DEFINICJA ZDROWIA
           Powszechnie jest używana definicja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO,1947): Zdrowie jest to stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności (kalectwa).

W najnowszych dokumentach Światowej Organizacji Zdrowia podkreśla się, że zdrowie jest:

1. wartością , dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim,

2. zasobem (bogactwem) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny; tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się, osiągać odpowiedni poziom jakości życia,

3. warunkiem (środkiem) codziennego życia ( a nie jego celem), umożliwiającym lepszą jego jakość, koncepcją, eksponującą korzyści ( dobre samopoczucie, sprawność fizyczna), a nie negatywne skutki (choroby i zaburzenia).

Z przedstawionych wyżej rozważań wynikają praktyczne wnioski:

 

1.      Zdrowie nie jest czymś stałym, danym raz na zawsze. Nie wystarczy go sobie życzyć, należy je zdobywać, podobnie jak zdobywa się wiedzę, zawód, dobra materialne itd.

 

2.      Dobre zdrowie to większa szansa na sukces w szerokim znaczeniu tego słowa, w tym także materialny ( sprawny i wydajny człowiek ma szansę na lepszą pracę)

3. Życie ludzkie przedłuża się, lecz sztuką jest zachować pełną sprawność i poczucie radości życia przez długie lata. Aby to osiągnąć, trzeba wcześnie „zainwestować” w swoje zdrowie i sprawność.

PROFILAKTYKA ZDROWOTNA

Profilaktyka zdrowotna  to działania mające na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie. W szerszym ujęciu „profilaktyka to proces, który wspiera człowieka w prawidłowym rozwoju i zdrowym życiu" (Z. B. Gaś, 2003). Jest także jednym ze sposobów reagowania na rozmaite zjawiska społeczne, które oceniane są jako szkodliwe i niepożądane. Ocena skłania do traktowania takich zjawisk w kategoriach zagrożeń i podejmowania wysiłków w celu ich eliminacji lub choćby ograniczania. Powszechnie uważa się, że skuteczna profilaktyka jest optymalnym sposobem hamowania rozwoju lub ograniczania skali zjawisk uznanych za dolegliwe społecznie. Głównie z tego względu jest znacznie bardziej opłacalna niż kosztowne działania zaradcze konieczne w sytuacji, gdy wzrasta skala niepożądanych zjawisk.

W samej profilaktyce zdrowotnej wyróżniamy następujące fazy:

• Profilaktyka wczesna - mająca na celu utrwalenie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia i zapobieganie szerzeniu się niekorzystnych wzorców zachowań, w odniesieniu do osób zdrowych,

• Profilaktyka pierwotna (I fazy) - mająca na celu zapobieganie chorobie poprzez kontrolowanie czynników ryzyka, w odniesieniu do osób narażonych na czynniki ryzyka,

• Profilaktyka wtórna (II fazy) - zapobieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie (przesiewowe badania skriningowe mające na celu wykrycie osób chorych),

• Profilaktyka III fazy, której działania zmierzają w kierunku zahamowania postępu choroby oraz ograniczeniu powikłań.

 

WYCHOWANIE ZDROWOTNE

Wychowanie zdrowotne – dyscyplina zajmująca się kształtowaniem nawyków służących konserwacji i doskonaleniu zdrowia, rozwijanie pozytywnego zainteresowania zdrowiem w oparciu o niezbędne wiadomości i wzorce, formowanie postawy umożliwiającej skuteczną profilaktykę, ratownictwo, leczenie, pielęgnowanie i stosowanie wymogów higieny w życiu jednostki i zbiorowości ludzkiej.

 

Treści wychowania zdrowotnego:

Działania zmierzające do czynnego doskonalenia zdrowia

         Hartowanie (fizycznie i psychicznie)

         Uczyć samokontroli

         Stosowanie ćwiczeń ruchowych

 

EDUKACJA ZDROWOTNA

      To trwały stan uczenia się, który umożliwia ludziom indywidualnie oraz grupie społecznej, podejmowanie dobrowolnych decyzji w zakresiemodyfikowania zachowania i zmiany warunków środowiskowych w sposób, który przyczynia się do wzmocnienia zdrowia.

 

 

Edukacja zdrowotna (health education) stanowi podstawowe narzędzie promocji zdrowia. Modele edukacji zdrowotnej ulegały w perspektywie ostatnich lat sukcesywnym przemianom — od modelu edukacji zdrowotnej zorientowanej na zapobieganie jednostkom chorobowym (disease-oriented health education) i modelu zorientowanego na eliminację poszczególnych czynników ryzyka (risk factor-oriented health education) aż po model koncentrujący się na zagadnieniach zwiększania potencjału zdrowia rozumianego w ujęciu holistycznym — biopsychospołecznym (health-oriented health education).

Edukacja zdrowotna na poszczególnych poziomach organizacji społecznej przebiega w różny sposób i powinna być dostosowana do potrzeb edukacyjnych danego poziomu. Do podstawowych celów edukacji zdrowotnej należą:

— podnoszenie poziomu wiedzy dotyczącej zdrowia, z uwzględnieniem jego determinantów (w tym społeczno-ekonomicznych);

— podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności dotyczących prozdrowotnego stylu życia w różnych warunkach życiowych, z uwzględnieniem samooceny, samoskuteczności i wsparcia społecznego;

— podnoszenie poziomu wiedzy o działaniu i umiejętności działania na rzecz zdrowia grup zawodowych służby zdrowia i poza jej sektorem;

— podnoszenie poziomu świadomości związku, jaki zachodzi między zdrowiem i rozwojem jednostki, między zdrowiem populacji i rozwojem społeczno- gospodarczym

 

WALEOLOGIA – PROMOCJA ZDROWIA

W ostatnim dziesięcioleciu współczesna nauka wzbogaciła się o nową gałąź wiedzy. Jest nią waleologia, co w przekładzie z greki oznacza naukę o zdrowiu, a w łacinie vale! – to pozdrowienie – bądź zdrów! Specjalność ta wykształciła się w odpowiedzi na potrzeby czasu. Założenia i cele: „Promocja zdrowia” jest obecnie terminem modnym. Często jednak utożsamia się ją z „mówieniem o zdrowiu”. Tymczasem jest to system określonych działań mających na celu kształcenie u ludzi zachowań zdrowotnych, stylu i warunków życia sprzyjających dobremu samopoczuciu i poprawie zdrowia. Promocja zdrowia wykracza poza system opieki zdrowotnej i obejmuje działania międzysektorowe, w których uczestniczą jednostki, grupy ludzi, społeczność lokalna: · Budowanie zdrowej polityki publicznej, w której ustawodawstwo, polityka finansowa, podatki, usługi, produkcja itd. uwzględniają sprawy zdrowia, a decydenci na różnych poziomach są świadomi skutków zdrowotnych swoich decyzji i akceptują swą odpowiedzialność za zdrowie. · Tworzenie środowiska życia i pracy sprzyjającego zdrowiu. Pozyskanie do aktywności na rzecz zdrowia społeczności lokalnej, wspieranie jej wysiłków, tworzenie grup samopomocy w społeczności. Wspieranie osobistego i społecznego rozwoju ludzi, stymulowanie ich samorozwoju poprzez udostępnienie informacji, edukację do zdrowia, doskonalenie umiejętności życia. · Reorientacja służby zdrowia, zwłaszcza podstawowej opieki zdrowotnej, tak, aby jej pracownicy obok dotychczasowych funkcji terapeutycznych pełnili rolę doradców zdrowia.              Karta ottawska, podstawowy dokument promocji zdrowia, określa warunki niezbędne do zapewnienia zdrowia wszystkim. Należą do nich: — organizowanie i wspieranie działań środowiskowych na rzecz zdrowia, — rozwijanie osobniczych umiejętności w zakresie utrzymywania zdrowia, — umożliwienie działań niezbędnych do pozyskiwania potencjału zdrowotnego, — wspieranie wszelkich działań na rzecz zdrowia, — współtworzenie warunków środowiskowych korzystnych dla zdrowia, — zmienianie sposobu i zakresu korzystania ze świadczeń zdrowotnych, — współdziałanie w tworzeniu polityki zdrowotnej.   Główne cele operacyjne w Polsce to: 1. Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności. 2.      Redukcja czynników ryzyka. 3.      Zmiana innych zachowań zdrowotnych. 4.      Zmniejszenie absencji chorobowej. 5.      Obniżenie kosztów opieki zdrowotnej. 6.      Wzrost wiedzy społeczeństwa o czynnikach wpływających na zdrowie. 7.      Lepsze standardy organizacyjne. A. Zasady i metody promocji zdrowia. Promocja zdrowia oparta jest na kilku zasadach, które mogą być uznane za wytyczne działań praktycznych, a jednocześnie wskazują na jej nowatorstwo w stosunku do tradycyjnej medycyny i ochrony zdrowia. Spośród tych zasad dwie wydają się najważniejsze: · Promocja zdrowia obejmuje WSZYSTKICH ludzi, a nie tylko chorych bądź zagrożonych chorobą (grupą ryzyka). Zasadę tę dobrze wyraża hasło zadaniowe WHO: „Something for all but more for those in need” (Coś dla wszystkich, lecz więcej dla tych, którzy są w potrzebie). · Promocja zdrowia zajmuje się wszystkimi czynnikami zwiększającymi potencjał zdrowia. Powoduje to, że do rozwoju teorii promocji zdrowia przyczyniają się także dyscypliny pozamedyczne, jak socjologia, psychologia, pedagogika, ekonomia, polityka społeczna, marketing czy filozofia. B. Współczesne strategie promocji zdrowia. Promocja zdrowia jest zjawiskiem wieloaspektowym, zatem możliwe są różne podejścia do jej zasadniczych problemów. Do najczęściej wyróżnianych należą: 1. Podejście medyczne – najważniejsza w nim jest poprawa zdrowia i prewencja chorób. 2.      Podejście behawioralne – koncentrujące się na zmianie zachowań. 3.      Podejście edukacyjne – bliskie tradycyjnej oświacie zdrowotnej. 4.      Podejście marketingowe – którym orientacja na odbiorcę z jego specyficznymi cechami, potrzebami i oczekiwaniami zastępuje dotychczasową orientację na wytwarzany „produkt”. 5.      Podejście zmiany społecznej.

Pedeutologia- subdyscyplina pedagogiki, pochodzi od 2 słów pajdentes – nauczyciel, logos – słowo. Zajmuje się rozwojem profesji nauczyciela na przestrzeni dziejów, funkcjonowaniem nauczyciela w zawodzie, kształceniem nauczycieli, doskonaleniem zawodowym, oraz nauczycielem, który skończył aktywność zawodową. Łączy się z rozwojem instytucji zawodowej. To jeden z najstarszych zawodów świata.

 

Początki instytucji sięgają tysiąca  lat p.n.e. np. Babilon, Sparta, Starożytne Chiny.

Wraz ze wzrostem oczekiwań wzrastała konieczność kształcenia osób, które przekazywały by wiedzę. Stosunkowo wysoko rozwinięta była profesja w Starożytnych Chinach. Nauczyciel wychowywał tam elity, które rządziły potem państwem..

Szczególnym uznaniem cieszył się nauczyciel w kulturze żydowskiej – nauczał za darmo.

Nauczyciel w Atenach – osoba inteligentna, która ma coś do zaoferowania, zaczęto zwracać uwagę na charakter nauczyciela. Platon wpadł na pomysł by nauczyciel był opłacany z kasy państwa.

Natomiast Rzym dopiero w II w. n. e wprowadził prawo opłacania nauczycieli, wieki średnie odrzuciły ten pomysł.

Wiek VIII i XIII- rozwija się szkolnictwo, w Europie przyjęto model żydowski, nauczyciele podlegają proboszczowi lub osobie prywatnej, za usługi pobiera wynagrodzenia w „naturze”.

 

         Jan Amos Komeński poruszył kwestie powinności nauczyciela. Sformułował wymagania w swojej „Wielkiej Dydaktyce”:

- nauczyciel powinien systematycznie gromadzić swoją wiedzę, która ma służyć uczniowi i jemu samemu

- ujmuje sposób pracy w jej wykonywaniu

- powinni mieć świadomość roli, która pełni

- wskazuje trudności w wykonywaniu pracy nauczyciela

 

         Komisja Edukacji Narodowej:

-  ustanawianie zawodu→ zawód AKADEMIKA

- ustanowienie zawodu - przepisy prawne dotyczące nauczycieli szkół ponad elementarnych

 

         Grzegorz Piramowicz, „Powinności nauczyciela” – profesjonalny sposób przygotowania nauczycieli, powinności zawodu i usankcjonowanie zawodu przez jurysdykcje prawną.

 

PRZEDSTAWICIELE:

1. Twórcą pedeutologii jest J. W. Dawid, jego rozprawa pt. „O duszy nauczyciela” została opracowana i wydana w 1912 r.- pedeutologia jako nauka  powstała w dniu wydania właśnie tego dzieła.

Cechy nauczyciela:

- powołanie

- „umiłowanie dusz ludzkich”

- potrzeba doskonalenia

- poczucie odpowiedzialności i obowiązku

- wewnętrzna prawdomówność, moralna odwaga

 

2. Kolejny przedstawiciel S. Szuman

Talent pedagogiczny jego zdaniem to zespół cech, zdolności, które mogą być doskonalone w toku czynności zawodowych. Nabyty talent dominuje nad osobowością, można go wykształcić.

 

3. W. Spasowski – nauczyciele powinni posiadać zespół cech duchowego przewodnika ( ma charyzmę). Powinien być to człowiek szlachetny, wierny głoszonym zasadom, odważny, obowiązkowy. Powinien mieć swobodę w doborze materiału realizowanego w procesie kształcenia, jego rozkładu, tak aby dopasować go do potrzeb wychowanków – mowa o kompetencjach: znać psychologię rozwojową, poznać uczniów z którymi się pracuje.

 

4. H. Rowid – wymienia 5 głównych cech:

1. zdolność do samodzielnego ujmowania rozwiązywanych zagadnień wychowawczych (powinien być przygotowany do umiejętnego rozwiązywania problemów naukowych)

2. inicjatywa, pomysłowość, twórczość tworzeniu metod nauczania (własna inicjatywa np. tłumaczenie książek z innych języków)

3. umiejętność współdziałania w opracowaniu programów naukowych

4. umiejętność popularyzacji wiedzy w dziedzinie swoich zainteresowań naukowych

5. posiadanie głębokiej kultury etycznej, społecznej i etycznej

 

Rowid orientuje nauczyciela na zjawiska społecznego funkcjonowania i ucznia i nauczyciela.

 

5. M. Kreutz – „Osobowość nauczyciela wychowawcy”:

Zdolność sugestywna to najważniejsza cecha. Specyficzne właściwości to skłonność do społecznego oddziaływania, nauczania innych, przekazywania, „zapalania” drugich, porywanie, przyciąganie do siebie innych ludzi - przekazywanie wiedzy z pasja.

 

6. S. Boley – „Zdatność wychowawcza” – to cecha dobrego nauczyciela. Pojmował ją jako:

- przychylność wychowankom,

- rozumienie ich psychiki

- systematyczne zajmowanie się nimi,

- cierpliwość,

- takt,

- entuzjazm,

- artyzm

Wychowawca posiadający te cechy ponadprzeciętne będzie „wychowawcą integralnym”- to wychowawca który potrafi integrować swoją wiedzą psychologiczną, pedagogiczną z korzyścią dla jednostki i środowiska.

Pojawił się artyzm – w znaczeniu elastyczności ogólnopedag. I metodolog.

7. M. Grzegorzewska – twórczyni  pojęć nauczyciela „wyzwalającego” i „hamującego”.

 

ORIENTACJE BADAWCZE W PEDEUTOLOGII

I.                    Psychologizująca

II.                 Psychologizująca- socjologizująca

III.              O ukierunkowaniu pedagogicznym (sprawowanie funkcji nauczyciela)

                         Pedagogizujące

 

Jest też kryterium czasowe: badania historyczne, badani współczesne.

 

Kierunki refleksji naukowej nad nauczycielem

1.      prezentacja nauczycieli jakimi są w rzeczywistości ( psychologizujące i socjalizujące

2.      prezentacja nauczycieli jakimi być powinni ( pedagogizujące)

 

Rodzaje uprawianych  nad nauczycielem

- diagnostyczne – określono na ich podstawie czynniki stymulujące lub hamujące powodzenie w pracy nauczyciela (mają określić co stymuluje i hamuje).

(J. Rutkowiak, J. Jakubowski, B. Niemierko, B. Sadaj i inni)

- prognostyczne – przewidujemy na ich podstawie rozwój umiejętności zawodowych przyszłych kandydatów do zawodu nauczyciela ( J. Bandura, M. Maciaszek).

- weryfikacyjne – projektuje i badają wpływy wzajemne poszczególnych elementów systemu, a przez to jakość pracy nauczycielskiej ( Cz. Kulisiewicz, W. Okoń, S. Słomkiewicz).

 

Nieprawidłowości w pedeutologii:

1. jednostronność podejścia - albo było psychologiczne albo biologiczne dopiero później doszło społeczne)

-  Z jednej strony był to dar od natury– podejście idealistyczne, a z drugiej strony życzliwość wypracowania tych  predyspozycji do zawodu

2. zabrakło wpływu społecznego na nauczyciela – społeczność determinuje jakość profesji

Dopiero pod koniec lata 30. pojawił się nurt socjologiczny, w którym zaczęto precyzować te wymagania, zajęto się miejscem pracy, psychospołeczną deformacją, a współczesność zajęła się czym grozi wykonywanie zawodu nauczyciela.

3. przygotowanie merytoryczne – II Rzeczpospolita zajęła się badaniami, które rozwinęły się po wojnie(rozpoczęcie badań nad elementami doskonalenia zawodowego). Dopiero w latach 50., 60. zainteresowano się kandydatem do zawodu nauczyciela – seminaria nauczycielskie ze szkołami ćwiczeń, by rozwijać praktykę

- w latach 70. i 80. zachowano pewne elementy tj. szkołę ćwiczeń – istniały one choć nie spełniały one już funkcji jakie pełniły wcześniej, czyli nie przygotowały praktycznie.

Wymaga to kolejnego dopracowania – masowość kształcenia wpłynęło na to, że nie zreformowano kształcenia nauczycieli.

- W latach 60. i 70. podjęto próbę sprecyzowania modelu „nauczyciela przyszłości”, zajęto się nauczycielem wiejskim. Był on startem i adaptacją zawodu nauczyciela,

▪ zajęto się optymalizacja zawodu

▪ zajęto się wnikliwie startem i adaptacją zawodową nauczyciela

▪ zajęto się motywami podjęcia zawodu nauczyciela.

▪ zajęto się reformą kształcenia nauczycieli ( do dziś się to nie udaje)

 

WSPÓŁCZESNOŚĆ

- nie wychodzi nam reforma przygotowania zawodowego nauczycieli

- należałoby się jeszcze zająć nauczycielami, którym zlikwidowano szkoły (szacunkowe ok. 40% tych ludzi zasiliło bezrobotnych)

- Od 2004 nowe przepisy obejmują uczelnie, by kształcili szerzej: kształcić dwuprzedmiotowo, władać językiem na mgr zaawansowany i słownictwo związane z zawodem

- wpływy ideologiczne na wykonywanie funkcji zawodowych nauczyciela

 

Zawód- to zespół czynności wyodrębniony w ramach społecznego podziału pracy, wymagający przygotowania (kwalifikacji) wykonywany przez jednostkę stale lub dorywczo i stanowiące źródło utrzymania.

 

Powołanie – to skłonność, umiłowanie, zdatność. Można się czuć powołanym do pełnienia roli. Powołanie to przeświadczenie, że dana profesja, droga życiowa jest najwłaściwsza dla danej osoby.

Powołanie może odnosić się do przekonań o własnych lub kogoś predyspozycjach psychicznych ( aspekt psychologiczny) oraz wynikać z przesłanek światopoglądowych. Ten ostatni odnosi się do ujęcia religijnego – Bóg powołał mnie do pewnych zadań. Zycie człowiekowi zostało nie tylko dane, ale i zadane. Każdemu człowiekowi Bóg wyznaczył określoną rolę, uzasadniającą to życie.

Powołanie to poświęcenie się czemuś, heroizm. Ofiarność, rezygnacja nawet z własnego szczęścia

3. Misja – to ważne zadanie do spełnienia, posłannictwo.

Argumenty przemawiające, że zawód nauczyciela jest zawodem:

- ma swoją długą tradycje

- zrodził się z potrzeby społecznej

- jest wykonywany przez profesjonalistów i stanowi źródło utrzymania dla osoby wykonującej i jej rodziny.

O wykonaniu zawodu decyduje sam podmiot, to on decyduje o kształceniu, zdobywaniu kwalifikacji i w oparciu o warunki formalne ( niekaralność, matura, umiejętności, stan zdrowia)

 

Różnice w wykonywaniu tego zawodu:

- motywy wykonywania zawodu ( są inne gdy jest kontakt społeczny, inne gdzie ten kontakt jest ograniczony)

- wymaga stałego doskonalenia

- autorytet nauczyciela różni się od innych zawodów

- etyka zawodowa

- twórczość

- postawa badawcza- wyróżnia od innych zawodów

Od tego czy te elementy będą istotne odróżnia też sposób wykonywani zawodu.

 

Sposoby wykonywania zawodu:

- sposób mistrzowski – zależy od ukształtowanej czynnej, poszukującej i twórczej postawy oraz zdolności wnoszenia do procesu pedag. nowych wartości, czyni to proces żywy i dynamiczny, a wynika nie z instrumentalnych cech osobowości, ale z połączenia instrumentalnych i kierunkowych czyli z całego jestestwa.

Mistrzostwo w zawodzie wynika:

- z jego autentycznych i zgodnych wewnętrznie przekonań osobistych z postawami przyjmowanymi w sprawowaniu funkcji zawodowych

- z dojrzałości, której konstytutywną cechą jest ciągły i świadomy proces samodoskonalenia.

- mistrzowskie wykonanie zawodu to zdolność odczuwania własnych potrzeb i innych, plastyczność zachowań oraz umiejętność dostosowania się do zmienne rzeczywistości.

- sposób rzemieślniczy – wynika z opanowania warstw kompetencji można je sprowadzić do operacyjnego, czynnościowego wykonania rzemiosła. To instrumentalne opanowanie profesjonalnych działań, które często prowadzi do rutyny. Rzemieślnik to artysta pozbawiony talentu i inwencji, ale mający opanowany warsztat techniczny. Nauczyciel jest rzetelny, jego praca daje wyniki, ale głównie koncentruje się na słabym uczniu i przeciętnym. W ten sposób tworzy filozofię idealisty.

 

TEORETYCZNA KONCEPCJA KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI - to zespół pewnych poglądów, zawierający  wykładnie celów, ich uzasadnienia i zasady realizacji, w tym przypadku dotyczy kształcenia nauczycieli.

 

Podział teoretycznej koncepcji:

1. koncepcja ogólnokształcąca – wyposażenie przyszłych nauczycieli w szeroki zakres systematycznej wiedzy ogólnej, optymalny rozwój intelektualny, rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych

2. koncepcja personalistyczna- budowanie kompetencji nauczyciela, w oparciu o kształcenie jego osobowości, postawy, przekonania, motywacje. W tym celu trzeba zapewnić poznanie pewnego modelu przekazu zawodowego w postaci wzoru zawodowego i kompetencji które są potrzebne

Student ma dążyć do tego modelu, poznawać siebie, pracować nad samym sobą.

 

3. koncepcja pragmatyczna- podkreśla rolę sprawności i umiejętności nauczyciela, którzy dadzą mu kompetencje użyteczne z punktu widzenia oczekiwań uczestników procesów edukacyjnych

Wyznaczenie doboru treści jest praktyką edukacji.

 

4.koncepcja progresywna – polega na wyposażeniu kandydatów do zawodu w umiejętność postrzegania i rozwiązywania problemów, wyposażenia w umiejętności tworzenia systemu edukacji, w która wchodzi ten nauczyciel razem z uczniem, by uczeń chciał współpracować i rozwiązywać problemy. Nauczyciel jest tu osoba wspomagająca.

 

5.Koncepcja wielostronnej edukacji – obejmuje wyposażenie ogólne, personalistyczne, pragmatyczne, progresywne, ponieważ nauczyciel powinien być przygotowany wielostronnie stosownie do swoich możliwości, osobowości i osobowości ucznia, by realizować proces kształcenia.

 

Henryka Kwiatkowska – 3 koncepcje kształcenia:

1. koncepcja technologiczna – opiera się na zasadzie psychologii behawioralnej, czyli na mechanizmie bodziec – reakcja.

- W tej koncepcji należy u nauczyciela wykształcić szereg nawyków na określony typ stymulatorów.Takie ujęcie ni wymaga przygotowania teoretycznego, wystarczą dyrektywy praktyczne, jest to więc rzemieślnicze przygotowanie do zawodu. Pomija się przygotowanie aksjologiczne.

- Behawioryzm należy do nurtów scjentystycznych ( naukowych)- tzn. że skuteczność  działalności pedagogicznej nauczyciela da się zmierzyć, zaplanować i to obejmuje kompetencje nauczyciela.

- Zgodnie z tym spojrzeniem wystarczy nauczyć przyszłego nauczyciela pewnych konfiguracji zespołów czynników wraz z dopasowanymi do nich reakcjami i wtedy wiadomo z góry jak postępować.

- Wysoka sterowność niweluje elastyczność. Ten model kształcenia doprowadził do oczekiwań gotowych recept na problemy nauczycieli- oczekujących pewnych algorytmów postępowania, gotowych tematów i schematów lekcji – a tak się nie da.

Ta koncepcja technologiczna jest korzystna dla ustrojów totalitarnych – rzetelny przewidywalny wykonawca państwa.

2. Koncepcja humanizmu – opiera się na zasadach psychologii humanizmu. Główne motto tej koncepcji jest pochylenie się nad wszystkimi podmiotami kształcenia. To troska o pełnię

realizacji ludzkiej osobowości, samodzielności w myśleniu i działaniu, otwartość na postawy allocentryczne (otwartość, tolerancja), eksponowanie treści natury duchowej, moralnej, rozwijanie samoświadomości i tożsamości, wywodzi się od McKoubsa- wejście na ścieżkę kreowania  siebie).

Koncepcja zawodowa nauczyciela opiera się na ZASADACH:

- tożsamość osobowej nauczyciela – jego filozofia świata (ktos o wypaczonych poglądach nie może być nauczycielem!!)

- postrzeganie i rozumienie siebie

- uznanie faktu, że kluczową potrzebą egzystencjalną jest wymóg osobistej adekwatności (na czym polega ta adekwatność?)

 

Zatem kształcenie nauczycieli zgodnie z tą koncepcją nie może odbywać się w zmumifikowany sposób, powinien przebiegać w toku nastawienia na profesjonalizm.

Zamiast rzemieślniczej koncepcji proponuje się osobą oddziaływanie całym sobą.

Kształcenie nauczycieli powinno prowadzić samoświadomości i być zróżnicowany pod względem form, treści, naturalny rytm studenta i prowadzić do uświadomienia sobie, że „używam siebie” jako instrumentu działania, ponieważ prowadzi to do poznania siebie i innych.

 

Koncepcji humanistycznej docenia się wiedzę specjalistyczną (kompetencje zawodowe), bo ma siłę sprawczą naszej aktywności i jest stymulatorem zawodowym, ale nie magazynem.

Ma być podstawa dla utworzenia własnego warsztatu pedagogiki.

W tej koncepcji dostrzega się praktyczne przygotowanie, bo weryfikuje teorie.

 

3.Koncepcja funkcjonalna – istotą tej koncepcji jest przekładalność teorii na praktykę w taki sposób by była regulatorem aktywności ludzkiej. Należy określać cel a następnie działanie, które ma doprowadzić do jego osiągnięcia. Bo działalność w swojej istocie falsyfikuje teorie (tak długo poszukujemy aż się uda uzyskać błąd w myśleniu, to znaczy że jest sfalsyfikowana dana teza w teorii) lub konfiguruje (porządkuje) wiedzę teoretyczną. Zatem ma też wpływ na osobowość (sferę instrumentalną, wiedza – doświadczenie, sferę kierunkową- nasze sądy, poglądy, priorytety).

Im więcej wiedzy według tej koncepcji tym łatwiej ją wykorzystać i nauczyciele stają się bardziej operatywni.

W tej koncepcji ważna jest też świadomość własnego „ja” przez pryzmat tego student dokonuje selekcji wiedzy przydatnej dla niego.

Własne „ja” to również samoocena. Poziom samooceny wyraźnie wpływa na jakość pracy nauczyciela. Poczucie własnej wartości, wiary w siebie zwiększa możliwości wysiłkowe. To studia powinny współtworzyć to silne poczucie wartości, bo słabe poczucie ma wpływ destrukcyjny.

W tej  koncepcji uwzględnia się też sferę aksjologiczną w kontekście doboru celów przez pryzmat wiedzy sprawowanej, opanowanej przez danego nauczyciela („treść + działanie + cele – koncep. funkcjonalna.

 

DIAGNOSTYKA PEDAGOGICZNA- to

1) Diagnostyka  pedagogiczna   jako  metodologia  diagnozy – szerokoprofilowe  ujęcie  terminu  diagnoza

2 ) Teoretyczny  i  praktyczny  charakter  badań   pedagogicznych , procedura   diagnostyczna  w  pedagogice  empirycznej

3 ) Teoretyczny  i  praktyczny  charakter  badań  pedagogicznych  -  etyczne  problemy   diagnostyki , kontakt  interpersonalny  pedagogiki ( psychologiczne  odniesienie  diagnozy  )

DIAGNOSTYKA   PEDAGOGICZNA   JAKO   METODOLOGIA

Diagnoza  specyficzna   dziedziny  pedagogicznej

1)       diagnoza  pedagogiczna  środowiska  ( pedagogika  społeczna )

2)       diagnoza  psychologiczno – pedagogiczna  ( pedagogika  specjalna )

3)       diagnoza  w  wychowaniu  resocjalizującym ( resocjalizacja  zajmuje  się  diagnostyką  w  zakładach  karnych , wiezieniu , pogotowiu  opiekuńczo – wychowawczym

4)       diagnostyka  opiekuńcza ( diagnoza  rodziny , dotyczy  też  życia  szkoły , formalne i  nieformalne  grupy  społeczne )

5)       diagnostyka  edukacyjna  ( dydaktyka )

6)       diagnostyka  pracy  kulturalno – wychowawczej (pedagogika  kulturalno  oświatowa )

7)       diagnostyka  pracy  socjalno – wychowawczej  ( dworactwo  socjalne ,  różna  forma  opieki  społecznej)

DIAGNOZA – jest  to  rozpoznanie  na  podstawie  zebranych  objawów  i  znanych  ogólnych   prawidłowości  badanego , złożonego  stanu  rzeczy  przez  przyporządkowanie  go  do  typu  lub  gatunku, dalej  przez  wyjaśnienie  genetyczne  i  celowościowe , określenie  jego  fazy  obecnej  i  przewidywanego  rozwoju.

PEŁNA   DIAGNOZA   ZAWIERA   DIAGNOZY   CZĄSTKOWE

1) diagnoza  przyporządkowująco – klasyfikacyjna   lub  typologiczna  :  diagnoza  odpowiada  na  pytanie  do  jakiego  znanego  typu  należy  badany  stan  , ma  to  swoje  odzwierciedlenie  w  definicji

2) diagnoza  genetyczna – odpowiada  na  pytanie  jakie  są  przyczyny  danego  stanu  rzeczy

3) diagnoza  celowościowa – jest  to  ten  fragment  diagnostyki  odpowiadający  na  pytanie  jakie  znaczenie  dla  danej  diagnostyki  ma  konkretny , pojedynczy  składnik  badanego  zjawiska

4) diagnoza  fazy – odpowiada  na  pytanie  w  jakiej  fazie  przebieg  znajduje  się  badany  stan   rzeczy

5) diagnoza  rozwojowa  ( prognostyczna ) – diagnoza  jest  na  tyle  wartościowa  na  ile  ma  rozwiniętą  prognozę

Jeżeli  spełnione  są  wszystkie  te  warunki  mówimy  wówczas  o  aspektach  pełnej  diagnozy

PRAKTYCZNY   CHARAKTER   BADAŃ   DIAGNOSTYCZNYCH   WG. WINCENTEGO   OKONIA   PRZEJAWIA   SIĘ   W  :

1)       opisywaniu  rzeczy  i  zjawisk

2)       wyjaśnianiu  ich

3)       przewidywaniu

FUNKCJE   BADAŃ   PEDAGOGICZNYCH   WG . WINCENTEGO   OKONIA

1)       funkcja  deskryptywna            

2)       funkcja  eksplancyjna         

3)       funkcja  prospektywna

Im   przypisana  jest  funkcja  praktyczna

PEDAGOGIKA   STAWIA   SOBIE   DWA   RODZAJE   PYTAŃ

1)       o  charakterze  poznawczym

2)       o  charakterze  poznawczym- NA   EGZAMIN

PROCEDURA   DIAGNOSTYCZNA   W   PEDAGOGICE   EMPIRYCZNEJ

- stosujemy  ją  po  to , aby  ustalić  istniejący  aktualnie  stan  rzeczy  oraz  dojść  przyczyn  tego  stanu

RODZAJE   PROCEDUR   DIAGNOSTYCZNYCH

1)       statystyczna –dany  moment  czasowy

2)       dynamiczna- pewny  przedział  czasowy

3)       diachroniczna ( poprzeczna ) –  realizowana  na  różnych  próbach  z  populacji  w  tym  samym  czasie 

4)       synchroniczna ( podłużna ) – realizowana  w  różnych  momentach  czasowych

Aby  postawić  prawidłową  diagnozę  trzeba   postawić  cel  diagnozy . Powinien  być  jak  najbardziej  przejrzysty  i  jasny . Prócz  celu  ogólnego  badacz  musi  te  cele  zoperacjonizować – zdania  twierdzące  z  użyciem  czasowników  behawioralnych  .

SZCZEGÓLNE    PRZYPADKI   PROCEDURY    DIAGNOSTYCZNEJ :

1)       sondaż  diagnostyczny

2)       diagnoza  osiągnięć  szkolnych

3)       diagnoza  potrzeb  i oczekiwań  młodzieży

 

DIAGNOZA  powinna  być  rzetelna , elastyczna  i  trafna : wewnętrzna – dotyczy  konkretnego  przypadku , może  przemienić  się  w   trafność  zewnętrzną  która  jest  relatywna  do  populacji .

NOGERS  mówi  że  aby  diagnoza  była  poprawna , sytuacja  musi  być  autentyczna  a  badacz  akceptujący , empatyczny .

Efekt  aureoli - doświadczenie  Rozentala ? – uczeń  dobry  ma  szansą  stać  się  dobrym  a  zły  złym

ABY   NASTĄPIŁ   PEŁNY   AKT   DIAGNOZY   MUSI   NASTĄPIĆ :

-identyfikacja

-opis  i  wyjaśnienie

-ustalenie  działań  kompensacyjnych , profilaktycznych

         dobra  diagnoza  równoważy

REGUŁY   POSTĘPOWANIA   DIAGNOSTYCZNEGO

1)       reguła  wzajemności – odwzajemnienie  dobra 

2)       reguła  zaangażowania  i  konsekwencji – reguła  spełniania  próśb  kolejnych

3)       reguła  lubienia  i  sympatii -  musi  być  stosowana  do  wszystkich stosowana  jednakowo

4)       reguła  autorytetu – uleganie  im  jest  to  zabieg  socjalizacji

Etyczne  aspekty  diagnozy  łączą  się  z  etyką  postępowania  badawczego   ( nie  szkodzić )

             

BŁĘDY   ETYCZNE   W   DIAGNOZOWANIU   TO  :

1)       zbyt  dowolna  interpretacja  tego  co  składa  się  na  tajemnicę  zawodową  - wszelkie  rodzaje  diagnozy  to  tajemnica  zawodowa

2)       wywoływanie  stanów  stresowych  u  badanych  poprzez  zbieranie  nadmiaru  danych

3)       żądanie  informacji  w  sytuacjach  w  których  badany  ma  poczucie  zagrożenia  - chodzi  tu  o  niewiedzę

4)       przeprowadzenie  badania  w  sytuacji  przymusowej – jawny  przymus  lub  odmiana  pozornej  swobody 

5)       stosowanie  pozornej  anonimowości

POLITYKA OŚWIATOWA- jest integralną częścią polityki społecznej. Obejmuje ona całokształt problemów dotyczących ustroju szkolnictwa, organizacji procesu nauczania, metod kształcenia i wychowania. Jako dyscyplina naukowa „ (...) zajmuje się ustalaniem optymalnych zasad upowszechniania oświaty wśród dzieci, młodzieży i dorosłych z punktu widzenia przygotowania ich do życia, zawodu i aktywnego uczestnictwa w kulturze (...)” . W praktyce polityka oświatowa oznacza działania państwa w dziedzinie szkolnictwa i wychowania, realizowanie celów kształcenia oraz podstawy materialno-techniczne funkcjonowania przyjętego systemu oświatowego jak i zarządzanie instytucjami zajmującymi się tą dziedziną. W temacie kształcenia zawodowego istotnym jest przygotowanie takiej liczby kadr w poszczególnych zawodach i specjalnościach, która będzie mogła być wykorzystana przez gospodarkę i odpowiadać jej potrzebom w celu ograniczenia bezrobocia . 

Cele polityki oświatowej.

Polityka oświatowa ma za zadanie realizacje celów związanych z poprawą warunków bytu, poziomu życia ludności, usuwaniem nierówności społecznych jak i podnoszeniem kultury życia . Można tu wymienić takie zagadnienia, jak:
· organizowanie przedszkoli,
· zapewnienie możliwości umieszczenia dzieci w domach dziecka oraz rodzinach zastępczych,
· rozbudowa specjalnych szkół zawodowych dla dzieci z niedorozwojem fizycznym i umysłowym,
· zapewnienie dożywiania w szkołach,
· zabezpieczenie środków finansowych na rozwój zajęć pozalekcyjnych (świetlicowych) dla uczniów,
· prowadzenie internatów i domów studenckich,
· utworzenie funduszy stypendialnych,
· przywrócenie do szkól opieki medycznej,
· organizowanie dowożenia dzieci i młodzieży do szkół zbiorowych,
· doradztwo wychowawcze, szkolne i zawodowe .

Reforma polityki oświatowej w Polsce w świetle unijnych uwarunkowań .

Polski system oświatowy dostosowany został do określonych warunków ekonomicznych, społecznych, ustrojowych oraz kulturalnych. Trudności w stworzeniu wspólnego systemu oświatowego dla państw członkowskich UE wynikają z odmiennych administracyjnych rozwiązań, różnego prawa oświatowego, heterogeniczności kulturowej i językowej państw europejskich. W ramach oświaty, kształcenia zawodowego oraz młodzieży Unia Europejska respektuje odpowiedzialność państw członkowskich za treści nauczania, organizacje systemów oświatowych jak i wspomnianą różnorodność kulturową oraz językową, czyli istnieje zasada uznawania odmienności. Wspólna polityka w tej dziedzinie ma przede wszystkim za zadanie rozwój i wspieranie nauczania oraz rozpowszechniania języków państw członkowskich, wymianę studentów i nauczycieli, uznawanie dyplomów szkół zawodowych lub wyższych (11 kwietnia 1997 r. państwa członkowskie Rady Europy pod egidą UNESCO podpisały konwencje w sprawie uznawania dyplomów, która upraszcza procedury ich nostryfikacji) i okresów studiów, współpracę pomiędzy instytucjami oświatowymi, wymianę informacji i doświadczeń, rozwój wymiany młodzieży i instruktorów oraz kształcenie zawodowe. Z tego jasno wynika, że Unia Europejska nie zamierza opracowywać czy wdrażać "jednej wspólnej polityki" w zakresie edukacji . Niemniej jednak wypracowała sposoby wspierania współpracy mające za zadanie rozwój edukacji o wysokiej jakości. W tym celu stworzono wiele programów, których nadrzędnym celem stało się zacieranie barier kulturowych oraz poszerzanie wiedzy uczniów. Należą do nich między innymi: COMENIUS (partnerstwo w szkolnictwie podstawowym i gimnazjalnym), COMETT (kształcenie i praktyki zawodowe dotyczące technologii), ERASMUS (współpraca i wymiana studentów oraz naukowców), GRUNDTVIG (promowanie innowacyjnych metod w kształceniu dorosłych), LINGUA (nauka języków obcych), MINERVA (promowanie edukacji na odległość za pomocą technologii informacyjnych i komunikacyjnych), PETRA (kształcenie i dokształcanie zawodowe), FORCE (dokształcanie zawodowe dla małych i średnich przedsiębiorstw), LEONARDO DA VINCI (poprawa jakości i dostępności szkolenia zawodowego) oraz MŁODZIEŻ DLA EUROPY (wymiana młodzieżowa). Działania Unii Europejskiej w zakresie tej polityki uzupełniają inicjatywy podejmowane przez Radę Europy.
Rozpoczęte od 1 stycznia 1999r. zmiany edukacji miały usprawnić nasz system, czyli zakładały one dostosowywanie wspomnianego systemu edukacji do potrzeb rynku pracy. Były one jednak źle przygotowane i wdrażane bez uwzględniania skutków finansowych. Mimo, iż reforma była słabo przygotowana i stała się trzęsieniem ziemi w oświacie, wywołała wzrost aktywności i wyzwoliła kreatywność oraz improwizację. Nie powinna jednak stać się polem walki politycznej.
Reforma ta zmierza w istocie do sprywatyzowania spożycia społecznego, co w naszych warunkach prowadzi do dalszej degradacji poziomu życia większości populacji. W Polsce wydatki publiczne na edukację wynoszą 4% PKB, co lokuje nas na bardzo słabym miejscu wśród wszystkich krajów europejskich (za nami jest tylko Grecja, Albania, Rumunia). Aby osiągnąć poziom średni w Europie, nakłady na edukację powinny wzrosnąć do 6% PKB.
Minister Edukacji głośno podkreśla, iż edukacja jest inwestycją w przyszłość. Szkoła powinna być centrum kulturalnym środowiska lokalnego. Jeszcze przeszło 10 lat temu scholaryzacja polskiego społeczeństwa w przedziale wiekowym 19-24 lata wynosiła 12%, dzisiaj - 40%. Niezwykle istotna jest więc konieczność wyrównania szans w różnych obszarach, np. uruchomienie mechanizmów motywacyjnych. Przeszło 70% młodzieży powiela model wykształcenia swoich rodziców. Tak też trzecim etapem reformy miało być poszerzenie edukacji w dół (wysłanie 6-latków do szkół) i w górę - wprowadzenie systemu finansowania edukacji dorosłych. Struktura oświaty na wsi powinna być przekształcana w ten sposób, by realizować zasadę: szkoła podstawowa niedaleko domu, gimnazjum i liceum razem w większym ośrodku. Gimnazjum miało być szkołą wyrównywania szans - musiało być jedno w większej miejscowości, aby można było w nim zatrudnić wykwalifikowaną kadrę, właściwie je wyposażyć. Dojazd się wydłużył, ale to była droga do szkoły, która otwierała drzwi na świat, a nie była ostatnim etapem kształcenia. Powrót do małych szkółek, łączenie szkół podstawowych z gimnazjami w zespoły, aby „dzieci czuły się bezpieczniej” może zniszczyć kształtującą się tożsamość gimnazjum i będzie drogą w kierunku zniwelowania różnić między szkołą podstawową a gimnazjum, a przynajmniej będzie ułatwiało i stwarzało warunki ku temu. Państwo i samorządy muszą stworzyć system stypendialny dla osiągającej dobre wyniki w nauce młodzieży wiejskiej, umożliwiający jej zamieszkanie w internatach oraz akademikach jak i skromne utrzymanie się w trakcie pobierania nauki w liceum czy na wyższej uczelni.
Reforma edukacji była konieczna. Miała ona przede wszystkim zmierzać do likwidowania podziałów uczniów według pochodzenia społecznego lub miejsca zamieszkania. Młodzież niezależnie od tych warunków powinna mieć możliwość sprostania wymaganiom stawianym w związku z rozwojem cywilizacyjnym i przez to uniknąć marginalizacji społecznej. Istotnym celem pozostaje więc także zwiększenie dostępu młodzieży do edukacji poprzez wyrównywanie szans młodzieży i wspieranie jej aspiracji edukacyjnych. Rozwój edukacji to tworzenie warunków do wzrostu gospodarczego, to poszerzenie świadomości i kompetencji obywatelskich. Edukacja przygotowuje ludzi do podejmowania inicjatyw w zespole, współdziałania, pobudzania przedsiębiorczości. W efekcie wzmacnia to uczestnictwo jednostki w życiu lokalnym i umacnia życie jednostki w funkcjonowaniu demokratycznego państwa. Ważnym celem edukacji jest również podtrzymywanie naszej tożsamości narodowej i kulturalnej z jednoczesną coraz bardziej uświadamianą współzależnością różnych ras, wyznań, kultur, obyczajów itp.
Realizowana obecnie reforma edukacji szczególnie niekorzystnie wpłynęła na ludność wiejską oraz małych miast. W praktyce może doprowadzić do skrócenia poziomu edukacji do 6 klas. W związku z tym konieczne jest: 
· zapewnienie, zgodnie z Konstytucją, bezpłatnego nauczania, 
· wprowadzenie powszechnego, choć nieobowiązkowego wychowania przedszkolnego i tworzenie "zerówki" dla 5 – latków, 
· obniżenie wieku rozpoczynania nauki w klasie pierwszej - od 6 lat (tylko dwa kraje europejskie maja szkołę od 7 lat), 
· położenie nacisku na zmiany programów nauczania w szkole – potrzeba wprowadzenia programów kształtujących ludzi rozumiejących rzeczywistość i poszukujących samodzielnie rozwiązań. Konieczne jest doprowadzenie młodego pokolenia do umiejętności posługiwania się techniką komputerową i znajomości języków obcych, 
· zwiększenie opiekuńczej funkcji szkoły przez wprowadzenie w szerszym zakresie zajęć pozalekcyjnych, świetlicowych itp. (zwalczanie patologii w szkole),
· powstrzymanie degradacji zawodu nauczycielskiego - kwalifikacje nauczyciela powinny być decydującym czynnikiem wzrostu wynagrodzeń, 
· odwrócenie postępującej redukcji wydatków państwa na szkolnictwo wyższe i badania naukowe z równoczesnym zapewnieniem młodzieży dostępu do tych szkół poprzez system pomocy materialnej w formie pożyczek, zapomóg itp. oraz stworzenie powszechnego systemu stypendialnego dla młodzieży szkół średnich i wyższych w formie powszechnego Funduszu Stypendialnego, 
· zahamowanie likwidacji szkół na wsi,
· podjęcie działań w kierunku tworzenia nowoczesnego systemu edukacji ustawicznej na odległość dla młodzieży i dorosłych wzorem większości państw UE. 
Patrząc dalej na polski system oświatowy można zauważyć następne błędy. Nadzór minister edukacji nad programami i podręcznikami jest obecnie niedostateczny. Rynek wydawniczy zdecydowanie nie działa na korzyść oświaty. Wybór programów i podręczników jest w znacznym stopniu przypadkowy. Szkoła staje się laboratorium badającym ich jakość, niestety kosztem wykształcenia ucznia i pieniędzy rodziców. Ośrodkami myśli programowej i metodycznej stały się wydawnictwa, a jakość polskiej edukacji w coraz większym stopniu zależy od kwalifikacji redaktorów.
Problemem nie rozwiązanym pozostaje również wynagrodzenie nauczycielskie - najniższe ze wszystkich cywilizowanych krajów. Rozdział II Paktu Dla Oświaty traktuje o przygotowaniu do zawodu i rozwoju zawodowym nauczycieli. To bardzo ważny, jeśli nie jeden z najważniejszych elementów systemu dobrej, sprawnej i nowoczesnej oświaty. Absolwent wyższej uczelni, posiadający wykształcenie pedagogiczne lub kwalifikacje pedagogiczne nie jest, niestety, przygotowany właściwie do pełnienia funkcji nauczyciela-wychowawcy. Dopiero własna praktyka, kilkuletnie doświadczenie w zawodzie powoduje, że niektórzy mogą pozostać w zawodzie. Ubogi rynek pracy implikuje chęć posiadania słabo płatnej, ale w miarę pewnej pracy. Sposób zatrudniania nauczycieli stwarza tym samym azyl dla wielu pracowników, którzy nie wykazują się ekspansywnym stosunkiem do życia. Awans zawodowy nauczycieli w swej obecnej formie również nie spowoduje w najbliższym czasie pędu do doskonałości pedagogicznej. Ciekawym jest pomysł określenia kategorii nauczyciela (rozdział II, punkt 4). Ideałem byłaby sytuacja, gdyby przyszłych nauczycieli kształcił doświadczony praktyk, prowadzący do tego badania naukowe. Musieliby oni pracować w szkołach, a dodatkowo prowadzić zajęcia na uczelni.
Jednym z warunków sprawnego funkcjonowania systemu kształcenia i doskonalenia wiedzy jest „uruchomienie mechanizmu stymulacji rozwoju nauczyciela w zawodzie”. Mechanizmem stymulacji rozwoju nie jest teoretycznie 7-letni okres aktywności, ani 4-krotna podwyżka płacy w całym pedagogicznym, zawodowym żywocie. Należy więc odbiurokratyzować system awansu zawodowego. Awans ma być nagrodą za autentyczne osiągnięcia i rzeczywisty proces angażowania się w oświatę, a nie za umiejętne gromadzenie dokumentów. 
Nie ma możliwości powiązania kształcenia z dokształcaniem nauczycieli . Możliwie najszybsze kończenie studiów podyplomowych (tanich, choć nie zawsze potrzebnych), udział w licznych kursach i warsztatach, a po uzyskaniu awansu odłożenie "papierków" do lamusa i powrót do starych metod pracy - to dziś obraz jakże często obserwowany w naszych placówkach. Wykształcony nauczyciel to podstawa sukcesu w reformowaniu systemu oświaty. Kształcący się ustawicznie nauczyciel powinien powoli stać się standardem w naszych szkołach.
System edukacji ma na celu przygotowywać młodzież zarówno do podjęcia pracy, jak i kontynuowania nauki. Postęp naukowo techniczny oraz szybki rozwój technologiczny powoduje znaczną dezaktualizację wiedzy wyniesionej ze szkół czy uczelni. Stąd konieczność takiego przygotowania nauczycieli do realizacji procesu dydaktycznego, by byli oni zdolni zarówno do przekazywania uczniom wiedzy, jak i umiejętności niezbędnych do funkcjonowania w zmieniającej się rzeczywistości. Przygotowanie młodzieży do potrzeb rynku pracy wymaga wprowadzenia innowacyjnych programów nauczania, a także dobrego wyposażenia szkół i placówek w sprzęt komputerowy oraz nowoczesne środki technodydaktyczne, ze szczególnym uwzględnieniem konieczności poprawy dostępu do edukacji młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. 

Bariery edukacyjne.

Bariery edukacyjne to inaczej ograniczenia utrudniające lub uniemożliwiające dostęp do wykształcenia ludności oraz wszelakie problemy stojące przed polityka oświatową.
Do najważniejszych barier zaliczamy:
· barierę terytorialną – przeszło 1/3 populacji kraju w wieku powyżej 15 lat zamieszkuje na wsi gdzie nie może kontynuować nauki z powodu braku placówek edukacyjnych; ponad 60% społeczności wiejskiej nie ma nawet wykształcenia podstawowego,
· koszty – dostęp do studiów bezpłatnych ma coraz mniej uczących się (za studia wyższe płaci ponad 60% ogółu studiujących, nie zawsze ze środowisk zamożnych i przeważnie pochodzących z terenów, gdzie nie ma uczelni),
· barierę płci – problem z powrotem na studia po przerwie związanej z okresem macierzyństwa bądź całkowita decyzja o niepodejmowaniu studiów ,
· barierę niżu demograficznego – wraz z wejściem w życie reformy oświaty w dniu 1 września 1999r. ponad 2 tys. szkół podstawowych zostało zamkniętych, ponieważ nie spełniały one ustawowego wymogu liczby 150 uczniów przypadających na jedna szkołę; wraz z nadejściem niżu demograficznego i wiążącym się z tym spadkiem liczby uczniów spora część kadry nauczycielskiej stała się niepotrzebna,
· barierę wieku – w Polsce mało rozpowszechnione jest nauczanie dorosłych, bardzo niewielka liczba placówek temu służących, co prowadzi do starzenia się wiedzy, a co za tym dalej idzie zmniejsza się wydajność pracownika,
· barierę wzrostu gospodarczego i postępu społecznego – stanowi ją brak kadr wykwalifikowanych pracowników w krajach rozwijających się,
· barierę postępu technicznego – kształcenie powinno być procesem przygotowania do pełnienia określonych ról w społeczeństwie, jednak polskie szkolnictwo ma zbyt ogólny profil, a wiedza i pomoce naukowe (np. komputery) dostarczane przez uczelnie są często przestarzałe.

Prawa oświatowe.

Prawa oświatowe to wszystkie nakazy i zakazy, które oprócz tych zawartych w Ustawie o systemie oświaty jak i jej nowelizacji (Ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty z dnia 25 lipca 1998 r.) dotyczą edukacji i praw jednostki. Można tu wymienić między innymi takie rozporządzenia jak:
· Konstytucja RP – prawa obywatelskie dotyczące powszechności i równości dostępu do szkół, stwierdzenie, iż nauka do 18-stego roku życia powinna być obowiązkowa i bezpłatna (art. 70),
· Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych – prawo do nauczania i praktykowania oraz do wolności myśli (art. 18),
· Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789r.),
· Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948r.),
· Europejska Karta Społeczna Europy – zapewnienie bezpłatnej nauki na szczeblu podstawowym i średnim oraz popieranie regularnego uczęszczania do szkoły,
· Konwencja o Prawach Dziecka – obowiązkowa i bezpłatna nauka w szkole podstawowej oraz zalety nauki i szacunek dla tożsamości kulturowej (art. 28-29),
· Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – gwarantuje każdemu człowiekowi prawo do kształcenia (bezpłatnego przynajmniej na szczeblu podstawowym) (art. 26) oraz do korzystania i uczestniczenia w postępie nauki oraz korzystania z jego dobrodziejstw,
· Karta Nauczyciela (1982r.) oraz jej nowelizacja (1997r.) – prawa i obowiązki nauczycieli, zasady ich zatrudnienia oraz wszystkich pracowników pedagogicznych,
· Ustawa o reformie edukacyjnej (Dz.U. nr 14 z 23.03.1999r., poz.124-134) – skrócenie szkoły podstawowej do lat sześciu, wprowadzenie 3-letnich gimnazjów, zmiany w strukturze szkół ponadgimnazjalnych, kuratoryjnych i sposobu egzaminowania.

DYDAKTYKA OGÓLNA– nazwa dydaktyka pochodzi z jęzka greckiego, w którym DIDAKTOS znaczy „pouczający”, a DIDASKO – „uczę”. 

EDUKACJA – to ogół oddziaływań, służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka. (Np. nauczyciel oddziałuje na wychowanka i odwrotnie; W XIX w.Uważano, że tylko nauczyciel może oddziaływać na ucznia; Uczniowie między uczniami również oddziałują na siebie ( tak jak wychowawcy)).

Edukacja jest procesem. Powinna wpływać na rozwój człowieka; ma etapy, przez które trzeba przejść. Kształtowanie jednostki nie zawsze jest dobre dla społeczeństwa.

Edukacja: to formy, które mają służyć kształtowaniu jednostki. Jest to ogół procesów i oddziaływań, których celem jest zmienianie ludzi (przede wszystkim dzieci imłodzieży), stosowanie do panujących w danych społeczeństwach ideałów i celówwychowawczych. Znaczenie edukacji było chwiejne, jedni kojarzyli go z wykształceniem, inni z wychowaniem. Obecnie jest to ogół procesów oświatowo- wychowawczych, obejmujących ośrodki oświaty, instytucje i placówki.

 

Edukacja:

-prosta – szkoły, obowiązkowe,

-własna – doświadczenia życiowe

- ustawiczna – ośrodki społeczno- wychowawcze, domy kultury. Edukacja ta odbywa się równolegle do edukacji podstawowej. Nie jest ona tylko dla dorosłych, Np. uczące się dziecko w podstawówce, uczęszcza na kursy tańca.

 

WYCHOWANIE- świadome i celowe działanie pedagogiczne, zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka: potrzeby, emocje, motywacje, relacje międzyludzkie.

KSZTAŁCENIE- jest to system działań zmierzających do tego, aby uczącej sięjednostce umożliwić poznanie świata, ukształtowanie wł. Osobowości. Człowiek wykształcony to taki, który odbiera szerokie wykształcenie, ogólne. Ma podejmować działania na rzecz zmieniania świata. Właściwe kształcenia powinny produkować aktywne jednostki. Kształcenie ma umożliwić kształcenie własnej osobowości.

a)Nauczania                b)Uczenie się

-aktywność naucz.       -Aktywność ucznia

SYSTEM OŚWIATOWO – WYCHOWAWCZY- Ogół odpowiednio ze sobą powiązanych placówek i instytucji kształcenia i wychowania.

KSZTAŁCENIE – zawsze opiera się na przyjętym systemie wartości. Nie ma kształcenia bez aksjologi(wartości).

SZKOLENIA – forma, która może się odbywać bez podstawy aksjologii, Np. kurs na prawo jazdy.

JEDNOSTKA – to osoba, która chce się uczyć i jest aktywna.

SAMOKSZTAŁCENIE – sami dla siebie jesteśmy nauczycielem i uczniem.                       Kształcenie + samokształcenie = wykształcenie.

Przykłady szkół alternatywnych: szkoły prywatne, wyznaniowe, nauczanie indywidualne.

 

Szkoły te opierają się na przesłaniach religijnych, lub odwołują się do koncepcji teoretycznych. Jest to ruch Nowej szkoły, koncepcja ta powstała pod koniec XIX w.Był to sprzeciw i bunt przeciwko zwykłej szkoły.
 

Szkoły tradycyjne(Herberta) – rygor, reguły oparte na systemie wartości. Uczeń miał być przygotowany na służby w instytucjach, społeczności, nie zwracano uwagi na indywidualność. Kształtowanie człowieka – religia. Charakter autorytarny, patryjachalny.

Herbatyści – uczniowie Herberta; kształcenie nie idzie w służbie rozwoju, a w służbie państwa, kościoła, pracy i rodziny, Kształcenie ma charakter praktyczny, konkretny; rola wychowania polega na kształtowaniu obyczajowym i moralnym, o czym traktowała religia.

 

Dzisiejsze szkoły sią efektem przekształcenia szkół tradycyjnych; przedstawicielem tego myślenia był JOHN DEWEY (1859 – 1952) – myśliciel programistyczny.Pionier globalnej edukacji: jego koncepcje miały najważniejszy wpływ na kształt ruchu nowej szkoły. Opierał się na filozofii pragmatyzmu. Była to szkoła mentalna; „nowe nauczanie” – koncepcja Gaba stała się drugą ,obok systemu tradycyjnego, nowożytnym systemem pedagogicznym. Istota sprawdzała się do hasła „nauki przez działania”, realnego życia. Chciał odejść od nauki książkowej na rzecz działania oraz pracy, tworzył nowe, bardziej praktyczne koncepcje, wprowadził pracownie techniczne, zakładał ogródki przy szkołach, aby w głowie nie została zasiana jedynie praktyka. Szkoła aktywna, zbliżanie ucznia do praktyki życia codziennego.

W 1902r założył szkołę laboratoryjną, szkołą aktywna, oparta na działaniu.

 

W Europie przedstawicielami nowego ruchu byli:

- Maria Montessori – koncepcja dla dzieci młodszych obserwował upośledzone umysłowo dzieci; przyszło jej na myśl, że dzieci te posiadają wewnętrzną siłę stymulującą je do rozwoju; by mogło się ujawnić wystarczy im stworzyć odpowiednie warunki; doszła do wniosku, że problem rozwoju i kształcenia dzieci upośledzonych jest raczej natury pedagogicznej niż medycznej

- Rudolf Steinem

- Janusz Korczak – zwolennik oświaty medycznej; uznawał za priorytet autonomię i godność dzieci; wykluczał kary cielesne, potępił praktyki zawstydzania dzieci, proponował system zachęt i 3 zasady wychowawcze :wspólnego, współzarządzanie oraz oddziaływanie opinii społecznej. Wspierał wysiłek dzieci związany z samodoskonaleniem

- Jan Jakub Rousseau – naturalista – pisał o człowieku wolnym, dobrym, niezależnym,różnym wszystkim innym ludziom, szczęśliwym, o „człowieku natury”, według niego wszystkie te przymioty człowiek traci przez narzucaną mu naturę pozorów kultury i społeczeństwa, „Traktat o wychowaniu”, bohater :Emil.                  

 

Pedagogika jako dział nauki składa się z subdyscyplin:

-dydaktyka

-historia wychowania

-pedagogika ogólne

-teoria wychowania

 
Dydaktyka- subdyscyplina pedagogiczna zajmująca się wychowaniem człowieka.
Cele wychowania się różne dla każdego społeczeństwa. Optymalny rozwój to taki, który:
-pomaga osiągnąć swoje cele,

-pozwala własną wiedzę przekazać dalej,

-prowadzi do chęci samodoskonalenia się,

-prowadzi do odkrycia wartości

-prowadzi do edukacji ustawicznej (permanentnej- Np. .kursy, szkolenia, ośrodki opiekuńczo-wychowawcze – edukacja resocjalizacyjna)

Kształcenie ustawiczne : edukacja inicjatywna ( nie ma kształcenie bez po podstaw aksjologi)

 

Struktura wiedzy dydaktycznej.(struktura = budowa)

 

3 części dydaktyki

1. teologiczno-treściowa – zadania, cele…, wartości, treści
metadydaktyka ma się tok do dydaktyki jak samoświadomość do świadomości
cel – myślny obraz wartości poprzedzający działanie

2. procesualna – procesy kształcenia, systemy dydaktyczne, zasady kształcenia, udrażanie uczniów do samokształcenie, lekcje, podręczniki i środki dydaktyczne( Np. multimedialne), organizacja i planowanie działalności dydaktycznej.

3. wynikowa – kontrola w procesie kształcenia, ocena; dydaktyczne wykorzystanie kontroli i oceny procesu kształcenia

 

Dydaktyka ma 2 podstawowe pojęcia

- NAUCZANIE

Nauczanie się werbalne – medium jest słowo. Odgrywa ważną rolę w uczeniu się poznawczym. Dzięki słowom również nabywamy nowe formy zachowania, tworzymy pojęcia, wyogólnienia. Jeżeli słowo jest oderwane od rzeczywistości, kiedy nie ma wspólnego pola uwagi – nie dojdzie do porozumienia.

Formy uczenie się:

*podręcznikowe – ma długą tradycję

*przez próby, błędy

*sensoryczne ( Komeński – poznanie polisemoryczne)

*przez rozwiązywanie problemów

* przez zrozumienie

Nauczanie – czynność intencjonalna, działalność, która wywołuje uczenie się ucznia.
Cele nauczania:
- rozbudowanie motywacji do nauki szkolnej,

- udrażanie umiejętności samodzielnego uczenia się
- uczenie się- istnieją różne formy uczenia się. Wyjaśniają one, opisują rozwój i zachowanie człowieka, pozwalają je przewidywać.

Uczenie się jest to zmiana zachowanie pod wpływem działania odpowiednich bodźców

*warunkowanie klasyczne,

*warunkowanie instrumentalne,

*uczenie się poznawcze

Zachowanie człowieka jest ściśle uwarunkowane jego doświadczeniem lub sytuacjami, w których doświadcza on nagrody lub kary. Człowiek różni się od zwierzęcia : posiadaniem potrzeb duchowych (Np. stawiania sobie celów, umiejętnego hamowania pierwotnych popędów ze wzdlęgu na zasady moralne oraz większą zdolnością rozpoznawania bodźców, szczególnie społecznych.

 

Uczenie się ma prowadzić do nawyków. Pomiędzy istotami uczącymi się zachodzą różnice gatunkowe(człowiek – zwierzę),rozwojowe (dziecko – dorosły), indywidualne,
Istnieje dydaktyka różnicowa (Lewowicki). Jak kształcić człowieka w zależności od różnic indywidualnych( temperament, inteligencja, uwrażliwienie)
 

Uczenie się poznawcze ma charakter sensoryczny.

-uczenie się bodźców , kojarzenie ich z reakcjami – ten sam bodziec w różnych kulturach ma różne znaczenie

-nagroda utrwala pewne reakcje

2 procesy formacyjne człowieka:

- wychowanie (strefa emocjonalno -

-kształcenie (strefa poznawcza, czyli intelektualne)

 

Kształcenie powinno przeradzać się w samokształcenie.

Samokształcenie:

-samodzielne kształtowanie intelektu

-wyrabianie określonych umiejętności

-formowanie osobowości

-troska o swój rozwój: fizyczny, emocjonalny, społeczny.

 

Rozwój intelektualny powinien iść równolegle do rozwoju emocjonalnego

-konstruktywne wykorzystywanie własnych emocji

-kształtowanie umiejętności wyrażania emocji

 

KSZTAŁCENIE – prawda vs fałsz
WYCHOWANIE – dobro vs zło

NAUCZYCIEL:

- dobre wzajemne kontakty stanowią najważniejszą część pracy nauczyciela

-znajomość dobrych, złych stron ucznia

-stosowanie adekwatnej i natychmiastowej pochwały

-uczenie samokontroli

-radzenie sobie z błędami i zniekształceniami poznawczymi ( Np. równomierny pesymizm lub optymizm

-  decentracja poznawcza ( zmiana punktu widzenie ze swojego – egocentrycznego – na inny)

-wymaganie nie tylko od ucznia ale też od siebie

-pozyskiwanie rodziców do współpracy

-nie pytać ucznia „dlaczego tak się zachowujesz?” – to stawia bariery, bo uczeń tego nie wie

- nie brać na siebie wszystkiego (np. sytuacji rodziny, materialnej ucznia)

-nie dopuścić do wypalenia zawodowego,

-dbać o sposób wysławiania się i wygląd zewnętrzny
 

UCZEŃ:

-w procesie uczenia się zmienia się jego zachowanie, nastawienie, zainteresowania

-inteligencja, motywacje, zdolności, aspiracje – wpływają na dalsze uczenie się

 

Krystyna Bieluga twierdzi, że zdolności mają niepodważalny wpływa na nasze osiągnięcia. Wskaźniki zdolności intelektualnych:

-łatwość wypowiedzi werbalnych

-bogate słownictwo

- sensowność skupienia uwagi

-brak trudności w procesie uczenia się

-znajomość pojęć wykraczających poza zakres nauczania

-szybkie znajdywanie rozwiązań w nowych sytułacjach

 

Zdolności specjalne należy wcześnie zidentyfikować. 
Nie tylko brak zdolności jest przyczyną problemów w nauce.
Zadanie musi odrobinę przekraczać aktualny stan wiedzy i umiejętności ucznia, w przeciwnym wypadku go nie rozwija.
Zakorzenienie-> zamiłowanie-> zainteresowanie-> pasja

RÓŻNE UJĘCIA EDUKACJI

Edukacja może być różnie rozumiana:

-edukacja jest rozumiana jako proces permanentnego kształcenia się przez całe życie.Edukacja dotyczy każdego człowieka, który jest traktowany jako uczeń.

-edukacja traktowana jest jako prawo a zarazem obywatelska powinność człowieka oraz imperatyw społeczny ( 1.obywatelska powinność – człowieka ma prawo do kształcenia . Obywatel powinien się kształcić aby czynnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa oraz różnych działalności np. krajowej, globalnej; 2. edukacja jest imperatywem społecznym – nacisk, obowiązek – przestrzegana jako przymus społeczny )

-edukacja jest to instrument władzy politycznej do realizacji określonych interesów i celów społecznych a następnie związków partyjnych i kulturowych,

-edukacja traktowana jest jako obszar samoregulacji społecznej. Główny czynnikrozwoju ludzkiego kapitału, jakość życia społeczeństw czy cywilizacji. (edukacjawpływa na podstawowe czynności życiowe.)(Są różne potrzeby społeczeństwa Np. dzieci w Polsce uczą się 3 języków, dzieci w   Afryce 1)

-edukacja jest typem przemocy symbolicznej narzucającej kulturę grupy dominującej przedstawicielom innych grup społecznych w tym samym edukacja traktowana jest jako czynnik stratyfikacji społecznej, który generuje mechanizmy i szanse awansu społecznego oraz selekcji i marginalizacji.

STRATYFIKACJA – rozwarstwienie społeczne, rodzaje strafikacji: społeczna, płci,etniczna, subkultur, ekonomiczna, niepełnosprawności

-edukacja traktowana jest jako „ekran kultury” tłumaczący jej pola znaczeń i symboli. Treści ekranu edukacyjnego mają odzwierciedlać życie kulturowe, różnorodności i niejednoznaczności.

-edukacja traktowana jest jako typ normatywnego dyskursu przedstawiającego określoną perspektywę a umożliwiającą opowiedzenie się po jednej ze stron konfliktów światopoglądowych, ideologicznych czy moralnych.

Dyskurs-wymiana myśli, poglądów czy ideologii

Funkcja socjalizacyjna – ma na uwadze uspołecznianie człowieka

Funkcja wyzwalająca – wyzwala osoby od dominacji społecznej.

 

KSZTAŁCENIE –Jedni uważają, że kształcenie należy rozpatrywać zawsze w związku z wychowaniem, inni rozdzielają wyraźnie te dwa fakty. Obie koncepcje wynikają z odmiennego spojrzenia na człowieka. Pierwsza traktuje człowieka jako niepodzieloną całość. Zawiązuje ona do koncepcji starożytnych filozofów(kalokagatia)

Kalos – piękny 
Agathos – dobry

 

Druga koncepcja postrzega człowieka jako twór złożony z pewnych części. Wówczas kształcenie wiążemy bardziej z nauczaniem, a wychowanie z formowaniem osobowości człowieka. Kształcenie jest działaniem zmierzającym do ukształtowania dyspozycji instrumentalnych(działaniowych, narzędziowych – wiedza, umiejętności, inteligencja). Wychowanie natomiast to działanie zmierzające do ukształtowania dyspozycji emocjonalno – racjonalnych.

 

We współczesnej dydaktyce skłaniamy się bardziej ku pierwszej koncepcji. Zakłada się, że kształcenie jest sztuką, oczekujemy od nauczyciela zaangażowania, wprowadzania innowacji, elastyczności. Od ucznia też wymaga się twórczego podejścia. Aby taki proces kształcenia mógł właściwie zachodzić, powinien opierać się na rozwijaniu u  uczniów 3 zdolności:

1.do samookreślenia się jednostki w  pojmowaniu przez nią spraw międzyludzkich, zawodowych, etycznych i religijnych.-w dzisiejszych czasach nie mówimy o adaptowaniu się jednostki do życia w społeczeństwie, bo rzeczywistość społeczna dynamicznie się zmienia; chodzi o to, aby jednostka umiała w każdym czasie, teraz i w przyszłości odnaleźć swoje miejsce, niekoniecznie w głównym nurcie życia społecznego.

Koncepcje kształcenia w UE nie powinny być do końca zunifikowane, bo każdy naród, każdy kraj ma inną kulturę, tradycje itd.

2. Do współdecydowania – tolerancja jest traktowana jako pewna postawa wartościująca, lepiej mówić o pewnym poszanowaniu

3. Do solidarności – rozwijanie w uczniach chęci współdecydowania wymaga przedstawienia im pod uwagę spraw ważnych dla uczniów ( Np. sprawdzian jest kwestią istotną dla całej klasy )

 

KSZTAŁCENIE – to system działań zmierzający do tego aby uczącej się jednostce lub zbiorowości jednostek umożliwić:

a)poznanie świata, jaki stworzył natura i zawdzięczamy kulturze (włącznie z nauką, sztuką, i techniką)

b)przygotowanie się do zmieniania świata przez rozwinięcia kwalifikacji fizycznych i umysłowych, zdolności zainteresowań i zamiłowań oraz potrzeb i umiejętności samokształceniowych;

c)ukształtowanie indywidualnej osobowości przez rozwijanie postaw twórczych oraz osobistego stosunku do wartości moralnych, społecznych, poznawczych, artystycznych i religijnych

WYCHOWANIE – to świadomie organizowana działalność społeczna oparta na relacji wychowawcy między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka.

Proces wychowania wiąże się ze zrozumieniem przez jednostki określonych norm społeczno –moralnych i nadanie im znaczenia osobistego.

Na jakość i głębokość zmian w wychowaniu składa się :

-jakość norm

-klarowność norm i ich przekazu

-stopień dokładności odbioru

-zgodność lub niezgodność normy z dotychczasowymi przekonaniami jednostki

-siła i trwałość osobistego przeżycia norm (osobowość jednostki kształtują te normy, które mają życiowe zastosowanie)

 

Czynniki wpływające na proces i wyniki wychowanka:

-świadome i celowe oddziaływanie odpowiedzialne za wychowanie osób (rodzice, nauczyciele, dziennikarze, politycy) i instytucji (szkoła, media, kościół, domy kultury)

-system wychowania równoległego (środki masowego oddziaływania)

-wysiłki jednostki nad kształtowaniem własnej osobowości

 

WARTOŚĆ – to, ile coś jest warte pod względem materialnym, czy tylko?

-Z wartością związana jest cecha danego obiektu

-wartość wiąże się z możliwością wyboru

-wartości mają wymiar społeczny

-wartości stawiają nam wymagania

1