Filozofia średniowieczna (ogólna charakterystyka)

Filozofia średniowieczna jest na wskroś religijna. Jej głównym celem jest rozumowe opracowanie prawd wiary, w sposób zgodny z objawieniem.

D zieli się na trzy okresy

Okres początkowy (~V-VIIw. do XIIw. włącznie

Okres klasyczny (XIIIw.)

Okres krytyki średniowiecznej (XIVw.)

Filozofia rozwija się w kręgu kultury chrześcijańskiej i arabskiej. Dominowały koncepcje dualistyczne oraz ortodoksyjne- zgodne z nauką kościoła, pojawił się też nurt panteistyczny.

- Okres początkowy

Jan Szkot Eriugena (połowa IXw. )	Sformułował oryginalną koncepcję Boga i panteistyczną , emanacyjną koncepcję bytu. Głosił, że Bóg jest w istocie swej niepoznawalny, w sposób konieczny emanuje z siebie cały wszechświat w ściśle określonym porządku: Punktem wyjścia tego procesu jest tzw. natura niestworzona, tworząca, czyli Bóg jako najwyższy, pierwotny byt (Ojciec z Biblii). Następna faza to natura stworzona tworząca, czyli wyłoniony z Boga zespół idei (utożsamiany z synem Bożym- logosem) To natura stworzona, nie tworząca, czyli świat rzeczywisty, będący zrealizowaniem świata idealnego Natura niestworzona, nie tworząca, czyli Bóg jako kres procesu emanacji Bóg jest więc początkiem i końcem wszystkiego co istnieje. Poznając świat materialny i świat idealny, poznajemy Boga w jego przejawach.
Św. Auzelm (1033 – 1109)	Zajmował się między innymi sporem o wartość tzw. dialektyki, czyli czysto rozumowego poszukiwania prawdy. Doszedł do wniosku, że potrzebne są wiara i rozum: przez wiarę należy dojść do zrozumienia, zadaniem rozumu jest objaśniać prawdy objawione, podać racje i uzasadnić to, co pismo podaje jako fakt (postawa scholastyczna). Cel taki dla rozumu jest osiągalny, ponieważ ani świat, ani Bóg nie są ponadrozumowe. Da się pojąć nie tylko zagadki świata, lecz także tajemnice dotyczące Boga: jego istnienia, własności, tajemnicę trójcy , wcielenia, odkupienia. Idąc ta drogą św. Auzelm sformułował dowody na istnienie Boga. Najbardziej znany jest tzw. dowód ontologiczny: istniejące w umyśle pojęcie istoty najdoskonalszej, musi mieć swój obiektywny, realny odpowiednik, tj. Boga, istota najdoskonalsza istniejąca tylko w umyśle bowiem nie byłaby najdoskonalszą, jako że doskonalsza odeń byłaby istota posiadająca wszelkie własności tamtej + własność realnego, obiektywnego istnienia.
Św. Bernard (1091- 1153)	Głosił mistycyzm- obcowanie z Bogiem jest jedynym środkiem poznania prawdy. Był przekonany, że rozum jest bezradny, że poznanie prawdy jest sprawą łaski Bożej, na która trzeba zasłużyć życiem pokornym i iłującym. Opisywał kolejne stopnie miłości (4) i stopnie pokory (12), jakie trzeba przejść by osiągnąć pierwszy stopień poznania, tj. poznanie własnej nędzy. W drugim stopniu osiąga się współczujące zrozumienie nędzy bliźnich. Kontemplując nędzę własną i bliźnich oczyszczamy duszę przygotowując ja do oglądania rzeczy boskich. Szczytem tych stanów mistycznych jest ekstaza, w której dusza zatapia się w Bogu. Św. Bernard co ciekawe potępiał wszelką świecką i teologiczną naukę uważając ją za nieskuteczną ciekawość.
Hugon od św. Wiktora (1096- 1141)	Usiłował pogodzić scholastykę z mistyką, głosząc, że jeste potrzeba i wiedza i wiara. Wiedze rozumiał bardzo szeroko: jest możliwa i potrzeba zarówno wiedza racjonalna jak i mistyczna. Racjonalna jest zdobywana dzięki zmysłom i rozumowi, mistyczna zaś na drodze kontemplacji, której stopień najwyższy osiąga się dzięki łasce Bożej. Wiara natomiast potrzebna jest tam, gdzie brak wiedzy, tj. w zakresie prawd zgodnych z rozumem, lecz niewyjaśnionych oraz prawd przekraczających rozum, nie jest natomiast możliwa w zakresie prawd sprzecznych z rozumem.