Charakterystyka filozofii średniowiecznej
Filozofia średniowieczna rozpoczęła się w 456 r. wraz z upadkiem Rzymu. Średniowiecze dla filozofii przynosi pojęcie Boga stwórcy. Chrześcijaństwo przynosi ideę wewnętrznego pokrewieństwa człowieka i Boga. Teocentryzm - Bóg jest w centrum. Przynosi tez ideę zbawienia człowieka od grzechu po śmierci. Filozofie średniowieczną tworzą ludzie duchowni. Językiem średniowiecza jest łacina, na plan I wysuwają się zagadnienia religijne. Filozofia ta jest religią optymistyczną. Jest związana z filozofią antyczną. Filozofia ta jest racjonalistyczna, wyraża wiarę w moc rozumu ludzkiego. Dochodzi tutaj myślenie rozumowe powiązane z doświadczeniem „Nie ma niczego w intelekcie, czego wcześniej nie było w zmysłach”. Poznanie rozumowe wspiera się na doświadczeniu zmysłowym. Jest to filozofia bezosobowa, myśliciele chcą rozszerzyć zakres posiadanej wiedzy. Filozofia ta nawiązuje do harmonii greckiej. Filozofia ta jest syntetyczna, bo tworzą się systemy filozoficzne - zespół twierdzeń na temat rzeczywistości. Filozofia stanowi krok naprzód w starożytności. Dużego znaczenia nabiera logika i zagadnienia ontologiczne, rozwinięte są do tego stopnia, że przerastają nawet nowożytność. Pojawia się tu konieczność rozróżnienia od scholastyki. Pojawia się metoda scholastyczna - metoda traktująca rozumowo prawdy objawione, chce uzyskać najdoskonalszy wgląd w treść wiary. Pojawia się teza „wierzę aby zrozumieć”. Poznawać - znaczy odzwierciedlać rzeczywistość w zdaniu, stworzona przez Boga. Scholastyka przedstawia się scepcytyzmowi, bo istnieje tylko jedna prawda i jeden system filozoficzny. Metoda „tak” i „nie”, która się pojawia w scholastyce, jest to metoda konfrontacji wypowiedzi autorytetów w tej samej kwestii. Styl filozofii średniowiecznej jest suchy. Dopiero pod koniec pojawiają się elementy retoryki. Postrzega się średniowiecze jako okres różnorodny. Rola filozofii średniowiecznej polega na tym, że umiała przeprawić elementy greckie z wschodnimi. Umiała ona to połączyć i przetworzyć. Na tę filozofię oddziaływują wierzenia chrześcijańskie, ale teologia jest tez źródłem sporów. Pojawiają się elementy związane z Neoplatonizmem. Do X w. Panuje Neoplatonizm, dopiero od XII w. chrześcijanizm.
W XIII w. Na swoją świetność miały 3 czynniki:
Napływ oryginalnej myśli greckiej, bo początkowo nie znano Arystotelesa. Dopiero w XIII w. Tomasz z Akwinu pierwszy przeczytał Arystotelesa z tłumaczenia Fila z Melberu.
Powstanie Uniwersytetów
Powstanie zakonów Żebraczych - Dominikanów i Franciszkanów. W 1209 powstał zakon Franciszkanów, w 1216 zakon Dominikanów. Franciszkanie nie mieli zamiłowania do nauki w przeciwieństwie do Dominikanów.
Filozofia dzieli się na okresy:
Okres Patrystyczny - okres gdy działają ojcowie kościoła, pojawia się zagadnienie stosunku rozumu do wiary - Augustyn Aureliusz,
Okres Przedscholastyczny VI-XII w. - filozofia przeżywa katastrofę i chciano w VII w. wymazać go z historii. Wiązało się to z Chiljazmem w kościele. Pod koniec żyje dwóch myślicieli Jan Szkotenroden i Św. Arzeln. Zaczyna formować się scholastyka.
Wielka scholastyka - ten okres w XIII w. tworzy trzech myślicieli:
Albert zwany Wielkim
Tomasz z Akwinu
Jan Dunszkot - Franciszkanin.
Tworzą oni wielkie syntezy filozoficzne.
Rozpad kultury i filozofii. Ten rozpad wiąże się z wysunięciem na plan I logiki. Filozofowie interesują się Sceptyzmem i oddalają się od religii i życia. Pojawia się nowa nauka Nowożytna.
Filozofowie Gnoctycyzmu byli przekonani o istnieniu absolutnego dualizmu w świecie. Miały istnieć dwa wieczne czynniki Bóg i Maretia. Manicheizm - pogląd ten pogłębia mówiąc, że istnieje Bóg świata i Bóg ciemności a w człowieku istnieją dwie dusze (z ciemności i ze światła.
Św. Augustyn to filozof, który zaczął jako sceptyk, wyznawca Manicheizmu. Jest autorem komentarzy do pism świętych. Jest autorem dzieł teologicznych: „Wyznanie o państwie Bożym” i przeciw akademikom. Chce wierzyć aby rozumieć i rozumieć aby wierzyć.
Św. Tomasz jest Arystotelikiem, a Augustyn jest Platończykiem. Jest filozofem, który interpretuje Platony w sposób religijny, a jednocześnie wszystko podbudowane jest chrześcijaństwem.
Monoteizm, to przekonanie o istnieniu wolnej woli, o stworzeniu świata z niczego, myślą o odkupieniu i zbawieniu. Twierdzi on, że możemy poznać prawdę i możemy stwierdzić, że istniejemy skoro wątpimy „wątpię więc jestem” (Kartezjusz „myślę więc jestem”).
Tematem filozofii jest istnienie Boga. Augustyn łączy objawienie z filozofią Platona. Bóg jest jeden i przekracza wszelkie pojęcie. Wszystko poza Bogiem jest stworzeniem boskim, a to co stworzone jest odbiciem boskiej doskonałości. Stworzenie jest wolnym aktem woli Boga, problemem jest boska moc. Bóg stwarzając materię umieścił w niej zaczyn twórcy i uważa, że powstają nowe formy. Wierzy, że wszystkim rządzi nieskończenie dobra opatrzność. Człowiek składa się z duszy i ciała - dusza nie jest tylko formą; jest tylko jedna połączona z ciałem dynamicznie i jest forma ruchu. Augustyn wskazuje na konieczność interwencji Bożej w poznaniu. Jest to światło występujące w każdym poznaniu, albo twórczy zalążek, który jest nam dany. Augustyn jest woluntarystą, znaczy to, że mówi o prymacie woli nad rozumem. Jest filozofem, który rozważa problem wolności. Ludzka wola pozostaje wolna, jest to wolność Teleologiczna - Telos, celowość, natomiast dusza zmierza do celu.
Koncepcja Antymanichejska - pogląd, który przeciwstawia się Gnostycyzmowi - pierwiastkom dobra i zła. Zło nie jest przeciwstawione dobru, zatem nie możemy powiedzieć, że jest bytem pozytywnym, zło jest brakiem dobra. Wczesne średniowiecze to okres ciemnego średniowiecza. Pojawia się postawa scholastyczna - wiara poszukująca zrozumienia. Ojcem tej metody jest Piotr Abelort. Metoda ta kładzie nacisk na przeciwstawienie się tekstom myślicieli, ale ma on własne myślenie. Rozum może obejść się bez wiary, ale wiara nie może obejść się bez rozumu. Filozofia średniowieczna swoją wielkość zawdzięcza Arabom w 529 r.Cesarz Justynian zamknął szkołę Filozofii - Akademię Platońską. Jest to ostateczny koniec filozofii starożytnej. Arabowie byli wyznawcami Islamu i wszystko przedstawiali w świetle Islamu - Koranu. Znali szereg dzieł nie Arystotelesa, a jemu je przypisywali. Większość tych dzieł jest pochodzenia Neoplatońskiego (1. „Teologia Arystotelesa”, stanowiła wyciąg z podstawowego dzieła Plotyna; 2. „Księga o przyczynach”).
Arabowie myśleli, że świat jest dziełem myśli Boga, a nie jego woli. Wg nich jest on stworzony z materii. Filozofia XIII w. rozpoczyna się od wysiłku przyswojenia nauki i dorobku filozofii Arabskiej. XIII w. kończy się potępieniem filozofa Tomasza z Akwinu.
XIII w. rozpoczyna się potępieniem i ostrzeżeniem i zakazem nauczania Arystotelesa. Można był uczyć Arystotelesowej Etyki i Logiki. Myślicielem, który doprowadził do absurdu filozofię Arabów i Arystotelesa był Ziger z Probontu. Ziger to Arystoteleizm w kontekście arabskim. Ziger przedstawiał myśli sprzeczne z religią, mimo, że był chrześcijaninem. Twierdził, że Bóg nic nie wie o świeci który stworzył. Bóg pojęty jest jako pierwszy motor, poruszyciel, ale nie jest on stwórcą. Podważał on wolność woli, uważał, że nie ma wolnośći - człowiek odpowiada za swoje czyny. Dopiero Tomasz z Akwinu pokazał czystą filozofię.
Wiek XIII wiąże się z 4 postaciami:
Albert zwany Wielkim
Św. Banauntur - Jan Filanza
Św. Tomasz z Akwinu
Jan Dursszkot
Tomasz z Akwinu i Dursszkot zasługują na wyróżnienie, bo tworzyli oni pomosty między filozofami i tworzyli czystą filozofię. Tłumaczyli dzieła Arystotelesa. Tomasz z Akwinu był franciszkaninem tak jak Duroszkot. Albert spowodował ruch intelektualny. Był człowiekiem bardzo wybitnym i był często cytowany. Już za życia otrzymał przydomek Wielki i przeżył Tomasz z Akwinu. Św. Bonawentura nawiązuje do św. Augustyna. Nie wiadomo czy jest on filozofem czy teologiem.
Anzel z Canterbury, ojciec scholastyki uważał, że filozofia jest do stworzenia Teologii. Celem jego filozofii jest budowa naukowo udowodnionego obrazu rzeczywistości. Obraz ten ma być chrześcijańska wizją śwista.
Tomasz z Akwinu
Jest typem myśliciela i kierował się tylko ku nauce. Reprezentuje ideał naukowej beznamiętności. Całe życie uznawał się za Teologa - „I to wystarczy o Bogu”, napisał. Należy on do typu Arystoteleskiego to wyraz w przekonaniu łączącym wszystkie jego przekonania, możliwości i konieczności w podejściu do rzeczywistości. Osobowość jego polega na tym, że był jedynym filozofem chrześcijańskim, głoszącym logikę i oparcia na swoje zmysły. Zwraca uwagę na doświadczenie. Głosi on pogląd, że umiar i harmonia panuje nie tylko w świecie filozofii, ale również w religii. Umiar panuje w poglądzie na całość świata. Tomasz przeciwstawia się Zigerowi. Nie jest zakwalifikowany do żadnej filozofii. Uważał się za Teologa a nie za filozofa. Rozwija on swoją etykę. Jest zależny od Platona, iż uznaje istnienie treści idealnej. Jest zwolennikiem Arystotelesa (nie brakuje też Augustiańskich i Neoplatońskich). To nowa interpretacja Arystotelesa, nowa interpretacja chrześcijaństwa, sprzeczna z filozofią Augustyna. Rozgranicza on filozofię i teologię. Jako teolog broni koncepcji stworzenia świata. O tym mówi też teologia negatywna, która mówi o tym czym Bóg nie jest - Antropomorfizm - przenoszenie cech ludzkich na Boga. Jego dzieł czyta się trudno bo był filozofem, a schemat jego dzieł jest teologiczny. Jego dzieła to:
suma teologii- najważniejsze dzieło
suma przeciw poganom (suma filozofii Tomasza z Akwinu)
komentarz do sentencji Piotra Lapparta
Składa się ona z 4 części a uczy 25 tomów. Wprowadza zmiany w relacji wiara i rozum.
Filozofia jest systemem zdań, który oparty jest na intuicji praw doświadczeniu, a jednocześnie jest to system zdań sformułowanych za pomocą filozofii formalnej. Mówi on też, że nie można stworzyć jednej filozofii na świat. Podstawy pochodzą z wiary a nie z rozumu. Wprowadza dwa systemy:
teologii (wiedza z rzeczy objawionych),
filozofii (z rzeczy nieobjawionych).
Nie ma miedzy nimi sprzeczności. Przyroda i objawienie są dziełem tego samego Boga. Przyjmuje Arystotelesową strukturę bytu - byt był złożeniem formy i materii, aktu i możności, istoty i istnienia. Wyjaśnia to koncepcję filozofii Tomasza z Akwinu. Były wyższe np. anioły są bytami złożonymi z materii i istnienia a Bóg objęty jest jako czyste istnienie.
3