Oddychanie		polega na rozkładzie związkow organicznych przy udziale tlenu, czego efektem jest uzyskanie energii - oddychanie komórkowe zachodzi w mitochondriach - wymiana gazowa zachodzi w płucach
Rodzaje oddychania		- beztlenowe- zachodzi u bakterii, pasożytów, efekt 2 ATP -tlenowe- wyższe organizmy, efekt 36ATP (1g- C6H12O6)
Przepływ materii i energii przez organizm
Organizm- Przmiany pokarmowe i energetyczne w organizmie \/ \/ \/ składniki zbędne i suit. toksyczne Substancje Nosniki Substancje  utrata energii (głównie ciepło) budulcowe energii zapasowe
METABOLIZM	ANABOLIZM - reakcje syntezy A+B(substraty)—reakcja produkty niskoenergetyczne wysokoenergetyczne endoenergetyczne np. fotosynteza, synteza lipidów - umożliwiają syntezę związków budulcowych, energetycznych i zapoasowych			KATABOLIZM -reakcje rozpadu substraty—reakcja A+B (produkt) procesy egzoenergetyczne np. oddychanie, hydroliza makrocząsteczek - umoziwiają wytworzenie energii niezbędnej do syntezy i wyka nenie przez organizm różnego rodzaju pracy
Budowa ATP	-adenozynotriofosforan - uniwersalny nośnik energii - adenina, ryboza, 3 reszty fosforowe / adenozyna \ adenina --ryboza---P~P~P ~- wiązania makroergiczne gromadzenie energii /\ uwolnienie energii \/ adenina --ryboza--P~P + P [ADP]			Wykorzystanie energii	Energia wiązania ………….\/…………. ADP /\ \/ATP \/ energia uwalniana i wykorzystana na: -reakcje syntezy -ruch wici i rzęsek - skurcz mięśni - aktywny transport przez błony - inne
Funkcje układu	JAMA NOSOWA -ogrzewa powietrze (naczynia krwionośne) -nawilża powietrze (śluz, gruczoły śluzowe w jamie nosa) - oczyszcza powietrze (rzęski)
	GARDŁO - wspólny odcinek układu oddechowego i układu pokarmowego - fałd chrzęstny – nagłośnia- zamyka wejście do krtani i zapobiega zakrztuszeniu się
	KRTAŃ - jest narządem głosu - zbudowany ze strun głosowych, które przy wydychaniu powietrza drgają, wydając dźwięki
	TCHAWICA zbudowana z chrzęstnych pierścieniowatych, półkolistych chrząstek nałożonych jedna na drugą, powoduje to elastyczność, sprężystość tchawicy i to że się nie zapada - wysłana jest nabłonkiem migawkowym - na powierzchni rzęski wychwytują zanieczyszczenia i wraz ze śluzem przesuwają do górnych dróg oddechowych w celu wykaszlnięcia
	OSKRZELA i OSKRZELIKI - wychwytują zanieczyszczenia pyłowe i rzęskami przesuwają je
	PŁUCA -parzyste narządy o budowie płatowej; prawe płuco (3płaty), lewe (2 płaty-serce) - zbudowane z pęcherzyków płucnych, dzięki którym zachodzi wymiana gazowa
	PĘCHERZYK PŁUCNY - przystosowany jest do wymiany gazowej - kulisty kształt zwiększa powierzchnię wymiany gazowej - oplecione siecią naczyń krwionośnych - wysłany jest nabłonkiem jednowarstwowym płaskim - znajduje się w płynie międzykomórkowym
Wymiana gazowa	- zewnętrzna: następuje między pęcherzykiem płucnym, a naczyniami krwionośnymi w płucach - wewnętrzna: zachodzi między naczyniami krwionośnymi, a komórką docelową
	- w wymianie gazowej uczestniczą mięśnie między żebrowe i przepona
Rodzaje powietrza- pojemność w płucach człowieka	- POJEMNOŚĆ ŻYCIOWA- to objętość powietrza wymieniana podczas głębokiego wdechu i wydechu - POJEMNOŚĆ ODDECHOWA- objętość powietrza wymieniana podczas jednego spokojnego wdechu i wydechu - OBJĘTOŚĆ ZALEGAJĄCA- powietrze, które znajduje się w pęcherzykach płucnych i nigdy nie jest usuwane; powoduje wypełnienie pęcherzyka i jego kulisty kształt
Nazwa	Czynniki wewnętrzne		Objawy
Astma Oskrzelowa	-alergeny - dym papierosowy - zanieczyszczenia powietrza i gleby - częste infekcje w młodym wieku		- szybko narastające ataki duszności - uczucie ciężkości - bóle w klatce piersiowej i świszczący oddech
Pylica płuc	wieloletnie wdychanie pyłów: węglowy, azbest, krzemionka, aluminium		- duszności - suchy uporczywy kaszel - ból w klatce piersiowej - ograniczenie wydolności płuc - stan podgorączkowy
Rak płuc	- palenie tytoniu - przebywanie w zadymionych pomieszczeniach - bierne wdychanie dymu papierosowego - azbest		- nasilający się kaszel - ból w klatce piersiowej - świszczący oddech - duszności -chrypka - nawracające zapalenie oskrzeli lub płuc 3-4 tyg. - obrzęk warzy i szyi - brak apetytu- chudnięcie
Zapalenie płuc	-zakażenie bakteryjne, wirusowe - szkodliwe czynniki fizyczne: promieniowanie, ciała obce w oskrzelach, chemiczne: drażniące gazy, zachłyśnięcie się treścią żołądkową		- osłabienie, gorączka, kaszel, najpierw suchy a potem wilgotny z odksztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny - duszności, ból w klatce piersiowej przy oddychaniu
Zapalenie oskrzeli	- zakażenia wirusowe, rzadziej bakteryjne - subst. drażniące		-objawy typowego przeziębienia - złe samopoczucie - bóle mięśniowe i kostne - dreszcze - kaszel suchy lub wilgotny z odkrztuszeniem wydzieliny
Gruźlica (suchoty, tuberkuloza)	- prątki gruźlicy - prątki Kocha- przenoszone z człowieka na człowieka lub od zakażonego bydła- spożycie surowego mleka		- chudnięcie - gorączka -długotrwały kaszel -plucie krwią - objawy gruźlicy są niecharakterystyczne, dlatego o rozpoznaniu decyduje obraz płuc na zdjęciu RTG, badania bakteriologiczne, odczyn tuberkulinowy