1. Źródła prawa UE:

- najbardziej rozwinięte to te w 1 filarze. Po popisaniu traktatu lizbońskiego struktura 3filarowa została zniesiona.

2. Możne je różnie kwalifikować:

- od państw członkowskich

- od instytucji unijnych

(akty jednostronne, wielostronne, umowy, porozumienia)

- pisanego

- niepisanego

(część ma charakter wiążący a część nie)

- prawo pierwotne – traktaty założycielskie wspólnot europejskich i unii i ogólne zasady prawa UE (Europejska wspólnota gospodarcza, Europejska wspólnota energii atomowej, Traktat z Maastricht, załączniki, deklaracje, Traktaty nowelizujące powyższe traktaty – Jednolity akt europejski, z Maastricht, T. Amsterdamski, T. Nicejski, T. z Lizbony, T. akcesyjne – do UE przystępują nowe państwa, było ich 6, 1972, 79, 85, 94, 2003, 05. Umowę państw członkowskich, ogólne zasady prawa UE)

- prawo pochodne (wtórne) – akty instytucji UE, umowy międzynarodowe zawierane przez UE – są umieszczone w 1 przepisie – art. 288 traktatu o funkcjonowaniu UE; akty prawa wiążącego – rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, niewiążące – zalecenia i opinie

* T. są wielostronnymi umowami międzynarodowymi, międzynarodowe prawo publiczne

* Zasady ogólne – zasady dotyczące prawa UE, pozycji państw, zasada pierwszeństwa prawa UE, zasada państw pośredniego skutku, zasada lojalności, poszanowanie praw nabytych, równość i niedyskryminacja, zakaz działania prawa wstecz

* Zasady praw podstawowych – są tworem orzecznictwa sądowego = są to prawa człowieka

* rozporządzenia – w UE mają najszerszy zakres obowiązywania

- w praktyce normy zawarte w rozporządzeniach unijnych powinny być kompletne aby nie wymagały konkretyzacji przez organy państwa członkowskiego, w praktyce rozporządzenia nie są prawne i niezbędne staje się ich uzupełnienie przez instytucje UE oraz państwa członkowskie. W rozporządzeniach znajdują się często stosowne przepisy inaczej upoważnienia do wydawania dalszych przepisów np. państwo członkowskim zezwala się na wprowadzenia ustępstw od przepisów danego rozporządzenia albo zawężenia jego zakresu podmiotowego lub przedmiotowego. Niekiedy w rozporządzeniach są zwarte normy prawa materialnego, natomiast rozwiązania organizacyjne i proceduralne pozostawia się prawu krajowemu.

- dyrektywa – wiąże każde państwo członkowskie do którego jest skierowana w rezultacie do którego ma być rozstrzygnięty pozostawiając krajowi metodę i sposób środków. Są kierowane do państw członkowskich. W założeniu nie normują zagadnień będących ich przedmiotem. Inplamentcja dyrektyw – transpozycja jej norm (wydanie aktu prawnego), wprowadzenie do porządku prawnego.

Zaniedbanie pełnego i terminowego implementowania dyrektywy jest naruszeniem obowiązków państwa członkowskiego, przestrzegania i wykonywania zobowiązań traktatowych. Może być podstawą wszczęcia przeciwko państwu członkowskiemu postępowania dotyczącego niewykonania zobowiązań traktatowych (art. 258, 259 traktatu o funkcjonowaniu UE). A także po spełnieniu dalszych wymagań podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej państwa lub jednostki.

- dyrektywy – harmonizują prawo, są wydawane w kwestiach ujednolicenia rynku, w zakresie przepływu osób, kapitału, usług

- decyzje – wiążą adresatów do których jest skierowana, nie stanowią jednolitej grupy aktów, są raczej indywidualne, zawsze jej adresaci są określeni (państwa członkowskie, instytucje)

3. NIEWIĄŻĄCE:

przygotowanie państw do późniejszej legislacji

- zalecenia – to samo określenie w prawie UE obejmuje akty o różnym charakterze, dlatego też opinii z art. 288 traktatu o funkcjonowaniu UE nie należy utożsamiać umotywowanymi opiniami wydawanymi w ramach postępowania w zakresie nie wykonania zobowiązań traktatowych czy też opiniami wydawanymi w zakresie umów UE

- uchwały, rezolucje, deklaracje, decyzje, wyjaśnienia, komunikaty, obwieszczenia, sprawozdania, zawiadomienia, programy i plany - przedmiotem tych aktów są często sprawy wewnętrzne, organizacyjne UE i jej aparatu

- w świetle orzecznictwa umowy mogą być zwierane przez UE, także na podstawie tzw. klauzuli dorozumianych

- umowy międzynarodowe UE wiążą – jej instytucje, państwa członkowskie (nowe państwa członkowskie) związane są takimi umowami zawartymi przed akcesją albo są zobowiązane do nich przystąpić. Omawiane umowy oprócz tego, że są normami prawa międzynarodowego (źródłami) są także zaliczane do źródeł prawa UE czego konsekwencją jest to, że mogą być one interpretowane przez Trybunał sprawiedliwości UE w ramach tzw. procedury pytań prawnych (pytań prejudycjalnych, orzeczenie wstępne). Interpretacja Trybunału wiąże państwa członkowskie jak i instytucje unijne, nie wiąże natomiast nigdy 2 strony umowy, a więc państwa spoza unii czy też np. innej organizacji międzynarodowej. Zawsze umowy międzynarodowe powinny być zgodne z prawem pierwotnym.

- umowy bezpieczne (mieszane) – ich stronami oprócz instytucji unijnych są państwa członkowskie albo państwo spoza unii lub inna organizacja międzynarodowa. Charakteryzują się tym, że ich stronami oprócz UE są także państwa członkowskie (wszystkie lub niektóre z nich). W prawie UE wyróżnia się: umowy mieszane dwustronne np. układy stowarzyszeniowe np. układ europejski z 1991 zawarty między polską a wspólnotami i umowy mieszane wielostronne np. umowa z 1994 o utworzeniu światowej organizacji handlowej. Tego typu umowy stosuje się najczęściej w sytuacji kiedy przedmiot umowy obejmuje materie mieszczące się w kompetencji (zakresie kompetencji) zarówno UE jak i państw członkowskich. Dzięki zastosowaniu formy mieszanej unika się ewentualnych wątpliwości w tym względzie na forum międzynarodowym.

-te umowy między państwami mogą być czasami zaliczone do prawa UE, takimi umowami jest np. konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń w sprawach cywilnych (konwencja brukselska) albo konwencja o unikami podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków powiązanych przedsiębiorstw.

4. Zasada bezpośredniego skutku i pierwszeństwa prawa UE – podstawy strukturalne tego prawa, bezpośrednie obowiązywanie czy stosowanie prawa unijnego wiąże się z faktem, że określone jego normy obowiązują w systemie prawa wewnętrznego bez potrzeby ratyfikacji czy też zatwierdzania. Stwarzając podstawę dla działania organów państwa. Z kolei bezpośredni skutek prawa unijnego wiąże się z możliwością kreowania przez jego normy praw podmiotowych dla jednostek.

- bezpośrednie obowiązywanie prawa UE – polega na tym, że norma ustanowiona przez organ unijny jest automatycznie wprowadzana do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich, nie wymaga żadnego dodatkowego działania ze strony tych państw a ponadto, że po stronie tych państw powstają określone obowiązki. To zagadnienie odnosi się do norm prawa unijnego które od dnia wejścia w życie tzn. od dnia publikacji w dzienniku urzędowym UE stają się automatycznie częścią tzw. porządku prawnego obowiązującego w państwie członkowskim bez potrzeby inkorporacji. Bezpośrednie stosowanie obejmuje wszelkie czynności organu państwa członkowskiego podejmowane na mocy obowiązującej bezpośrednio normy prawa unijnego. Inamętną cechą prawa UE, że stosowanie następuje bez konieczności uzyskania każdorazowego upoważnienia prawa wewnętrznego. Bezpośrednie stosowanie prawa unijnego jest konsekwencją jego bezpośredniego obowiązywania dla organów państw członkowskich. Organy te są obowiązane opierać swoje działania na normach prawa unijnego „działanie” pojęcie to odnosi się:

* do podejmowania aktów indywidualnych (orzeczeń sądowych, aktów administracyjnych i do wydawania aktów normatywnych; generalnych i abstrakcyjnych)

Co więcej bezpośrednie stosowanie może polegać na obowiązku powstrzymania się przez organy państwa członkowskiego od podejmowania pewnych działań np. wydawania aktów prawnych, jeżeli pewnie dziedziny należą do wyłącznej kompetencji UE. Przymiot bezpośredniego skutku oznacza konkretne urzeczywistnienie praw i/lub obowiązków dla osób fizycznych i prawnych państw członkowskich zawarta w art., paragrafie, ustępie, zdaniu lub części zdania danej normy międzynawowej (bezpośredni skutek odnosi się do konkretnego sformułowania).