Metoda Konferencji Grupy Rodzinnej.
Metoda ta nazywana jest bardzo często Ekologicznym Modelem Pomocy Rodzinie. Narodziny Modelu Konferencji Grupy Rodziny miały miejsce w Nowej Zelandii. Model ten stał się w Nowej Zelandii obowiązującą metodą pracy w prawie każdym przypadku przemocy lub zaniedbania w stosunku do dziecka (zgodnie z aktami prawnymi Nowej Zelandii spisanymi od 1989r.) Zaprojektowano go w oparciu o praktykę podejmowania decyzji przez całą rodzinę. W ten sposób metoda zapewnia wszystkim osobom spokrewnionym możliwość podjęcia własnej decyzji związanej z bezpieczeństwem dziecka. Metoda ta była kultywowana przez Maorysów (rdzenna ludność Nowej Zelandii) w odpowiedzi na zjawiska, jakie panowały wśród dzieci maoryskich. Dlatego w przeważającej mierze w sytuacjach problemowych były umieszczane poza swoimi rodzinami, ale również poza swoją wspólnotą. Miało to związek z faktem, iż pracownicy socjalni nie rekrutowali się spośród Maorysów i dlatego społeczność ta wypracowała swój odrębny sposób rozwiązywania problemów. W każdej sytuacje problemowej zwoływana była cała rodzina, aby debatować nad sposobem rozwiązania problemu. Okazała się, że w wielu przypadkach metoda ta była bardzo skuteczna. W związku z tym pracownicy socjalni podpatrując ten sposób radzenia sobie w sytuacjach trudnych postanowili rozwinąć go, spisać i wykorzystać, jako jedną z metod pracy socjalnej.
Model Konferencji Grupy Rodzinnej w ostatnich latach został wprowadzony w wielu krajach m.in. w Australii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych Ameryki, Szwecji, Finlandii, Norwegii, Holandii, Polsce(2003), itp.
Konferencja Grupy Rodzinnej jest metodą pracy z rodziną, a ponad to stanowi nowe spojrzenie na rodzinę w systemie pomocowym. Można powiedzieć, że metoda Konferencja Grupy Rodzinnej(KGR) polega na tym, aby spotkała się największa liczba członków rodziny i osób bliskich dla rodziny w celu próby rozwiązania problemu, jaki się w niej pojawił. Poza tym jest to szansa dana rodzinie, jako pierwszej instytucji odpowiedzialnej za nią samą, na podjęcie samodzielnej próby zmierzenia się z problemem, jeszcze przed ingerencja pomocy społecznej.
Wdrażanie i realizowanie metody KGR opiera się przede wszystkim na ekologicznym modelu pomocy rodzinie. Ponad to swym działaniem obejmuje całe środowisko dziecka. Podczas rozwiązywania problemu w rodzinie angażowani są nie tylko rodzice dziecka, ale wszystkie osoby, będzie najwłaściwszym jej opiekunem. Rodzina jest najbardziej wyposażona, by ocenić i wykorzystać najlepsze źródła dla rozwiązania problemu.bywają związane z sytuacją, w której znalazło się dziecko. W Konferencji Grupy Rodzinnej rodzina występuje w roli „eksperta”, ponieważ nikt poza członkami rodziny nie zna tak jej dynamiki i historii rodzinnego które są w jakiś sposób z nim związane( wyłączając z fazy prywatnego czasu rodziny przedstawicieli systemu pomocy). Na spotkanie przybywają obok wujków, ciocie, kuzyni, ale i także bliska sąsiadka, czy inna zaprzyjaźniona z rodziną osoba.
Wychodzi się z założenia, że podejście ekologiczne zasadza się, że w rodzinie jest bardzo duży potencjał pozwalający na rozwiązanie danego problemu. Dlatego, nie wolno pomijać struktur rodziny, gdy wystarczy czasem impuls do zmierzenia się z trudnością. Taką formę wsparcia rodziny nazywamy zasadą pomocniczości. Ku przypomnieniu zasada pomocniczości, która mówi nam, że różne instytucje społeczne nie powinny wyręczać osób(lub podległych sobie struktur) w wypełnianiu ich zadań a aktywności. W myśl tej zasady należy pamiętać, jeśli osoby, rodziny mogą same z własnej inicjatywy, własnymi siłami wypełnić swoje społeczne zadanie, to należy im pozwolić na działanie i tylko je ułatwiać. Natomiast rola instytucji społecznych powinna ograniczać się li tylko do interwencji w niezbędnej pomocy, zadania społeczne wypełnić w najlepszy sposób.
Konferencja Grupy Rodzinnej zasadza się na stanowisku, członkowie rodziny są połączeni swoistymi więzami emocjonalnymi, które są zwyczajnie nieosiągalne dla osób spoza niej. Poza tym skład rodziny wchodzą osoby, które w idealnym stopniu rozpoznają jej specyficzne struktury, identyfikują jej wewnętrzny dynamizm i jej sposoby podejmowania decyzji. Bywają takie sytuacje i informacje w rodzinie, o których osoba spoza rodziny może się nigdy nie dowiedzieć, dotyczy to przede wszystkim sekretów, które często problemu, nikt też nie zna mocnych stron rodziny i jej słabości, jak ona sama. Dlatego nikt nie będzie w stanie trafniej cenić, kto w rodzinie.
W Konferencji Grupy Rodzinnej uczestniczą Profesjonaliści:
Osoba zgłaszająca – to osoba, która, na co dzień pracuje z rodziną. W praktyce osobami zgłaszającymi będzie pracownik socjalny. Osoba zgłaszająca będzie kwalifikowała rodzinę do KGR, przedstawi problem na spotkaniu rodziny, może zaakceptować lub odrzucić plan wypracowany przez rodzinę, także monitoruje i wspiera rodzinę w wypełnianiu podstawowych planów.
Koordynator – to osoba w szczególny sposób odpowiedzialna za przygotowanie rodziny do KGR. Koordynator jest identyfikowany przez rodzinę, jako osoba niezależna od systemu pomocy ( np. pracownik MOPS). Rola koordynatora jest bardzo ważna w przygotowaniu rodziny. Jego priorytetowym zadaniem jest pomoc rodzinie, ale tylko wyłącznie w takiej sytuacji, gdy rodzina nie jest w stanie samodzielnie sobie poradzić w danej sytuacji. Koordynator musi przyjąć postawę „służby” wobec rodziny, ale jednocześnie pozwolić jej na samodzielne działanie.
Specjaliści zaproszeni w związku z rodzajem problemu, jaki występuje w rodzinie – na spotkanie rodziny można zaprosić specjalistów, którzy są w stanie pomóc rodzinie w identyfikacji i szukaniu sposobu rozwiązania szczególnego rodzaju problemu np. uzależnień, przemocy. Poza tym specjalista może być dla rodziny cennym źródłem informacji o sytuacji poszczególnych członków rodziny np. pedagog szkolny w stosunku do dzieci, policjant – sprawca przemocy, osoba uzależniona.
MODEL KONFERENCJI GRUPY RODZINNEJ
ZGŁOSZENIE RODZINY
Wstępne zakwalifikowanie rodziny znajdującej się w sytuacji problemowej do KGR.
Za ten etap pracy z rodziną jest odpowiedzialna przede wszystkim osoba zgłaszającą: pracownik socjalny, kurator, pedagog dokonując pierwszej selekcji rodzin, które mogłyby uczestniczyć w projekcie KGR.
Zgoda rodziny podstawowej na udział w KGR.
Metoda KGR jest oparta na dobrowolności udziału rodzin w takim sposobie podejmowania decyzji. Doświadczenie niesie wiele różnych sytuacji, w których KGR odwołując się do całej rodziny może się okazać lepszym rozwiązaniem niż aprobata (lub nie)podejmowanych przez przedstawicieli systemu pomocy rodzinie i dziecku.
Zgłoszenie rodziny do centrum KGR.
Osoba zgłaszająca przekazuje formularz zgłoszenia rodziny do Centrum KGR. W formularzu znajdą się jedynie te dane o rodzinie, które osoba zgłaszająca zna ze swojej dotychczasowej pracy. Identyfikacją całej sieci rodzinnej zajmuje się w czasie etapu przygotowania koordynator.
Kwalifikacje rodziny do KGR przez Centrum i wyznaczenie osoby koordynatora.
Centrum podejmuje ostateczną decyzję o włączeniu rodziny do projektu i wyznacza koordynatora KGR, który rozpoczyna etap przygotowania rodziny.
PRZYGOTOWANIE RODZINY
Ten etap jest najdłuższym i kluczowym dla rozwiązania sytuacji problemowej. Dobre wykorzystanie czasu przygotowania w znaczący sposób wpływa, na jakość planu stworzonego przez rodzinę. Czas poświecony na ten etap będzie wykorzystany na:
Przygotowanie przez koordynatora rodziny podstawowej i dalszej do konferencji(m.in. zapoznanie metodą zasadami, celem spotkania)
Przygotowanie przez rodzinę(przy wsparciu koordynatora) konferencji m.in. ustalenie listy uczestników, miejsca, godziny spotkania, rodzaju i sposobu przygotowania posiłku, który będzie spożywany podczas spotkania.
Przygotowanie przez koordynatora osoby zgłaszającej do prezentacji problemu w czasie spotkania rodziny.
Przygotowanie do spotkania rodziny zaproszonych specjalistów.
SPOTKANIE RODZINY(KGR)
Dzielenie się informacjami.
Po wprowadzeniu koordynatora osoba zgłaszająca, np. pracownik socjalny przedstawia problem rodziny. Prezentuje mocne strony rodziny, ale także obawy, jakie niesie zaistniała sytuacja. Celem jest przedstawienie rodzinie możliwie pełnej informacji o sytuacji rodziny. Ważne jest, by wszyscy członkowie usłyszeli w jednym czasie i miejscu, od jednej osoby, na czym polega problem, ponieważ stan wiedzy o danej sytuacji może być różny w przypadku poszczególnych członków rodziny. W tej części konferencji istotna jest także możliwość zadawania dodatkowych pytań osobie odpowiedzialnej za rodzinę z ramienia systemu pomocy. Uczestnicy spotkania nie powinni dzielić się swoimi informacjami na temat problemu – czyni to jedynie osoba zgłaszająca. Jest to również czas na przypomnienie, zadaniem rodziny jest stworzenie bezpiecznego planu dla dziecka, akceptowanego przez przedstawiciela systemu pomocy dziecku, w tym wypadku reprezentowanego przez osobę zgłaszającą.
Prywatny czas dla rodziny.
Jest to czas, w którym rodzina pozostaje sama. Pracownik socjalny, koordynator i inne niespokrewnione osoby opuszczają pomieszczenie, w którym rodzina uczestniczy w konferencji. W tym czasie rodzina rozważa uzyskane informacje i poszukuje optymalnych rozwiązań problemu. Odpowiadając na pytania przekazane przez koordynatora sporządza plan rozwiązania problemu. Koordynator i osoba zgłaszająca oczekują na zakończenie tej części konferencji w innym pomieszczeniu. Prywatny czas dla rodziny jest charakterystyczną cechą metody Konferencja Grupy Rodzinnej.
Większość rodzin tworzy w czasie spotkania plany, które rzeczywiście służą złożonej sytuacji rodzinnej.
Zaakceptowanie (lub nie) planu stworzonego przez rodzinę.
Jeżeli pracownik socjalny akceptuje plan – uwzględniając przede wszystkim bezpieczeństwo dziecka i rodziny – ustala sposoby wprowadzenia go w życie. Ważne jest, że plan nie ma być odpowiedzią na oczekiwania i projekcje osoby zgłaszającej. Jest to wynik pracy rodziny jest wypadkową pomysłów wszystkich osób uczestniczących w procesie decyzyjnym. Odrzucenie może tylko dotyczyć sytuacji związanych z brakiem zabezpieczenia podstawowych interesów dziecka.
ZAKOŃCZENIE
Koordynator przekazuje każdemu uczestnikowi konferencji kopię sporządzonego planu. Przyjęcie i zaakceptowanie planu przez rodzinę jest formą zobowiązania wobec jego postanowień. Od tego momentu wszyscy członkowie angażują się w realizację planu.
Zakończenie konferencji nie jest jednoznaczne z zakończeniem pracy z rodziną. Na tym etapie koordynator wycofuje się, a zadanie to podejmuje osoba zgłaszająca, która pracowała z rodziną przed KGR. Kontrola realizacji planu jest prowadzona zarówno przez rodzinę, jak i instytucję.
Przekazanie rodzinie funkcji kontrolnej jest także jednym z fundamentów metody. Na ogół wyznacza się z rodziny jedną osobę, która regularnie udziela informacji pracownikowi socjalnemu o stopniu wypełniania poszczególnych ustaleń oraz w razie potrzeby, zwraca się do niego prośbą o pomoc. Natomiast osoba ta w razie konieczności może również zaproponować ponowne zorganizowanie Konferencji Grupy Rodzinnej.
STANDARDY KRAJOWEGO CENTRUM KONFERENCJI GRUPY RODZINNRJ
Zasada I. Rodziny mają prawo do pełnej czytelnej informacji na temat KGR.
Reguły:
Rodziny otrzymują jasną i pełną informację, czym jest KGR i powód, dla którego proponuje się tę metodę pracy.
Rodziny są informowane o terminach i innych warunkach realizacji KGR.
Sposoby przekazywania informacji rodzinom odpowiadają ich oczekiwaniom i możliwościom przyswojenia.
Wszyscy członkowie rodziny uczestniczący w KGR otrzymują informację o sposobie kontaktu z koordynatorem i przedstawicielami systemu pomocy pracującymi z rodziną, aby w razie potrzeby mogli uzyskać odpowiedź na pojawiające się pytania, wątpliwości czy zażalenia.
Zasada II. Rodzina ma prawo do uczestnictwa w procesie organizowania spotkania.
Reguły:
Koordynator powinien poznać społeczne środowisko rodziny, aby przez cały czas pracy z rodziną mógł uwzględnić jej odmienność szczególnie pod względem kulturowym, etnicznym czy społecznym.
Niezależny koordynator współpracuje z rodziną w organizacji spotkania.”Niezależność” oznacza, że koordynator musi być identyfikowany przez rodzinę, jako osoba niezależna od systemu pomocy, który może podejmować decyzje wpływające na rodzinę i dzieci.
Termin i miejsce spotkania muszą być ustalone i zaakceptowane przez członków rodziny.
Członkowie rodziny składają oświadczenie, umożliwiające koordynatorowi i osobie zgłaszającej na dzielenie się informacjami z innymi osobami zaangażowanymi w KGR o rodzinie w zakresie koniecznym do zorganizowania spotkania rodziny.
O tym, kto powinien uczestniczyć w spotkaniu decydują wspólnie koordynator i członkowie rodziny(wliczając w to dzieci).
W szczególnych przypadkach koordynator ma prawo wykluczeni ze składu osób uczestniczących w spotkaniu tych, których obecność zagraża bezpieczeństwu dziecka lub innych uczestników.
Zasada III. Członkowie rodziny są traktowani jak ekspert w rozwiązywaniu ich problemów – są uprawnieni do decydowania o przebiegu KGR.
Reguły:
Instytucja odpowiedzialna za rodzinę poprzez swego przedstawiciela(osoba zgłaszająca) musi w sposób jasny określić granice, w jakich może akceptować wypracowane przez rodzinę postanowienia(np. jeżeli istnieje konieczność umieszczenia dzieci poza rodziną podstawową uczestnicy spotkania muszą być o tym poinformowani).
Dzieci, młodzież oraz osoby, które tego potrzebują mogą otrzymać wsparcie – członków rodziny, – którzy są w szczególny sposób przygotowani do tego zadania poprzez koordynatora. Osoby wspierające nie podejmują decyzji za innych członków rodziny, a jedynie służą koniecznym wsparciem.
Rodziny pełną, jasną, zrozumiałą dla nich informację od osoby zgłaszającej o przyczynach zwołania KGR i obawach dotyczących funkcjonowania rodziny.
Zasada IV. Rodzina ma prawo do prywatnego czasu w trakcie KGR w warunkach zapewniających bezpieczeństwo i możliwość sformułowania planu dla dziecka.
Reguły:
Rodziny mają zapewniony prywatny czas, kiedy bez udziału koordynatora i przedstawicieli systemu pomocy rodzinie i dziecku opracowują plan rozwiązania sytuacji problemowej.
Koordynator ocenia i ustala z rodziną, czy miejsce i czas spotkania rodziny będą sprzyjać opracowaniu planu pomocy rodzinie i dziecku.
Jeżeli jest to konieczne, rodzina z pomocą koordynatora organizuje opiekę dla dzieci w czasie KGR.
Koordynator spotyka się z każdym uczestnikiem spotkania motywując do skoncentrowania się na problemie określonym przez osobę zgłaszającą i zaspokojeniu najważniejszych potrzeb dzieci z rodziny podstawowej.
Zasada V. Rodzina ma prawo do opracowania własnego planu pomocy dziecku i rodzinie. Plan może być odrzucony jedynie w sytuacji, kiedy narusza zasadę zapewnienia bezpieczeństwa dziecku i pozostałych członków rodziny.
Reguły:
Instytucja, której przedstawicielem jest osoba zgłaszająca jest zobowiązana do udzielenia wsparcia rodzinie w wypełnieniu planu, chyba, że może być naruszona zasada bezpieczeństwa dziecka i rodziny.
Wszyscy członkowie mają prawo do otrzymania kopii wypracowanego planu.
Instytucja, której przedstawicielem jest osoba zgłaszająca ustala z rodzina sposób monitorowania wypełniania postanowień planu.
Rodziny maja prawo do uzyskani pisemnej informacji od instytucji określającej sposoby współpracy z rodziną w wypełnianiu poszczególnych postanowień planu.
Zasada VI. Rodziny maja prawo do angażowania się w rozwój metody Konferencja Grupy Rodzinnej.
Reguły:
Wszystkie rodziny mają zapewnione warunki do swobodnego wyrażania opinii o współpracy z koordynatorem i przedstawicielami systemu pomocy rodzinie i dziecku.
Jeżeli to możliwe rodziny są informowane o zmianach, które są wynikiem przekazania przez nie swoich spostrzeżeń.
Rodziny, które uczestniczyły w KGR mają możliwość spotkań i współpracy z innymi rodzinami po KGR.
Rodziny w mirę możliwości powinny być włączane w pracę na rzecz rozwoju i popularyzacji metody KGR.