Funkcjonalizm
Geneza funkcjonalizmu - organicyzm
Herbert Spencer
Emil Durkheim
W Spencerowskiej teorii pojawia się analogia między organizmem a społeczeństwem. Stanowi ona przejaw myślenia całościowego. Oba porównane obiekty posiadają strukturę, która można opisać za pomocą tych samych kategorii. Obok pojęcia struktury Spencer wprowadził pojęcie funkcji, pisał, że każdy organ ma swoją funkcję, a każda funkcja ma swój specjalny organ, oto prawo wszelkiej organizacji.
Natomiast Durkheim uznał, że podstawowym celem socjologii jest porównawcza analiza zjawisk społecznych. Pisał on o funkcji jako odpowiedniości między instytucją a ogólnymi potrzebami organizmu społecznego i uważał, że należy oddzielnie szukać przyczyny, która dane zjawisko wytworzyła i oddzielnie funkcji, jaką to zjawisko wypełnia.
Podstawowe założenia funkcjonalizmu, które odzwierciedlają założenia organicystów:
1.Społeczeństwo jest rozpatrywane jako całość sama w sobie, która nie może być oddzielona od swoich elementów składowych ani nie jest do niech redukowalna.
2.Ujmowanie systemów w kategoriach stanów normalnych i patologicznych. Można to rozumieć, że systemy społeczne mają potrzeby, które muszą być zaspokojone aby uniknąć stanów patologicznych.
3.Systemy w pewnych momentach są w stanie equilibrum i wówczas normalnie funkcjonują.
Antropologia funkcjonalna
Bronisław Malinowski
Alfred Radcliffe-Brown – strukturalizm oksfordzki
Funkcjonalizm to teoria, która pojawiła się najpierw w antropologii społecznej.
Podstawowe założenia teorii funkcjonalnej wg. Antropologów:
1.społeczeństwo jest pewną odrębną całością a nie zbiorem przypadkowych składników.
2. jednym z istotniejszych właściwości jest stan równowagi, integracji społecznej. System społeczny ma zatem charakter samoregulacyjny, wykazuje tendencje do utrzymania samego siebie w stanie równowagi.
3. Aby osiągnąć ten stan równowagi muszą być spełnione określone warunki, tak zwane wymogi funkcjonalne.
4. Poszczególne organy społeczne muszą działać w kierunku realizacji tych wymogów funkcjonalnych.
5. Jeżeli system społeczny jest całością zintegrowaną, całością znajdującą się w stanie równowagi, całością samoodtwarzającą się, to zmiana społeczna musi mieć charakter zewnętrzny.
Funkcjonalizm socjologiczny
Słownik pojęć:
1.System - (aksjologicznie i strukturalnie zintegrowana całość, nieredukowalna do swoich części składowych, zdolna do samo reprodukcji i samoregulacji), składająca się z subsystemów, charakteryzująca się powiązaniem struktury, kultury oraz osobowości (motywacji, aspiracji).
2.Funkcja - przyczynianie się, wkład każdego elementu systemu do procesu adaptacji systemu do zmieniającego się otoczenia, realizacji systemowych celów (przetrwanie, utrzymanie względnej równowagi).
3.Equilibrium - stan względnej, wewnętrznej równowagi,
4.Struktura społeczna - to układ zależności, stosunków i dystansów społecznych między jednostkami i grupami społecznymi.
5.Holizm - ujęcie życia społecznego jako pewnej całości funkcjonalnej (wszystkie elementy są ze sobą powiązane), jedność funkcjonalna .
Tallcot Parsons
W opinii funkcjonalistów społeczeństwo tworzy pewną całość, którą trzeba rozpatrywać jako ,,funkcjonalną jedność". Wszystkie systemy w ramach społeczeństwa są ze sobą powiązane - zmiana któregokolwiek z elementów może prowadzić do dezintegracji. Mimo to każdy system posiada wiele podsystemów, które są wyspecjalizowane do pełnienia określonych funkcji.
Teoria funkcjonalna usuwa z pola widzenia jednostkę jako indywidualność.
Analiza funkcjonalna i pojęcia z nią związane okazały się przydatne także do badania małych grup społecznych czy organizacji formalnych.
Paradygmat analizy funkcjonalnej wg. Roberta Mertona
Analiza funkcjonalna polega na wyjaśnieniu zjawiska społecznego poprzez odniesienie go do całości czyli na określeniu jego funkcji w ramach systemu . Paradygmat stanowi rdzeń koncepcji, procedury i zasad wnioskowania w analizie funkcjonalnej.
1.Jakiemu elementowi przypisuje się funkcje?
Zasadniczo wymaga się aby przedmiot analizy stanowił element standaryzowany (uwzorowiony i powtarzalny), taki jak role społeczne, wzory instytucjonalne, procesy społeczne, wzory kultury, normy społeczne, organizacje grupowe, struktura społeczna, środki służące kontroli społecznej itd.
2.Koncepcje dyspozycji subiektywnych (motywów celów).
W pewnym punkcie analizy zakłada się lub posługuje koncepcją motywacji jednostek uczestniczących w systemie społecznym. Często są one mieszane z pokrewnymi ale odrębnymi koncepcjami obiektywnych konsekwencji postaw, przekonań i zachowań.
3.Koncepcja konsekwencji obiektywnych (funkcji, dysfunkcji).
Często mylone są subiektywne kategorie motywu z obiektywną kategorią funkcji. Konieczne jest właściwe rozróżnienie pojęciowe.
Funkcje – to te dające się obserwować skutki, które przyczyniają się do adaptacji i modyfikacji danego systemu, dysfunkcje – to obserwowalne rezultaty, które ową adaptację czy modyfikację pomniejszają.
Merton wprowadza jeszcze podział na funkcje jawne czyli konsekwencje obiektywne, które się przyczyniają do modyfikacji lub adaptacji systemu, a które są zamierzone i uznane prze jego uczestników. Oraz funkcje ukryte – to te które nie są ani zamierzone ani uświadomione.
4.Koncepcja jednostki, której dana funkcja służy.
Zjawiska mogą być funkcjonalne dla pewnych ludzi lub grup a dysfunkcjonalne dla innych. Należy rozważyć kategorie jednostek, dla których dane zjawisko ma określone konsekwencje.
5.Koncepcje wymogów funkcjonalnych (potrzeb, warunków wstępnych).
W każdej analizie tkwi jakaś ukryta lub wyrażona koncepcja funkcjonalnych wymogów badanego systemu.
6.Koncepcje mechanizmów poprzez które funkcje są spełniane.
Wymaga konkretnego i szczegółowego opisów mechanizmów przyczyniających się do tego, by mogła być spełniona określona funkcja.
7.Koncepcje alternatyw funkcjonalnych (funkcjonalnych równoważników lub substytutów).
Jak tylko odrzucamy nieuzasadnione założenie niezbędności funkcjonalnej pewnych struktur społecznych, będzie potrzebna koncepcja alternatyw, równoważników czy substytutów funkcjonalnych. Pokazuje to skalę możliwych odmian zjawisk, które w badanym przypadku mogą spełnić wymogi funkcjonalne.
8.Koncepcje kontekstu strukturalnego (lub ograniczeń strukturalnych).
Odpowiada to zasadzie ograniczonych możliwości, czyli skala odmian elementów, które mogą spełnić określone funkcje nie jest nieograniczona.
9.Koncepcje dynamiki zmiany
Funkcjonaliści mają skłonność do skupiania się na statyce struktury społecznej, zaniedbując badanie zmian strukturalnych.
Zarzuty
Interakcjoniści – brak adekwatnych pojęć, które opisywałyby naturę aktorów i procesów interakcji.
Teorie inspirowane przez marksizm – konserwatywny i statyczny charakter analiz i podkreślanie roli funkcji zjawiska w ustanawianiu status quo.
Neofunkcjonalizm
Ameryka lata 80. Przedstawiciele: Richard Munch, Niklas Luhmann. Neofunkcjonaliści analizowali zjawiska społeczne w terminach specyficznych wymogów funkcjonalnych lub przypisywali szczególne znaczenie wymogom funkcjonalnym przy wyjaśnianiu zróżnicowania społecznego, integracji i ewolicji społecznej. Podkreślali znaczenie procesów kulturowych i opisywali funkcję rytuałów, ideolog i wartości, i ch wkład w integrację struktury społecznej.