Problem historyczności Est
Różnorodność postrzegania Est poprzedza polaryzacja stanowisk: od uznawania całkowicie historycznego charakteru tej księgi (głównie katoliccy egzegeci) do podkreślenia jej poetyckiego charakteru i ahistoryczności (Gumkel i inni protestanci).
Problem historyczności Est można sformułować następująco: czy autor Est korzystał ze źródeł, które podaje, czy wymienia je jedynie dla uwiarygodnienia swojego opowiadania będącego fikcją literacką?
Księgę Estery napisał nieznany autor, wiadomo jednak, że opowiadanie, które ta księga zawiera, oparte jest na faktach i realiach historycznych. Bóg kieruje daną historią. Kieruje dziejami ludzkości i całego świata, i mimo że czasem wydaje się to trudne do zrozumienia, gdy wiadomo że na świecie jest tak wiele chaosu i zła, występującego na co dzień, Bóg czuwa nad wszystkim, i ostatecznie zrealizuje swoją wolę, względem stworzonego przez siebie świata, tak, jak to zaplanował.
W Est 10,2 pojawiają się zdania, które wskazują na domniemane źródło: „1 I nałożył król Aswerus podatek na kraj i na wyspy morza. 2 A wszystkie dzieła jego potęgi i jego mocy, i opis wielkości Mardocheusza, którego król uczynił wielkim, czyż te sprawy nie są zapisane w księdze kronik królów Medów i Persów? „ . Kroniki te są prawdopodobnie tożsame z tymi, które odczytywano królowi Aswerusowi (Est 6,1). Przedstawiały one epizod ocalenia Artakserksesa przez Mardocheusza przed planowanym zamachem na jego życie. Kolejnymi źródłami wymienionymi przez autora są dwa dekrety królewskie. Jeden jest napisany po grecku (Est 3,13a - 13g) i ma wymowę antyżydowską, a drugi choć oryginalny – równie skomplikowany, ale prożydowski. Pompatyczny styl pierwszego dekretu dowodzi że jest on raczej produktem wyobrażeń autora niż dokumentem kancelarii królewskiej. Jest zatem nieautentyczny jeśli to Haman miałby go dyktować.
Również drugi dekret wzbudza wiele zastrzeżeń. Zredagowany przez Mardocheusza w imieniu króla zawiera treść bardziej korelującą z Żydami żyjącymi w diasporze niż Palestynie. Wielu badaczy podważa jego autentyczność, chociaż ma on charakter bardziej wyważony.
Tylko Est 10,2 pochodzi z tekstu hebrajskiego. Dekrety natomiast są w dodatkach greckich.
Również interesująca dla zagadnienia historyczności Est jest kwestia stylu księgi. Autor próbuje nadawać cechy historyczne osobom i wydarzeniom, precyzuje czas i miejsce tego co przedstawia np.: Esterę zabrano do pałacu króla, w 10 miesiącu, tj. w miesiącu Teber, w siódmym roku jego królowania (Est 2,16) lub wymienia imiona osób które nie odgrywają pierwszoplanowych roli (np. 7 doradców królewskich). Zabiegi te powodują że czytelnik ma wrażenie że styka się z dokumentem historycznym w rzeczywistości jednak Est to powieść czy tez romans historyczny. Ma więc ona swój rdzeń historyczny (inaczej nie byłaby przyjęta przez środowisko żydowskie) ale detale świadczą o powieściowym charakterze księgi. Teologiczny cel jaki przyświecał autorowi spowodował stworzenie fabuły mającej przekonać czytelnika o stałej opiece Bożej nad narodem żydowskim również w najtrudniejszych momentach jego historii.
Estera została wybrana przez króla perskiego na małżonkę. Dzięki temu, gdy wielki wezyr królestwa, Haman, zaplanował zagładę wszystkich Żydów na terenie Persji, Estera mogła udaremnić ten plan, sama będąc w niebezpieczeństwie, interweniując u króla i uzyskując od niego wyrok śmierci na Hamana i innych nieprzyjaciół Izraela. Natomiast wezyrem Persji został stryjeczny brat i opiekun Estery, Mardocheusz.
Święto Purim, czyli święto "losów" wzięło swą nazwę od losów rzucanych przez Hamana, który w ten sposób chciał ustalić dzień zagłady Żydów. Święto Purim obchodzone jest nadal według kalendarza żydowskiego, w dniach 14/15 miesiąca Adar, tj. na przełomie lutego i marca.
Księga Estery jest w pewnym sensie najbardziej niezwykłą księgą biblijną w dwojaki sposób. Nie pojawia się w niej ani razu imię Boga a autor księgi konsekwentnie unika jakiejkolwiek wzmianki o Bogu. Wspomina się tu natomiast aż 192 razy króla perskiego, najpotężniejszego władcę ówczesnego świata. Nie zawiera jednak ani jednej modlitwy, skierowanej do Boga. Mówi natomiast o pogańskich przesądach, zabobonach i o szczegółach życia dworu wielkiego pogańskiego monarchy.
Księga Estery jest niezwykła także z drugiego powodu. Jej nazwa wywodzi się od imienia kobiety, co jest rzadkością zarówno w Starym jak i w Nowym Testamencie. Tylko trzy księgi kanonu biblijnego swoją nazwę wzięły od imienia kobiety: Rt, Jdt i Est.
Jest to materiał historyczny, którego opracowanie i przeprowadzenie autor księgi Estery wziął na siebie w celu podania ludowi interesującego i podniosłego utworu popularnego Forma, język i styl odpowiadają charakterowi zdarzenia i jego scenerii, tworząc całość doskonale ułożoną i przeprowadzoną. Czytelnik powoli zostaje wtajemniczony w bieg wypadków. Nieposłuszeństwo pierwszej żony króla powoduje jej usunięcie, przez co następuje wybór Estery.
Imię „Achaszwerosz”, tak jak księga Estery je podaje w oryginale, nie znajduje się w rzędzie królów Persji i Medii i dla tego egzegeci i krytycy różnią się w zdaniach, co do historycznej osobistości tego króla. Jost uważa go za Cyaxeresa, Eichhorn za Xerxesa, inni np. Flawiusz za Artaxerxesa, co również widać w przypisach obecnych wydań Pisma Świętego. Fürst sądzi, że „Achaszwerosz” jest to tylko tytuł królewski używany za czasów królów Perskich, jak np. słowo „Faraon” — u Egipcjan. W końcu Philippsohn, uważa że: „Księga sama daje nam najlepszą wskazówkę” czytamy tam„że Mordocheusz należał do wygnańców, uprowadzonych razem z królem Jojachimem z Jerozolimy przez Nabuchodonozora. To miało miejsca w r.598 przed erą chrześcijańską. Nie może więc to być Cyaxeres, bo ten wstąpił na tron 685 r., a po 40-to letnim panowaniu, umarł w r. 595. Po nim nastąpił Astyjages, którego Cyrus w roku 560 zdetronizował. Historia o Astyjagesie zgadza się w zupełności z tym, co znajduje w księdze Estery, tak, że wskazówka tej księgi o innym władcy perskim nie jest nieprawdopodobna. Był on słaby, ale twardy i okrutny”.