Joanna Janton

Wychowanie przedszkolne i nauczanie początkowe 2 rok, II stopień, tryb niestacjonarny – grupa 1

Numer indeksu: 378066

Temat : Wychowanie zdrowotne – zajęcia ruchowe. Wyjaśnij pojęcia, jaką rolę odgrywają w życiu dziecka.

Zarówno wychowanie zdrowotne jak i zajęcia ruchowe bez wątpienia odgrywają ważną rolę w życiu każdego dziecka. W swojej pracy chciałabym wyjaśnić co kryje się pod tymi dwoma pojęciami, a następnie opisać jaką rolę oba aspekty pełnią w życiu dziecka. Zanim jednak do tego przejdę warto zastanowić się czym w ogóle jest zdrowie.

Zdrowie jest rozumiane jako dobrostan fizyczny i psychiczny, na który składa się wiele czynników. Według Światowej Organizacji Zdrowia – zdrowie to „stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa i niepełnosprawności.¹” Zdrowie rozumiane jest również jako wartość, dzięki której możemy zrealizować swoje cele, jest bogactwem dla społeczeństwa i środkiem do codziennego życia umożliwiającym jego jakość. To bez wątpienia wartość ceniona i pożądana. Troska o zdrowie jest przejawiana przez rodzinę, przedszkole, szkołę i inne instytucje uzupełniające działalność w tym zakresie (kluby sportowe, organizacje, stowarzyszenia itp.) Szczególną rolę odgrywają podmioty służby zdrowia, wraz z pracującym tam personelem medycznym².

Wychowanie w rodzinie jest pierwszym etapem wychowania dla większości ludzi. Na wychowanie to składają się czynności opiekuńczo – pielęgnacyjne rodziców względem dzieci, czynności wychowawcze z zakresu wychowania fizyczno-zdrowotnego, umysłowego, moralno-społecznego, religijnego oraz estetycznego. Jednym z elementów wychowania w rodzinie jest wychowanie zdrowotne. Pojęcie to jednak występuje zamiennie z pojęciem „edukacja zdrowotna”. Jedna z definicji przedstawia edukacje zdrowotną jako proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i innych. Edukacja ta obejmuje : świadomość rozumienia zdrowia, wiedzę o zdrowiu i czynnikach zwiększających jego potencjał oraz zagrażających mu, umiejętności niezbędne dla kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i radzenia sobie w nowych sytuacjach, podejmowanie własnych decyzji i wyborów³.

Według innej definicji wychowanie zdrowotne to integralna część składowa potrzebna do kształtowania pełnej osobowości. Polega ona na wytwarzaniu nawyków bezpośrednio lub pośrednio związanych z ochroną oraz doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego, na wyrabianiu odpowiednich sprawności, kształtowaniu postaw umożliwiających stosowanie zasad higieny, na skutecznej pielęgnacji, zapobieganiu chorobom i leczeniu, pogłębianiu wiedzy o sobie, zainteresowaniu sprawami zdrowia⁴.

To wychowanie, które ma prowadzić do kształtowania pozytywnych postaw do własnego zdrowia i zdrowia innych ludzi. Kształtowanie tych postaw powinno być realizowane w rodzinie, szkole oraz innych instytucjach opiekuńczo – wychowawczych. Szczególną rolę tutaj odgrywają wcześniej wspomniane placówki zdrowia⁵.

Według W. Okonia wychowanie zdrowotne to system działalności wychowawców i wychowanków, której celem jest opanowanie przez wychowanków wiedzy o organizmie ludzkim. Chodzi tutaj o stronę fizyczną, psychiczną i społeczną, uksztaltowanie ich umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń i postaw warunkujących zachowanie i doskonalenie zdrowia oraz stosowanie wymagań higieny w życiu nie tylko osobistym ale także społecznym⁶.

Wychowanie zdrowotne realizuje cały personel pedagogiczny, służba zdrowia, organizacje, stowarzyszenia, rodzice, głównym celem jest tutaj:

• realizacja treści dydaktycznych wg programu,

• prowadzenie różnych działań wychowawczych wspierających program,

• szerzenie propagandy zdrowia przez takie formy jak np. organizacja miesiąca kultury zdrowotnej, dzień czystości pomieszczeń, bieg po zdrowie itp.

• aktywizowanie młodzieży w ramach prac związanych z ochroną zdrowia poprzez działalność organizacji i stowarzyszeń – Polski Czerwony Krzyż, Związek Harcerstwa Polskiego, Polskie Towarzystwo Turystyki i Krajoznawstwa, Liga Ochrony Przyrody itp.⁷

M. Demel podaje, że efektywność wychowania zdrowotnego zależy od:

• ogólnego poziomu materialnego i kulturalno-społecznego

• stanu przedmiotów i urządzeń służących zdrowiu

• umiejętności korzystania z tych urządzeń

• powszechnej zgodności oddziaływania wychowawczo-zdrowotnego⁸ .

Wychowanie zdrowotne w znaczniej mierze odnosi się również do wychowania, rozwoju fizycznego. Według encyklopedii PWN wychowanie fizyczne to „część procesu wychowania, przygotowanie człowieka do uczestniczenia w kulturze fizycznej; celem wychowania fizycznego jest m.in. kształtowanie prawidłowej budowy ciała, rozwijanie sprawności fizycznej, podnoszenie odporności i zdrowia organizmu oraz wyrabianie nawyków czynnej rekreacji.⁹”

Przez rozwój fizyczny rozumie się przemiany, które doprowadzają do ukształtowania z prostej konstrukcji komórkowej tak złożonego, tak precyzyjnego i doskonałego tworu, jakim jest organizm dorosłego człowieka. To zjawisko przemian polega na rośnięciu, różnicowaniu się komórek i tkanek, doskonaleniu się struktury i funkcji poszczególnych narządów i zdobywaniu w ten sposób coraz większej samodzielności osobniczej oraz dojrzałości¹⁰.

Podstawowym celem wychowania fizycznego jest sprzyjanie prawidłowej budowie ciała chłopców i dziewcząt oraz rozwijanie w nich sprawności fizycznej jak również podnoszenie odporności organizmu i wyrobienie dobrych nawyków czynnej rekreacji a tym samym zachęcanie do uprawiania sportów¹¹.

Rozwój fizyczny dziecka ma na celu przygotowanie go do prawidłowego spojrzenia na ruch. Ważna jest istotna funkcja jaką rozwój fizyczny sprawuje w codziennym życiu dziecka. Ma on na celu utrzymanie prawidłowej wagi ciała zwracając uwagę również na odporność organizmu. Środkiem w realizacji wychowania fizycznego jest ruch i aktywność ruchowa w wyniku której następują zmiany w rozwoju fizycznym i sprawności fizycznej w pożądanym kierunku. Wychowanie fizyczne ma również swoją specyfikę o odrębność. Posiada własną metodykę pracy, własne formy organizacyjne jak: lekcje wychowania fizycznego, ćwiczenia śródlekcyjne, imprezy sportowo-rekreacyjne, turnieje itp. Realizowane przy pomocy specjalnego sprzętu (pomocy dydaktycznych), urządzeń oraz pomieszczeń (sale sportowe, gimnastyczne, korekcyjne, baseny, korty), terenów sportowych (stadiony, boiska, ścieżki zdrowia, ścieżki rowerowe, tereny leśne, szlaki turystyczne, ostatnio budowane tzw. orliki itp.)¹²

Ze względu na procesy wzrostu i dojrzewania, wychowanie zdrowotne oraz aktywność ruchowa odgrywa szczególnie istotną rolę w procesie prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Wpływ ten, uwidacznia się w całokształcie toku rozwojowego, zarówno w sferze fizycznej, psychicznej jak i społecznej. Ruch, zaspokaja także indywidualnie potrzeby natury estetycznej oraz wspomaga proces kształtowania trwałych nawyków rekreacyjnych¹³. Poprzez aktywne spędzanie wolnego czasu zapobiegamy chorobom i przeziębieniom. Gdy nasz organizm nie ma odpowiedniej dawki ruchu jesteśmy podatni na negatywne zmiany oraz upośledzenie organizmu. Aktualnie na podstawie wielu badań możemy zauważyć problem większej aktywności ruchowej dzieci i młodzieży. Do negatywnych zmian zaliczyć możemy m.in. : spadek wydolności, pogorszenie się sprawności zaopatrzenia tlenowego, zwłaszcza układu sercowo- naczyniowego, wykorzystania tlenu z krwi przez mięśnie i inne organ¹⁴.

Dziś, niestety, dzieci mają ruchu coraz mniej, coraz więcej czasu spędzają przed komputerem i telewizorem, są dowożone i odwożone ze szkoły samochodem, w weekendy zamiast do parku czy lasu jadą do centrum handlowego, po drodze krótko bawią się na placu zabaw i tylko od czasu do czasu biorą udział w zajęciach sportowych. Nic dziwnego, że tak wiele dzieci dotyka problem otyłości. Brak aktywności fizycznej w okresie dzieciństwa oraz późniejszym okresie młodości i w wieku dojrzałym powoduje negatywne następstwa nie tylko w rozwoju motorycznym, stanie zdrowia ale również w ważnej dla jednostki sferze psychicznej oraz kontaktach społecznych.

Ruch dla dziecka jest bardzo ważnym aspektem w życiu. Spełnia rolę swego rodzaju wyzbycia się negatywnych emocji. Dziecko okazujące zapotrzebowanie na ruch, wspomaga swoje lepsze funkcjonowanie i rozwój zarówno fizyczny jak i psychiczny.

Opiszę teraz znaczenie rozwoju ruchowego dla dzieci:

• Dobry stan zdrowia, na który wpływ ma aktywność fizyczna. Aktywność fizyczna na każdym etapie życia dziecka wygląda inaczej. Jest ona jednak dokładnie określona dzięki czemu możemy zauważyć niedostatki w jej rozwoju. W momencie gdy dziecko nie do końca spełnia normy dla danego wieku , może ono nie posiadać większej motywacji do podejmowania czynności związanych z poprawą w tym aspekcie.

• Wyładowywanie energii, odprężanie się zarówno pod kątem fizycznym jak i psychicznym.

• Niezależność dzięki której dziecko jest bardziej pewne siebie i zadowolone.

• Zabawa. Zabawa włączająca aktywność ruchową dziecka jest najbardziej ciekawa. Dziecko może brać udział w dużej ilości aktywności, które nie tylko mają za zadanie kształtowanie się motoryki ale również mają być przyjemnie dla dziecka dzięki.

• Rola uspołeczniania dziecka czyli włączania go do społeczeństwa oraz akceptacja z jego strony. Dzięki sprawności fizycznej będzie ono lepiej odbierane przez rówieśników.

• Pewność siebie. Ruch daje pewność siebie a to bardzo ważny elementem jaki zawiera w sobie aktywność fizyczna. Dzięki kontroli motorycznej dziecko nabiera większej pewności siebie co przyczynia się również do lepszego funkcjonowania na szczeblach innych dziedzin zachowania¹⁵.

Ruch, czyni dziecko sprawniejszym i mądrzejszym. To właśnie przez ruch następuje odkrywanie uzdolnień i talentów. Poprawia on nastrój, daje poczucie spełnienia i zadowolenia, pozwala lepiej poznać siebie i otoczenie. Wpływa niezwykle korzystnie na całościowy rozwój człowieka. Wreszcie, sprawność fizyczna jest uważana za część inteligencji, jak np. umiejętność mowy czy rozwiązywania zadań matematycznych¹⁶.

Aktywność fizyczna wzmacnia układ nerwowy, zwiększa zdolność do pracy umysłowej, spowalnia obniżenie zdolności poznawczych. Szczególnie ważne, dla poprawy oraz utrzymania sprawności i funkcji umysłu w okresie pełnej dorosłości, jest możliwie najwcześniejsze podejmowanie aktywności ruchowej¹⁷.

Moim zdaniem zarówno wychowanie zdrowotne jak i rozwój fizyczny jest bardzo ważny dla dziecka i jego rozwoju. Ruch pozwala nie tylko lepiej funkcjonować ale też jest przyczyną lepszego samopoczucia. Zarówno rodzice jak i nauczyciele powinni zdawać sobie sprawę jak ważne jest w życiu dziecka wychowanie fizyczne. Powinni oni mobilizować dzieci i młodzież do aktywności, gier sportowych, jazdy na rowerze, wycieczek górskich, biegania czy też pływania. Dzięki temu dziecko mniej odczuwa stres i ruch jest również dobrą metodą na przeciwdziałanie agresji. Aktywność fizyczna jest bez wątpienia swojego rodzaju potrzebą organizmu. Aby tworzyć zmiany w kierunku zachowania prozdrowotnego należy spełnić odpowiednie warunki, które dzieciom i młodzieży może stworzyć szkoła i rodzina poprzez przekazywanie wiedzy, kształtowanie postaw i zachowań, które mają wpływ na styl życia. W życiu powinniśmy kierować się zasadami : „Ruch to zdrowie!” i „W zdrowym ciele, zdrowy duch”, powinniśmy je również wpajać dzieciom od najmłodszych lat.

Bibliografia:

B. Wolny, Edukacja zdrowotna w szkole. Poradnik dla nauczycieli realizujących edukację prozdrowotną w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej, Stalowa Wola 2010

C. Nitsch, G. Hüther, Wspieranie rozwoju dziecka, Ożarów Mazowiecki 2011

E. B. Hurlock, Rozwój dziecka, Warszawa 1985

H. Kuński, Podstawy treningu zdrowotnego, Warszawa 1985

L.Zarzecki, Teoretyczny podstawy wychowania, Jelenia Góra 2012.

M. Demel, Pedagogika zdrowia, Warszawa 1980

Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, 1997, tom 6

R. Więckowski, Pedagogika zdrowia czy edukacja zdrowotna, „Życie szkoły” 1998, nr 10

Świat wiedzy- ciało człowieka

W.Okoń, Wychowanie zdrowotne, Warszawa 2007

W. Osiński, Aktywność fizyczna – czy może zmieniać mózg, w: Wychowanie fizyczne i zdrowotne 4/2011

W. Osiński, Teoria wychowania fizycznego, Poznań 2011

Strony internetowe:

https://mdurlik.wordpress.com/2007/10/

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/wychowanie-fizyczne;3998684.html

http://www.seremet.org/who_zdrowie.html

1^ http://www.seremet.org/who_zdrowie.html (pobrano: 06.12.2015)

2^ L.Zarzecki, Teoretyczny podstawy wychowania, Jelenia Góra 2012, s.136.

3^ B. Wolny, Edukacja zdrowotna w szkole. Poradnik dla nauczycieli realizujących edukację prozdrowotną w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej, Stalowa Wola 2010, s. 27-28.

4^ M. Demel, Pedagogika zdrowia, Warszawa 1980 s.69.

5^ https://mdurlik.wordpress.com/2007/10/ ( pobrano: 06.12.2015)

6^ W.Okoń, Wychowanie zdrowotne, Warszawa 2007,s. 472

7^ L.Zarzecki, op.cit., s.139.

8^ R. Więckowski, Pedagogika zdrowia czy edukacja zdrowotna, „Życie szkoły” 1998, nr 10

9^ http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/wychowanie-fizyczne;3998684.html (pobrano 06.12.2015)

10^ Świat wiedzy- ciało człowieka

11^ Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, 1997, tom 6, s. 916.

12^ L.Zarzecki, op.cit., s.139.

13^ W. Osiński, Teoria wychowania fizycznego, Poznań 2011, s.211.

14^ H. Kuński, Podstawy treningu zdrowotnego, Warszawa 1985, s. 3-7.

15^ E. B. Hurlock, Rozwój dziecka, Warszawa 1985, s. 273.

16^ C. Nitsch, G. Hüther, Wspieranie rozwoju dziecka, Ożarów Mazowiecki 2011, s. 66.

17^ W. Osiński, Aktywność fizyczna – czy może zmieniać mózg, w: Wychowanie fizyczne i zdrowotne 4/2011, s. 5 i 6