6 Katastrofizm w poezji lat trzydziestych (J Czechowicz, Żagary)


KATASTROFIZM W POEZJI LAT TRZYDZIESTYCH (J. CZECHOWICZ, ŻAGARY)


W wypowiedziach artystycznych, jak i publicystycznych uczestników Drugiej Awangardy, poczucie zagrożenia, samotność, wyob­cowanie były częste (Czechowicz: Człowiek wśród płonących belek nie przesuwa sobie dowolnie pierwiastków myślowych, nie tworzy koncepcji katastrofy - on tę katastrofę widzi; Miłosz: z przeklętego jesteśmy pokolenia, Dla naszego pokolenia człowiek był igraszką demonicznych sił, lęgnących się nie w nim samym, ale w międzyludzkiej przestrzeni, wytwarzanej przez niego z podobnymi sobie). Akcenty katastroficzne tej poezji nie są obrazem kresu cyklu dziejów, przeciwnie przeczuwana, widziana, będąca o krok katastrofa będzie miała charakter katartyczny, jest elementem cyklu dziejowego - niesie szansę na ocalenie i odrodzenie (katastro­fizm ocalający). Poezja Drugiej Awangardy stanowiła ważną tradycję dla tzw. Pokolenia wojennego, między innymi dla Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Przyjęto się katastrofizm rozumieć historycznie, jako wyodrębnione zjawisko w poezji Dwudziestolecia. Taka była niegdyś propozycja Kazimierza Wyki, z którego definicji cytujemy początkowy fragment: „Zjawisko ideowo-artystyczne w polskiej poezji drugiego dziesięciolecia tzw. literatury międzywojennej [...], które polegało na symbolicz-no - klasycystycznym, niekiedy z nalotami nadrealizmu bądź ekspresjonizmu, podawaniu tematów, jakie sugerowały i zapowiadały nieuchronną katastrofę historyczno-moralną zagrażającą ówczesnemu światu, tematów o osnowie prze­ważnie filozoficznej, a także społeczno-politycznej" (Rzecz wyobraźni, 1959). Wybitny krytyk mógł wtedy ogarnąć spojrzeniem zaledwie połowę stulecia. Z perspektywy końca XX w. widać, że przeważyła tematyka i jej światopoglą­dowe ukształtowanie i że zatem katastrofizm to samodzielny, obecny w różnych rodzajach, złożony i artystycznie otwarty kierunek literacki, jeden z głównych kierunków stulecia. Twórczość polska stanowiła część katastroficznej twórczości światowej, zapoczątkowanej głośnymi pracami Oswalda Spenglera i Jose Ortegi y Gasseta, a bodaj najpełniej reprezentowanej przez dzielą Samuela Becketta. W dzisiejszej perspektywie początek zjawiska przesuwa się na wczesne lata 20„ -do publikacji Mariana Zdziechowskiego i Floriana Znanieckiego analizujących stan i przyszłość kultury europejskiej po traumatycznych doświadczeniach rewolucji rosyjskiej 1917 r. i l wojny światowej . Dodajmy tu dramaty Stanisława Ignacego Witkiewicza, niektóre wiersze futurystów ( Bruno Jasieński przede wszystkim i Anatol Stern, także proza, jak Palę Paryż Jasieńskiego i Bezrobotny Lucyfer Aleksandra Wata), no i Przed- wiośnie Stefana Zeromskiego, a będziemy mieli wyrazisty początek nowoczesnego, XX-wiecznego katastrofizmu. Wyobrażenie o kata­strofizmie poetyckim ukształtowała przede wszystkim Druga Awangarda. Poezję Józefa Czechowicza, Władysława Sebyły, autorów z grupy Zagary ( Czesław Miłosz) łączyło przeczucie nadchodzącej zagłady, które otrzymywało wyraz w ekspresywnych, podbitych historiozoficznym i metafizycznym niepokojem, niejasnych, nawiązujących do języka biblijnej symboliki i retoryki obrazach poetyckich. Katastrofizm nie zakończył się w r. 1939 ani nawet w 1945. Po apokaliptycznych wizjach pokolenia wojennego ( pokolenia literackie, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy) nastąpił dalszy ciąg. Z pewnością katastroficzne są dramaty i wiersze Tadeusza Różewicza, proza Tadeusza Borowskiego i Tadeusza Konwickiego z Małą Apokalipsą (1979) na czele, poezja Rafała Wojaczka. Postawa katastro­ficzna w literaturze, estetycznie i tematycznie niejednorodna, podejmowana jest przez kolejne pokolenia. Jako realiza­cję katastroficznego zwątpienia w sens międzyludzkiej komunikacji odczytywać przecież trzeba autotematyczny nurt współczesnej prozy (Grzegorz Musiał, Dariusz Bitner i inni), a także poetów z kręgu „bruLionu".


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
KATASTAROFIZM W POEZJI LAT TRZYDZIESTYCH (Józef Czechowicz, grupa „Żagary”)
Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego oraz publicystyka początku lat trzydziestych świadcząx
60.Tragizm, drwina i ironia w prozie lat trzydziestych.
02 Sowiecka klasyka dźwiękowa lat trzydziestych
Tragizm, drwina i ironia w prozie lat trzydziestych
Glowne tendencje w poezji lat 1944 - 48., LEKTURY, ZAGADNIENIA lit. współczesna
W strone tajemnic ludzkiej psychiki - proza psychologiczna lat trzydziestych, materiały- polonistyka
Tragizm, drwina i ironia w prozie lat trzydziestych
Tragizm, drwina i ironia w prozie lat trzydziestych (2)
Wizje historii i człowieka w poezji lat wojny i okupacji np, WYPRACOWANIA J.POLSKI
KATASTROFIZM W LIRYCE LAT 3, Inne
Symbolizm i katastrofizm w poezji Jana Kasprowicza doc
Hass Ludwik Wolnomularstwo na świecie u progu lat trzydziestych
Symbolizm i katastrofizm w poezji Jana Kasprowicza
Różne koncepcje poezji i jej stosunku do tradycji w Polsce lat międzywojennych
14. ODMIANY POEZJI LINGWISTYCZNEJ, Poezja lingwistyczna ukształtowała się na przełomie lat 50, Poezj
6x04 (82) Niezapowiedziana katastrofa, Książka pisana przez Asię (14 lat)
10 lat po tragedii WTC O przyczynach katastrofy inaczej

więcej podobnych podstron