Żydowscy komuniści
w stalinowskim aparacie państwowym PRL
Bolesław Bierut - Rotenschwanz - (1892-1956) - urodził się w 1892 r. W okresie międzywojennym członek Komunistycznej Partii Polski. Od 1944 r. Przewodniczący Krajowej Rady Narodowej. W latach 1947-1952 prezydent, 1954-56 premier. Kierował PPR i PZPR w latach 1948 - 1956. W latach 1944–48 oficjalnie występował jako bezpartyjny, formalnie spełniając warunek obowiązujący głowę państwa. Przewodniczący Komisji Konstytucyjnej 1952. Lata rządów Bieruta to lata terroru. 100 tysięcy osób znalazło się w więzieniach i na zesłaniu. Wśród nich byli żołnierze AK, żołnierze i oficerowie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i oficerowie podziemia. Dokładna liczba osób straconych nie jest znana. Po śmierci Stalina w 1953 r. Bolesław Bierut w dalszym ciągu kontynuował program budowy totalitarnego państwa komunistycznego w Polsce. Zmarł w Moskwie w marcu 1956 r. na zawał serca, aczkolwiek okoliczności jego śmierci są niejasne.
agent sowiecki NKWD, zbrodniarz PRLu; z jego osobą wiązał się kult jednostki; Realizował program pełnego uzależnienia Polski od ZSRR.
Odpowiada za liczne zbrodnie systemu komunistycznego w Polsce - stalinizm; od 1918 w KPP [Komunistyczna Partia Polski]. W latach 30. aktywnie działał w Kominternie i był tajnym funkcjonariuszem NKWD. Więziony przez władze sanacyjne w Rawiczu (dzięki czemu udało mu się "przeczekać" stalinowskie czystki). W czasie II wojny światowej przebywał na terenie ZSRR i na polskich terenach okupowanych przez ZSRR. W roku 1943 roku został przerzucony do Polski, gdzie wszedł w skład Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej (PPR). Od stycznia 1944 roku przewodniczący Krajowej Rady Narodowej [władza utworzona przez komunistów w czasie II wojny światowej]; uczuciowo związany był m.in. z Wandą Górską. Wzorem Józefa Stalina lubił pokazywać się z dziećmi [na jednej z fotografii trzyma na rękach Agnieszkę Holland]; syn Jan Chyliński)
Jakub Berman - (1901-84) - członek najściślejszego kierownictwa partyjnego i państwowego, kształtował politykę w dziedzinie ideologii, kultury, oświaty i spraw zagranicznych. W Politbiurze kierował terrorem przez podporządkowane sobie MBP. W latach 1944-1956 był członkiem Politbiura PPR (PZPR). 1949-1954 członek Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczeństwa Publicznego, odpowiedzialny za działalność Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
urodził się 24 grudnia 1901 w Warszawie, w średnio zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Ojciec był przedstawicielem handlowym. Brat Adolfa Bermana. Ukończył gimnazjum Kreczmara w Warszawie, a następnie Wydział Prawa UW w 1925. Przez kilka lat studiował na Wydziale Humanistycznym UW. Asystent nieetatowy Ludwika Krzywickiego. Jako student brał czynny udział w pracach organizacji "Życie" i "Pochodnia". Związał się z ruchem komunistycznym młodzieżowym i zawodowym. Od 1924 członek Związku Młodzieży Komunistycznej. W latach 1926-27 działał w tzw. Propagicie ZMK. W latach 1927-28 należał do Wydziału Akademickiego ZMK. W 1928 roku wstąpił do KPP. Powierzono mu funkcję kierownika wydziału inteligenckiego KPP przy Centralnym Wydziale Zawodowym. Był członkiem tego wydziału i kierownikiem jego redakcji. W 1939 roku po wybuchu wojny opuścił Warszawę i udał się do strefy radzieckiej - najpierw do Równego, a potem do Białegostoku. Na wiosnę 1941 roku skierowano go do Mińska Białoruskiego na stanowisko redaktora "Sztandaru Wolności" (w dziale łączności z czytelnikami) - organu Komunistycznej Partii Białorusi. Przez krótki czas pracował w Radiostacji imienia Kościuszki, następnie został wykładowcą i kierownikiem polskiego kursu w szkole kominternowskiej w Kusznarenkowie, przygotowując do zrzutu do Polski drugą Grupę Inicjatywną PPR od listopada 1941 do maja 1943. W 1944 współorganizator i członek Centralnego Biura Komunistów Polski w ZSRR, sekretarz Wydziału Krajowego ZG ZPP. W lipcu 1944 roku brał udział w tworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, do PKWN-u jednak nie wszedł. Był podsekretarzem stanu w MSZ (w 1945), podsekretarzem stanu w Prezydium Rady Ministrów (1945-1950). W latach 1944-1956 był członkiem Politbiura PPR (PZPR), w latach 1948-1954 Biura Organizacyjnego i Sekretariatu KC. 1952-1954 członek Prezydium Rady Ministrów, 1954-1956 wicepremier, 1944-1947 poseł do KRN, 1947-1957 na sejm. Najważniejszy stalinowiec w Polsce, wykonujący bezpośrednio polecenia Stalina, z którym posiadał specjalną linię telefoniczną. Członek najściślejszego kiererownictwa partyjnego i państwowego, kształtował politykę w dziedzinie ideologii, kultury, oświaty i spraw zagranicznych. Brał udział w komisji wspólnej PPR i PPS, opracowując deklarację ideowo-programową PZRP, a także z Romanem Werflem i Franciszkiem Fiedlerem autorem projektu tej deklaracji. W Politbiurze kierował terrorem przez podporządkowane sobie MBP. 1949-1954 członek Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczeństwa Publicznego, odpowiedzialny za działalność Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Uchwałą IX Plenum KC PZPR z 18 maja 1957 usunięto go ze składu KC i z partii (z prawem ubiegania się o powrót do partii po 3 latach). W latach 1958-1968 pracował w redakcji historycznej "Książki i Wiedzy" jako recenzent-konsultant. W 1968 został przeniesiony na emeryturę. Za rządów gen. Jaruzelskiego w grudniu 1983 został odznaczony w Sejmie Medalem Krajowej Rady Narodowej.
Hilary Minc (1905-1974) - stalinowski minister przemysłu i handlu, członek Politbiura KC PPR (PZPR)
Działacz komunistyczny, ekonomista. Od 1921 w KPP, m.in. członek Centralnej Redakcji Krajowej. 1928-1929 w ZSRR, członek WKP(b), od 1939 we Lwowie, następnie w ZSRR. 1943 współorganizator ZPP i 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki. 1944 pełnomocnik, następnie członek Centralnego Biura Komunistów Polskich. 1944-1956 członek Biura Politycznego KC PPR i PZPR. 1944 m.in. kierownik Biura Ekonomicznego PKWN. 1944-1947 minister przemysłu, 1947-1949 minister przemysłu i handlu. 1945-1950 przewodniczący Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. 1949-1954 wicepremier i przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego. 1954-1956 I wicepremier. 1944-1947 poseł do KRN, 1947-1956 na sejm. Członek najściślejszego kierownictwa partii komunistycznej i państwa, odpowiedzialny za wprowadzanie modelu gospodarki opartego na sowieckich wzorach.
Roman Zambrowski - Rubin Nussbaum - (1909-1977) - członek Politbiura, 1945-1954 przewodniczący Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym
Działał w ruchu komunistycznym od okresu przedwojennego, od 1928 członek KPP, 1930-1938 członek Komitetu Centralnego Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Okres II wojny światowej spędził w ZSRR, 1943-1944 w polskich jednostkach wojskowych w ZSRR, 1944 szef Zarządu Polityczno-Wychowawczego 1 Armii Wojska Polskiego. Od 1944 członek PPR, 1944-1945 kierownik Wydziału Organizacyjnego KC PPR. Był członkiem KC PPR (1944-1948), członkiem Biura Politycznego KC PPR (1945-1948) oraz członkiem Biura Organizacyjnego KC PPR (1948). Ponadto 1945-1948 był członkiem Sekretariatu KC PPR. Od 1948 członek PZPR, w grudniu 1948 został wybrany na członka KC (do 1964), członka Biura Organizacyjnego KC (do 1954) i na członka Biura Politycznego KC (do 1963). 1948-1954 i 1956-1963 sekretarz KC PZPR. 1945-1947 członek Prezydium KRN, 1945-1954 przewodniczący Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym; 1947-1952 wicemarszałek Sejmu Ustawodawczego. 1947-1955 członek Rady Państwa. 1954-1955 przewodniczący Komitetu Rady Państwa i Rady Ministrów ds. Podziału Administracyjnego Kraju, 1955-1956 minister kontroli państwowej. 1963-1968 był wiceprezesem NIK. 1968 został wydalony z partii i przeniesiony na emeryturę. Był posłem do KRN, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL w latach 1944-1965.
Franciszek Fiedler - członek KC PPR (PZPR) w latach 1945-1956, jeden z głównych ideologów partyjnych, współtwórca stalinowskiej konstytucji PRL
Pseudonim Berent, Dżek, Leon Markiewicz, A. Szwarc, Keller, Winkler. Historyk ruchu robotniczego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek PAN, poseł na Sejm PRL, członek Komitetu Centralnego PPR i PZPR. Jeden z głównych teoretyków partyjnych. Pochodził z bogatej rodziny mieszczańskiej, był synem Beniamina Truskiera i Ewy Honsikalin; w młodości przyjął nazwisko Fiedler. Ukończył gimnazjum J. Pankiewicza w Warszawie (1898). W 1900 podjął studia w dziedzinie historii na uniwersytecie w Berlinie. Za działalność w polskich organizacjach narodowych został usunięty z uczelni w 1901 i wydalony z Niemiec. W Warszawie aresztowany, trafił do Cytadeli. Ponownie studiował na uniwersytecie w Zurychu w latach 1903-1905 i 1906-1909. W 1905 został członkiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy. Działał w Wydziale Zawodowym SDKPiL i w Komisji Socjaldemokratycznych Związków Zawodowych, brał udział w rewolucji 1905-1907. Współpracował z warszawskim pismem "Trybuna", lata 1911-1912 spędził w więzieniu. W 1912 wyjechał za granicę, po powrocie działał w Warszawie i Petersburgu, był redaktorem "Naszej Trybuny" w Petersburgu. W 1915 przebywał przez pewien czas we Włoszech, gdzie leczył chorobę płuc. Od 1916 wchodził w skład Zarządu Głównego SDKPiL, prowadził rozmowy nad zjednoczeniem tej partii oraz PPS-Lewicy. Od kwietnia do listopada 1917 był więziony przez władze niemieckie w obozie w Havelbergu. W odrodzonej Polsce działał w Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP), wchodził w skład jej Komitetu Centralnego (1918-1924). Był kilkakrotnie więziony, m.in. na Pawiaku. W 1924 usunięto go z partii pod zarzutem działalności prawicowej. Wyjechał wówczas do Moskwy, dwa lata później do Gdańska. W 1925 pracował w polskiej sekcji KW Kominternu. Od 1925 członek WKP(b). W kolejnych latach przebywał jako funkcjonariusz KPP w Berlinie (1928-1933), Brukseli (1933), Paryżu (1933-1935). Od 1935 kierował działalnością wydawniczą Komunistycznej Partii Polski. W 1938 osiedlił się we Francji, mieszkał początkowo we Paryżu, następnie na południu kraju i od 1942 w Grenoble. Był jednym z organizatorów kół PPR we Francji, współpracował z antyniemieckim ruchem oporu, wcześniej pomagał uchodźcom z wojny domowej w Hiszpanii. Powrócił do Polski w 1945. Wykładał historię ruchu robotniczego w Centralnej Szkole Partyjnej w Warszawie (1945-1948), później na Uniwersytecie Warszawskim (w 1953 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego). Współpracował z pismami "Trybuna Wolności" (1945-1947) i w latach 1947-1952 był redaktorem naczelnym "Nowych Dróg". Uczestniczył w pierwszej i czwartej naradzie Frakcji Żydowskiej PPR (październik 1945 i październik 1947). Od 1952 poseł na sejm. W latach 50-tych uczestniczył w pracach nad Konstytucją PRL. W 1945 został członkiem Komitetu Centralnego PPR, w 1948 - PZPR. Od 1952 pełnił mandat posła na Sejm. Brał udział w organizacji Polskiej Akademii Nauk i Instytutu Historii PAN, w 1952 został członkiem rzeczywistym PAN oraz członkiem Prezydium PAN. Został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1949), a Uniwersytet Warszawski nadał mu doktorat honoris causa (1951). W pracy naukowej zajmował się dziejami ruchu robotniczego, historią gospodarczą średniowieczną i nowożytną, teorią myśli marksistowskiej oraz historią i teorią spółdzielczości. Ogłosił wiele prac naukowych, m.in.: "Tło gospodarcze przewrotu majowego" (1927), "Luksemburgizm a kwestia chłopska" (1932), "W sprawie chłopskiej" (1933), "Historyczne znaczenie Konstytucji 3 Maja" (1945), "W 28 rocznicę Rewolucji Październikowej" (1945), "W sprawie granic wschodnich" (1945), "Reakcyjna koncepcja dwóch wrogów" (1947, ze Stefanem Jędrychowskim), "Sto lat 'Manifestu Komunistycznego'" (1948), "Uwagi w sprawie powstania i rozwoju państwa demokracji ludowej" (1950)
Józef Cyrankiewicz - Cymerman - (1911-1989) - doprowadził do połączenia PPS i PPR na warunkach podyktowanych przez stronę komunistyczną. 1948-1954 członek Biura Organizacyjnego i sekretarz KC, 1948-1971 członek Biura Politycznego KC). W latach 1947-1952 i 1954-1970 premier.
Działacz socjalistyczny i komunistyczny. W latach 1930-1939 w PPS (1935-1939 sekretarz Okręgowego Komitetu Robotniczego w Krakowie). 1939-1941 w PPS-WRN, 1941-1945 więziony, m.in w obozie Auschwitz. 1945-1948 w PPS (członek CKW, sekretarz generalny i członek Rady Naczelnej), rzecznik podporządkowania się PPR. 1947-1948, po wyeliminowaniu z kierownictwa PPS grupy zwolenników autonomii partii, doprowadził do połączenia PPS i PPR na warunkach podyktowanych przez stronę komunistyczną. Od 1948 w PZPR (1948-1954 członek Biura Organizacyjnego i sekretarz KC, 1948-1971 członek Biura Politycznego KC). 1946-1947 minister bez teki. W latach 1947-1952 i 1954-1970 premier, 1952-1954 wicepremier. 1970-1972 przewodniczący Rady Państwa. 1947-1972 poseł na sejm. 1973-1986 przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju.
Stefan Jędrychowski - (1910-1996) - 1944 kierownik resortu informacji i propagandy PKWN, 1951-1956 wicepremier. 1945-1974 minister żeglugi i handlu zagranicznego.
Działacz komunistyczny. Urodzony w rodzinie nauczycielskiej, ukończył Uniwersytet Wileński, na którym związał się z ruchem komunistycznym. Przed II wojną światową w lewicowych organizacjach w Wilnie, współwydawca "Poprostu". Od 1941 członek Rady Najwyższej ZSRR. W 1943 współorganizator ZPP i polskich sił zbrojnych w ZSRR. Od 1944 w PPR, następnie w PZPR, 1956-1971 członek Biura Politycznego KC, 1944 kierownik resortu informacji i propagandy PKWN. 1945-1975 członek KC PPR/PZPR. 1951-1956 wicepremier. 1945-1974 minister żeglugi i handlu zagranicznego, 1968-1971 spraw zagranicznych, 1971-1974 finansów. W latach 1956-1968 przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. 1944-1947 poseł do KRN, 1947-1972 na sejm.
Edward Ochab (1906-1989) - 1945-1946 członek Sekretariatu KC PPR. 1950-1956 i 1959-1964 sekretarz KC PZPR, 1954-1968 członek Biura Politycznego KC, od marca do października 1956 pierwszy sekretarz KC.
Działacz komunistyczny. Urodzony w Krakowie, syn urzędnika, ukończył Akademię Handlową w Krakowie. W latach 1929-39 był funkcjonariuszem KPP na szczeblu sekretarzy komitetów okręgowych Radom, Kraków, Śląsk, Łódź, Pomorze. Wielokrotnie aresztowany i w 1937 roku skazany na 10 lat więzienia. 1939-1944 w ZSRR. Po rozpoczęciu wojny radziecko-niemieckiej w 1941 zgłosił się jako ochotnik do Armii Czerwonej, do służby czynnej jednak go nie przyjęto, kierując do strojbatu, formacji pomocniczej, między innymi kopiącej rowy obronne. 1943-1944 zastępca dowódcy ds. polityczno-wychowawczych 3 Dywizji Piechoty im. R. Traugutta Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W 1945 minister administracji publicznej w PKWN. Od 1946 do 1948 pierwszy sekretarz PPR w Katowicach. 1945-1946 członek Sekretariatu KC PPR. 1950-1956 i 1959-1964 sekretarz KC PZPR, 1954-1968 członek Biura Politycznego KC, od marca do października 1956 pierwszy sekretarz KC. 1957-1960 minister rolnictwa. 1949-1950 wiceminister obrony narodowej i szef Głónego Zarządu Politycznego WP. 1964-1968 przewodniczący Rady Państwa. Od 1944 poseł do KRN, 1947-1969 poseł na sejm. 1948-1949 przewodniczący CRZZ. W 1968 wycofał się z życia politycznego. Jego żoną była Róża Ochab (Grunbaum).
Mateusz Oks - Mordka Oks (1905-1996) - 1944-1945 instruktor KC PPR, od marca 1945 do grudnia 1948 zastępca kierownika Wydziału Organizacyjnego KC PPR.
Urodzony w Łucku, wykształcenie niepełne wyższe (chemik). Od 1926 działał w Akademickim Kole Socjalistycznym "Pochodnia" w Warszawie, od 1927 w KZMP, od 1929 członek KPZU. W 1930 aresztowany, w 1933 skazany przez Sąd Okręgowy w Łucku na osiem lat ciężkiego więzienia, w 1935 zwolniony ze względu na stan zdrowia. W czasie wojny w ZSRR, działacz ZPP w Taszkiencie. 1944-1945 instruktor KC PPR, od marca 1945 do grudnia 1948 zastępca kierownika Wydziału Organizacyjnego KC PPR, od kwietnia 1947 do października 1948 zastępca członka KC PPR. Członek KC PZPR, delegat na I, II, III zjazdy PZPR. W 1967 był zastępcą dyrektora PZU. Zmarł w Warszawie.
Adolf Abraham Berman (1906-1978) - od stycznia 1944 kierownik referatu żydowskiego KRN. 1945 wiceprzewodniczący, następnie przewodniczący Centralnego Komitetu Żydów Polskich.
Brat Jakuba Bermana, działacz komunistyczny. Członek Poalej Syjon-Lewicy, redaktor "Arbeter Cajtung". W czasie okupacji niemieckiej współorganizator Bloku Antyfaszystowskiego i redaktor jego organu "Der Ruf". Od października 1942 prezes Żydowskiego Komitetu Narodowego, z jego ramienia od stycznia 1942 do lipca 1943 sekretarz Rady Pomocy Żydom "Żegota". Od stycznia 1944 kierownik referatu żydowskiego KRN. 1945 wiceprzewodniczący, następnie przewodniczący Centralnego Komitetu Żydów Polskich. Przewodniczący Poalej Syjon Lewicy Od 1947 poseł do Sejmu Ustawodawczego. Od 1950 w Izraelu, od 1951 poseł do Knesetu z ramienia socjalistycznej partii Mapam. Od 1954 w KP Izraela jako członek władz naczelnych.
[Żydzi w Dzierżoniowie w 1947]
manifestacja żydów w Dzierżoniowie w 1947
Jerzy Borejsza - Beniamin Goldberg (1905-1952) - redaktor naczelny organu ZPP "Wolna Polska", 1944-1945 - organu PKWN "Rzeczpospolita", 1948-1950 - "Odrodzenia". Organizator i prezes Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej "Czytelnik".
Pseudonim Gruby, jb, Jan Górski, Karol, K. Dłubek, Sewer, K. Wunin. Urodzony 14 lipca 1905 w Warszawie, syn Abrahama Goldberga, redaktora naczelnego żydowskiej gazety "Hajnt". Brat Józefa Różańskiego. Nazwisko Borejsza było rodzinnym pseudonimem literackim, przyjętym m.in. przez stryja, znanego poetę żydowskiego M. Borejszę. Uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Warszawie. W 12 roku życia wstąpił do żydowskiej organizacji "Haszomer Hacair", z której po 2 latach wystąpił wraz z grupą młodzieży komunizującej. Wiosną 1924 wyjechał do Berlina, a następnie do Hamburga, gdzie zamierzał zaciągnąć się do marynarki. Nie przyjęty ze względu na stan zdrowia, wrócił do kraju, W drodze powrotnej został aresztowany na stacji Grajewo za przewożenie książek i pism o treści rewolucyjnej zakupionych w Berlinie. Przez 3 miesiące więziony był w Białymstoku, po czym zwolniono go za kaucją. W związku z aresztowaniem został usunięty z gimnazjum. W 1924 wstąpił do Wolnego Harcerstwa. Brał udział w III Zjeździe Wolnego Harcerstwa (1-3 sierpnia 1924 w Helenowie koło Warszawy), którego był sekretarzem. Zjazd przerwała obława policyjna; przez kilka dni przebywał w więzieniu. Po zwolnieniu w związku ze złym stanem zdrowia wyjechał za granicę. W 1924-1925 studiował na politechnice w Tuluzie. Następnie przeniósł się do Paryża, gdzie pracował jako tragarz, robotnik w zakładach Renaulta, później jako korektor w jednym z pism emigracyjnych. Jednocześnie studiował na Sorbonie romanistykę, specjalizując się w historii literatury hiszpańskiej.. Podczas studiów w Tuluzie i Paryżu współpracował z francuskimi i hiszpańskimi lewicowymi kołami anarcho-syndykalistycznymi, wyjeżdżał nielegalnie do Madrytu i Katalonii, gdzie prowadził działalność o charakterze politycznym. Współpracował m.in. z anarchistą Durutti (późniejszym przywódcą w wojnie republikańskiej) i Macią (późniejszym prezydentem Katalonii). W 1926 brał udział w przygotowaniach do rewolty katalońskiej, został też redaktorem hiszpańskiego pisma "Accion", założonego przez Duruttiego. Pod koniec 1927 wrócił do kraju; powołany do wojska służył w 81 p.p. strzelców grodzieńskich w Grodnie i Sokółce. Po zakończeniu służby wojskowej pracował jako drukarz i korektor w Warszawie. W październiku 1929 wstąpił do KPP. Pracował jako instruktor, następnie jako sekretarz do spraw agitacji i propagandy Komitetu Warszawskiego KPP. W 1932-1933 członek egzekutywy KD Wola, później KD Mokotów. 7 lipca 1933 aresztowano go za przemówienie wygłoszone na wiecu bezrobotnych i wyrokiem SO w Warszawie z 20 grudnia tego roku skazano na rok więzienia. Zwolniony za kaucją po 8 miesiącach, powrócił do pracy partyjnej jako sekretarz do spraw agitacji i propagandy w Komitetu Warszawskiego KPP. W kwietniu 1934, w związku z aresztowaniami przed 1 Maja, przeszedł na stopę nielegalną. Jako członek KO KPP Warszawa-Podmiejska kierował strajkiem robotników cegielni pod Wołominem, za co w maju tego roku został aresztowany. Więziony przez 10 miesięcy, został zwolniony za kaucją. Po wyjściu z więzienia pracował krótko w Centralnej Redakcji KPP. Następnie został przeniesiony do Centralnego Wydziału Zawodowego przy KC KPP; był sekretarzem redakcji przy tym wydziale, instruktorem do spraw zawodowych na Górny Śląsk (wydawał tam "Tygodnik Robotniczy") oraz przez pewien czas sekretarzem wydziału. Obok pracy partyjnej rozwijał ożywioną działalność publicystyczną i literacką. Od 1936 pracował w prasie legalnej. Pisał artykuły do lewicowego czasopisma "Lewar" oraz do "Dziennika Popularnego", "Sygnałów", "Wiadomości Literackich" i "Skamandra". Za zgodą KPP podjął także współpracę z "Czarno na białem". Współpracował również z organem ZNP "Dziennikiem Porannym"; w 1937 należał do współorganizatorów 6-tygodniowego strajku okupacyjnego pracowników tego pisma (sekretarz komitetu strajkowego). Rozgłos jako publicyście przyniósł mu cykl artykułów drukowanych w "Wiadomościach Literackich" w obronie Republiki Hiszpańskiej. W artykułach tych, nawiązując do problemów ogarniętej wojną domową Hiszpanii, rozwijał program frontu ludowego w Polsce. Wywołały one gorące polemiki w ówczesnej prasie. Tę samą problematykę podjął następnie w książce pt. "Hiszpania (1873-1936)" (1937). Do znanych prac publicystycznych należał również jego cykl Cienie, drukowany w przededniu wojny w czasopiśmie "Czarno na białem", w których ostrzegał przed groźbą nadchodzącej wojny. Z powodu tej działalności ostro atakowany był przez trockistów, którzy wydali pamfiet "Cień Borejszy". Po rozwiązaniu KPP (1938) współpracował w 1938-1939 z "Robotnikiem". Pod koniec 1939 przedostał się do Lwowa, gdzie w 1939-1940 był dyrektorem "Ossolineum". Następnie był redaktorem podręczników historii literatury i wypisów literatury dla polskich szkół średnich; opracował program historii literatury polskiej dla klas VIII-X. Praca ta była pierwszą próbą ujęcia dziejów literatury z pozycji materializmu historycznego. Od 1940 należał do Związku Pisarzy Radzieckich. Wybuch wojny niemiecko-radzieckiej w czerwcu 1941 zastał go w Kijowie. Następnie przebywał w Moskwie i Kujbyszewie. Dzięki poparciu G. Dymitrowa został przyjęty jako ochotnik do Armii Czerwonej (1942-1943). Walczył na Froncie Kalinińskim w randze kapitana. W 1943 wziął czynny udział w organizowaniu ZPP i 1 Dywizji im. T. Kościuszki. W 1943-1944 współpracował z organem ZPP "Nowe Widnokręgi" oraz był redaktorem naczelnym "Wolnej Polski". Jednocześnie służył w 1 Armii WP w stopniu majora. Opublikował w tym czasie m.in. cykl reportaży frontowych. Po zajęciu Polski przez ZSRR prowadził niezwykle ożywioną działalność polityczną, społeczną i kulturalną. Od 1944 był działaczem PPR; 14 kwietnia 1947 został zastępcą członka KC, a 1 października 1948 zastępcą kierownika Wydziału Propagandy, Kultury i Oświaty KC PPR. Od 7 maja 1945 poseł do KRN. Był m.in. organizatorem i w 1944-1945 redaktorem naczelnym "Rzeczypospolitej" (organ PKWN), organizatorem i prezesem Spółdzielni Wydawniczej "Czytelnik" (1945-1948), redaktorem naczelnym czasopisma społeczno-literackiego "Odrodzenie" (1947-1950), inicjatorem budowy Domu Słowa Polskiego, pełnomocnikiem rządu do spraw "Ossolineum", jednym z organizatorów międzynarodowego ruchu "obrońców pokoju" oraz inicjatorem i sekretarzem generalnym Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju (25-28 sierpnia 1948 we Wrocławiu). Odegrał dużą rolę w pozyskaniu dla Polski Ludowej pisarzy i intelektualistów dawniej dalekich od socjalizmu. Na Kongresie Zjednoczeniowym PPR i PPS (15-21 grudnia 1948 w Warszawie) został wybrany zastępcą członka KC PZPR; był zastępcą kierownika Wydziału Kultury, Oświaty i Nauki KC PZPR. W styczniu 1949 ciężki wypadek samochodowy wytrącił go z normalnego toku pracy. Był sekretarzem Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju i sekretarzem generalnym Komitetu do Spraw Kultury przy Prezydium Rady Ministrów. Zmarł 19 stycznia 1952 w Warszawie.
Emil Sommerstein (1883-1957) - członek ZPP, wszedł w skład PKWN. Współzałożyciel (1944) i do 1946 prezes Centralnego Komitetu Żydów Polskich.
Działacz polityczny, adwokat. Członek organizacji syjonistycznych w Polsce. W latach 1922-1927 i 1930-1939 poseł na sejm II RP. Współzałożyciel i działacz żydowskiego ruchu spółdzielczego. 1939-1944 więziony w ZSRR. Od wiosny 1944 reprezentował Żydów polskich w Moskwie. Stał na czele Komitetu Organizacyjnego Żydów Polskich w ZSRR przy ZPP. Członek ZPP, wszedł w skład PKWN. Kierownik Resortu Odszkodowań Wojennych. Członek KRN. Współzałożyciel (1944) i do 1946 prezes Centralnego Komitetu Żydów Polskich. W 1946 wyemigrował do USA.
Stefan Staszewski - Szuster (1906-1989) - szef wydziału prasowego KC, usunięty w 1954
Działacz komunistyczny. Od 1921 w KZMP, szef kolportażu, członek sekretariatu KC i sekretarz KC, następnie w KPP. Od 1934 w ZSRR, wykładowca w kominternowskiej Szkole Partyjnej im. Lenina w Moskwie, pracownik wydawnictwa "Radzieckiej Trybuny". Do Polski wrócił jako funkcjonariusz partyjny. Działał w Zagłębiu, na Śląsku i w Łodzi, przez rok był pierwszym sekretarzem KC KZM Zachodniej Ukrainy, następnie członkiem Sekretariatu KZMP. 1930-1932 pracował w Sekretariacie KC KPP. Aresztowany i ponownie zwolniony za kaucją, wyjechał w 1934 roku do Związku Radzieckiego, gdzie został wykładowcą historii ruchu robotniczego w niemieckiej sekcji "Leninówki". W 1936 usunięty z KPP. Został aresztowany w roku 1937 przez NKWD i po ciężkich torturach w moskiewskim więzieniu Lefortowo skazany na wieloletni pobyt w obozie pracy na Kołymie. Zwolniono go po ośmiu latach odsiadki w roku 1945 wraz z grupą innych niedobitków Komunistycznej Partii Polski na osobistą interwencję Bolesława Bieruta u Stalina (PPR potrzebowała wtedy na gwałt wykwalifikowanych kadr do pracy partyjnej, z czego zdawał sobie sprawę Stalin). Po powrocie do kraju piastował szereg odpowiedzialnych funkcji partyjnych i rządowych w PRL. Był kolejno sekretarzem propagandy Komitetu Wojewódzkiego PPR w Katowicach, redaktorem naczelnym "Trybuny Robotniczej" w Katowicach, kierownikiem i zastępcą kierownika wydziału prasy i wydawnictw KC PPR (do grudnia 1948) oraz PZPR (do stycznia 1954), wiceministrem rolnictwa (do września 1955). W latach 1945-1948 w PPR, 1948-1968 w PZPR, 1955-1957 pierwszy sekretarz Warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego. Po 1956 prezes PAP, następnie w ogóle wyrzucony z tzw. nomenklatury KC. Znalazł sobie pracę w PWN, w redakcji encyklopedii powszechnej. Usunięty na wiosnę 1968 roku z szeregów PZPR, został następnie oskarżony przez partyjne środki przekazu o inspirowanie antypartyjnej akcji marcowej tzw. komandosów. Sympatyk Komitetu Obrony Robotników i "Solidarności".
Tadeusz Daniszewski - Dawid Kirszbraun - dyrektor Szkoły Partyjnej KC PPR i PZPR. Kierownik Zakładu Historii Partii
Pseudonim Domański, Lutek, Nulkowski. Urodzony 10 czerwca 1904 w Warszawie w rodzinie inteligenckiej, syn Stanisława. Ukończył gimnazjum Zgromadzenia Kupców m.st. Warszawy. Już jako uczeń rozpoczął działalność społeczno-polityczną. W 1918-1919 uczestniczył w organizowaniu pierwszych, luźnych jeszcze kół młodzieży komunistycznej, a następnie (1919-1920) działał w uczniowskich klubach "Samopomoc" i "Samokształcenie" oraz w klubach młodzieży robotniczej na Woli i Powiślu. W 1921 wstąpił do KPRP; należał do organizacji partyjnej w dzielnicy Powiśle. Aktywnie uczestniczył w tworzeniu ZMK. 8 września 1922 został aresztowany; przebywał w więzieniach na Pawiaku i w Mokotowie. Z braku dowodów 17 lutego 1923 wypuszczono go na wolność. Wkrótce został kierownikiem Centralnej Techniki ZMK. Mimo trudnych warunków konspiracji zorganizował archiwum KC ZMK. Na początku 1925 został sekretarzem egzekutywy Komitetu Warszawskiego ZMK. 2 grudnia 1925 aresztowano go ponownie. Wyrokiem SO w Warszawie z 5 stycznia 1927 został skazany na 4 lata ciężkiego więzienia z zaliczeniem aresztu prewencyjnego. Pobyt w więzieniu mokotowskim wykorzystał dla gruntownych studiów w zakresie nauk społecznych, a zwłaszcza historii; jednocześnie prowadził zajęcia ze współwięźniami. 2 grudnia 1928 opuścił więzienie w wyniku amnestii. Nie wrócił już do pracy wśród młodzieży; KC KPP powierzył mu funkcję sekretarza KO KPP w Krakowie. W końcu 1929 na polecenie kierownictwa partii wyjechał do ZSRR, gdzie wykładał w szkole partyjnej i pracował w KW MK. Od tego czasu występował pod nazwiskiem Daniszewski. Uczestniczył w V Zjeździe KPP (16-29 sierpnia 1930 w Peterhofie koło Leningradu), pracując w sekretariacie zjazdu. Po powrocie do Polski w końcu 1930 został członkiem Sekretariatu Krajowego KC KPP. Pewien czas był również członkiem Sekretariatu KC MOPR. 18 stycznia 1932 aresztowano go po raz trzeci. Przebywał początkowo w więzieniu centralnym w Warszawie, a następnie na Pawiaku, gdzie jako członek zarządu komuny więźniów politycznych odegrał niemałą rolę w walce więźniów przeciwko wprowadzeniu zaostrzonego regulaminu. Groził mu duży wyrok, jednak w związku z poważną chorobą w rodzinie udało się w sierpniu tego roku zwolnić go za kaucją. Wkrótce wyjechał nielegalnie do ZSRR jako delegat na I Kongres MOPR, który rozpoczął się 10 września 1932 w Moskwie. Wygłosił tam referat w sprawach polskich. Po kongresie pozostał w Moskwie, podejmując pracę w KW MK jako referent ds. polskich. Jednocześnie wykładał na kursach partyjnych i zajmował się pracą publicystyczną. Uczestniczył w VII Kongresie MK (25 lipca - 20 sierpnia 1935 w Moskwie). Po powrocie do kraju w tym roku podjął pracę w Sekretariacie Krajowym KC KPP. Przypadkowe aresztowanie po 10 dniach oderwało go na długo od czynnego udziału w działalności partyjnej. W czasie trwającego półtora roku śledztwa przebywał w pojedynczej celi więzienia mokotowskiego. Mimo izolacji uczestniczył w walce więźniów politycznych o poprawę warunków. 31 marca 1937 został wysłany do obozu w Berezie Kartuskiej. Reżim Berezy był szczególnie ciężki dla niego. Jednak i tam włączył się od razu do organizacji więźniów, uczestniczył w uzyskiwaniu informacji politycznych itp. W grudniu 1937 przewieziono go do więzienia centralnego w Warszawie i przekazano do dyspozycji sądu. Wyrokiem SO w Warszawie z 24 stycznia 1938 skazany został na 12 lat ciężkiego więzienia bez zaliczenia pobytu w Berezie. Osadzony w więzieniu w Rawiczu, wydostał się stamtąd wraz z innymi więźniami we wrześniu 1939. Po bezskutecznych, usiłowaniach włączenia się do obrony kraju przedostał się do ZSRR. W 1940-1941 był redaktorem naczelnym wydawnictw polskiego Państwowego Wydawnictwa Literackiego w Językach Obcych, a następnie do 1942 pracował w Głównym Zarządzie Politycznym Armii Czerwonej. W 1943-1944 był redaktorem odpowiedzialnym radiostacji im. T. Kościuszki i kierownikiem Wydziału Wydawniczego ZG ZPP. Po zajęciu Lublina powrócił do kraju i w listopadzie 1944 podjął działalność w PPR. Jego głównym zadaniem było zorganizowanie Centralnej Szkoły PPR. Był jej dyrektorem od chwili powstania w grudniu 1944 w Lublinie, a następnie w Łodzi do grudnia 1948. Od lutego 1948 równolegle organizował w Warszawie Dwuletnią Szkołę Partyjną przy KC PPR-PZPR, której dyrektorem był do 1950. Jednocześnie od września 1948 był kierownikiem Wydziału Historii Partii KC PPR (później KC PZPR), a od 1957 do czerwca 1968 dyrektorem Zakładu Historii Partii (ZHP) przy KC PZPR. W czasie jego 20-letniego kierowania tą placówką przekształciła się ona z kilkuosobowej komórki badawczej o niewielkiej kolekcji druków socjalistycznych w rozbudowaną instytucję naukowo-badawczą, dysponującą rozległym archiwum i jedną z największych bibliotek specjalistycznych w zakresie polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego. Uczestniczył w I Zjeździe PPR (6-13 grudnia 1945 w Warszawie), a później, nie będąc członkiem KC, brał udział w jego obradach plenarnych. M.in. występował na plenum w czerwcu 1948, polemizując z oceną przeszłości polskiego ruchu robotniczego, dokonaną przez W. Gomułkę. Od Kongresu Zjednoczeniowego PPR i PPS (15-21 grudnia 1948 w Warszawie) do V Zjazdu PZPR (11-16 listopada 1968 w Warszawie) był członkiem KC PZPR. Jako delegat KC wziął udział w marcu 1951 w zjeździe KP Szwecji. Przez wszystkie te lata łączył działalność polityczną i organizatorską z pracą naukową. Był kierownikiem Katedry Historii Ruchu Robotniczego w Szkole Partyjnej przy KC PZPR i w Instytucie Nauk Społecznych, prowadził wykłady z historii polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego. 24 lutego 1956 nadano mu tytuł profesora nadzwyczajnego. W 1959 został zastępcą przewodniczącego Komitetu Nauk Historycznych PAN. Był również członkiem Rad Naukowych Instytutu Historii Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR oraz Zakładu Historii Stosunków Polsko-Radzieckich PAN, członkiem Komisji Koordynacyjnej badań w zakresie historii najnowszej oraz jednym z głównych inicjatorów "Słownika biograficznego działaczy polskiego ruchu robotniczego". W sierpniu 1968 przeszedł na rentę dla zasłużonych. Był autorem wielu artykułów i książek. W 1930-1936 ogłosił ok. 70 artykułów w polskiej, rosyjskiej i niemieckiej prasie komunistycznej, napisał kilka broszur, a także pod pseudonimem T. Nulkowski wydał książkę "Proletariat polski w ogniu walk strajkowych" (1936). Po wojnie opublikował 125 artykułów oraz 14 pozycji książkowych, m.in. "Feliks Dzierżyński" (1948); "1 maja. 60 lat święta międzynarodowej Solidarności" (1950) oraz "Zarys historii polskiego ruchu robotniczego" (1956). Niektóre jego prace tłumaczone były na język rosyjski, czeski i słowacki. Był także współautorem 2-tomowego podręcznika "Historia polskiego ruchu robotniczego 1864-1964" (1967), brał udział w redagowaniu wielu publikacji źródłowych z dziejów KPP, m.in.: "KPP. Uchwały i rezolucje"(1953), "Posłowie rewolucyjni w Sejmie w latach 1920-1935" (1961) i "Wybór pism i przemówień Adolfa Warskiego" (W. 1958). Zmarł 9 sierpnia 1969 w Warszawie. Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy I klasy i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą OOP.
Włodzimierz Sokorski (1908-1999) - 1945-1948 sekretarz Komisji Centralnej Związków Zawodowych. 1952-1956 minister kultury i sztuki
Działacz komunistyczny, pisarz, publicysta, generał. Od 1926 w PPS-Lewicy (1929-1931 sekretarz generalny). Od 1931 w KPP. 1943-1944 współorganizator ZPP, zastępca dowódcy ds. politycznych i wychowawczych 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, następnie 1 Korpusu PSZ w ZSRR. 1948-1975 zastępca członka KC PZPR. 1945-1948 sekretarz Komisji Centralnej Związków Zawodowych. W 1949 proklamował realizm socjalistyczny jako wzorzec. Główny propagator idei komunistycznych w sztuce. 1952-1956 minister kultury i sztuki. 1956-1972 przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji. 1945-1947 poseł do KRN, 1947-1956 i 1956-1976 na sejm. 1966-1990 redaktor naczelny "Miesięcznika Literackiego". 1980-1984 prezes Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.
Zygmunt Modzelewski - Fischer (1900-1954) - 1947-1951 minister spraw zagranicznych. Od 1951 rektor Instytutu Nauk Społecznych przy KC PZPR, współorganizator i od 1952 członek PAN
Pochodził z rodziny robotniczej. Studiował na Uniwersytecie i w Szkole Nauk Politycznych w Paryżu, 1928 uzyskał doktorat z ekonomii (1951 także dr filozofii), 1951 prof. zwyczajny, 1952 członek rzeczywisty PAN. Od 1917 członek SDKPiL, od 1918 KPP. 1923-1937 przebywał we Francji, należał do Francuskiej Partii Komunistycznej (był członkiem jej Komitetu Centralnego 1924-1925). 1937-1945 przebywał w ZSRR, działał w Związku Patriotów Polskich i przy Centralnym Biurze Komunistów Polskich, 1944 był pierwszym dyrektorem Agencji "Polpress". Od 1944 członek PPR, był członkiem KC PPR 1945-1948. 1945 ambasador RP w ZSRR, 1945-1947 podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych; 1947-1951 minister spraw zagranicznych. 18 maja 1948 roku przekazał do Tel Awiwu depeszę, w której uznał w imieniu rządu polskiego nowopowstałe państwo i wyraził wolę współpracy. Od 1951 pracownik (i rektor) Instytutu Nauk Społecznych przy KC PZPR. Należał już wówczas do PZPR i był członkiem jej KC. 1952-1954 członek Rady Państwa, zmarł w trakcie kadencji. Był posłem do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I kadencji (od 1945). 1954 odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej.
[Manifestacja pierwszomajowa w 1948. Napis na transparencie: Żądamy realizacji uchwały ONZ o utworzeniu demokratycznego państwa żydowskiego w Palestynie]
Manifestacja pierwszomajowa w 1948. Napis na transparencie: Żądamy realizacji uchwały ONZ o utworzeniu demokratycznego państwa żydowskiego w Palestynie
Jerzy Albrecht - Finkelstein (1914-1992) - 1945-1948 pierwszy sekretarz Komitetu Warszawskiego, 1948-1954 członek Biura Organizacyjnego KC. Od 1950 do 1956 roku był przewodniczącym Rady Narodowej miasta stołecznego Warszawy
Działacz komunistyczny, ekonomista. Pochodził z rodziny inteligenckiej, ukończył studia na Akademii Nauk Politycznych w Warszawie. Od roku 1933 był sekretarzem Zarządu Warszawskiej Organizacji Młodzieży Socjalistycznej "Życie", a od 1934 roku w Komunistycznym Związku Młodzieży Polskiej. W 1941 był współzałożycielem Związku Walki Wyzwoleńczej, od 1942 w PPR (był sekretarzem Komitetu Warszawskiego), następnie PZPR (1945-1948 pierwszy sekretarz Komitetu Warszawskiego, 1948-1954 członek Biura Organizacyjnego KC, 1956-1961 sekretarz KC). Kierownik kolejno Wydziału Propagandy i Prasy oraz Działu Propagandy, Kultury i Oświaty KC PPR. 1945-1969 poseł do KRN, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL, 1952-1956 przewodniczący Komisji Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. 1952-1956 był także członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego. Od 23 maja 1950 do 14 maja 1956 roku był przewodniczącym Rady Narodowej miasta stołecznego Warszawy. 1957-1961 zastępca przewodniczącego Rady Państwa. 1960-1968 minister finansów. 1968 wycofał się z życia politycznego.
Stanisław Skrzeszewski - Fokenman (1901-1978) - 1945-1947 ambasador w Paryżu, Minister Oświaty w latach 1947-1950, 1950-1951 podsekretarz stanu (wiceminister) w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, następnie minister Spraw Zagranicznych1951-1956
Syn maszynisty kolejowego, ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim (1924), w 1931 uzyskał tytuł doktora filozofii. W okresie międzywojennym członek KPP od 1924. W czasie wojny przebywając w ZSRR, podjął działalność w Związku Patriotów Polskich. 1943-1944 był członkiem Prezydium Zarządu Głównego i kierownikiem Wydziału Kultury i Oświaty ZG ZPP. Członek PPR i 1945-1948 członek Komitetu Centralnego PPR. Kierownik Resortu Oświaty PKWN. Minister oświaty w Rządzie Tymczasowym w okresie styczeń-czerwiec 1945, 1945-1947 ambasador w Paryżu, minister oświaty w latach 1947-1950, 1950-1951 podsekretarz stanu (wiceminister) w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, następnie minister spraw zagranicznych 1951-1956, sekretarz Rady Państwa, szef Kancelarii Sejmu 1957-1969. Od 1948 do 1959 członek Komitetu Centralnego PZPR. 1959-1968 członek Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR. 1944-1947 poseł do KRN, 1952-1956 poseł na Sejm PRL I kadencji.
Franciszek Mazur - kierownik Wydziału Organizacyjnego KC PPR 1946-1948, kierownik Wydziału Organizacyjnego KC (do 1950), członek Biura Organizacyjnego KC (do 1954), a także członek KC (do 1959). 1950-1954 członek Sekretariatu Biura Organizacyjnego KC, 1950-1956 sekretarz KC. 1952-1956 był wicemarszałkiem Sejmu I kadencji. Był kierownikiem polityki wyznaniowej partii
Urodzony 1 sierpnia 1895, zmarł 7 marca 1975 roku, członek Biura Politycznego i sekretarz KC PZPR. Od 1917 należał do PPS. W okresie Rewolucji Październikowej przebywał w Rosji, brał udział w wojnie domowej, był członkiem Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) od 1919. Powrócił do Polski w 1930 i wstąpił do KPP, należał do Komitetu Centralnego partii (1930-1938). Kierował pracą Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, był więziony. Okres II wojny światowej spędził w ZSRR. Od 1945 ponownie w kraju, członek PPR, członek KC i Sekratariatu KC PPR; 1948 został zastępcą członka Biura Politycznego KC PPR oraz członkiem Biura Organizacyjnego KC PPR. Etatowo również związany z partią - kierownik Wydziału Organizacyjnego KC PPR 1946-1948. Od grudnia 1948 członek PZPR, pozostał zarówno kierownikiem Wydziału Organizacyjnego KC (do 1950), jak i członkiem Biura Organizacyjnego KC (do 1954), a także członkiem KC (do 1959) i zastępcą członka Biura Politycznego KC (1950 awansował na pełnego członka Biura Politycznego; do 1956). 1950-1954 członek Sekretariatu Biura Organizacyjnego KC, 1950-1956 sekretarz KC. 1959-1964 członek Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR. 1952-1956 był wicemarszałkiem Sejmu I kadencji, 1952-1957 zastępcą przewodniczącego Rady Państwa. 1957-1965 ambasador PRL w Czechosłowacji. Od 1965 na emeryturze. 1946-1956 poseł do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL; 1948 (październik-grudzień) przewodniczący Klubu Poselskiego PPR. Był współpracownikiem Julii Brystygerowej i on decydował o takich rzeczach, jak aresztowanie kardynała Wyszyńskiego czy zorganizowanie "księży patriotów", a potem "księży intelektualistów", a w końcu dał zgodę na połączenie obu organizacji dywersyjnych duchowieństwa przez PAX. Podobno przesiedział w różnych więzieniach w okresie międzywojennym 17 lat, w związku z tym najczęściej był chory i kurował się w Związku Radzieckim. Pojawiał się natomiast niespodziewanie, gdy tylko miało się dziać coś ważnego na odcinku wyznaniowym. Posługiwał się Służbą Bezpieczeństwa, a w KC miał tylko jednego pracownika od spraw katolickich w tzw. sektorze organizacji masowych. W ostatnich sześciu latach przed Październikiem 1956 był kierownikiem polityki wyznaniowej partii. Jako współsygnatariusz porozumienia biskupów i rządu z 1950 roku ujawnił się jako osoba o kluczowym znaczeniu. W październiku w czasie VIII Plenum został usunięty z kierownictwa partii, przebywając właśnie w Związku Radzieckim.
[Żydowscy PPRowcy w Bielsku]
Żydowscy PPRowcy w Bielsku
Henryk Altman (1897-1974) - od 1945 był wielokrotnie delegowany przez rząd w rozmaitych misjach państwowych za granicę. Od 1948 członek PZPR. W sierpniu 1952 został mianowany dyrektorem naczelnym Archiwów Państwowych, które to stanowisko zajmował aż do przejścia na emeryturę w 1965. Patronował pierwszym wydawnictwom dokumentów archiwalnych dotyczących historii ruchu robotniczego w oparciu o zbiory państwowe, oraz serii wydawniczej "Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich"
Pseudonim Adam, Adamski, Adam Górski, Herman, N.O. Urodzony 19 lipca 1897 w Warszawie, syn Henryka (Chaima), inżyniera chemika. Wcześnie utracił rodziców, którzy byli sympatykami ruchu rewolucyjnego; już jako 13-letni uczeń gimnazjalny utrzymywał się z korepetycji. W gimnazjum Kreczmara związał się w 1912 z OMS "Młot", a w następnym roku został członkiem PPS-Lewicy. Po ukończeniu szkoły średniej w 1915 rozpoczął studia prawnicze na UW, uczęszczając równocześnie do Wyższej Szkoły Dziennikarskiej. Oba kierunki studiów ukończył w 1923. Podczas I wojny światowej, mimo młodego wieku, był już znanym działaczem warszawskiej organizacji PPS-Lewicy. Obsługiwał koła partyjne, uczestniczył w posiedzeniach WKR oraz w pracach Międzypartyjnej Rady Robotniczej, która po wybuchu wojny wydała znany antywojenny manifest polskiej lewicy socjalistycznej "Do proletariatu Polski". Po wkroczeniu w 1915 Niemców do Warszawy brał udział w organizowaniu związków zawodowych (pracował jako funkcjonariusz związkowy) i został stałym współpracownikiem legalnego organu PPS-Lewicy "Głos Robotniczy". W 1916-1917 był sekretarzem utworzonej przez PPS-Lewicę Robotniczej Rady Gospodarczej, która prowadziła działalność samopomocową wśród proletariatu stolicy i była faktycznie legalną ekspozyturą partii. Zorganizował także Koło Akademickie PPS-Lewicy. W końcu 1917 został aresztowany przez policję niemiecką za udział w kierowaniu strajkiem robotników gazowni warszawskiej i skazany 15 marca 1918 przez niemiecki sąd polowy na 3 lata ciężkiego więzienia. Wyrok odbywał w Cytadeli Warszawskiej i Mokotowie. W czerwcu 1918 został przeniesiony do obozu w Modlinie, gdzie przebywał do 10 listopada 1918, kiedy to więźniowie rozbroili załogę niemiecką i udali się do Warszawy. Przystąpił natychmiast do pracy partyjnej, m.in. brał udział w organizowaniu RDR. Uczestniczył jako gość w ostatnim zjeździe PPS-Lewicy i I Zjeździe KPRP (15-16 grudnia 1918 w Warszawie). Skierowany przez KC KPRP do Lublina, był tam m.in. członkiem redakcji legalnego pisma partyjnego "Prawda Komunistyczna" (marzec 1919). Zarobkowo pracował jako nauczyciel w Opolu Lubelskim, a ponadto obsługiwał politycznie znajdujący się pod wpływami KPRP oddział Związek Zawodowy Robotników Rolnych w pow. puławskim. W 1920 zmobilizowano go do wojska; służył jako szeregowiec w 72 p.p. Zwolniony w grudniu tego roku do rezerwy, wznowił pracę nauczycielską w Opolu Lubelskim. W kwietniu 1921 na polecenie KC KPRP przeniósł się do Warszawy i został sekretarzem generalnym pozostającego pod wpływami komunistycznymi Związku Zawodowego Pracowników Handlowych i Biurowych. Równocześnie objął stanowisko redaktora "Głosu Pracowniczego", organu utworzonej wówczas Rady Generalnej Klasowych Pracowniczych Związków Zawodowych W 1922 obok 3 in. komunistów K. Wójcika, A. Krupy i L. Wajnberga został wybrany do zarządu warszawskiej Kasy Chorych, którego członkiem pozostawał do 1927. Pełnił też różne funkcje w warszawskich dzielnicach partyjnych. 27 lipca 1923 został aresztowany pod zarzutem działalności komunistycznej, lecz po blisko 3-miesięcznym pobycie w więzieniu mokotowskim śledztwo z braku dowodów umorzono. Był jednak często nękany rewizjami i krótkimi prewencyjnymi aresztowaniami, m.in. w 1926 przez 2 tygodnie przetrzymywany był w Areszcie Centralnym. W 1925 na zjeździe Związku Zawodowego Nauczycieli Średnich Szkół Żydowskich został wybrany do ZG i na stanowisko sekretarza generalnego, które pełnił aż do września 1939. W 1928 wszedł w skład Centralnego Wydziału Zawodowego KC KPP, zaś z chwilą utworzenia Centralnego Wydziału Inteligenckiego został jego członkiem, z ramienia Wydziału sprawował różne funkcje aż do rozwiązania KPP w 1938. Szczególnie czynny był w partyjnej grupie nauczycieli, którą kierował przez cały czas jej istnienia. Był też redaktorem legalnego organu lewicy nauczycielskiej "Miesięcznik Nauczycielski". W 1932 z polecenia KPP wziął udział pod pseudonimem Adam Górski w Kongresie Międzynarodówki Pracowników Oświatowych z siedzibą w Paryżu, należącej do Czerwonej Międzynarodówki Związków Zawodowych. Od 1932 aż do wybuchu wojny był członkiem jej Komitetu Wykonawczego. Na VI Kongresie ZSZ (29-30 października 1937 w Warszawie) został wybrany do KCZZ, w której wraz z A. Stachurskim i P. Sankowskim tworzył 3-osobową frakcję komunist. Członkiem KCZZ był do wybuchu wojny we wrześniu 1939. Uchodząc spod okupacji hitlerowskiej schronił się na Wołyniu, gdzie w Kowlu, a następnie w Łucku pracował w szkolnictwie. Po napaści Niemiec na ZSRR w 1941 został ewakuowany do obw. stalingradzkiego, a później mołotowskiego, gdzie uczył w szkole średniej. Po powstaniu ZPP został wezwany przez kierownictwo tej organizacji do Moskwy i tu w październiku 1943 został naczelnikiem Wydziału Wydawniczego w Komitecie do Spraw Dzieci Polskich w ZSRR. W maju 1944 zweryfikowany został w prawach członka partii przez Centralne Biuro Komunistów Polskich w ZSRR z zaliczeniem stażu partyjnego od 1913. Wraz z pierwszą ekipą PKWN przybył w lipcu 1944 do Chełma, a następnie do Lublina i w Resorcie Pracy i Opieki Społecznej kierował Departamentem Ubezpieczeń Społecznych oraz Pracy (do września 1945), później zaś (do 1952) tylko Departamentem Pracy. W Lublinie uczestniczył w zorganizowaniu I Konferencji Związków Zawodowych, na której powołano do życia pierwszą w Polsce Ludowej Tymczasową KCZZ, i brał żywy udział w początkowych pracach tej instytucji. Uczestniczył też aktywnie w budowie nowej administracji państwowej na różnych terenach. Od 1945 był wielokrotnie delegowany przez rząd w rozmaitych misjach państwowych za granicę, m.in. w 1945-1951 był delegatem w Radzie Administracyjnej Międzynarodowego Biura Pracy oraz wielokrotnie członkiem delegacji polskiej na Zgromadzenie Ogólne ONZ. Od 1948 członek PZPR. W sierpniu 1952 został mianowany dyrektorem naczelnym Archiwów Państwowych, które to stanowisko zajmował aż do przejścia na emeryturę w 1965. Patronował pierwszym wydawnictwom dokumentów archiwalnych dotyczących historii ruchu robotniczego w oparciu o zbiory państwowe, oraz serii wydawniczej "Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich". Z tytułu swego urzędu wchodził do licznych zespołów naukowych (m.in. do rad naukowych Instytutu Historii PAN, Zakładu Historii Partii przy KC PZPR i Zakładu Historii Stosunków Polsko-Radzieckich PAN). Wybrany członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Historycznego. Zmarł 26 VII 1974 w Warszawie. Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy, Krzyżem Komandorskim OOP i Medalem X-lecia. W ruchu rewolucyjnym czynna była również jego żona Edwarda Altmanowa, zaś do KZMP należała w 1935-1938 córka Halina, późniejszy członek kierownictwa AZWM "Życie" i ZAMP, dziennikarka.
Tadeusz Zabłudowski - redatkor "Głosu Ludu" i główny cenzor, dyrektor Biura Prasowego, Wydawnictw i Rozrywki
Roman Werfel - wydawał takie czasopisma, jak: "Nowe Widnokręgi", "Głos Ludu" i "Nowe Drogi". Był dyrektorem wydawnictwa "Książka i Wiedza", która miała monopol na wydawnictwa książkowe. Czołowy partyjny ideolog komunizmu i propagandysta.
Urodził się w 1906 roku we Lwowie, w rodzinie mieszczańskiej (ojciec był adwokatem, matka nie pracowała, jedyny starszy brat został bankowcem). Do ruchu komunistycznego przystał w gimnazjum jako piętnastoletni chłopiec. Rok później był już jednym z sekretarzy Komitetu Miejskiego Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej (do 1930 roku Związek Młodzieży Komunistycznej w Polsce), a dwa lata potem, w 1923 roku, członkiem KPP. W tym samym roku został aresztowany, wyszedł z więzienia za kaucją i wyjechał do Wiednia na studia. W 1928 roku odwołano go do Polski i skierowano do pracy w Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Był sekretarzem KZMP w Stanisławowie, a następnie pracował w "technice" partyjnej w Krakowie. Stąd wyjechał na rok do Berlina, gdzie pełnił funkcję łącznika. Po powrocie w 1931 roku został sekretarzem Komitetu Okręgowego w Stanisławowie i wkrótce potem aresztowano go ponownie. Siedział w więzieniu do 1935 roku. W następnym roku wykluczono go z KPP. W 1939 roku po zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną został redaktorem komunistycznego "Czerwonego Sztandaru" i współpracownikiem "Nowych Widnokręgów", jedynych pism wychodzących we Lwowie w języku polskim, oraz członkiem WKP(b). Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej ewakuował się do Azji Środkowej i po krótkim tam pobycie został wezwany do Moskwy. W maju 1942 roku powołano go na redaktora reaktywowanego pisma "Nowe Widnokręgi", którego redaktorem naczelnym była Wanda Wasilewska. Po przyjeździe do Polski (do Lublina w lipcu 1944 roku) stał się czołowym ideologiem partyjnym. Pracował kolejno jako redaktor naczelny "Głosu Ludu", dyrektor partyjnego wydawnictwa "Książka i Wiedza" (od 1948 roku, czyli od połączenia dwóch - "Książki" i "Wiedzy") oraz redaktor naczelnym organu KC PZPR "Nowe Drogi" (od stycznia 1952 do 1959). W marcu 1956 roku został ponadto (na dwa miesiące) redaktorem naczelnym "Trybuny Ludu", zastępując na tym stanowisku Władysława Matwina. W 1959 roku skierowano go na stanowisko sekretarza propagandy Komitetu Wojewódzkiego we Wrocławiu, a w 1963 na dyrektora Zakładu Historii Stosunków Polsko-Radzieckich PAN. W 1968 roku został usunięty z partii i przeszedł na emeryturę. Jego córka i żona opuściły Polskę. W 1983 roku, po piętnastoletnich staraniach, przyjęto go ponownie w szeregi PZPR. Umarł w 2003 roku.
Leon Kasman - był redaktorem naczelnym oficjalnego organu Partii "Trybuny Ludu" od 1948 do 1968, z przerwą na lata 1953-57.
Urodził się w 1905 roku w Łodzi, w rodzinie mieszczańskiej. Ojciec był kupcem, matka nie pracowała. Najstarsza siostra ukończyła architekturę, starszy brat był elektromechanikiem. Uczył się na wydziale handlowym Wyższej Szkoły Realnej Zgromadzenia Kupców Miasta Łodzi (której nie ukończył z powodu aresztowania), a następnie podjął naukę w Warszawie w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Z ruchem komunistycznym związał się jako czternastoletni chłopiec, a mając niespełna siedemnaście lat został członkiem egzekutywy Komunistycznego Związku Młodzieży w Polsce okręgu łódzkiego i członkiem Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. W okresie międzywojennym spędził w więzieniach ponad dziewięć lat. W latach 1934-1936 był wykładowcą i zastępcą kierownika polskiego kursu w kominternowskiej "Leninówce" w Moskwie. We wrześniu 1939 roku przedostał się do Lwowa, a pod koniec 1941 został wezwany do pracy w kadrach Kominternu. W lipcu 1943 roku pod pseudonimem "Janowski" został przerzucony do obozu partyzantów radzieckich na Białorusi, a w roku następnym skierowany jako przedstawiciel Kominternu na Lubelszczyznę do partyzanckich oddziałów Armii Ludowej kierowanych przez Mieczysława Moczara. Po wojnie był kolejno: w Lublinie - kierownikiem wydziału propagandy i agitacji KC PPR oraz naczelnym redaktorem "Trybuny Wolności", w Łodzi - kierownikiem wydziału propagandy KC PPR sprawującym nadzór nad redakcjami "Głosu Ludu" i "Trybuny Wolności", w Warszawie - kierownikiem wydziału organizacyjnego KC PPR, dyrektorem Spółdzielni Wydawniczej "Książka", zastępcą przewodniczącego Centralnego Urzędu Planowania. W grudniu 1948 roku powołano go na redaktora naczelnego nowego partyjnego dziennika "Trybuna Ludu". Zdjęty w grudniu 1953 roku, został wiceministrem przemysłu lekkiego (do 1955), a następnie zastępcą przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego. W 1957 roku powierzono mu ponownie, tym razem na dziesięć lat, funkcję redaktora naczelnego "Trybuny Ludu". W grudniu 1967 roku na fali kolejnej czystki ustąpił ze stanowiska i został mianowany wiceprezesem Narodowego Banku Polskiego. W 1968 roku, w wieku sześćdziesięciu trzech lat, przeniesiono go na emeryturę. Zmarł w 1984 roku.
Henryk Holland (1920-61) - później redaktor naczelny "Walki Mlodych" i jeden z redaktorów "Trybuny Ludu". Filozof marksistowski.
Przedwojenny komunista, w czasie wojny ochotnik w Armii Czerwonej, wraz z I Dywizją Wojska Polskiego przebył cały szlak bojowy aż do Berlina. Później redaktor naczelny "Walki Mlodych" i jeden z redaktorów "Trybuny Ludu". Filozof marksistowski. Nawiązane na Kongresie Filozofów za żelazną kurtyną kontakty zawodowe, a ściślej przekazanie informacji o okolicznościach śmierci Berii na XX Zjeździe KPZR, ściągnęły niego represje ze strony UB. Zginie tragicznie w czasie przeprowadzanej u niego rewizji.
Paweł Hoffman - kierownik wydziału kultury KC PZPR, redaktor naczelny "Nowej Kultury"
Józef Olszewski - Specht - kierownik Wydziału Ekonomicznego KC PZPR, 1949-1950 pierwszy sekretarz KW PZPR w Poznaniu.
[Olszewski i Minc]
Olszewski i Minc
Ozjasz Szechter - po 1944 pełnił funkcję kierownika wydzialu KC PPR ds. żydowskich, a także był zastępcą komendanta UB w Szczecinie. Od 1 kwietnia 1946 do 31 grudnia 1950 zatrudniony jako kierownik Wydziału Prasowego Centralnej Rady Związków Zawodowych, od 1 stycznia 1951 do 11 marca 1953 zastępca redaktora naczelnego stalinowskiego organu związkowego "Głosu Pracy".
Był jednym z założycieli KPZU, jej głownym ideologiem i członkiem Biura Politycznego. Miał swoją skrzynkę kontaktową w Wiedniu, gdzie spotykał się z niejakim Barolem. W latach trzydziestych Barol nadzorowal z Wiednia operację "koń trojański", czyli werbunek polskich oficerów dla Sowietów. Później, rozszyfrowany przez Austriaków, uciekł do Moskwy, wchodząc nawet do władz partii komunistycznej. W 1930 Szechter razem z innymi działaczami został aresztowany i osadzony w urzędzie śledczym w Łucku. Józef Mutzenmacher (Reguła) w "Historii KPP" podaje, ze działacze KPZU zostali aresztowani, gdyż tworzyli zbrojne bojówki i usilowali wywołac zamieszki w Małopolsce Wschodniej. W 1933 w czasie przesłuchania przez sędziego zeznał, że był torturowany i bity. Jednak Reguła pisze, że wielu aresztowanych, w tym Szechter (ps. Jerzy) złamało się w czasie śledztwa i złożyło zeznania obciążajace innych. Wkrótce zapragnęli zrehabilitować się wobec partii i zaczęli przesyłać na wolność listy z wiezienia z historiami o biciu, gwałceniu etc. W więzieniu siedział osiem lat, m.in. przebywał w jednej celi z Edwaredem Ochabem. Po wojnie pracował jako redaktor w wydawnictwie "Książka i Wiedza". Był redaktorem Działu Klasyków Marksizmu KiW. Po 1944 pełnił funkcję kierownika wydzialu KC PPR ds. żydowskich, a także był zastępcą komendanta UB w Szczecinie. Od 1 kwietnia 1946 do 31 grudnia 1950 zatrudniony jako kierownik Wydziału Prasowego Centralnej Rady Związków Zawodowych, od 1 stycznia 1951 do 11 marca 1953 zastępca redaktora naczelnego stalinowskiego organu związkowego "Głosu Pracy". Następnie pracował w cenzurze, gdzie zupełnie przypadkiem zdjął z afisza "Dziady" w 1968. W maju 1977 roku wziął udział w odbywającej się w warszawskim kościele św. Marcina głodówce protestacyjnej przeciwko uwięzieniu przez władze PRL kilkudziesięciu działaczy KOR.
Oskar Lange - przewodniczący Klubu Poselskiego PZPR (1948-1952), przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych (1949-1952), przewodniczący Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951-1952), przewodniczący Komisji Budżetowej (1952-1955), przewodniczący Komisji Finansowo-Budżetowej (1955-1956)
Urodzony 27 lipca 1904 w Tomaszowie Mazowieckim, zmarł 2 października 1965 w Londynie. Z zawodu ekonomista, działacz ruchu robotniczego. W okresie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim był członkiem Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Syn przemysłowca studiował na Uniwersytecie Poznańskim, Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Londynie. 1949 uzyskał tytuł prof. zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 członek rzeczywisty PAN. Od 1927 był członkiem PPS, od 1948 PZPR. Należał do Rady Naczelnej PPS (1945-1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947-1948) oraz Komisji Politycznej CKW PPS (1948). Od 1948 był członkiem Komitetu Centralnego PZPR. 1926-1937 pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1938-1945 wykładał na uniwersytecie w Chicago. 1945-1947 ambasador RP w USA, następnie od stycznia do grudnia 1947 delegat RP w ONZ i Radzie Bezpieczeństwa. 1948 kierował Biurem Studiów CKW PPS, 1949-1950 prezes Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczego. 1949-1956 był prof., a 1952-1955 rektorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki. 1952-1963 pracownik naukowy PAN. 1955-1957 członek Rady Państwa, następnie zastępca jej przewodniczącego od lutego 1957. Od 1956 prof. UW, 1957-1963 przewodniczący Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów, 1957-1959 przewodniczący Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Był doradcą ekonomicznym rządu Indii (1955-1956) i Cejlonu (1959). Od 1947 był posłem na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL; pełnił liczne funkcje w parlamencie - przewodniczący Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (1948), przewodniczący Klubu Poselskiego PZPR (1948-1952), przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych (1949-1952), przewodniczący Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951-1952), przewodniczący Komisji Budżetowej (1952-1955), przewodniczący Komisji Finansowo-Budżetowej (1955-1956), przewodniczący Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957-1961). 1964 odznaczony orderem Budowniczych Polski Ludowej.
Jerzy Sztachelski - sekretarz Związku Patriotów Polskich. 1945-1947 minister aprowizacji i handlu. 1951-1956 - minister zdrowia
Ferdynand Chaber - w 1945 roku został skierowany do pracy w cenzurze Polski Ludowej. Został Kierownikiem Wydziału w Centralnym Biurze Kontroli Prasy w II Departamencie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Wkrótce został przeniesiony do pracy w Komitecie Centralnym PPR, jako zastępca kierownika Wydziału Propagandy.
Od 1928 roku działał w KPP. Posługiwał się pseudonimem "Bolek". Cały czas piął się w górę w hierarchii komunistycznej konspiracji, dochodząc do szczytów partyjnych. Był wielokrotnie więziony za działalność przeciwko suwerenności i niepodległości Polski. Jego żona, Dorota Guter, również konspirowała w organizacjach komunistycznych. Okres II wojny światowej spędził w Związku Sowieckim, do 1941 roku we Lwowie, biorąc czynny udział w sowieckich strukturach okupacyjnych. W 1945 roku został skierowany do pracy w cenzurze Polski Ludowej. Został Kierownikiem Wydziału w Centralnym Biurze Kontroli Prasy w II Departamencie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Wkrótce został przeniesiony do pracy w Komitecie Centralnym PPR, jako zastępca kierownika Wydziału Propagandy. Funkcję tę pełnił również w PZPR, aż do przejścia na emeryturę w 1967 roku, czyli przez 20 lat.
Wiktor Borowski - Aron Berman - w roku 1944 był założycielem i pierwszym redaktorem naczelnym "Życia Warszawy" do 1951, a w latach 1951-1967 - zastępcą redaktora naczelnego "Trybuny Ludu"
Pseudonim Anik, Antek, Kostecki, Kostka, Stary, Stefan, Wacek. Urodzony 7 listopada 1905 w Warszawie, syn Michała (Eliasza), urzędnika prywatnego, brat Bronisława Bermana. Początkowo uczęszczał do Gimnazjum Zgromadzenia Kupców, skąd został wydalony w 1921 z powodu aresztowania za działalność polityczną. W 1920 jako piętnastolatek wstąpił do kierowanego przez komunistów Klubu Młodzieży Robotniczej. W 1924 ukończył Gimnazjum ZZ Nauczycieli Polskich Szkół Średnich i wstąpił na wydział humanistyczny UW. Studiów historycznych jednak nie ukończył, gdyż w 1927 został relegowany z uczelni za działalność komunistyczną. Od końca 1920 należał do kierowanego przez komunistów Klubu Młodzieży Robotniczej przy ul. Wolskiej. Od 1921 uczestnik ruchu młodzieży komunistycznej, organizator koła uczniowskiego, od jesieni 1922 członek ZMK. 1 maja 1921 aresztowany przy rozrzucaniu ulotek i następnie skazany na 2 lata więzienia, kary nie odbył, ponieważ jako małoletniego objęła go amnestia. W 1923-1924 był sekretarzem dzielnicy uczniowskiej ZMK, równocześnie biorąc udział w pracy propagandowej organizacji warszawskiej ZMK i Centralnej Redakcji Młodzieżowej. Od 1924 członek ZNMS "Życie", działał również w Wolnym Harcerstwie i wziął udział w jego III Zjeździe (1-3 sierpnia tego roku w Helenowie pod Warszawą). Na Zjeździe Krajowym Delegatów Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich (13 kwietnia 1925 w Warszawie) wybrany do jego Zarządu. Od 1926 należał do KPP. Latem tego roku z polecenia kierownictwa partii redagował przez 6 tygodni "Głos Pracy" i "Robociarza", zastępując W. Kolskiego. W 1927-1929 i 1931-1932 członek Centralnego Wydziału Zawodowego KC KPP. Aresztowany latem 1928 w Łodzi, został zwolniony z braku dowodów w końcu tego roku. Objął wówczas funkcje sekretarza górnośląskiego KO KPP, którą pełnił do maja 1929. Następnie działał w Wydziale Zawodowym i prowizorycznym Sekretariacie Krajowym KC KPZB. Aresztowany 11 września tego roku w Warszawie i skazany wyrokiem SO w Warszawie z 15 kwietnia 1930 na 6 lat więzienia, karę odbywał w więzieniach w Warszawie (na Pawiaku), we Wronkach i Łęczycy. W 1931 urlopowany z więzienia ze względu na zły stan zdrowia, przeszedł na stopę nielegalną. Przejściowo kierował wówczas Centralnym Wydziale Zawodowym KC KPP. W kwietniu 1932 wyjechał do ZSRR. Pracował w przedstawicielstwie KPP przy KW MK w Moskwie, uczestniczył też jako gość w VI Zjeździe KPP (8-18 października tego roku pod Mohylewem). W maju 1933 powrócił nielegalnie do kraju i został sekretarzem KO KPP w Radomiu. Aresztowany na skutek prowokacji 9 lipca tego roku w Pionkach, chcąc zmylić władze podał podczas śledztwa dwa fikcyjne pseudonimy nieistniejących członków partii, za co później sąd partyjny w więzieniu w Rawiczu ukarał go półrocznym zawieszeniem w prawach członka KPP i zakazem sprawowania funkcji kierowniczych w komunie więziennej. SO w Radomiu 26 stycznia 1934 skazał go na 8 lat więzienia z obostrzeniami (wyrok ten zatwierdził 3 sierpnia SA w Lublinie), a 7 października 1934 dodatkowo na 3 miesiące więzienia za protest przeciw skuciu kajdankami podczas przewożenia więźniów. Karę odbywał w więzieniach w Radomiu, Wronkach i Rawiczu. W dniu napaści Niemiec na Polskę 1 września 1939 wraz z innymi wydostał się z więzienia i przybył do Warszawy. Podczas oblężenia miasta był w oddziale przeciwpożarowym, a po kapitulacji udał się do Białegostoku. Początkowo pracował jako kierownik biblioteki na kolei, od 1940 jako nauczyciel szkoły średniej dla dorosłych w Stołpcach, a od maja 1941 jako pracownik polityczny Państwowych Kursów Budowlanych w Wilnie. Ewakuowany w czerwcu tego roku do rejonu kuwakińskiego (Czuwaska ASRR), był tam nauczycielem w szkołach średnich. W kwietniu 1944 zgłosił się do Ośrodka Formowania i Uzupełnień I Korpusu Polskiego w Sumach. Odkomenderowany do 4 DP, pełnił tam funkcję zastępcy dowódcy 6 pułku artylerii lekkiej, a od 16 lipca był lektorem dywizji, brał także udział w redagowaniu gazety dywizyjnej "Do Boju!". Porucznik Ludowego Wojska Polskiego. W sierpniu 1944 przyjęty do PPR w Moskwie. Jesienią znalazł się w grupie oficerów WP odkomenderowanych do działalności politycznej wśród ludności cywilnej w prawobrzeżnej części Warszawy. Powołał do życia "Biuletyn Praski" (15 września - 20 października 1944), a następnie był Inicjatorem wydawania "Życia Warszawy". Został też redaktorem naczelnym tego dziennika; stanowisko to zajmował do marca 1951. W styczniu 1949 zorganizował w Szkole Partyjnej przy KC PZPR Wydział Dziennikarski, którym następnie kierował. W okresie styczeń-kwiecień 1951 organizował redakcję dziennika "Głos Pracy". W styczniu 1945 był jednym z inicjatorów utworzenia ZZ Dziennikarzy RP, w 1945-1947 członkiem jego Wydziału Wykonawczego, w 1947-1951 członkiem Prezydium Wydziału Wykonawczego i jego przedstawicielem w Polskim Związku Wydawnictw Prasowych. Uczestniczył w II (3-7 czerwca 1947 w Pradze) i III (15-19 sierpnia 1950 w Helsinkach) Kongresie Międzynarodowej Organizacji Dziennikarzy. Od 15 kwietnia 1951 do 19 grudnia 1967 zastępca redaktora naczelnego "Trybuny Ludu". W styczniu 1968 przeszedł na emeryturę. Społecznie czynny w Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich, był członkiem jego ZG (1951-1956), zaś od listopada 1955 do września 1956 przewodniczącym Prezydium ZG. Ponownie wybrany w 1961, do 1964 był wiceprzewodniczącym Prezydium ZG SDP. Zmarł 22 listopada 1976 w Warszwie. Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy I klasy i Krzyżem Oficerskim.
[Hersz Smolar w Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym Żydów (1951)]
Hersz Smolar w Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym Żydów (1951)
Grzegorz (Hersz) Smolar - w 1946 zaczął pracę w Centralnym Komitecie Żydów w Polsce jako członek jego Prezydium oraz kierownik Wydziału Kultury i Propagandy. W latach 1949-1950 pełnił funkcję przewodniczącego CKŻP.
Urodził się w 1905 w Zambrowie, syn Dawida, producenta wody sodowej. Już w latach 1918-1919 organizował w miasteczku lewicującą grupę młodzieży syjonistycznej, którą nazwał Związkiem Młodzieży Socjalistycznej. W lipcu 1920, po wkroczeniu Armii Czerwonej, został z ramienia owego ZMS członkiem miejscowego Komitetu Rewolucyjnego, za co - po wyparciu bolszewików - był poszukiwany przez żandarmerię wojskową. Wyjechał do Warszawy i tam związał się z Komunistyczną Partią Polski, która przerzuciła go do sowieckiego Kijowa, gdzie został sekretarzem Wydziału Ekonomicznego Gubernialnego Komitetu Komunistycznego Związku Młodzieży, był sekretarzem gazety "Młodzież Robotnicza" w Kijowie i redaktorem "Młodej Gwardii" w Charkowie. Następnie rozpoczął studia w sekcji żydowskiej Komunistycznego Uniwersytetu Mniejszości Narodowych Zachodu w Moskwie - partyjnej uczelni kształcącej działaczy komunistycznych, głównie z krajów sąsiadujących z ZSRR. Po śmierci Lenina w 1924 został delegowany do Humańskiego Komitetu Okręgowego KZM dla organizowania tzw. zaciągu leninowskiego do tej organizacji. Tam też w 1925 został przyjęty do partii bolszewickiej, a następnie przeniesiono go do Charkowa i Moskwy. W następnym roku został wybrany na członka Centralnego Żydowskiego Biura Komitetu Centralnego Komsomołu. W 1928 sekcja polska Międzynarodówki Komunistycznej skierowała go do pracy partyjnej w kraju. Przeniósł się więc do Wilna, gdzie był sekretarzem komunistycznej młodzieżówki, a później Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi. Organizator prasy partyjnej. Szybko został jednak aresztowany i trzy następne lata przesiedział w wileńskich Łukiszkach. W 1932 wrócił do KPZB, tym razem jako sekretarz na Słonim i Baranowicze oraz Białystok. Od 1934 był kierownikiem krajowej redakcji wydawnictw KC KPZB, a także publikował testy w języku jidysz. W 1936 ponownie został aresztowany i skazany na 6 lat więzienia, z którego uwolnił go wybuch wojny i wkroczenie Armii Czerwonej. Został wówczas redaktorem dziennika "Białystokier Sztern", żydowskiego organu Komitetu Obwodowego partii bolszewickiej. Gdy w 1941 okupanta sowieckiego zastąpił niemiecki, znalazł się w Mińsku, a dokładnie w tamtejszym getcie, tworząc tam komunistyczną partyzantkę. Po opuszczeniu getta został komisarzem politycznym sowieckich oddziałów partyzanckich działających w tamtym rejonie. 1944-1946 pracował w mińskiej gazecie "Literatura i Sztuka". W 1946 wrócił do kraju i od razu zaczął pracę w Centralnym Komitecie Żydów w Polsce jako członek jego Prezydium oraz kierownik Wydziału Kultury i Propagandy. Szef Żydowskiej Agencji Prasowej. W latach 1949-1950 pełnił funkcję przewodniczącego CKŻP zamiast Adolfa Bermana (brata Jakuba Bermana), który wyjechał do Izraela. Następnie, aż do 1962 był przewodniczącym Zarządu Głównego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, zaś do 1968 kierował organem PZPR w języku jidysz "Fołks-Sztyme". Stanowisko to utracił w marcu 1968, wtedy też wyrzucono go z partii. Dwa lata później przez Paryż wyjechał do Izraela, gdzie pracował w Bibliotece Narodowej w Jerozolimie oraz na uniwersytecie w Tel Awiwie. Tam też zmarł w marcu 1993.
[Zjazd krajowy Związku Żydów Uczestników Walki Zbrojnej z Faszyzmem w 1947 - przemawia Smolar. Drugi od prawej H. Wartheim, trzecia H. Wolińska]
Zjazd krajowy Związku Żydów Uczestników Walki Zbrojnej z Faszyzmem w 1947 - przemawia Smolar.
Drugi od prawej H. Wartheim, trzecia H. Wolińska
Ludwik Łozowski (1886-1979) - urodzony w Wilnie w rodzinie inteligenckiej. Eksternistycznie ukończył studia humanistyczne na uniwersytecie kijowskim, następnie studiował w Hamburgu i Warszawie. Pracował w żydowskim realnym gimnazjum w Wilnie, w szkołach CYSZO w Łodzi, Lublinie, Warszawie, w żydowskim seminarium nauczycielskim w Wilnie. W czasie wojny w ZSRR, członek Bundu, potem PZPR. Po upaństwowieniu szkół żydowskich w 1949 ich wizytator z ramienia Ministerstwa Oświaty, następnie wizytator szkół mniejszości narodowych.
Szymon Zachariasz - czołowa postać Frakcji Żydowskiej PPR.
Urodzony w ubogiej religijnej rodzinie, pracownik fizyczny. 1916-1918 członek Poalej Syjon Lewicy, od grudnia 1918 w KPRP. 1927-1938 członek KC KPP, od 1929 sekretarz Centralnego Biura Żydowskiego przy KC KPP. Zwolennik "mniejszości" w kierownictwie KPP, w okresie Drugiej Rzeczypospolitej spędził sześć lat w więzieniu za działalność polityczną. Był słuchaczem Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej w Moskwie (1932), uczestnik VII kongresu Kominternu w 1935. W czasie wojny w ZSRR, działał w CBKP i ZPP, członek prezydium CKŻP. 1948-1964 członek Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej KC PZPR.
Chaskiel Hirsz Kameraz (1903-1971) - członek CKŻP i kierownik wydziału produktywizacji CKŻP (do kwietnia 1948), następnie pracował w CSW "Solidarność" i Związku Spółdzielni Pracy jako starszy instruktor ds. kultury i oświaty.
Pochodzenia chłopskiego, 1914-1924 pracował jako robotnik, od 1921 członek KZM w Święcianach, od 1923 członek KPZB w Wilnie. 1927-1945 w ZSRR, 1929-1931 słuchacz na uniwersytecie w Mińsku, 1931-1937 słuchacz i wykładowca Uniwersytetu Czerwonej Profesury w Moskwie, 1937-1945 wykładowca materializmu dialektycznego w Instytucie im. Mołotowa w Moskwie. Po powrocie do Polski członek CKŻP i kierownik wydziału produktywizacji CKŻP (do kwietnia 1948), następnie pracował w CSW "Solidarność" i Związku Spółdzielni Pracy jako starszy instruktor ds. kultury i oświaty.
Leon Lew (1907-) - członek PPR, przewodniczący wydziału produktywizacji WKŻ w Warszawie. Następnie zatrudniony w Centrali Spółdzielni Wytwórczych "Solidarność", członek Sądu Spo łecznego przy CKŻP. W 1949 objął funkcję przewodniczącego WKŻ w Warszawie.
Urodzony w Ostrowcu Świętokrzyskim, zawód wyuczony stolarz. W 1922 wyemigrował do Palestyny, gdzie działał w Komunistycznej Partii Palestyny, w 1936 usunięty z partii za krytykę polityki "arabizacji". 1936-1938 walczył w Hiszpanii w szeregach XI i XIII Brygady Międzynarodowej, następnie internowany we Francji i Algierii. Od 1943 w armii Berlinga. Członek PPR, przewodniczący wydziału produktywizacji WKŻ w Warszawie. Następnie zatrudniony w Centrali Spółdzielni Wytwórczych "Solidarność", członek Sądu Społecznego przy CKŻP. W 1949 objął funkcję przewodniczącego WKŻ w Warszawie. W 1957 wyemigrował do Izraela, gdzie do emerytury pracował jako stolarz.
Edward Stułbach (1910-) - urodzony w Borynii, mgr praw. W getcie krakowskim w żydowskiej grupie bojowej PPR. Przewodniczący WKŻ w Krakowie, w latach pięćdziesiątych działacz TSKŻ.
Marek (Mejlech) Bitter (1902-1965) - pochodzenia robotniczego, członek KPP od 1928, związany z Centralną Techniką, zabezpieczał przejazdy i przerzuty graniczne (m.in. B. Bieruta i M. Fornalskiej). W czasie wojny w warszawskim getcie, potem więzień Majdanka, bandyta w lasach zamojskich. Po wojnie członek CKZP, 1951-1956 pracował w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego m.in. jako dyrektor Departamentu Inwestycji, w latach sześćdziesiątych pracował w Zakładach Elektronicznych im. F. Zubrzyckiego w Warszawie.
[Frakcja Żydowska PPR w 1948 roku. Pierwszy rząd od lewej: Rafał Gerber, Samuel Szapiro, Grzegorz Smolar, Michał Mirski, Julian Łazebnik, Ruwen Zalcman (KP USA), Szymon Zachariasz, Adam Kwaterko. Drugi rząd od prawej: Chaskiel Kameraz, Marek Bitter, Czesia Bitter, Paweł Zelicki, Ida Berżan]
Frakcja Żydowska PPR w 1948 roku. Pierwszy rząd od lewej: Rafał Gerber, Samuel Szapiro, Grzegorz Smolar, Michał Mirski, Julian Łazebnik, Ruwen Zalcman (KP USA), Szymon Zachariasz, Adam Kwaterko. Drugi rząd od prawej: Chaskiel Kameraz, Marek Bitter, Czesia Bitter, Paweł Zelicki, Ida Berżan.
Paweł Zelicki (1901-?) - ukończył szkołę powszechną i kurs buchalteryjny, zawód wyuczony cholewkarz i buchalter. Członek Cukunftu i Bundu, a następnie w latach 1926-1928 członek KPP w Radomiu, potem w MOPR. W czasie wojny w ZSRR, sekretarz generalny CKZP do października 1946, potem przewodniczący CSW "Solidarność". Po 1956 wyjechał do Izraela, gdzie wstąpił do Mapaju.
Julian (Joel) Łazebnik (1904-1981) - aktywny w ZPP, m.in. przewodniczący ZPP w Taszkencie, organizator repatriacji z Uzbekistanu. We wrześniu 1946 wrócił do Polski, gdzie został Sekretarzem Generalnym CKŻP. W latach pięćdziesiątych, będąc członkiem ZG TSKŻ, pracował jako cenzor.
Urodzony w Warszawie, od trzynastego roku życia terminator krawiecki. Od 1921 związany z ruchem komunistycznym, 1923-1924 najpierw członek, a potem sekretarz dzielnicowego komitetu ZMK na Muranowie. W 1924 po raz pierwszy aresztowany, następnie członek warszawskiego komitetu KZM. Po nauce w szkole partyjnej w Moskwie wrócił nielegalnie w 1926 do Polski. Członek muranowskiego i warszawskiego komitetu partii. W 1931 zorganizował strajk tramwajarzy. Ponownie wysłany do Moskwy, po powrocie do kraju członek egzekutywy komitetu warszawskiego, wydziału zadowego w CBŻ. W 1933 ponownie zatrzymany przez policję, następnie sekretarz CBŻ. Walczył w kampanii wrześniowej, internowany jako jeniec na Węgrzech, skąd uciekł do ZSRR. Aktywny w ZPP, m.in. przewodniczący ZPP w Taszkencie, organizator repatriacji z Uzbekistanu. We wrześniu 1946 wrócił do Polski, gdzie został Sekretarzem Generalnym CKŻP. W latach pięćdziesiątych, będąc członkiem ZG TSKŻ, pracował jako cenzor.
Adam Rajski (1913-) - urodzony w Białymstoku. W 1932 rozpoczął studia dziennikarskie na Sorbonie, członek FPK. Pisał na łamach komunistycznych pism "Naje Prese" i "L'Humanite". W czasie wojny organizator żydowskiego ruchu oporu we Francji, po powrocie do Polski prezes RSW "Prasa". W 1957 wrócił do Francji i zerwał z ruchem komunistycznym. Przewodniczący "L'Union des Resistants et Deportes Juifs de France" (URDF).
Anatol Wertheim (1910-1996) - adwokat. 1942-1943 w radzieckiej grupie partyzanckiej Szaloma Zorina na Białorusi. Po wojnie sekretarz WKŻ w Łodzi, członek CKZP, działacz PPR/PZPR. Od 1960 w Izraelu, od 1979 mieszkał w Kanadzie.
Regina (Rywa) Wojskowska z domu Szyndler (1908-) - urodzona w Krynkach, woj. Białostockie, zawód wyuczony nauczycielka, członek KPP. Od 1941 w organizacji antyfaszystowskiej w Białymstoku, następnie w oddziale bandyckim "Forojs" (żyd., "Naprzód!"). Po wojnie mieszkała w Łodzi, etatowa działaczka PPR/PZPR.
Piotr (Pejsach) Rybak (1904) - w latach 1922-1928 członek KZM, a 1928-1938 KPP, w 1929 sekretarz MOPR Warszawa Podmiejska, w 1930 sekretarz okręgu partyjnego w Lublinie. W latach 1930-1937 więziony. 1946-1949 prezes WKŻ w Warszawie, następnie pracownik Polskiego Radia.
Henryk (Chaim) Bal (1907-1994) - od 1945 w PPR. W pierwszej połowie 1946 przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego w Warszawie, członek Rady Naczelnej ORT. W latach sześćdziesiątych pracownik personalny Państwowego Przedsiębiorstwa Kolportażu "Ruch".
Urodzony w Biłgoraju, wykształcenie domowe, zawód malarz lakiernik. Od 1923 członek KZM, a od 1926 KPP, 1926-1931 w kompanii w Palestynie, tam też byt więziony za działalność komunistyczną (22 miesiące). W latach 1941-1944 w Armii Czerwonej, 1944-1945 żołnierz I Dywizji im. T. Kościuszki w stopniu plutonowego. Od 1945 w PPR. W pierwszej połowie 1946 przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego w Warszawie, członek Rady Naczelnej ORT. W latach sześćdziesiątych pracownik personalny Państwowego Przedsiębiorstwa Kolportażu "Ruch". Zmarł w Warszawie.
Dawid Sfard (1905-1981) - członek CKŻP, wiceprzewodniczący Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich. Sekretarz generalny Żydowskiego Towarzystwa Kultury, następnie członek władz TSKŻ, redaktor pisma literackiego "Jidysze Szryftn".
W latach 1924-1928 studiował filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. 1928-1931 kontynuował studia na uniwersytecie w Nancy we Francji. Literat i poeta, członek CBŻ przy KC KPP, 1939-1941 wiceprzewodniczący białostockiego oddziału Związku Pisarzy Radzieckich. Sekretarz Komitetu Organizacyjnego Żydów Polskich w ZSRR, do Polski powrócił na początku 1946. Członek CKŻP, wiceprzewodniczący Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich. Sekretarz generalny Żydowskiego Towarzystwa Kultury, następnie członek władz TSKŻ, redaktor pisma literackiego "Jidysze Szryftn". Po wydarzeniach marca 1968 wyjechał do Izraela.
Julian (Eliasz) Finkelsztein (1909-1977) - funkcjonariusz CBKP, od jesieni 1945 do marca 1946 przedstawiciel KC PPR w Moskwie. Po powrocie do kraju zastępca kierownika Wydziału Propagandy KC PPR, następnie przedstawiciel KC PPR w Kominformie. Od 1949 w Wydziale Propagandy KC PZPR, następnie zastępca kierownika Wydziału Personalnego KC PZPR, 1948-1959 zastępca członka KC PZPR.
Pseudonim Leon. Ukończył gimnazjum w Lublinie, w 1926 rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, od tego roku w KZM, następnie członek KO KZM w Lublinie. Sekretarz KO KZMP Warszawa Podmiejska, sekretarz KO KZMP w Krakowie, sekretarz KO KPZU (Przemyśl, Stryj, Drohobycz). Od 1936 w Centralnej Redakcji KPP, kilkakrotnie więziony. W czasie wojny w ZSRR, funkcjonariusz CBKP, od jesieni 1945 do marca 1946 przedstawiciel KC PPR w Moskwie. Po powrocie do kraju zastępca kierownika Wydziału Propagandy KC PPR, następnie przedstawiciel KC PPR w Kominformie. Od 1949 w Wydziale Propagandy KC PZPR, następnie zastępca kierownika Wydziału Personalnego KC PZPR, 1948-1959 zastępca członka KC PZPR. W latach 1949-1962 redaktor naczelny "Życia Partii", 1962-1977 kierownik redakcji "Zeszytów Teoretyczno-Politycznych".
[Narada żydokomunistów, od lewej: Grzegorz Smolar, Michał Mirski, Bernard Mark]
Bernard (Ber) Mark (1908-1966) - od 1944 członek Zarządu Głównego ZPP i wiceprzewodniczący Komitetu Organizacyjnego Żydów Polskich przy ZPP. W lutym 1946 wrócił do kraju, członek prezydium CKŻP. W latach 1949-1966 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego, od 1954 profesor nadzwyczajny.
W latach 1927-1931 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W 1927 wstąpił do KZM, w 1928 do KPP, od 1932 w CBŻ. 1934-1938 członek centralnej redakcji wydawnictw żydowskich przy KC KPP, 1934-1935 redaktor legalnego komunistycznego dziennika "Der Frajnd" ("Przyjaciel"). 1936-1938 członek zarządu Związku Zawodowego Literatów Żydowskich w Warszawie. 1942-1943 pracował w Żydowskim Komitecie Antyfaszystowskim w Kujbyszewie i Moskwie, od 1944 członek Zarządu Głównego ZPP i wiceprzewodniczący Komitetu Organizacyjnego Żydów Polskich przy ZPP. W lutym 1946 wrócił do kraju, członek prezydium CKŻP. Przewodniczący Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich, redaktor naczelny "Dos Naje Lebn". W latach 1949-1966 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego, od 1954 profesor nadzwyczajny.
[Narada żydokomunistów, od lewej: Grzegorz Smolar, Michał Mirski, Bernard Mark]
Narada żydokomunistów, od lewej: Grzegorz Smolar, Michał Mirski, Bernard Mark
Michał Mirski - Mojsze Hersz Tabacznik (1905-1994) - wykształcenie średnie, od 1927 w KPP, członek redakcji pism "Cum Kampf", "Literarisze Tribune", "Zyben Tog", tłumacz na język żydowski "Anty-Duhringa" Fryderyka Engelsa. 1936-1937 więzień Berezy Kartuskiej, w czasie wojny w ZSRR. 1945-1949 przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego w Łodzi, w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych członek redakcji "Nowych Dróg". W 1968 wyjechał do Danii, na emigracji działał w Bundzie.
Juliusz Majski - Izaak Zimmerman (1897-1992) - dziennikarz i redaktor "Głosu Ludu". 1950-1953 zastępca redaktora naczelnego Spółdzielni Wydawniczej "Książka i Wiedza", 1953-1956 redaktor naczelny.
Wykształcenie średnie, 1918-1921 w Bundzie i Kombundzie. Od 1921 w KPRP, pracował w Centralnym Biurze Żydowskim i Centralnej Żydowskiej Redakcji przy KC KPP. 1930-1934 więziony. 1935-1937 kierownik działu zagranicznego "Der Emes" ("Prawda") w Moskwie. W 1937 aresztowany, 1937-1942 w obozie i następnie na przymusowym zesłaniu na Kołymie. W sierpniu 1945 po interwencji Przedstawicielstwa KC PPR w Moskwie powrócił do Polski. Dziennikarz i redaktor "Głosu Ludu". 1950-1953 zastępca redaktora naczelnego Spółdzielni Wydawniczej "Książka i Wiedza", 1953-1956 redaktor naczelny. 1957-1962 pracował dorywczo jako tłumacz. W 1963 wyjechał do Genewy, gdzie jego żona była tłumaczem w Europejskim Biurze Komisji Gospodarczej ONZ. Zmarł w Genewie.
Bernard Borg (1906-1968) - przed wojną pracownik firm handlowych, od 1926 członek ZMK, od 1931 w KPP, kilkakrotnie aresztowany. W warszawskim getcie w PPR i ŻOB, od 1943 w Majdanku i Oświęcimiu. W 1945 przewodniczący Komitetu Żydowskiego w Warszawie. Od 1946 działacz Związku Byłych Więźniów Politycznych, członek jego Zarządu Głównego, 1946-1949 pracował w CSW "Solidarność", następnie w polskim ruchu spóldzielczym. Członek ZG TSKŻ.
Pseudonim Bernard. Urodzony 15 stycznia 1906 w Warszawie, syn Jakuba, urzędnika. Ukończył szkołę elementarną i wieczorowe kursy ogólnokształcące. Od wczesnej młodości zmuszony był zarabiać na swe utrzymanie. Pracował w różnych przedsiębiorstwach handlowych na terenie Warszawy. W 1922 wstąpił do ZZ Pracowników Handlowych i Biurowych w Polsce. Brał czynny udział w pracach sekcji młodzieżowej związku. Od 1926 był członkiem ZMK. W 1929-1931 wchodził w skład KD ZMK Warszawa-Powązki, a następnie KD ZMK Warszawa-Sródmieście. Za swą działalność był kilkakrotnie na krótko aresztowany. W 1931 został członkiem KPP. Na polecenie partii aktywnie uczestniczył w nielegalnym już wówczas związku zawodowym handlowców, wchodząc przez pewien czas w skład zarządu związku. Od końca 1940 przebywał w getcie warszawskim. W 1942 wstąpił do PPR; od 1943 czynny był w komórce partyjnej na terenie zakładów Toebbensa. Brał udział w organizowaniu grup ŻOB. Będąc kierownikiem politycznym jednej z tych grup aktywnie uczestniczył w walkach podczas powstania w getcie. 7 maja 1943 został wywieziony do obozu w Treblince, następnie do Majdanka, a stamtąd do Oświęcimia. Tam nawiązał kontakt z obozowym ruchem oporu. Podczas ewakuacji obozu do Niemiec w styczniu 1945 udało mu się zbiec. W lutym 1945 powrócił do Warszawy. Wkrótce został skierowany przez Komitet Warszawski PPR do pracy w Komitecie Żydowskim w Warszawie jako przewodniczący. Od 1946 działał w Polskim Związku byłych Więźniów Politycznych, będąc do 1949 członkiem ZG. Z ramienia związku był członkiem delegacji polskiej na Międzynarodowy Kongres byłych Więźniów Politycznych w Paryżu. W 1946-1949 pracował na stanowisku kierownika działu odzieżowego w Centrali Spółdzielni Wytwórczych "Solidarność", był też tam kilkakrotnie sekretarzem POP PPR. Następnie pracował w Związku Spółdzielni Pracy w Warszawie jako kierownik Biura Odzieżowo-Włókienniczego. Od 1951 pełnił funkcję przewodniczącego zarządu Związku Branżowego Spółdzielni Odzieżowych woj. warszawskiego, a w 1954-1957 zastępcy prezesa Wojewódzkiego Związku Spółdzielni Pracy. Następnie był członkiem ZG Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce. W 1960 przeszedł na rentę dla zasłużonych. Zmarł 17 maja 1968 w Warszawie. Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim OOP i Krzyżem Grunwaldu III klasy.
Józef Barski - Józef Gitler (1898-1990) - wykształcenie wyższe, studiował w Mona chium, a 1924-1928 na Wydziale Prawa i Nauk Spoteczno-Ekonomicznych Wolnej Wszechnicy Polskiej. Od 1922 zajmował kierownicze stanowiska w Joincie i Centosie, od 1923 w KPP. W getcie warszawskim działacz PPR i Centosu, 1943-1945 w Bergen-Belsen, 1945-1950 sekretarz generalny Jointu w Polsce, 1950-1953 dyrektor naczelny PKO, w 1953 aresztowany pod zarzutem szpiegostwa, po uwolnieniu dyrektor zakładów przemysłowych im. 22 lipca. Wieloletni członek Rady Naukowej Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Michał (Majer) Grynberg (1909-2000) - urodzony w Stawatyczach, zawód wyuczony nauczyciel. Od 1932 członek KPP, trzy lata spędził w więzieniach sanacyjnych. 1942-1945 w Armii Czerwonej. Po wojnie przewodniczący komitetu żydowskiego w Legnicy, członek PPR/PZPR, od 1950 pracował w Centralnym Urzędzie Drobnej Wytwórczości, po 1968 pracownik Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Jakub Wasserstrum (1905-1993) - urodzony w Warszawie, działacz KPP, w czasie wojny pracował w Magnitogorsku jako blacharz, działacz ZPP. W 1946 powrócił do Polski, kierownik wydziału propagandy dolnośląskiego WKŻ, instruktor KW PPR/PZPR we Wrocławiu. 1950-1953 stał na czele WKŻ, a następnie TSKŻ we Wrocławiu, od 1953 członek Zarządu Głównego TSKŻ. W 1969 wyemigrował do Izraela, a w 1976 do Szwecji, gdzie zmarł.
[Od lewej: Ruwen Zalcman, Jakub Egit, Pejsach Novick, Jakub Wasserstrum w 1946 na Dolnym Śląsku]
Ruwen Zalcman, Jakub Egit, Pejsach Novick, Jakub Wasserstrum w 1946 na Dolnym Śląsku
Jakub Egit (1908-) - 1945-1949 prezes dolnośląskiego WKŻ. Od 1950 redaktor "Jidysz Buch" w Warszawie
Urodzony w Borysławiu w ubogiej religijnej rodzinie, robotnik i działacz ruchu robotniczego. Początkowo związany z Poalej Syjon Lewica, w 1930 wyrzucony z tej partii. W latach 1930-1933 współwydawca lwowskiego tygodnika "Unzer Weg", 1931-1934 członek założyciel i sekretarz generalny Ogólnożydowskiej Partii Pracy, więziony za działalność komunistyczną. W czasie wojny w ZSRR, od czerwca 1945 na Dolnym Śląsku, 1945-1949 prezes dolnośląskiego WKŻ. Od 1950 redaktor "Jidysz Buch" w Warszawie. W lutym 1953 aresztowany i zwolniony po ponad pól roku, od 1954 szef wydawnictwa publikacji technicznych, w 1957 wyemigrował do Kanady, gdzie pisał w tamtejszej prasie żydowskiej. Członek rady Kanadyjskiego Kongresu Żydów.
Henryk (Chaim) Cieszyński (1907-2002) - wiceprezes WKŻ w Katowicach. 1948-1953 instruktor KW PZPR w Katowicach. Od 1953 członek Prezydium ZG TSKŻ.
Urodzony w Otwocku, samouk, z zawodu piekarz. Od 1924 KZM, od 1929 w KPP, sekretarz KD Otwock-Falenica. Kilkakrotnie aresztowany za działalność komunistyczną, ogółem więziony przez półtora roku. Walczył w I Armii ludowego WP, podchorąży. Członek PPR i PZPR. Wiceprezes WKŻ w Katowicach. 1948-1953 instruktor KW PZPR w Katowicach. Od 1953 członek Prezydium ZG TSKŻ. W latach dziewięćdziesiątych mieszkał w USA. Zmarł w Kalifornii.
[Jerzy Morawski] Jerzy Morawski - Izaak Szloma - członek Politbiura KC PZPR, sekretarz KC, przywódca "puławian", wysoki funkcjonariusz Komisji Prasowej KC PZPR, redaktor naczelny "Trybuny Ludu" w połowie lat 50-tych, wiceprezes NIK w latach 1959-1963. (na zdjęciu) =>>
Władysław Matwin - jeden z członków-założycieli Związku Patriotów Polskich, który zajmował kilka ważnych stanowisk, był między innymi wydawcą naczelnego organu prasowego komunistów "Trybuny Ludu" w latach 1953-1957. Przewodniczący Zarządu Głównego ZMP i sekretarz KC PZPR.
Ostap Dłuski - Adolf Langer (1892-1964) - 1945-1954 kierownik Wydziału Zagranicznego KC PPR/PZPR.
Pseudonim Czomyj, Jerzy, Lewiński, Malwin, Oswald Ostenrode, L. Osteń, Zenon. Urodzony 31 października 1892 w Buczaczu w rodzinie nauczycielskiej, syn Joachima. Tam w 1912 ukończył gimnazjum. W tym czasie wstąpił do koła młodzieży socjaldemokratycznej PPSD, wiążąc się z jej lewym skrzydłem zgrupowanym wokół czasopisma "Głos". W 1914 rozpoczął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Wiedeńskiego. Od 1916 działał w socjaldemokracji austriackiej, opowiadając się zdecydowanie po stronie jej rewolucyjnego skrzydła. W 1917 powołano go do wojska austriackiego. Jako niepewny politycznie w związku z prowadzoną przezeń agitacją antywojenną nie otrzymał przysługującego mu stopnia oficerskiego i jako szeregowiec skierowany został do jednostek stacjonujących w Albanii. Po zakończeniu wojny kontynuował studia w Wiedniu. W 1919 uzyskał dyplom nauczyciela gimnazjalnego i podjął pracę w prywatnym polskim gimnazjum. W Wiedniu wznowił aktywną działalność polityczną. W 1918 był jednym z założycieli KP Austrii, a następnie kierownikiem jej Sekcji Polskiej. W 1918-1921 redagował polski tygodnik komunistyczny "Świt" oraz działał wśród polskiej emigracji robota, jako przewodniczący stowarzyszeń polonijnych "Naprzód" i "Proletariusz". W lutym 1921 uczestniczył w powołaniu zagranicznego komitetu KPGW; został jego członkiem i wszedł w skład redakcji wydawanego w Wiedniu w języku ukraińskim organu tej partii "Nasza Prawda". W maju 1921 przyjechał do kraju, gdzie podjął działalność w kierownictwie KPGW. 30 października 1921 przewodniczył krajowej konferencji KPGW we Lwowie. Jej uczestnicy, zebrani w budynkach po klasztorze św. Jura, zostali aresztowani tuż po rozpoczęciu obrad. Aresztowany wówczas, był jednym z głównych oskarżonych w głośnym procesie, tzw. świętojurskim, toczącym się przed SO we Lwowie 22 listopada 1922- 11 stycznia 1923. Uniewinniony, przebywał w więzieniu do chwili uprawomocnienia wyroku. Po wyjściu na wolność działał nadal w KPGW. Odegrał znaczną rolę w przezwyciężeniu trwającego od 1921 rozłamu w ruchu komunistycznym na terenie Galicji Wschodniej. Z ramienia frakcji opowiadającej się za jednością organizacyjną z KPRP został wybrany członkiem połączonego KC, wyłonionego podczas konferencji (odbytej prawdopodobnie w maju 1923) likwidującej rozłam w KPGW. Wszedł też wówczas w skład delegacji tej partii na II Zjazd KPRP (19 września - 2 października 1923 w Bolszewłe pod Moskwą). Zjazd wybrał go zastępcą członka KC KPRP i członkiem podkomisji narodowościowej. W 1923-1926 należał też do czołowych działaczy ZPMiW, masowej organizacji utworzonej i kierowanej przez komunistów. Był redaktorem naczelnym organu prasowego ZPMiW, wydawanej we Lwowie "Trybuny Robotniczej". Jako redaktor został po zamknięciu pisma w 1924 aresztowany; po kilku miesiącach zwolniono go za kaucją. Od utworzenia w 1923 KPZU był członkiem KC tej partii i do 1926 jednym z jej przywódców. W 1926-1927 wchodził w skład Sekretariatu Krajowego KC KPP. Oprócz prac organizacyjnych zajmował się propagandą jako członek Centralnej Redakcji. Aresztowany 25 lipca 1927 i osadzony w więzieniu mokotowskim, został 14 listopada tego roku zwolniony za kaucją. Z ramienia KPP uczestniczył w VI Kongresie MK (17 lipca - 1 września 1928 w Moskwie) i wchodził w skład Komisji Polskiej kongresu jako jeden z przedstawicieli i główny referent "większości". Zagrożony ponownym aresztowaniem, wyemigrował w 1929 do ZSRR. Przebywał tam do 1933, pracując w Akademii Komunistycznej i Instytucie Gospodarki i Polityki Światowej w Moskwie. Redagował pismo "Krasnyj Intiemacyonał Profsojuzow". W 1930-1933 należał do WKP(b). W 1933 przebywał chwilowo w Niemczech, gdzie zastał go przewrót hitlerowski. Wiosną 1934 powrócił do kraju. Objął wówczas kierownictwo Centralnej Redakcji KPP, został też członkiem Sekretariatu Krajowego partii. Uczestniczył w VII Kongresie MK (25 lipca - 20 sierpnia 1935 w Moskwie). Po powrocie do kraju ponownie wszedł w skład Sekretariatu Krajowego i przez pewien czas był jego kierownikiem. M.in. odegrał wybitną rolę w kampanii przygotowawczej do Międzynarodowego Kongresu Pokoju w Brukseli (4-6 września 1936). Był to najaktywniejszy okres jego nielegalnej działalności. W 1936 wyjechał na polecenie KPP do Paryża. Współpracował blisko z przebywającym na emigracji kierownictwem partii aż do jej rozwiązania w 1938. Był korespondentem KC KPP do pism KW MK "Correspondance Internationale", wychodzącego w Paryżu, i "Rundschau", wychodzącego w Bazylei. Opublikował tam szereg artykułów, w których krytykował politykę zagraniczną polskiego rządu sanacyjnego. Znaczna część artykułów poświęcona była ocenie sytuacji wewnętrznej w kraju. Po rozwiązaniu KPP w 1938 został odsunięty przez FPK od czynnej działalności partyjnej; zarabiał na utrzymanie jako tragarz. Lata II wojny światowej spędził na terenie Francji. Do 1942 pracował jako robotnik w Paryżu. W tym roku rozpoczął działalność w polskich grupach FPK. Poszukiwany przez policję francuską, przeniósł się na wieś w pobliżu Sucy-en-Brie, gdzie schronienia udzielił mu dr E. Longuet, wnuk K. Marksa. Odegrał dużą rolę w antyfaszystowskim ruchu oporu. Działając z olecenia Centralnej Komisji do Spraw Imigranckich FPK od 1943 organizował robotników ukraińskich, dla których m.in. wydawał pismo "Batkiwszczina". Był jednym z założycieli utworzonej na początku 1944 organizacji Ośrodek Akcji i Obrony Imigrantów (Centre d'Action et de Defense des Immigres). Pod pseudonimem Oswald Ostenrode napisał przeznaczoną dla czytelników niemieckich broszurę "Deutschland ein Schaudermarchen oder der Weg der Freiheit. Ein Beitrag zur Entlarvung des Hitlerismus", która demaskowała kłamstwa hitlerowskiej propagandy, apelowała do rozumu i sumienia Niemców, wzywała do oporu przeciw hitlerowskim zbrodniarzom. Broszura ta była nielegalnie kolportowana wśród Niemców na terenie okupowanej Francji i wysyłana do III Rzeszy. Po wyzwoleniu Francji przystąpił natychmiast do pracy politycznej wśród wychodźstwa polskiego. Wchodził w skład kierownictwa polskiego grup językowych FPK. Był współorganizatorem i członkiem PKWN we Francji, naczelnej organizacji komunistycznej Polonii, która działała na rzecz Polski Ludowej. W lipcu 1945 powrócił do Polski. Został przyjęty do PPR i objął stanowisko redaktora naczelnego "Głosu Ludu", organu centralnego partii. I Zjazd PPR (6-13 grudnia 1945 w Warszawie) wybrał go do KC. Wybrany podczas I (Zjednoczeniowego) Zjazdu PZPR (15-21 grudnia 1948 w Warszawie) do KC, pozostawał w jego składzie do chwili śmierci. Od listopada 1945 był kierownikiem Wydziału Zagranicznego KC PPR, a następnie KC PZPR (do 1954). Później był doradcą Biura Politycznego KC PZPR ds. zagranicznych. Wchodził w skład Rady Naukowej Zakładu Historii Partii przy KC PZPR, powołanej przez Sekretariat KC w marcu 1957. W 1958 został przewodniczącym Zarządu Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej, a w 1959 dyrektorem Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Jako jeden z inicjatorów i organizatorów wrocławskiego Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju (25-28 sierpnia 1948) oraz II Światowego Kongresu Obrońców Pokoju w Warszawie (16-22 listopada 1950) odegrał istotną rolę w rozwoju polskiego i światowego ruchu pokoju. Był członkiem Biura Światowej Rady Pokoju (1950-1964) i wiceprzewodniczącym Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju. W 1961 otrzymał Międzynarodową Nagrodę Leninowską "Za utrwalanie pokoju między narodami". Przeznaczył ją w całości na Fundusz Budowy Szkół Tysiąclecia na Opolszczyźnie, którą od 1952 reprezentował jako poseł w Sejmie. Zmarł 12 lutego 1964 w Warszawie. Za działalność rewolucyjną odznaczony był wieloma orderami, w tym Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1962).
Wiktor Grosz - Izaak Medres - publicysta, główny propagandysta stalinowski, m.in. w sprawie Powstania Warszawskiego. Podsekretarz stanu w ministerstwie spraw zagranicznych. Zmarł w 1956 r.
Artur Starewicz - w latach 1949-1953 był kierownikiem Wydziału Propagandy i Agitacji KC PZPR, a następnie sekretarzem CRZZ i sekretarzem KC PZPR. Szef Biura Prasy KC PZPR.
Stefan Wierbłowski - 1945 wiceminister informacji i propagandy, 1945-1948 ambasador RP w Czechosłowacji, następnie sekretarz generalny MSZ.
[Stefan Wierbłowski]
Stefan Wierbłowski
Adam Wang - dyrektor generalny w Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego - PKPG, 1950-1956 zastępca przewodniczącego PKPG.
Eugeniusz Ziółkowski - dyrektor gabinetu szefa Państwowej Komisji P;anowania Gospodarczego.
Romana Granas - komitet warszawski PZPR.
Sarna Obozowicz - pracownica PAP podległa Mincowej, siostra Światły
Jerzy Baumritter - zastępca redaktora naczelnego "Trybuny Ludu"
Kazimierz Golde - dział zagraniczny "Trybuny Ludu"
Leopold Unger - sekretarz redakcji w "Życiu Warszawy"
Michał Hofman - szef PAPu w latach 60-tych
Tadeusz Lutogniewski - pierwszy redaktor naczelny wrocławskiej "Odry"
Mirosława Pażyńska - Srula Kundelman - redaktorka w "Życiu Warszawy"
Władysław Pawlak - Polskie Radio, policjant w getcie
Ozjasz Szlejen - sekretarz Związku Pisarzy i Artystów w okresie stalinowskim
Roman Szydłowski - Szanzer - redaktor "Trybuny Ludu", krytyk teatralny, prezes Klubu Krytyki Teatralnej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.
Stanisław Brodzki - Bronsztajn - dziennikarz "Trybuny Ludu"
Szymon Jakubowicz - redaktor
Roman Juryś - Chaim Szacht - redaktor "Trybuny Ludu", komentator procesów politycznych
Wilhelm Billig - od 1956 Pełnomocnik Rządu do Spraw Wykorzystania Energii Jadrowej w Polsce
Jerzy (Izrael) Frydberg - naczelnik Wydziału Kadr Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.
Zofia Gomułkowa - Liwa Szoken - szefowa kadr KC PPR i PZPR.
Edda Werfel - stalinowska dziennikarka
Grzegorz Jaszuński - dziennikarz w okresie stalinizmu, pracował w "Życiu Warszawy"
Eugeniusz Szyr (1915-2000) - stalinowski ekonomista, odpowiedzialny za katastrofę gospodarczą we wczesnym PRLu.
Stalinowski ekonomista, weteran hiszpańskiej wojny domowej. Od 1934 członek Komunistycznej Partii Polski, od 1944 w PPR. Członek ZPP. Pułkownik, przedstawiciel Sztabu Generalnego Wojska Polskiego przy Sztabie Armii Czerwonej. W latach 1948-1981 członek KC PZPR, członek Biura Politycznego w latach 1964-1968. Wicepremier w latach 1959-1972. Twórca i przewodniczący Komitetu Nauki i Techniki. Pełnił funkcję przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego i Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów w latach 1954-1956 r.
Jan Galewicz - powstaniec w getcie, sowiecki agent w USA, komunistyczny konsul w Nowym Jorku.
Marian Naszkowski - Wasser - dygnitarz z MSZ, ambasador w Moskwie, wiceminister spraw zagranicznych w latach 60-tych. 12 kwietnia 1967 wręcza ambasadorowi Izraela Oświadczenie Rządu PRL o zerwaniu stosunków dyplomatycznych z tym krajem.
Celina Budzyńska - Brun - wykładowca Centralnej Szkoły KC PPR (PZPR).
Urodziła się w 1908 roku w Warszawie, w rodzime o bogatych tradycjach rewolucyjnych, zwłaszcza ze strony matki Michaliny, z domu Brun. Jedna jej ciotka, Helena, pisarka, była żoną Stanisława Bobińskiego, działacza SDKPiL, KPP i WKP(b), uczestnika rewolucji październikowej, zamordowanego w okresie wielkiej czystki. Druga ciotka, Rozalia, historyczka, wyszła za mąż za Szczepana Rybackiego, członka Zarządu Głównego SDKPiL, a następnie KC KPP także wykończonego w ZSRR. Wujem jej był Julian Brun. Matka, malarka, związana była z SDKPiL, a ojciec, Wacław Wlekliński, działał w Organizacji Bojowej PPS, za co w roku 1905 został zesłany na Syberię. Ukończyła gimnazjum Związku Nauczycielstwa Szkół Średnich w Warszawie i od roku 1923, w wieku piętnastu lat, zaczęła działać w Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce (od 1930 roku funkcjonującego pod nazwą Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej). W roku 1927 wyjechała do ZSRR. Ukończyła tam roczny Komunistyczny Uniwersytet Mniejszości Narodowych Zachodu i trzy lata studiowała w Wyższym Instytucie Pedagogicznym imienia Aleksandra Hercena w Leningradzie. Trzykrotnie wychodziła za mąż. Pierwszym i trzecim jej mężem był Zygmunt Trawiński - działacz ZMKP KZMP i KPP dyrektor radzieckiego sowchozu "Komsomołce", drugim mężem (i ojcem jej dwóch córek) był Stanisław Budzyński - działacz SDKPiL, uczestnik rewolucji październikowej, członek kierownictwa KP(b) Białorusi. Aresztowano ich oboje w roku 1937, Stanisława zamordowano, a Celinę skazano na osiem lat obozu. Zwolniona w roku 1945, wróciła do Polski, obejmując kierownicze stanowiska w szkołach dla aktywu partyjnego w Centralnej Szkole PPR i następnie PZPR oraz od roku 1957 w Wyższej Szkole Nauk Społecznych. W latach 1952-1956 była także posłanką na sejm z okręgu skierniewickiego i członkiem KC PZPR. Na emeryturę przeszła w 1967 roku. Współpracowała z KSS KOR i z ruchem "Solidarność". Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 wystąpiła z partii. Jej dwie córki (inżynier i bibliograf) partię opuściły kilkanaście lat wcześniej. Umarła w 1992 roku w wieku osiemdziesięciu trzech lat.
Mieczysław Ogrodziński - szef kontroli nad Ministerstwem Spraw Zagranicznych.
Juliusz Katz-Suchy (1912-1971) - wysłannik Polski do Organizacji Narodów Zjednoczonych, dyrektor Instytutu Spraw Międzynarodowych.
Manfred Lachs - dygnitarz w MSZ, m.in. kierownik Biura Prac Kongresowych. Był przewodniczącym komitetu prawnego Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych, a później został mianowany członkiem Międzynarodowego Trybunału w Hadze.
Henryk Strasburger, Eugeniusz Milnikiel - ambasadorowie w Londynie.
Tadeusz Kassern - attache kulturalny Polski w USA.
Ludwik Rajchman - przewodniczący polskiej misji ekonomicznej w Stanach Zjednoczonych.
Stefan Rozmaryn (1908-1969) - prawnik i wykładowca m.in. we Lwowie i Kazaniu. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Kolaborant we Lwowie 1939-1941. Główny współpracownik razem z Jakubem Sawickim Leona Chajna, dyktatora stalinowskiego Ministerstwa Sprawiedliwości.
[Żydzi demonstrują w Bielsku: <<Młodzież żydowska w pierwszych szeregach budowniczych Polski>>]
Żydzi demonstrują w Bielsku: "Młodzież żydowska w pierwszych szeregach budowniczych Polski"
Ludwik Grosfeld - były minister finansów w Rządzie Londyńskim, który po powrocie do Polski został członkiem komunistycznej Rady Państwa. Kierownik Ministerstwa Żeglugi i Handlu Zagranicznego.
Stefan Arski - Salman - dziennikarz "Nowej Kultury" i wyższy urzędnik PZPR, przewodniczący Związku Zawodowego Dziennikarzy. W latach wojny prowadził działalność agenturalną na rzecz Sowietów wśród polonii w USA. Potem główny twórca "czarnej" legendy emigracji i Polonii. Przeciwstawiał on polonijną "reakcję" "postępowemu odłamowi Polonii". W swojej sztandarowej książce "Targowica leży nad Atlantykiem" dowodził, że zarówno Polonia, jak i emigracja to zwykła "agentura amerykańska", za którą kryje się "brutalna pięść imperializmu" "szykująca światu kolejną rzeź" i "hodująca w tym celu z jednakową troskliwością śmiercionośne bakterie i emigracyjne kanalie". Podobne opinie wygłaszał na kartach swojej kolejnej książki zatytułowanej "Pasażerowie martwej wizy". Tu z kolei napisał, że "proces wyobcowania z polszczyzny" w środowiskach reakcji polonijnej "dobiega końca". "Umarli za życia, chodzą jeszcze po ziemi na podstawie Trupiej Wizy" kończył swoją książkę Arski. Jego żoną była Magda Hertz.
Izaak Kleinerman - przewodniczący biura prezydium Rady Państwa.
Jakub Prawin - aktywista partyjny, pułkownik. Pełnomocnik rządu na teren byłych Prus Wschodnich. Wiceprezes NBP.
Aktywista partyjny, pułkownik, agent NKWD. Szef w latach 1946-1950 Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie, która pełniła funkcję przedstawicielstwa dyplomatycznego. Kierownik specjalnej komórki NKWD stworzonej w celu przejęcia hitlerowskich tajemnic technologicznych. Prowadził rozmowy z przywództwem niemieckich komunistów w sprawie granicy. Pełnomocnik rządu na teren byłych Prus Wschodnich. Wiceprezes NBP.
Zygmunt Kratko - brat Józefa, jako wysokiej rangi Ubowiec kierował akcją rekwizycji zboża od chłopów na terenie województwa białostockiego w sposób tak bandycki, że doprowadził do buntu. Zmusiło to Sekretariat Biura Politycznego KC PZPR w 1951 do udzielenia mu nagany za "tolerowanie niewłaściwych metod" podczas skupu.
Józef Kapliński - Izrael Kapłan - pierwszy sekretarz KW PPR w Rzeszowie, jako delegat na l Zjazd PPR w grudniu 1945 roku domagał się usunięcia z wszystkich stanowisk administracji terenowej niekomunistów.
Arkady Fidler - publicysta, redaktor naczelny "Nowych Dróg".
Tadeusz Ditrich - minister finansów od 21 listopada 1952 do 28 lipca 1960 r.
Julian Kole - wiceminister finansów.
Gen. Jan Górecki - Muhlrad - generał rezerwy, członek KPP/PPR/PZPR, dyrektor generalny Ministerstwa Finansów. Zastępca wiceministra obrony narodowej, 1950-1952 wiceprezes NIK.
Tadeusz Danielewicz - Izraelowicz - dygnitarz MSZ.
Zelewski - minister SZ w okresie stalinowskim.
Józef Kofman - sekretarz i członek Prezydium CRZZ do roku 1968.
Jan Karol Wende - lider Stronnictwa Demokratycznego.
Róża Maria Grik - naczelnik Wydziału Społeczno-Politycznego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie.
Jacek Groszkowski - Hersz Herszkowicz - sekretarz PPR w Gdańsku.
Szymon Hirszowski - Hirsz - sekretarz PPR w Katowicach.
Andrzej Jaroszewicz - Aaron Samet - pełnomocnik Zarządu Zdobyczy Wojennych w Szczecinie.
Centralna Komisja Rewizyjna PPR:
W. Dworakowski, E. Kalecki, Z. Lipert, J. Zylberg, S. Żółkiewski
kierownicy w KC PPR :
Szynkier,
Cieślik,
Angiersztajn Pseudonim Anerski, Gruby. Urodzony 1 sierpnia 1896 w Częstochowie w rodzinie robotniczej, syn Michała. Ukończył 4 klasy Gimnazjum im. Aleksandra II, a następnie wyuczył się zawodu ślusarza. Od 1915 pracował na kolei w Strzemieszycach, a od 1917 w Warszawie jako pomocnik maszynisty. W 1919 wstąpił do ZZK. Po odbyciu służby wojskowej w 1919-1921 powrócił do pracy w PKP w Warszawie. W 1926 już jako maszynista parowozowy przeniósł się do Kutna. W tym roku wstąpił do ZZ Maszynistów Kolejowych w Polsce; w 1929-1931 był przewodniczącym koła w Kutnie. Od 1930 członek KPP. Do Warszawy powrócił w 1932 i pracował na grójeckiej kolei dojazdowej. Ponownie przybył do Kutna w 1934 i tu został sekretarzem KM KPP. W 1937 wyjechał jako ochotnik do Hiszpanii. Od stycznia 1938 walczył w Brygadzie im. J. Dąbrowskiego w randze porucznika. Członek KP Hiszpanii. Po klęsce Republiki osadzony w obozie w Gurs, następnie Vernet d'Ariege we Francji. W 1941 został przewieziony do Niemiec do obozu pracy koło Lipska. Ze względu na przebytą operację zezwolono mu na powrót do kraju. Do końca okupacji pracował w Kutnie jako maszynista parowozowy. Po zajęciu kraju przez sowietów w 1945 wstąpił do PPR. Jako delegat z Poznania uczestniczył w I Zjeździe PPR (6-13 grudnia 1945 w Warszawie). W 1945-1948 pełnił funkcję zastępcy kierownika Wydziału Komunikacyjnego KC PPR. W 1945-1957 był przewodniczącym Centralnej Komisji Rewizyjnej Związków Zawodowych. Równocześnie wchodził do Wydziału Wykonawczego ZZK, a następnie w 1950-1970 piastował stanowisko przewodniczącego Głównej Komisji Rewizyjnej ZZK. Zmarł 30 września 1972 w Warszawie. Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Krzyżem Kawalerskim OOP, Krzyżem Walecznych.
Kasman,
Oks,
Domagała,
H. Kozłowska,
Ochab,
Werfel,
Popiel, Kole,
Teodora Feder - urodzona w Lublinie. Członkini KPP od 1918. W 1921 aresztowana i skazana na 5 lat więzienia. W 1923 w ramach wymiany więźniów politycznych, wyemigrowała do ZSRR. W latach 1923-1930 pracowała w Profinternie i aparacie Komitetu Wykonawczego Kominternu. Po 1930 studiowała w Instytucie Czerwonej Profesury. W latach 1933-1934 w Paryżu. Między 1935 a 1936 wiceszefowa Wydziału Propagandy i Agitacji komitetu regionalnego WKP(b) w Woroneżu. 1937-1938 sekretarz organizacji partyjnej w radzieckiej kolonii w Madrycie. W 1940 aresztowana przez NKWD razem z mężem T. G. Mandalianem. On został skazany na śmierć, ona 18 lipca 1941 skazana na 8 lat łagrów. W 1945 zwolniona, powróciła do Polski, by brać udział w jej stalinizacji.
M. Eisler - kierownik Wydziału Finansowo-Gospodarczego KC PPR.
H. Jabłoński - szef Wydziału Polityczno-Propagandowego.
A. Gross - kierownik Wydziału Samorządowo-Parlamentarnego.
L. Krasucki - sekretarz WK PPS we Wrocławiu.
J. Rabanowski - Minister Komunikacji.
K. Dąbrowski - Minister Skarbu.
W. Dworakowski - pierwszy sekretarz KW PPR w Gdańsku, przewodniczący Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego w 1954.
Zenon Wróblewski - późniejszy kierownik Biura w KC
Halina Altman - córka Henryka Altmana
Bernard Sztatler - Akademicki Związek Walki Młodych
[Żydzi z ZWM w Dzierżoniowie]
żydzi z ZWM w Dzierżoniowie
Centralny Komitet Żydów w Polsce :
Jakub Berman, Kasman, Daniszewski, Minc, Modzelewski, Markowicz, Staszewski, Szyr, Wolski, Szymon Zachariasz, Brun, Dłuski, Bobicka, Wodzyńska, Kobryńska, Kalicka, Pierzyńska, Siekierska
W 1949 odbył się zjazd CKŻwP, który wybrał nowe władze:
przewodniczący A. Berman, G. Smolar, Julian Łazabnik, Marek Bitter, S. Fiszgrund.
Związek Samopomocy Chłopskiej - prezes Stefan Ignar, W. Schayer, E. Pszczółkowski.
Związek Zawodowy Dziennikarzy - Stefan Arski (przewodniczący), zarząd: Chaber, Knauff, Marcowa, Monasterska, Sochnowski, Szydło, Aleksandrowicz, Frysz, Szydłowski-Szauzer.
Bolesław Gebert - sekretarz CRZZ, ambasador w Turcji (1960-1967)
Jeden z założycieli i czołowych działaczy Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych. Członek Politbiura. Chwalił się w wydanej w Polsce w latach osiemdziesiątych książce, jak prowadził w 1920 roku udaną, skuteczną akcję dywersyjną wśród Polonii, aby zniechęcić ją do zbierania pomocy finansowej dla zagrożonej Polski. Opisując swoją rolę w 1920 roku, stwierdzał m.in.: "Byliśmy jedyną grupą wśród Polonii, która zwalczała wspieraną przez imperialistów rosyjską kontrrewolucję. Pozostała prasa polonijna popierała wyprawę Piłsudskiego i prowadziła kampanię na rzecz kupowania obligacji rządu polskiego na finansowanie wojny z Krajem Rad. Akcję prowadzono pod hasłem 'Bij Bondem (tj. obligacją) bolszewika'. Rząd polski usiłował sprzedać w USA i wśród Polonii obligacje na sumę 50 milionów dolarów. Zwalczaliśmy tę akcję i odnosiliśmy rezultaty". W sierpniu 1932 roku został wydelegowany jako jeden z dwóch przedstawicieli Komunistycznej Partii USA na XII plenum Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej w Moskwie. Po wykryciu jego agenturalnej działalności, 12 maja 1934 roku skazano go na deportację ze Stanów Zjednoczonych do Polski. Polskie MSZ odrzuciło jednak możliwość przyjęcia go przez Polskę, powołując się na to, że nigdy nie wystąpił o obywatelstwo polskie. Władze sowieckie też nie zgodziły się na jego deportację z USA do ZSRS, chcąc, by pozostał dla nich użyteczny w Stanach Zjednoczonych. Po napaści Sowietów na Polskę 17 września 1939 roku na wiecach w USA usprawiedliwiał rozbiór Polski. Komentujac z oburzeniem ten antypolski kurs Komunistycznej Partii Ameryki, "Dziennik Zjednoczenie" pisał wtedy: "W gadaniu głupstw przescignął wszystkich niejaki B.K. Gebert, członek Krajowego Komitetu Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych, który w języku polskim opowiadał o raju, w jakim żyje dziś lud rosyjski". W ksiażce Johna Earla Haynesa i Harvey'a Kiehra: "VENONA - zdemaskowanie sowieckich szpiegów w Ameryce", która ukazała sie w USA w 1999 roku, figuruje jako agent NKWD-KGB. "Venona" - to kryptonim ściśle tajnej akcji kontrwywiadu amerykańskiego, który przechwytywał i rozkodowywał depesze przekazywane do moskiewskiej centrali przez sowiecką siatkę szpiegowską w USA. Jest tam bogate dossier Boleslawa (Billa) Geberta, który w siatce nosił pseudonim "Ataman". Dodatkowe, odszyfrowane depesze "Venony" wskazuja, ze Boleslaw (Bill) Gebert, wieloletni organizator regionalny KP USA, aktywnie pomagał KGB. Gebert imigrował z Polski w 1918 i podjął pracę jako górnik. Jako oficjalny członek KP USA szefował polskojęzycznemu biuru partii w póznych latach 20-tych, aby następnie objąć przywódczą funkcję regionalnego organizatora w Chicago i Pittsburgu w latach 30-tych. Kiedy powstalo CIO (centrala zwiazków zawodowych) użył swojej pozycji szefa "Stowarzyszenia Polonia" w celu mobilizowania hutników do wstąpienia do organizacji. Żydowski komunista umiejętnie kamuflował swoje działania, stając się jednym z czołowych działaczy prosowieckiego amerykańskiego Kongresu Słowiańskiego. Organizował inspirowane w duchu prokomunistycznym kongresy Słowian amerykańskich w Detroit, Pittsburgu i Nowym Jorku. W 1946 roku FBI kolejny raz zwróciło uwagę na niego, uznając za szczególnie niebezpieczną jego rolę jako sekretarza generalnego radykalnej kryptokomunistycznej organizacji o nazwie Międzynarodowy Porządek Robotniczy. Zagrożony aresztowaniem w 1947 roku pospiesznie uciekł ze Stanów Zjednoczonych. Zbigniew Błażyński, który opracował zeznania byłego wicedyrektora departamentu w MPB Józefa Światły, ogłoszone na falach Radia Wolna Europa, tak pisał o opisanej przez Światłę ówczesnej roli Geberta w Polsce: "(...) wyrasta od razu na sztandarowego człowieka reżimu w ruchu tak zwanych związków zawodowych. Wchodzi do Centralnej Rady Związków Zawodowych, zostaje redaktorem 'Głosu Pracy', obejmuje nawet stanowisko zastępcy sekretarza generalnego komunistycznej Światowej Federacji Związków Zawodowych. Reżim używa go do akcji propagandowej w związkach zawodowych na Zachodzie (...)" (cyt. za: Z. Błażyński "Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940-1955", Londyn 1985, s. 167). Józef Światło wspominał w swych relacjach: "Znałem Bolesława Geberta osobiście. Wkrótce po swym przyjeździe do Polski Bolesław Gebert zaczął być podejrzewany, że jest rzekomo agentem amerykańskim. Na rozkaz Moskwy został usunięty z Rady Światowej Federacji Związków Zawodowych. Ministerstwo Bezpieczeństwa śledziło go dniem i nocą. Podesłało mu swoją agentkę, Krystynę Poznańską, która została jego kochanką, aby tym lepiej mogła go śledzić. Otóż Bolesław Gebert nie wiedząc o tym, ożenił się z Krystyną Poznańską. Ministerstwo Bezpieczeństwa pozwoliło jej na małżeństwo, aby w roli żony mogła jeszcze lepiej śledzić Bolesława Geberta jako męża. O tym wszystkim Bolesław Gebert nie wiedział i dowiedział się dopiero z mojego zeznania przed komisją kongresową w Milwaukee w Stanach Zjednoczonych" (op. cit., s. 168). Sam Błażyński pisał (op. cit., s. 168): "Rolę opiekunki Geberta z ramienia dziesiątego departamentu pełniła wiernie i skwapliwie Krystyna Gebertowa jako żona, która codziennie niemal raportuje swym przełożonym o zachowaniu się, kontaktach i działalności swego męża (...) stary komunista Bolesław Gebert ma więc także swoją kartotekę obciążającą w dziesiątym departamencie Ministerstwa Bezpieczeństwa. Dokumenty w tej kartotece i uzupełniające raporty jego żony czekają tylko na odpowiednią chwilę, kiedy nagle Gebert przestanie być użyteczny i przydatny dla propagandowych celów reżimu". Wrócił do Stanów Zjednoczonych w 1950 roku jako reprezentant zdominowanej przez komunistów Światowej Federacji Związków Zawodowych przy ONZ, a nastepnie służył jako polski ambasador w Turcji (1960-1967).
A. Angiersztajn - przewodniczący Komisji Rewizyjnej CRZZ.
Pseudonim Anerski, Gruby. Urodzony 1 sierpnia 1896 w Częstochowie w rodzinie robotniczej, syn Michała. Ukończył 4 klasy Gimnazjum im. Aleksandra II, a następnie wyuczył się zawodu ślusarza. Od 1915 pracował na kolei w Strzemieszycach, a od 1917 w Warszawie jako pomocnik maszynisty. W 1919 wstąpił do ZZK. Po odbyciu służby wojskowej w 1919-1921 powrócił do pracy w PKP w Warszawie. W 1926 już jako maszynista parowozowy przeniósł się do Kutna. W tym roku wstąpił do ZZ Maszynistów Kolejowych w Polsce; w 1929-1931 był przewodniczącym koła w Kutnie. Od 1930 członek KPP. Do Warszawy powrócił w 1932 i pracował na grójeckiej kolei dojazdowej. Ponownie przybył do Kutna w 1934 i tu został sekretarzem KM KPP. W 1937 wyjechał jako ochotnik do Hiszpanii. Od stycznia 1938 walczył w Brygadzie im. J. Dąbrowskiego w randze porucznika. Członek KP Hiszpanii. Po klęsce Republiki osadzony w obozie w Gurs, następnie Vernet d'Ariege we Francji. W 1941 został przewieziony do Niemiec do obozu pracy koło Lipska. Ze względu na przebytą operację zezwolono mu na powrót do kraju. Do końca okupacji pracował w Kutnie jako maszynista parowozowy. Po zajęciu kraju przez sowietów w 1945 wstąpił do PPR. Jako delegat z Poznania uczestniczył w I Zjeździe PPR (6-13 grudnia 1945 w Warszawie). W 1945-1948 pełnił funkcję zastępcy kierownika Wydziału Komunikacyjnego KC PPR. W 1945-1957 był przewodniczącym Centralnej Komisji Rewizyjnej Związków Zawodowych. Równocześnie wchodził do Wydziału Wykonawczego ZZK, a następnie w 1950-1970 piastował stanowisko przewodniczącego Głównej Komisji Rewizyjnej ZZK. Zmarł 30 września 1972 w Warszawie. Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Krzyżem Kawalerskim OOP, Krzyżem Walecznych.
Rząd w 1947 -
J. Cyrankiewicz (premier), W. Gomułka (wicepremier i Minister Ziem Odzyskanych), S. Radkiewicz - Minister Bezpieczeństwa Publicznego, J. Rabanowski - Minister Komunikacji, S. Skrzeszewski - Minister Oświaty, H. Minc - Minister Przemysłu, K. Dąbrowski - Minister Skarbu, Z. Modzelewski - Minister Spraw Zagranicznych, L. Grosfeld - Minister Handlu Zagranicznego i Żeglugi.
Pierwsze Biuro Polityczne KC PZPR w 1948 -
Berman, Bierut, Cyrankiewicz, Jóźwiak, Minc, Radkiewicz, Rapacki, Spychalski, Świątkowski, Zambrowski, Zawadzki.
Biuro Organizacyjne KC w 1948 -
Albrecht, Alster, Arski-Apfelbaum, J. Berman, Baranowski, Bierut, Chełchowski, Cyrankiewicz, T. Cwik, Dworakowski, Jabłoński, Kasman, Kole, Mazur, Minc, Nowak, Ochab, Reczek, Rybicki, Świątkowski, Zambrowski, J. Zarzycki, A. Zawadzki, St. Zawadzki.
Biuro Polityczne KC PZPR w 1954 -
B. Bierut, J. Berman, J. Cyrankiewicz, Jóźwiak, Dworakowski, F. Mazur, H. Minc, Nowak, E. Ochab, S. Radkiewicz, K. Rokossowski, R. Zambrowski, A. Zawadzki.
Henryk Jabłoński - Apfelbaum - (1909) - działacz socjalistyczny i komunistyczny, historyk. Od 1948 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, od 1952 członek PAN. Od 1931 w PPS, 1945-1948 członek Rady Naczelnej, 1946-1948 sekretarz, następnie wiceprzewodniczący CKW. 1971-1981 członek Biura Politycznego KC PZPR. 1965-1966 minister szkolnictwa wyższego, 1966-1972 oświaty i szkolnictwa wyższego, 1972-1985 przewodniczący Rady Państwa. Jako jej przewodniczący bezprawnie podpisał dekret o stanie wojennym. 1945-1947 poseł do KRN, 1972-1989 na sejm, 1983-1990 przewodniczący Rady Naczelnej ZBoWiD.
Mieczysław Jagielski - (1924-1997) - działacz komunistyczny, ekonomista. Od 1944 w PPR, następnie w PZPR. 1971-1981 członek Biura Politycznego KC. 1959-1970 minister rolnictwa. 1970-1981 wicepremier. 1971-1975 przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Od 1975 prof. SGPiS. W sierpniu 1980 przewodniczący komisji rządowej, która zawarła porozumienie z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w Stoczni Gdańskiej.
Andrzej Werblan - Aaron Werblicht - (1924) - działacz komunistyczny. Od 1943 w Armii Polskiej w ZSRR. Od 1948 w Polskiej Partii Socjalistycznej, po zjeździe zjednoczeniowym w PZPR. Członek ścisłych władz tej partii, m.in. 1974-1980 sekretarz KC, później członek Biura Politycznego. Szef Wydziału Nauki i Edukacji KC PZPR. 1961-1982 poseł na sejm, 1971-1982 wicemarszałek sejmu. Od 1974 profesor nauk politycznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Czołowy ideolog i historyk partii.
Karol Kuryluk (1910-1967) - w latach 1945-1947 redaktor "Odrodzenia". Minister kultury i sztuki od 19 czerwca 1956 do 29 kwietnia 1958 oraz ambasador w Austrii w latach sześćdziesiątych, dyrektor PWN od 1965.
Sekretariat KC PZPR we wrześniu 1956 - Ochab, Albrecht, Jarosiński, Matwin, Mazur, Gierek
Biuro Polityczne KC PZPR w październiku 1956 - Gomułka, Cyrankiewicz, Jędrychowski, J. Loga Sowiński, Morawski, Ochab, Rapacki, Zambrowski, Zawadzki
Sekretariat KC PZPR w październiku 1956 - Albrecht, Ochab, Matwin, Zambrowski
T. Daniszewski, W. Titkow, Starewicz, Werblan, M. Jagielski, R. Granans, A. Schaff, S. Żółkiewski, R. Grodowski - kierownicy Wydziałów KC PZPR
S. Jędrychowski - przewodniczący Państwowej Komisji Planowania
J. Albrecht - wiceprzewodniczący Rady Państwa od 1957
Biuro Polityczne KC PZPR w 1959 - m.in. Cyrankiewicz, Jędrychowski, Morawski, Ochab, Zambrowski
Sekretariat KC PZPR w 1959 - m.in. Albrecht, Matwin, Morawski, Zambrowski
Marian Rybicki - minister sprawiedliwości po 1956
Józef Kofman - sekretarz i członek Prezydium CRZZ do roku 1968
z pełnym poszanowaniem i respektem dla autorów, wydawców i praw autorskich, w dzisiejszych czasach powszechnego przemilczania i fałszowania historii i faktów historycznych, uważamy za szczególnie ważną powinność i obowiązek rozpowszechniania informacji, celem edukacji i uświadamiania, oraz bezpardonowej walki z owymi przemilczeniami i fałszami.