R

^{www.krdmie.prv.pl}

OZDZIAŁ 2

^{Organizacja jako obiekt badań}

^{I. STRESZCZENIE:}

^{Rozdział dotyczy obiektu badań nauki o zarządzaniu – organizacji. Bardzo szczegółowo analizuje jej składniki, szczególnie składniki intencjonalne, dzielące się na procesy, zbiory, relacje, zdarzenia oraz cechy.}

^{II. TEORIA:}

^{a) Składniki organizacji}

^{Organizacja złożona jest ze składników rzeczowych oraz intencjonalnych.}

^{Składniki rzeczowe – są to tzw. byty absolutne (narzędzia, tworzywa) oraz człowiek. Jednocześnie jednak człowiek jest podmiotem organizacji. Narzędzia stanowią szczególny składnik, zastępują ludzką pracę, zwiększając wydajność. Tworzywo zaś jest przedmiotem działania, substancją dóbr konsumpcyjnych;}

^{Składniki intencjonalne – jest to spora grupa, do której zaliczają się procesy, zbiory, relacje, zdarzenia oraz cechy.}

^{b) Szczegółowe omówienie składników intencjonalnych}

^{Procesy: w przypadku organizacji procesy przybierają postać działań. Działanie oznacza znajomość tego co ma się robić, komu lub czemu wykonywana praca ma służyć, wiedzieć jak ją wykonać, mieć swobodę w działaniu oraz jasno sformułowany cel. Głównym czynnikiem sprawczym działań są potrzeby. Chęć ich zaspokojenia wpływa motywująco na pracowników (tak samo jak bodźce, czyli to w jakiej sytuacji znajdują się).}

^{W każdej organizacji wykonuje się różne rodzaje działań. Są to praca, walka, zabawa i nauka.}

• ^{Praca – to dla niej wstępuje się do organizacji, gdzie mamy możliwość zaspokojenia potrzeb i pragnień. Praca ma charakter pokonywania trudności dla czyichś istotnych potrzeb;}

• ^{Walka – rodzaj działania gdzie jeden podmiot przeszkadza drugiemu, przy założeniu że obie strony liczą się z działaniami przeciwników;}

• ^{Zabawa – dotyczy przede wszystkim pracy, która nie tylko stanowi środek prowadzący do celu, lecz jest celem sama w sobie. Jest więc zabawą, zgodnie z definicją J. Huizingi;}

• ^{Nauka – zdobywanie wiedzy, dokonywane przez inne działania w organizacji (pracę, walkę, zabawę) a także szkolenia.}

^{Każde działanie w organizacji powoduje określone skutki, których ocena jest obowiązkiem kierownika zaś na ogólną ocenę grupy ma wpływ każda jednostka wchodząca w jej skład. We właściwej ocenie pomaga sześć kryteriów oceniania:}

• ^{Teologiczne – przyjmują, że każde działanie służy jakiemuś celowi. Dotyczy zatem oceny skuteczności działań z punktu widzenia osiągniętego celu. Można określić czy działanie było skuteczne czy też nie, w czym pomocny jest „próg skuteczności”;}

• ^{Prakseologiczne – dotyczą oceny przyjętej techniki działania, jego energiczność, prostotę, czystość (im więcej elementów nieobojętnych względem celu, tym czystsze działanie), udatność (funkcjonalność wytworu działania), dokładność, spolegliwość;}

• ^{Ekonomiczne – porównanie pozytywnych skutków działania z negatywnymi skutkami, czyli kosztami;}

• ^{Etyczne – odnoszą się do wszelkich norm moralnych;}

• ^{Estetyczne – dotyczą estetyki (piękna) rzeczy, które są produktem pracy w instytucji;}

• ^{Hedoniczne – powiązane z etycznymi, chęć doznawania przyjemności oraz unikania przykrości. Należy zwracać uwagę czy wykonywana praca przynosi przyjemność czy wręcz przeciwnie.}

^{Dla kierownika równie ważne jest zastanowienie się nad tym co robić aby osiągnąć większą sprawność w działaniach. Odpowiedź na to pytanie ułatwiają następujące aspekty pracy:}

• ^{granica podziału pracy – dotyczy przede wszystkim wyspecjalizowania pracowników, co zwiększa ekonomiczność działań, lub uniwersalizacji pracowników (w myśl zasady, że ciągłe wykonywanie tych samych działań prowadzi do rutyny);}

• ^{stopień intensywności działania – czyli po prostu wydatkowanie energii fizycznej i psychicznej mające zapewnić sprawne działanie;}

• ^{odpowiedniej chwili podjęcia działania – wybór pomiędzy antycypacją lub kunktacją;}

• ^{poziom rezerw w działaniu – dotyczy zachowania rezerw zarówno kapitałowych jak i mocy wytwórczej celem zabezpieczenia ciągłości funkcjonowania instytucji.}

^{Zdarzenia: trudno sprecyzować czym dokładnie są zdarzenia. Ogólnie można powiedzieć, że są początkiem bądź końcem procesów. Dzielą się na dwie grupy: cele i zadania oraz funkcje.}

• ^{Cele i zadania – stany rzeczy, do których zmierza się w działaniach. Zadaniami nazywamy natomiast cele zadane. Cele wyznaczają kierunek i strukturę działań, możemy je rozpatrywać w trzech znaczeniach: w wymiarze czasowym (cele pośrednie są „drogą” do osiągnięcia celu końcowego), ze względu na osoby, których dotyczą (cele indywidualne, grupowe oraz cele organizacji), ze względu na ich ważność (cele główne, z przyczyn których podejmujemy działanie, oraz cele uboczne, osiągane przy okazji dochodzenia do celu głównego).}

• ^{Funkcje – spełniane w każdej instytucji, niezbędne do osiągnięcia pewnych celów. Cele te są tym co rozróżnia funkcje między sobą. Są one łącznikiem między osobą działającą, a jej celem. Możliwe jest łączenie funkcji, które pozornie służą innym celom, do osiągnięcia jednego celu. Działa to również w drugą stronę, dzielenia funkcji by służyły wielu celom. Można je podzielić na kilka rodzajów: podstawowe (spełniane przez ogół czynności dotyczących osiągania celu końcowego organizacji), pomocnicze (stwarzają warunki do spełniania funkcji podstawowych), regulacyjne (inaczej funkcje zarządzania, mają decydujące znaczenie dla sprawności funkcjonowania organizacji). Podział ten nie jest jednak hierarchiczny}

• ^{Zbiory – w organizacji przyjmują postać stanowisk pracy, komórek organizacyjnych oraz jednostek organizacyjnych wyższego rzędu. Najmniejszą jednostką zdolną do samodzielnego działania jest stanowisko pracy, powstałe na skutek zespolenia człowieka, narzędzi, tworzywa oraz informacji. Stanowiska pracy dzieli się na wykonawcze i kierownicze. Pierwsze zajmują się wykonywaniem produktu końcowego i ze względu na rodzaj pracy dzielą się na umysłowe i fizyczne. Stanowiska kierownicze mają za zadanie zintegrowanie składników organizacji, ustalanie priorytetów, dzielenie zasobów między zadaniami, dzielenie pracy oraz dążenie do niedopuszczenia do samodestrukcji.}

^{Role kierownika:}

• ^{interpersonalne (reprezentacja organizacji, dowodzenie zespołem, organizowanie kontaktów z organami spoza zespołu)}

• ^{informacyjne (bycie najlepiej poinformowanym w grupie, przekazywanie pracownikom informacji których jest jedynym źródłem, przekazywanie informacji innym organizacjom)}

• ^{decyzyjne (doskonalenie jednostki, przeciwdziałanie zakłóceniom, rozdzielanie zasobów między członków zespołu, negocjowanie z innymi organizacjami oraz własnym zespołem)}

^{* Relacje – są pewnego rodzaju spoiwem między jednostkami organizacyjnymi dążącymi do jednego celu. Określają również rodzaj współdziałania między nimi. Kształtowanie relacji jest niczym innym jak ustaleniem procesu komunikacji, która najczęściej odbywa się ustnie bądź na piśmie. Komunikacja przybiera dwie formy – pionową (pomiędzy kierownikami i pracownikami) oraz poziomą (między równorzędnymi stanowiskami pracy, np. między pracownikami).}

^{III. POJĘCIA:}

^{Potrzeby – odczucie braku czegoś, pożądanie określonych przedmiotów, doznań, zachowań. Dzielą się na potrzeby fizjologiczno-bytowe (jedzenie, mieszkanie, odzież, wypoczynek, bezpieczeństwo...), psychiczne (wiedza, satysfakcja z wykonywanej pracy, zadowolenie, samorealizacja...) oraz społeczne (integracja, konformizm, użyteczność...).}

^{Próg skuteczności – umownie określona granica poniżej której działanie określa się jako nieskuteczne.}

^{Antycypacja – oznacza uprzedzenie własnym działaniem przyszłych, niekorzystnych sytuacji.}

^{Kunktacja – zwlekanie z działaniem, przeczekiwanie niekorzystnych czasów i oczekiwanie na dogodny moment.}